Wymiana oznacza, że dwie osoby wymieniają się czymś. Np. jedna osoba ma jabłko a druga ma gruszkę. Wymiana oznacza, że się zamienią tymi owocami. Wymiana kolumbijska to wymiana pomiędzy kontynentami. Europa, Azja i Afryka są położone blisko siebie i od dawna ludzie wymieniali się różnymi rzeczami. Np. przewozili zwierzęta z jednego kontynentu na drugi. Jednak przez parę tysięcy lat obie Ameryki leżały daleko. Dziś będziemy mówić o wymianie między tymi kontynentami. Europa, Azja i Afryka są nazywane Starym Światem, a Ameryka Północna i Południowa są nazywane Nowym Światem. Czym się wymienił nowy i stary świat? O tym właśnie będziemy dzisiaj mówić. Najpierw jednak zastanówmy się dlaczego europejscy żeglarze popłynęli do Ameryki.

Krzysztof Kolumb chciał popłynąć do Indii. Dlaczego więc popłynął do Ameryki? Handel z Indiami był bardzo ważny. Kiedyś prowadzono go drogą lądową. Ale ponieważ na drodze do Indii pojawiły się państwa islamskie zaczęto szukać drogi morskiej. O Islamie mówiliśmy w odcinku 123. Muzułmanie czyli wyznawcy Islamu podbili wiele państw. Z tego powodu nie można było wtedy pojechać do Indii. Portugalczycy znaleźli drogą dookoła Afryki. Była bardzo długa. Z tego powodu Hiszpanie postanowili popłynąć na zachód. Indie są na wschodzie. Kolumb wiedział jednak, że ziemia jest okrągła i jak popłynie na zachód to też dopłynie do Indii.

Przed odkryciem Ameryki znano trzy kontynenty: Europę, Azję i Afrykę. Gdy odkrywcy popłynęli na zachód odkryli dwa kolejne kontynenty: Amerykę Północną i Amerykę Południową. Te pierwsze trzy kontynenty nazywano starym światem. Czy pamiętacie jak nazywano dwie Ameryki? Nazywano je nowym światem. Co Europejczycy zawieźli do nowego świata?

Do Ameryki zawieziono dużo dobrych rzeczy. Np. kawę, którą obecnie uprawia się w Kolumbii, albo trzcinę cukrową, którą uprawia się w Meksyku. Kolumbia leży w Ameryce Południowej, a Meksyk w Północnej. Przywieziono jednak także wiele złych rzeczy, np. choroby. W obu Amerykach ludzie przez tysiące lat żyli osobno i mieli inne choroby. Ospę do nowego świata przywieźli Europejczycy. Zmarło na nią bardzo dużo Indian.

Co jeszcze zawieziono do Ameryki? Kawa to roślina, która pochodzi z Afryki, ale została zawieziona do Ameryki i wiele osób uważa, że najlepsze kawa jest z Kolumbii. Inni uważają, że kawa z Afryki np. z Etiopii czy Kenii jest najlepsza. Tak więc choć kawa pochodzi z Afryki dziś jest uprawiana także w Ameryce, np. w Kolumbii. Przy okazji możecie zapamiętać, że nazwa państwa Kolumbia pochodzi od nazwiska odkrywcy Ameryki czyli Krzysztofa Kolumba.

Kawa była ważna także dla ludzi religijnych. Kiedyś ludzie modlili się bardzo długo i aby nie zasnąć pili kawę.

Jeszcze ciekawsza jest historia trzciny cukrowej. Nowa Gwinea to wyspa na północ od Australii. Właśnie stamtąd pochodzi trzcina cukrowa. Przywieziono ją do Azji, później do Europy, a gdy odkryto Amerykę także tam. Trzcinę cukrową w Ameryce uprawiali czarni niewolnicy. Z tej trzciny robiono cukier, który ma taki jasno brązowy kolor. Ludzie, którzy chcieli zaprotestować przeciwko niewolnictwu nie jedli tego cukru.

A co przywieziono z nowego świata do starego? W Europie kiedyś nie było tytoniu i nikt nie palił papierosów. Tytoń przywieziono z Ameryki i ludzie zaczęli palić także w starym świecie, między innymi w Europie.

Jaką jeszcze roślinę przywieziono z Ameryki? Kukurydza pochodzi z Ameryki, konkretnie z Meksyku. Gdyby nie Kolumb nie moglibyście jeść popcornu.

A co słodkiego przywieziono z Ameryki? Kakaowiec to roślina rosnąca w między innymi w Ekwadorze czyli pośrodku między Ameryką Północną i Południową. Nasiona tej rośliny się mieli i tak powstaje kakao, które można pić. Ten proszek jest też potrzebny do wyrobu czekolady. Gdyby więc nie odkryto Ameryki nie byłoby czekolady w Europie.

Czy pamiętacie czym była wymiana kolumbijska? Towary ze starego świata czyli Europy, Azji i Afryki zawożono do nowego świata czyli do Ameryki Północnej i Południowej, ale także w drugą stronę.

Z tą wymianą kolumbijską jest związany handel trójkątny. Statki pływały wtedy po kształcie przypominającym trójkąt. Kupcy wywozili do Afryki tkaniny i wyroby żelazne. Za to kupowali czarnych niewolników, których zawozili do Ameryki. Tam ich sprzedawali do pracy na plantacjach. Z Ameryki przywozili cukier, bawełnę i tytoń.

Dlaczego jednak przywożono czarnych niewolników z Afryki? Na początku Europejczycy chcieli zmusić Indian do uprawy np. trzciny cukrowej. Ale Indianie szybko umierali na przywiezione choroby. Dlatego przywieziono Afrykanów. Oni od dawna mieli kontakt z Europą i Azją. Dzięki temu byli odporni na choroby ze starego świata.

Co zapamiętaliście?
Co przewieziono podczas wymiany kolumbijskiej?
Czy pamiętacie skąd pochodzi trzcina cukrowa?
Skąd pochodzi kawa?
Skąd pochodzi kukurydza?
Skąd pochodzi kakao?
Dlaczego Kolumb popłynął do Ameryki?

Dzisiaj możecie spotkać ziemniaki i kukurydzę rosnące na polach w Polsce, a przecież obie te rośliny przybyły z Ameryki. Z kolei tam możecie zobaczyć krowy w Argentynie czy konie w Stanach Zjednoczonych, a przecież tych zwierząt tam kiedyś nie było. Wymiana kolumbijska sprawiła, że rośliny, zwierzęta, ludzie i choroby przemieściły się ze starego świata do nowego i także w drugą stronę. Świat, w którym żyjemy wymieszał ludzi.

Na koniec mam do was pytanie czy król Władysław Jagiełło mógł jeść ziemniaki? Pewnie pamiętacie, że Jagiełło pokonał Krzyżaków pod Grunwaldem w 1410 roku. Jagiełło zmarł 24 lata później w 1434, a Kolumb popłynął do Ameryki dopiero w 1492 czyli 58 lat po śmierci Jagiełły. Tak więc Jagiełło na pewno nigdy nie jadł ziemniaków, bo przywieziono je dopiero po odkryciu Ameryki. Nie mógł też jeść kukurydzy czy pić kakao. Na pewno też nigdy nie widział indyka. Świat przed wymianą kolumbijską był zupełnie inny.

Czy wiecie jaka jest historia chrześcijaństwa? Jak powstała ta religia oraz dlaczego się podzieliła? Dlaczego dzisiaj jest tak wiele religii chrześcijańskich? Ten odcinek zawiera uproszczoną wersję historii chrześcijaństwa w Europie. Musicie też pamiętać o tym, że dzisiaj w wielu krajach istnieje tolerancja religijna. To znaczy, że wyznawcy różnych religii tolerują siebie nawzajem. W przeszłości tak jednak nie było. Dochodziło czasem do okropnych rzeczy.

Zacznijmy od samego początku. Kiedy zaczyna się historia chrześcijaństwa? Jezus został ochrzczony przez Jana Chrzciciela gdy miał około 30 lat. Trzy lata później został zabity. Ponieważ nasz kalendarz jest liczony od momentu kiedy Jezus miał się narodzić, tak więc dzień jego śmierci czyli rok 33 uznaje się za moment od kiedy istnieje religia chrześcijańska.

Chrześcijanie byli bardzo długo prześladowani. Oznacza to, że zakazywano tej religii, palono jej księgi, np. Biblię, a samych chrześcijan zamykano do więzień oraz zabijano. Kiedy zakończyły się te prześladowania? W tamtych czasach w Europie rządzili cesarze rzymscy. To właśnie oni kazali prześladować chrześcijan. Nie wszyscy, ale wielu z nich, np. Neron, Domicjan, Hadrian, Trajan czy Dioklecjan. Te prześladowania zakończył cesarz Konstantyn Wielki w roku 313. Wprowadził on w cesarstwie tolerancję religijną. Tolerancja oznacza, że każdy może sobie wybrać jaką religię chce i nie będzie prześladowany.

Dlaczego cesarz Konstantyn Wielki zakończył prześladowania chrześcijan? Tego cesarza wielu uznaje za pierwszego cesarza, który sam został chrześcijaninem. W 313 zakończył prześladowania chrześcijan. Rok wcześniej czyli w 312 odbyła się bitwa przy moście Mulwijskim. Podobno cesarz Konstantyn zobaczył wtedy na niebie krzyż i miał umieścić go na sztandarach swojego wojska.

Konstantyn Wielki miał być pierwszym chrześcijańskim cesarzem. Po nim prawie wszyscy cesarze także byli chrześcijanami. Gdy jednak chrześcijan przestano prześladować zaczęli się oni dzielić na różne religie chrześcijańskie. Podział religii oznacza, że z jednej religii, z jednej organizacji religijnej powstają dwie mniejsze. Dlaczego jednak religie dzielą się? Są dwa główne powody. Po pierwsze religie dzielą się dlatego, że nie zgadzają się co do jakiejś nauki. Np. na soborze nicejskim w 325 spierano się o to czy Jezus jest Bogiem? Po tym soborze nastąpił podział na tych, którzy wierzyli w Trójcę i tych, którzy nie wierzyli w tą naukę.

Drugi powód dla którego religie się dzielą to kwestia tego kto jest najważniejszy. Np. w kwietniu 1378 wybrano nowego papieża Urbana VI. Potem we wrześniu wybrano drugiego papieża Klemensa VII. Przez parę lat było dwóch papieży. Wszyscy katolicy dalej mieli tą samą wiarę, nauczali tego samego, np. nauczali o Trójcy. Jednak różne państwa uznawały różnych papieży np. Francja i Szkocja uznawały za papieża Klemensa VII, a Polska, Anglia i Niemcy Urbana VI.

Te dwa przykłady pokazują, że czasami do podziału dochodzi gdy jest różnica w wierzeniach, np. czy wierzyć w Trójcę, a czasem gdy jest różnica w tym kto jest najważniejszy, np. kto jest papieżem. Jednak oba te podziały nie były trwałe. Chrześcijanie ponownie się połączyli w jedną religię. Były jednak trwałe podziały czyli takie które trwają do naszych czasów.

Jaki był pierwszy trwały podział chrześcijaństwa? Cesarstwo rzymskie podzieliło się na część zachodnią oraz wschodnią. Na zachodzie mówiono po łacinie, a na wschodzie po grecku. W tamtym okresie było pięć najważniejszych miast chrześcijańskich. Biskupi tych miast byli uznawani za najważniejszych. Były to: Jerozolima, Antiochia, Aleksandria, Konstantynopol oraz Rzym. Gdy jednak powstał Islam muzułmanie zdobyli pierwsze trzy miasta: Jerozolimę, Antiochię i Aleksandrię i to przestały być chrześcijańskie miasta. O Islamie mówiliśmy w odcinku 123.

Pozostały dwa główne chrześcijańskie miasta Rzym i Konstantynopol. Doszło do kłótni, kto jest ważniejszy czy papież w Rzymie, czy patriarcha w Konstantynopolu i 1054 roku doszło do wielkiej schizmy czyli wielkiego podziału. Powstał kościół katolicki na zachodzie oraz prawosławny w Konstantynopolu. Ten podział widać do dzisiaj i to nie tylko w religii. Na zachodzie używa się innego alfabetu niż na wschodzie Europy.

Polska znalazła się w części katolickiej dlatego u nas używa się alfabetu łacińskiego, a Rosja była w tej części prawosławnej dlatego oni mają inny alfabet. Tak więc zachodnia Europa miała religię katolicką oraz alfabet łaciński, a wschodnia Europa miała religię prawosławną oraz alfabet grecki.
W XVI wieku doszło do kolejnego podziału w Europie zachodniej czyli podziału w kościele katolickim. Co się wydarzyło?

Odpusty to były opłaty za przebaczenie grzechu. Do czego kościół katolicki potrzebował tych pieniędzy? W tym czasie papierze chcieli zbudować Bazylikę św. Piotra w Rzymie i potrzebowali na to dużo pieniędzy. Jeden z takich wysłanników sprzedających odpusty pojechał do Niemiec.

Marcin Luter był mnichem, któremu nie podobało się, że sprzedaje się odpusty.Podobno do drzwi kościoła w Wittenberdze przybił spisane przez siebie 95 tez przeciwko tym odpustom. Rozpoczął on reformację czy próbę zmiany kościoła. Nie był on pierwszy, bo przed nim takimi reformatorami byli John Wycliffe w Anglii i Jan Hus w Czechach. Marcin Luter miał jednak coś czego oni nie mieli.

W 1455 Gutenberg wynalazł druk. Od tej pory można było wszystko drukować. Tak więc kiedy w 1517 roku Luter przybił do drzwi kościoła te 95 tez jakiś drukarz zaraz zaczął je kopiować i sprzedawać. W ten sposób idee Lutra się rozpowszechniły bardzo szybko. Wycliffe i Hus tego nie mieli ich pisma trzeba było przepisywać.

Luter zapoczątkował powstanie religii protestanckiej. Ta nazwa pochodzi od tego, że Luter zaprotestował przeciwko odpustom. Później religie protestanckie podzieliły się dalej na wiele mniejszych religii, ale często określa się je właśnie jako religie protestanckie.

Co zapamiętaliście?
Kiedy w cesarstwie rzymskim zakończyły się prześladowania chrześcijan?
Czy pamiętacie wszystkie główne podziały w chrześcijaństwie?
Dlaczego cesarstwo rzymskie podzieliło się na dwie części?
Dlaczego ten podział jest ważny dla religii chrześcijańskiej?
Kto się pojawił w XV wieku?
Kim był Jan Hus?
Przeciwko czemu był Luter?

Dzisiaj panuje tolerancja religijna, ale w przeszłości tak nie było. Dochodziło do wielu wojen z powodu religii. Np. gdy Luter stworzył religię protestancką doszło do wojny 30-letniej w Europie, podczas której kraje katolickie walczyły z krajami protestanckimi.

Do podziałów religijnych dochodzi gdy dwie grupy mają różne wierzenia lub mają różnych przywódców. Np. jedni wierzą w Trójcę, a inni nie lub jedni mają jednego papieża, a inni drugiego.

Westerplatte jest związane z początkiem II wojny światowej. We wrześniu 1939 roku bronili się tam Polacy.

Czy jednak wiecie, gdzie leży Westerplatte?
Wisła to najdłuższa rzeka w Polsce. Kiedyś wpadała ona do morza właśnie w Gdańsku. Były jednak powodzie i dzisiaj Wisła wpada do morza na wschód od Gdańska. To stare koryto rzeki nazwano właśnie Martwą Wisłą. Właśnie tam gdzie Martwa Wisła wpada do morza Bałtyckiej jest Westerplatte.

Ale co oznacza ta nazwa?
Nazwa “Westerplatte” to połączenie dwóch niemiecków słów. Dosłownie Wester Platte to Zachodnia Płyta albo Zachodnia Wyspa.

Ale czy dzisiaj Westerplatte to wyspa?
Około roku 1847 czyli prawie 200 lat temu Gdańszczanie zrobili z tej wyspy półwysep.

Ale czym różni się wyspa od półwyspu? Czy nie jest to to samo?
Na wyspie dookoła mamy wodę. Innymi słowy na wyspę można się dostać tylko płynąć lub przechodząc mostem. Półwysep jednak ma z jednej strony drogę do lądu stałego. Innymi słowy na półwysep można wejść pieszo lub pojechać samochodem.

Jak się jednak zmienia wyspę w półwysep? Jak to zrobili Gdańszczanie?
Tam gdzie wyspa jest blisko lądu wrzuca się w wodę dużo piasku. W ten sposób powstaje grobla czyli jakby taki most z ziemi. Jednak pod normalnym mostem woda może przepływać, a pod groblą nie. Wał ziemny czyli grobla to stałe połączenie, które zmienia wyspę w półwysep. W starożytności Aleksander Wielki nie mógł zdobyć miasta Tyr, które było na wyspie. Aleksander kazał więc swoim żołnierzom wrzucać do wody ziemię i w ten sposób powstał wał ziemny czyli grobla. Wojska Aleksandra przeszły po tej grobli i zdobyły Tyr. W ten sposób Tyr przestał być wyspą i stał się półwyspem i tak jest do naszych czasów.

Do kogo należał Gdańsk przed II wojną światową?
Gdańsk był Wolnym miastem od 1920 do 1939 czyli roku, kiedy wybuchła II wojna światowa. Gdańsk i okoliczne miejscowości były takim małym państwem, które się nazywało Wolne Miasto Gdańsk. Na terenie tego małego państwa Polacym mieli swoje placówki, między innymi właśnie Westerplatte.

Co się tam znajdowało? Co się znajdowało na Westerplatte?
Westerplatte było takim magazynem. Była to baza przeładunku broni i amunicji. Broń to np. karabiny czy armaty, a amunicja to np. naboje do karabinów czy pociski do armat. Na Westerplattere prowadziły tory kolejowe. Gdy przybywał statek z bronią czy amunicją przeładowywano to ze statków do magazynów, a potem do wagonów kolejowych. Te wagony jechały później do Polski.

Kiedy rozpoczął się niemiecki atak na Westerplatte?
Jeszcze w sierpniu do Gdańska przybył niemiecki pancernik Schleswig-Holstein. Ustawił się on niedaleko bramy prowadzącej na półwysep gdzie było Westerplatte. Ten pancernik wystrzelił 1 września 1939 roku o godzinie 4:45 rano. Właśnie wtedy rozpoczęła się II wojna światowa. Wystrzały z tego pancernika zniszczyły bramę prowadzącą do składnicy. Tamtęd Niemcy poprowadzili atak, który Polacy na Westerplatte odparli.

Ilu Polaków broniło, a ilu Niemców atakowało Westerplatte?
Nie znamy dokładnych liczb, ale Polaków było około 200, a Niemców jakieś 4000, w tym połowa to byli marynarze.

Jak oni atakowali?
Gdy połowa Niemców atakowała półwysep od strony grobli, druga połowa strzelała z armat na statkach, które stały dookoła Westerplatte. Jeszcze inni bombardowali półwysep z samolotów.

Jak długo mieli się bronić Polacy na tym półwyspie?
Według planów Westerplatte miało się bronić około 12 godzin. Broniło się przez 7 dni czyli przez tydzień.

Kto się jeszcze bronił w Gdańsku?
W Wolnym Mieście Gdańsku oprócz Westerplatte broniła się także Polska Poczta. Budynek poczty znajduje się na południe od Westerplatte. Plac przy tej poczcie nazywa się teraz Plac Obrońców Poczty Polskiej. Gdy Niemcy zaatakowali Westerplatte o 4:45 rano zaatakowali także Pocztę Polską. Broniło się tam około 55 pracowników poczty. Bronili się oni od 4:45 rano do 19 wieczorem czyli 14 godzin.

Kto dowodził na Westerplatte?
W grudniu 1938 roku czyli niecały rok przed wybuchem wojny komendantem Wojskowej Strażnicy na Westerplatte został major Henryk Sucharski. Wcześniej brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w latach 1919-20 gdzie został odznaczony za odwagę. Major Sucharski wraz z ze swoim garnizonem bronił Westerplatte przez 7 dni. Gdy już nie było lekarstw dla rannych żołnierzy poddał Westerplatte. Resztę wojny wraz z żołnierzami przesiedział w obozach jenieckich.

Gdy wojna się kończyła major Sucharski dołączył do Korpusu Polskiego we Włoszech. Tam spotkał Melchiora Wańkowicza, który był korespondentem wojennym. Wańkowicz opisał między innymi bitwę o Monte Cassino. Gdy spotkał majora Sucharskiego spisał historię obrony Westerplatte. Niestety major Sucharski zachorował i umarł. Pochowano go najpierw we Włoszech, ale później jego ciało przywieziono do Polski. Na Westerplatte jest cmentarz wojskowy, gdzie został pochowany wraz z innymi żołnierzami.

Na wojnie ludzie stosują różne rodzaje broni, np. pistolety, karabiny, armaty, czołgi czy tzw. broń białą jak szable, miecze, bagnety. Żołnierze używają tej broni podczas wojny. Jest jednak broń, która zabija także po wojnie. Tą bronią są miny. Dlaczego tak się dzieje? Karabinu używa żołnierz. Gdy wojna się kończy żołnierze o tym wiedzą i przestają do siebie strzelać. Niestety podczas wojny żołnierze zakopali w ziemi miny i gdy wojna się kończy te miny nie wiedzą, że wojna się skończyła. Gdy ktoś nadepnie na minę ona wybuchnie i to niezależnie czy trwa wojna czy może się już skończyła. Ale czy można znaleźć wszystkie miny, które schowano podczas wojny?

Dziś będziemy mówić o polskim inżynierze, który uratował tysiące żołnierzy, a także cywilów. Uratował ich przed śmiercią lub kalectwem. Będziemy mówić o Polaku, który wynalazł ręczny wykrywacz min. Kim z wykształcenia był Józef Kosacki?

Kosacki w 1933 uzyskał dyplom inżyniera elektryka na politechnice warszawskiej. Po studiach odbył służbę wojskową w szkole podchorążych saperów. W 1934 przeszedł do rezerwy i do 1939 roku pracował w Państwowym Instytucie Telekomunikacyjnym. Co robił podczas we wrześniu 1939 roku?

Podczas obrony Warszawy w 1939 roku prezydent tego miasta Stefan Starzyński przemawiał przez radio. Niemcy uszkodzili nadajnik, a Józef Kosacki go naprawił. Co się stało gdy Polacy przegrali wojnę w 1939?

Jak wielu innych Polaków Kosacki przedostał się do Francji przez Węgry. Gdy Francja upadła pojechał do Wielkiej Brytanii, a konkretnie do Szkocji. Dlaczego Polscy żołnierze przeszli z Polski na Węgry?

Polscy żołnierze nie uciekali. Dostali taki rozkaz, aby przejść południową granicę i później dalej walczyć z Niemcami. Tak samo Józef Kosacki. Zgodnie z rozkazem przeszedł na Węgry, ale później dołączył do armii najpierw we Francji, a potem w Anglii. Jak się nazywał przywódca, który wydał rozkaz aby polscy żołnierze wycofali się na Węgry?

W Polsce najwyższym dowódcą wojskowym był marszałek Rydz-Śmigły. Niemcy zaatakowali Polskę 1 września 1939 roku. 17 września zaatakowali też Rosjanie. Wtedy marszałek wydał rozkaz aby polskie wojsko wycofało się na Węgry. Czy pamiętacie kto podczas II wojny światowej rządził w Niemczech, a kto w Anglii? Co chciał zrobić Hitler gdy już pokonał Polskę w 1939, a później Francję w 1940?

Hitler chciał najechać na Brytanię, a Churchill oczywiście chciał obronić tą wyspę. Dlaczego Churchill kazał minować plaże w Brytanii? Jak można sprawdzić czy na polu przed tobą są miny?

Krowa, która weszła na pole minowe mogła wykryć tylko pierwszą minę. Z kolei ludzie, którzy próbowali odkopać miny musieli to robić bardzo wolno i delikatnie. To było bardzo powolne i niebezpieczne. Właśnie dlatego stworzono wykrywacz min. Kiedy wynaleziono polski wykrywacz min?

Józef Kosacki zbudował ten wykrywacz w 1941, a pierwszy raz był użyty na wojnie w 1942. II wojna światowa trwała od 1939 do 1945, a więc ten wykrywacz zaczęto używać gdzieś w połowie wojny. Ile ważył ten wykrywacz min?

Ten wykrywacz min był zbudowany z dwóch cewek. Przez jedną cewkę płynął prąd, który wytwarzał fale magnetyczne. Gdy te fale spotkały na swojej drodze coś metalowego to odbijały się i wracały do wykrywacza. Te odbite fale wytwarzały prąd w drugiej cewce, która była podłączona do słuchawek. Tak więc gdy w ziemi było coś metalowego to saper słyszał dźwięk w słuchawkach. Jak długo używano tego wykrywacza?

Od 1941 roku, aż do 1991 czyli jakieś 50 lat, a więc pół wieku. Ten polski wykrywacz min był bezpieczniejszy, ale jakie jeszcze miał zalety?

Pole minowe można było przejść w ten sposób, że jechał czołg, który miał takie długie ramię z przodu. To ramię powodowało wybuch miny przed czołgiem. Był to dobry sposób, ale głośny. Wrogowie słyszeli wybuch miny i wiedzieli, że ktoś idzie. Ten polski wykrywacz min był cichutki. Można było po cichu wykryć miny i przejść tak, że wróg nie zauważy. Gdzie pierwszy raz użyto tych wykrywaczy min?

W Afryce Brytyjczycy walczyli z Niemcami. Zakopali oni miny i myśleli, że nikt tamtędy nie przejdzie. Angielski generał kazał te pola minowe oczyścić przy pomocy polskiego wykrywacza min i właśnie przez tamte pola zaatakował Niemców, którzy nie spodziewali się ataku z tamtej strony.

Teraz kilka wyjaśnień z geografii. Czy Anglia i Wielka Brytania to jest to samo? Co to są Wyspy Brytyjskie? Są dwie wyspy brytyjskie. Jedna z nich jest większa i nazywa się ona Wielka Brytania. Na tej wyspie leży kilka krajów takich jak Anglia, Szkocja i Walia. Te państwa są zjednoczone i dlatego czasami na całą wyspę mówi się Anglia. To tak jak kiedyś Polska i Litwa były zjednoczone, ale dalej pozostawały osobnymi krajami. W Wielkiej Brytanii są aż trzy zjednoczone kraje, ale dalej są osobnymi krajami. Józef Kosacki przybył na Wyspę Brytyjską i większość czasu spędził tam na północy czyli w Szkocji.

3 kwietnia 1941 roku wydarzył się wypadek. Na plaży koło Arbroath w Szkocji rotmistrz Stanisław Górski i kapral Stanisław Stasiak z 14 pułku ułanów zginęli na polu minowym. Józef Kosacki gdy już przebywał w Szkocji usłyszał o wypadku dwóch polskich żołnierzy. Szli oni przez plażę i wybuchła mina, która miała wybuchnąć gdy wjedzie na nią niemiecki czołg. Mina wybuchła jednak gdy nadepnęli na nią dużo lżejsi żołnierze. Kosacki skonstruował więc wykrywacz min, który stosowano podczas II wojny światowej i wiele dziesięcioleci później. Tego wykrywacza używano przez 50 lat.

Niestety dalej jest potrzeba wykrywania min. W momencie gdy to nagrywamy na Ukrainie już drugi rok trwa wojna. Rosjanie wykorzystują pola minowe, aby utrudnić Ukraińcom odbicie swojego terytorium. Kiedyś miny trzeba było zakopywać. Teraz są wyrzutnie min, które rozrzucają miny po terenie. Tak więc niestety pracy dla saperów, czyli tych którzy wykrywają miny dalej jest bardzo dużo. Gdy skończy się wojna na Ukrainie miny pozostaną i ktoś będzie musiał ich poszukać, a do użyją do tego wykrywaczy min.

Dziś będziemy mówić o chorobie, której kiedyś bali się wszyscy. Dzisiaj wielu ludzi nawet nie zna nazwy tej choroby. Dlaczego? Dlatego, że ludzie ją pokonali. Tą chorobą był tyfus. Tym który pokonał tą zarazę był Rudolf Weigl. Zanim jednak powiemy o nim coś więcej przypomnijmy jak straszna to była choroba.

W 1492 roku Hiszpanie zdobyli Granadę. Katolicy pokonali muzułmanów. Umarło wtedy 20 tysięcy żołnierzy katolickich. W walce zginęło 3 tysiące, a 17 tysięcy zmarło na tyfus. Ta choroba zabijała też później. Np. podczas I wojny światowej na tyfus zmarło około 3 milionów ludzi. Gdy Maria Skłodowska miała 9 lat na tyfus zmarła jej siostra. Także Anna Frank zmarła na tyfus. Podczas II wojny światowej na tyfus umierała co trzecia osoba, która zachorowała. Tej choroby bali się wtedy wszyscy.

Znalazło się kilku lekarzy i naukowców, którzy próbowali znaleźć lekarstwo lub szczepionkę na tyfus. Niestety wielu z nich się też zaraziło i zmarło. Tak więc leczenie tyfusu było bardzo groźne. Można było od tego umrzeć, bo bardzo łatwo można się było zarazić. Jak szybko się rozpowszechniała ta choroba świadczy historia z Anglii. W 1577 do sądu w Oksfordzie przyprowadzono ludzi z więzienia byli oni chorzy. Podczas rozprawy w tym sądzie zarazili się wszyscy, którzy tam byli łącznie ze strażnikami i sędziami.

Właśnie taką chorobą miał się zająć Rudolf Weigl. Zanim jednak do niego przejdziemy przypomnijmy trochę historii Polski. Kiedy Polska odzyskała niepodległość po zaborach? Kiedy Rudolf Weigl został Polakiem? Czy to znaczy, że Rudolf Weigl nie był Polakiem jak nie było Polski? Kim byli rodzice Rudolfa?


Ojcem Rudolfa był Austryjak, a matką Czeszka. Gdy jednak jego ojciec umarł, jego mama wyszła za mąż za polskiego nauczyciela. Józef Trojnar był profesorem w gimnazjum. Ojczym czyli przybrany ojciec Rudolfa nauczył go mówić po polsku. Czy jednak może być Polakiem ktoś, kogo ojciec był Austryjakiem, a matka Czeszką?

Rudolf Weigl uważał się za Polaka. W 1918 roku powstała ponownie Polska. Ludzi pytano wtedy o obywatelstwo. Każdy się wtedy określał czy jest Polakiem, Niemcem, Austryjakiem, Czechem, Ukraińcem czy jeszcze kimś innym. Rudolf uważał się za Polaka. Gdzie pracował w wyzwolonej Polsce?


Rudolf Weigl został profesorem na uniwersytecie we Lwowie. Postanowił znaleźć szczepionkę na tyfus. Wraz z grupą asystentów wynalazł taką szczepionkę i uratował wielu ludzi jeszcze przed II wojną światową. A ile osób uratował podczas II wojny światowej?


Nie wiemy ile dokładnie osób uratował lecząc je. Rudolf Weigl zrobił tyle szczepionek, które uratowały mnóstwo osób. Nie wiemy dokładnie ile. Gdy jednak mówimy, że uratował 5000 osób chodzi o coś innego. Gdy wybuchła II wojna światowa Lwów zajęli najpierw Rosjanie, a potem Niemcy. Właśnie w tym okresie profesor Weigl uratował około 5000 ludzi.

Rudofl Weigl potrzebował ludzi do pracy w swoim laboratorium. Podczas II wojny światowej Niemcy chcieli zabić wiele osób, np. profesorów we Lwowie, Żydów i jeszcze inne osoby. Profesor Weigl dawał takim ludziom pracę w swoim laboratorium. Niemcy bardzo się bali tyfusu i nie przeszkadzali profesorowi. Wszystkie osoby, które pracowały u niego były bezpieczne. Pracował tam np. wielki polski matematyk profesor Stefan Banach. Ale jaką pracę dał tym ludziom Rudolf Weigl?

Aby zrozumieć dlaczego mógł uratować tylu ludzi, aż 5000 trzeba zrozumieć jaką pracę ci ludzie robili w jego laboratorium. Oni pracowali przy wytwarzaniu szczepionki na tyfus. Jak się robiło taką szczepionkę? Aby wyprodukować szczepionkę trzeba było złapać wszy. Żywią się one krwią ludzką. Tak więc wszy wkładano do pudełeczka, a to pudełko przykładano do nogi ludzi, którzy tam pracowali. Po kilku dniach w takie nakarmione wszy wstrzykiwano bakterie tyfusu. Później ponownie przez parę dni karmiono te wszy na nogach ludzi. Potem z tych wszy wyciągano wnętrzności i z tego robiono szczepionkę.

Właśnie tak Rudolf Weigl uratował tysiące ludzi. Zatrudniał ich u siebie jako karmicieli wszy. Np. profesor matematyki Stefan Banach pracował u niego i na swojej nodze karmił wszy. Był to wtedy jedyny sposób produkcji tej szczepionki i z tego powodu Niemcy zgadzali się na to aby Rudolf Weigl zatrudniał tyle osób. Ludzie, którzy karmili wszy mieli na nodze ślady ich ugryzień i nie mogli się drapać w te miejsca.

Historia Rudolfa Weigla jest bardzo ciekawa. Urodził się on w Austrii, ale w 1918 roku Polska odzyskała niepodległość więc mieszkał w Polsce. Potem pracował we Lwowie, ale w 1939 roku Lwów zajęli Rosjanie. Potem w 1941 Lwów zajęli Niemcy, a w 1944 ponownie Rosjanie. To miasto przestało wtedy być polskim miastem więc profesor wyjechał do Krakowa. Wielokrotnie proponowano aby dostał nagrodę Nobla. Niestety nigdy jej nie dostał.

Dzięki niemu dzisiaj wielu ludzi nawet nie zna nazwy tyfus. Jest to jedna z tych chorób, które kiedyś zabijały mnóstwo ludzi. Dzisiaj tyfus już nie jest groźny, a to dzięki badaniom Rudolfa Weigla.

Islam to druga największa religia na świecie. 30% ludzi wyznaje religie chrześcijańskie, a 25% islam. 30% to oznacza, że mniej więcej co trzeci człowiek na świecie jest chrześcijaninem. Z kolei 25% znaczy, że co czwarty człowiek wyznaje islam. Jak nazywa się wyznawców tej religii?

Wyznawcy chrześcijaństwa to chrześcijanie. To proste, ale wyznawcy islamu to muzułmanie lub po angielsku muslim. Świątynia muzułmanów to meczet, po angielsku mosque.
Jaka jest różnica między chrześcijaństwem, a Islamem?

Główna różnica między chrześcijaństwem, a islamem to kwestia Jezusa. Muzułmanie uznają go za proroka i to wcale nie najważniejszego proroka. Tak więc muzułmanie też wierzą w Jezusa, ale uważają, że miał on dużo mniejszą rolę.

Islam się opiera na pięciu filarach. To znaczy, że jest pięć rzeczy, które musi zrobić każdy muzułmanin. Muzułmanin musi 1. wyznać, że wierzy w Allaha czyli w Boga, 2. musi modlić się 5 razy dziennie, 3. musi dawać jałmużnę dla biednych, 4. musi pościć w 9 miesiącu (ramadanie) oraz 5. musi choć raz w życiu pójść na pielgrzymkę do Mekki.

Koran dzieli się na 114 sur czyli takich rozdziałów. Gdzie powstał Koran? 90 sur powstało w Mecce, a 24 w Medynie. Razem jest ich 114. Czym się różnią te sury powstałe w Mecce od tych powstałych w Medynie? Te sury nie są ułożone po kolei. Np. sura 1, 6, 7 i 10 powstały w Mecce, a 2, 3, 4, 5 oraz 8 i 9 w Medynie. Jak je rozpoznać? Jeżeli sura mówi o tym by pokłonić się Allahowi to pochodzi z Mekki, a gdy mówi o dżihadzie to pochodzi z Medyny. Tak więc te sury z Mekki zachęcają do kłaniania się Allahowi, a te z Medyny zachęcają do dżihadu co często tłumaczy się jako świętą wojnę.

Kiedy powstał Islam? Dla muzułmanów najważniejszym prorokiem jest Mahomet. Według nich ten prorok miał wizje już w 610 roku. Jednak najważniejszy rok dla muzułmanów to 622. Co się wydarzyło w 622 roku? Prorok Mahomet mieszkał w mieście Mekka, ale ludzie postanowili go wygonić dlatego uciekł do innego miasta, które się nazywało Medyna. Wydarzyło się to w 622 roku i od tego roku muzułmanie liczą lata.

Jak policzyć jaki rok jest dzisiaj według kalendarza muzułmańskiego? Chrześcijanie liczą lata od dnia narodzin Jezusa. Dzisiaj mamy 2023 rok, a więc wg kalendarza chrześcijańskiego minęło 2023 lata od narodzin Jezusa. Muzułmanie liczą swoje lata od ucieczki Mahometa z Mekki do Medyny. Wg naszego kalendarza było to w 622 roku, ale dla muzułmanów jest to rok zerowy. Według ich kalendarza teraz jest rok 1444. My jednak używamy kalendarza słonecznego, który ma zwykle 365 dni, a oni używają kalendarza księżycowego, który ma zwykle około 355 dni. Gdybyście chcieli posłuchać więcej o kalendarzach księżycowych to polecam wam odcinek 111, w którym mówiliśmy o kalendarzach słonecznych i księżycowych. Gdybyście do tego roku 622 dodali 1444 lata wyszłoby wam 2066, a przecież my mamy dopiero 2023. Wynika to właśnie z tych dodatkowych 10 dni. Gdy dla chrześcijan mija 36 lat to dla muzułmanów mija 37 lat. Tak więc co około 36 lat muzułmanie mają jakby jeden dodatkowy rok. Warto się zatrzymać i spróbować to sobie policzyć na kartce.

Co zaczęli robić muzułmanie jeszcze za życia Mahometa? Muzułmanie podbili dużo krajów. Od Hiszpanii, aż po Indie. Dzisiaj w Hiszpanii najwięcej jest chrześcijan, ale przez 700 lat w Hiszpanii rządzili wyznawcy Islamu.

Kupcy muzułmańscy podróżowali przez całe to terytorium i przywieźli różne rzeczy. Jakie np. rzeczy? To właśnie muzułmanie przynieśli do Europy cyfry arabskie (0-9). Dlatego o tych cyfrach mówi się “arabskie”, bo sprowadzili je Arabowie. Algebra czyli część matematyki to jest arabskie słowo. Wiele słów, które zaczynają się na “al” jest pochodzenia arabskiego. Np. algebra, alkohol, algorytm itd.

Co zrobił Islam w Europie? Chrześcijanie walczyli między sobą. Gdy jednak wyznawcy Islamu zdobyli Egipt, Syrię i inne chrześcijańskie państwa, chrześcijanie się wystraszyli i zjednoczyli. Do walki z Islamem nawoływał papież. Muzułmanie zdobyli połowę Włoch i zagrażali samemu Rzymowi. Udało im się podbić całą Hiszpanię i weszli aż do Francji. Tam zatrzymali ich Karolingowie. Właśnie z tego powodu papież ustanowił Karola Wielkiego cesarzem. Dlaczego udało im się zjednoczyć dużą część Europy. Właśnie dlatego, że tylko razem mogli pokonać muzułmanów. Tak więc gdyby nie najazdy muzułmanów być może nie powstałaby Francja i Niemcy.

Co się wydarzyło w 632? Do czego doszło po śmierci Mahometa? Tak jak chrześcijanie dzielą się głównie na trzy grupy: katolików, prawosławnych i protestantów, tak samo Islam dzieli się głównie na dwie grupy: szyitów i sunitów.

Co znaczy słowo kalif? Kalif znaczy następca. Jest to trochę król, trochę tak jak papież dla katolików.

Muzułmanie nie atakowali tylko Europy. Czy wiecie np. dlaczego Indie podzieliły się na dwa różne kraje? W Indiach wyznawano hinduizm, ale od góry czyli z północy przyszli muzułmanie i podbili część Indii. Dlatego dzisiaj Indie podzieliły się i na północy jest Pakistan w którym jest Islam, a na południu są Indie, gdzie jest hinduizm.

W jakich krajach wyznaje się Islam dzisiaj? Kiedyś Egipt i Syria były chrześcijańskimi państwami. Np. w Syrii powstała nazwa chrześcijanie. Później jednak Islam zdobył wiele krajów. Np. Egipt, Syrię, Indie czy Hiszpanię. Hiszpanie po 700 latach wygonili muzułmanów i dzisiaj Hiszpania ponownie jest krajem chrześcijańskim. Egipt i Syria są jednak dalej krajami islamskimi.
Polacy też walczyli z muzułmanami, bo Polska miała dużo wojen z Turcją, która do dzisiaj jest krajem muzułmańskim. Oczywiście dzisiaj Polska już nie walczy z Turcją, ale oba te kraje są w NATO.

A na terenie jakiego kraju, który dzisiaj istnieje powstał Islam? Islam powstał na Półwyspie Arabskim. Dzisiaj to miejsce to kraj, który się nazywa Arabia Saudyjska.

6 maja 2023 roku zostanie koronowany Karol III Windsor na króla. Należy on do dynastii Windsor, ale co to jest dynastia? Dynastia to jest jakby nazwisko królów, ale jakie dynastie panowały w Anglii?

W Anglii panowali władcy z takich rodzin jak Tudor czy Stuart. Teraz panuje rodzina Windsor. Dlatego o nowym królu mówi się, że to Karol III Windsor. Podobnie w Polsce był Zygmunt III Waza. Zygmunt to imię. Liczba 3 oznacza, że był on trzecim Zygmuntem na Polskim tronie, a słowo Waza to nazwa dynastii, albo nazwisko. Tak samo w Anglii królem będzie teraz Karol III Windsor. Karol to imię, numer trzeci oznacza, że przed nim rządzili już kiedyś Karol I i Karol II, a Windsor to nazwisko.

W historii Anglii było kilka dynastii, np. dynastia Normańska, potem Plantagentów, później Yorków i Lancasterów, po nich byli Tudorowie i później Stuartowie. Potem zaczęły w Anglii rządzić dynastie niemieckie najpierw Hanowerska, a później Sachsen-Coburg und Gotha. Teraz rządzi dynastia Windsor. Gdy się jednak przyjrzeć królom Anglii, to rządzi wciąż ta sama rodzina. Dlaczego więc zmieniały się dynastie?

Np. była dynastia Normańska i królową została Matylda, wyszła ona za mąż za Plantageneta i przyjęła jego nazwisko. Dlatego ich syn miał już nazwisko taty czyli Plantagenet i tak zaczęła się nowa dynastia. Tak było za każdym razem gdy zmieniała się dynastia w Anglii. Np. królowa Wiktoria z dynastii Hanowerskiej wyszła za mąż za Alberta Sachsen-Coburg und Gotha. Przyjęła jego nazwisko i rozpoczęła się nowa dynastia. Wyjątkiem jest ostatnia dynastia czyli Windsor.

Podczas I wojny światowej królem był Jerzy V z dynastii Sachsen-Coburg und Gotha. Anglicy walczyli wtedy jednak z Niemcami. Niektórzy Anglicy przypomnieli sobie, że królowie Anglii to też są Niemcy. Nawet ich nazwisko o tym świadczyło. Z tego powodu król Jerzy V zmienił swoje niemieckie nazwisko Sachsen-Coburg und Gotha na angielskie Windsor.

Król z dynastii Tudorów zmienił religię w Anglii. Henryk VIII chciał się rozwieść ze swoją żoną, ale papież nie chciał dać mu rozwodu. W dawnych czasach rozwody czyli zakończenie małżeństwa zdarzało się bardzo rzadko. Wcześniej Anglia była krajem katolickim jak Polska, a po tej zmianie Anglia stała się krajem protestanckim. Religię w Anglii nazywa się protestantyzmem lub anglikanizmem.

My skupimy się teraz na dynastii Stuartów. Dwóch królów z tej dynastii straciło władzę. Król Karol I Stuart walczył z własnym parlamentem i z tego powodu stracił głowę. Po nim panowali jego dwaj synowie. Najpierw Karol II, a potem Jakub II. Ten Jakub II wrócił do religii katolickiej. Co się stało z jego córkami?

Z powodu religii Jakubowi II zabrano mu córki Marię i Annę i wychowano je w innej religii, religii anglikańskiej czyli protestanckiej. Ale gdy Jakub II był już królem urodził mu się jeszcze syn, też Jakub. Wtedy doszło do chwalebnej rewolucji. Co to było?

Ta chwalebna rewolucja polegała na tym, że niektórzy Anglicy nie chcieli króla katolika i wezwali jego córkę z Holandii. Maria przybyła z Holandii wraz ze swoim mężem. Jakub II nie chciał walczyć ze swoją córką i wraz z żoną wyjechał do Francji. W ten sposób bez walki, czyli bez rozlewu krwi władza przeszła na jego córkę Marię. Czemu ludzie odrzucili Jakuba II i jego żonę oraz syna?

W historii tej dynasti ważną rolę odegrała szkandela. Co to jest? Szkandela wygląda trochę jak taka patelnia z przykrywką. Co wkładano do środka? Wkładano do niej coś gorącego np. żarzące się węgle lub gorący piasek i taką szkandelę wkładano do łóżka pod pościel, aby ogrzać łóżko i dlatego po angielsku mówiło się na to bed warmer. Jaka plotkę sobie wtedy opowiadali ludzie?

Ci ludzie, którzy nie chcieli katolickiego króla opowiadali, że królowa urodziła martwego chłopca, a potem przyniesiono jej żywego chłopca w szkandeli. Poszukajcie razem z rodzicami jak wyglądała szkandela i zastanówcie się czy zmieściłoby się tam dziecko?

Najpierw rządziła Maria II Stuart, a potem jej siostra Anna. Nie miały one dzieci, które by przeżyły. Po nich mógłby rządzić ich mały brat Jakub, ale wprowadzono pewną ustawę. W 1701 wprowadzono zakaz dla królów i królowych Anglii. Nie mogli oni sami być katolikami i nie mogli też wziąć ślubu z katolikiem.

We Francji mieszkał więc syn Jakuba II. Chciał on wrócić do Anglii i zostać tam królem Jakubem III i z tego powodu nazywa się go pretendentem. Jego syn miał na imię Karol i też próbował wrócić do Anglii. Gdyby mu się udało zostałby królem Karolem III. Ale z powodu religii ani Jakub III, ani Karol III nie zostali królami Anglii. Jakub III ożenił się z wnuczką króla Polski Jana III Sobieskiego. Tak więc jego syn Karol był także synem Marii Klementyny Sobieskiej.

Anglicy nie chcieli katolickich królów Jakuba III i Karola III, a więc sprowadzili sobie królów z Niemczech. Tak zaczęła się dynastia Hanowerska, gdzie panowali Jerzy I, Jerzy II, Jerzy III itd. Tak więc po królu Jakubie II Stuarcie w Anglii nie rządził jego syn Jakub III, ani jego wnuk Karol III. Rządziły jego córki Maria i potem Anna. Z tego powodu w historii Anglii nigdy nie było króla Jakuba III i króla Karola III.

Dopiero teraz będzie król Karol III z dynastii Windsorów, ale skąd się wzięła ta dynastia? Królowa Anna Stuart miała 17 dzieci. Wszystkie jednak umarły gdy były małe. Ponieważ była już wtedy ustawa, że królem ani królową nie może zostać katolik. Po jej śmierci królem nie mógł zostać Jakub III ani jego syn Karol III. Zaproszono wtedy królów z Hanoweru czyli z Niemiec. Tak na tronie Anglii pojawiła się niemiecka dynastia. Ta dynastia zmieniła się jak zwykle wtedy gdy rządziła królowa. Królowa Wiktoria wyszła za mąż za Alberta von Sachsen-Coburg und Gotha. Czyli też Niemca. W ten sposób zmieniła się dynastia czyli zmieniło się nazwisko na Sachsen-Coburg und Gotha. Czemu zmienili tą dynastię? Czemu zmienili nazwisko?

Jak już mówiliśmy podczas I wojny światowej Anglia walczyła z Niemcami. Wtedy król Jerzy V z dynastii Sachsen-Coburg und Gotha zmienił swoje nazwisko na Windsor. Ta dynastia panuje do dzisiaj. Po drugiej wojnie światowej na tronie Anglii znowu pojawiła się kobieta Elżbieta II. Jak pewnie pamiętacie, każda królowa przyjmowała nazwisko swojego męża i dlatego zmieniało się nazwisko czyli dynastia królów. Dlaczego Elżbieta nie przyjęła nazwiska swojego męża?

Elżbieta II czyli mama obecnego króla Karola III. Ona nie zmieniała nazwiska. Dlatego Karol III nazywa się Windsor. Jakie prawa zmieniła królowa Elżbieta II? W 1701 roku wprowadzono zakaz i królowie nie mogli się żenić z katoliczkami. W 2013 roku Elżbieta II zniosła to prawo i teraz następcy tronu, np. Jerzy książę Walii, który urodził się w 2013 roku będzie mógł się ożenić z dziewczyną, która wyznaje religię katolicką. Inne prawo, które zniosła królowa dotyczyło kolejności. Teraz królem zostaje zawsze najstarsze dziecko nawet jeżeli to jest dziewczynka. W przeszłości piersi byli chłopcy nawet jak się urodzili później.

Tak więc kiedyś w przyszłości królem zostanie Jerzy, bo urodził się pierwszy w 2013. Gdyby on umarł królową zostanie jego siostra Charlotte. A gdyby ona umarła królem zostanie najmłodszy czyli Louis.

Łucja, Zuzia i Tadeusz mieszkają w Warszawie. Postanowiliśmy więc razem omówić historię tego miasta. Będziemy mówić o tym skąd się wzięło to miasto i dlaczego stało się takie ważne. Zanim jednak przejdziemy do historii tego miasta to poznajmy legendę dotyczącą jego powstania.

Jedna z legend mówi o rybaku, który miał na imię Wars i syrence, która miała na imię Sawa. W herbie Warszawy jest właśnie syrenka. Historycy jednak nie lubią legend i twierdzą, że nazwa pochodzi od imienia Warcisław. To imię znaczy “Wróci sława”. Początkowo to miasto nazywano Warszewa i Warszowa. Dopiero później nazwano Warszawa.

Warszawa powstała po zachodniej czyli lewej stronie Wisły. Ale dlaczego? Prawa strona Wisły była niebezpieczna. Z tamtej strony na Warszawę mogli napaść Litwini. Było to jeszcze w czasach zanim Polska się połączyła z Litwą i Litwini często wtedy napadali na miasta w Polsce. Litwini mogli przyjść od wschodu czyli z prawej strony Wisły. Ponieważ jednak Warszawę zbudowano po lewej stronie tej rzeki, a w tamtych czasach nie było mostów, miasto było bezpieczne.

Ale czemu Warszawę zbudowano nad Wisłą? Było tam dużo miejsca i była też woda. Ale co jeszcze dawała rzeka? W tamtych czasach lasy były bardzo gęste. Trudno było przez nie przejść. Najłatwiej i najszybciej było płynąć rzeką. Dzisiaj mamy drogi, a w tamtych czasach poruszano się po rzekach. Można powiedzieć, że wtedy rzeki to były autostrady.

Czy pamiętacie kto doprowadził do rozbicia dzielnicowego? Kiedy skończył ten podział Polski? Czy jednak Łokietek połączył wszystkie kawałki? A jak się nazywa ta część Polski, gdzie leży Warszawa? Tak więc czy Warszawa powstała w Polsce? Kto rządził na Mazowszu?

Rządzili tam książęta mazowieccy, z których wielu miało na imię Janusz. 26 lipca 1376 Janusz I dał Warszawie przywilej wybudowania łaźni miejskiej. W tamtych czasach ludzie nie mili łazienki w swoich domach i wszyscy chodzili do jednej łaźni. Nawet książę mazowiecki Janusz I nie miał łaźni. Ludzie, którzy tam przychodzili musieli płacić za wejście, ale książę Janusz mógł się kąpać raz w tygodniu za darmo. Ten sam książę, który pozwolił wybudować w Warszawie łaźnię zrobił coś jeszcze. Czym otoczona była Warszawa?

Warszawa była otoczona murami i nie było miejsca aby wybudować nowe domy. Co więc postanowiono? Na północ od Warszawy wybudowano drugie miasto, które też otoczono murem. Czyli była jedna Warszawa, a zaraz obok niej zbudowano drugą Warszawę. Jak się je nazywa?

Jak będziecie kiedyś zwiedzać Warszawę to z rynku Starego Miasta na rynek Nowego Miasta idzie się około 10 minut. Te dwa miasta, te dwie Warszawy były bardzo blisko siebie. Barbakan to stare mury, które właśnie oddzielały starą Warszawę od tej nowej. Jeżeli pójdziecie zwiedzać rynek Starego Miasta. To tam gdzie jest Syrenka. Stamtąd można pójść na rynek Nowego Miasta. To tam gdzie jest taka stara studnia. Po drodze z jednego rynku na drugi możecie zobaczyć stare mury czyli Barbakan.

Stare i Nowe miasto czyli Stara i Nowa Warszawa powstały w czasach gdy Mazowsze nie należało do Polski. Był to osobny kraj, gdzie rządzili książęta mazowieccy. Rządził tam wtedy książę Janusz I Starszy, którego nazywa się Januszem warszawskim, bo on dał Starej Warszawie ten przywilej pozwalający otworzyć łaźnie i to też on pozwolił zbudować drugą Nową Warszawę.

W 1374 urodziła się Jadwiga, późniejszy król Polski. W tym samym roku Janusz I został księciem warszawskim. Z tego powodu Janusza nazywa się też Januszem warszawskim.

Jadwiga urodziła się w 1374. Gdy miała 10 lat została koronowana na króla Polski, a gdy miała 12 lat została żoną Jagiełły. W ten sposób Polska i Litwa niejako wzięły ślub. Polska i Litwa stały się jakby jednym krajem, ale pomiędzy nimi leżało Mazowsze, które było wtedy osobnym krajem.
Książę mazowiecki czyli Janusz I Starszy nazywany też Januszem warszawskim był jednak przyjacielem Jagiełły i walczył razem z nim w bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku.

Co zrobił król Polski Zygmunt Stary? Gdy królem Polski był Zygmunt Stary na Mazowszu umarł ostatni książę Janusz III. Po jego śmierci Zygmunt Stary przyłączył Mazowsze do Polski.
Niektórzy jednak myślą, że Polskę na nowo połączyły już wcześniej Władysław Łokietek. Łokietek połączył tylko kilka części Polski, głównie Małopolskę i Wielkopolskę. Było to 182 lata po rozbiciu Polski na części. Mazowsze zostało przyłączone jednak dopiero po 388 latach.

Jakie zabytki na starym mieście? Zamek w Warszawie zbudował właśnie książę mazowiecki Janusz I Starszy. Jednak on był księciem i w jego czasach ten zamek nazywał się zamkiem książęcym. Dopiero jak przyłączono Mazowsze do Polski do tego zamku przybył król Zygmunt Stary i od tego momentu ten zamek nazywa się królewskim. Niedaleko zamku stoi kolumna króla Zygmunta III Wazy. Zygmunt I Stary przyłączył Mazowsze z Warszawą do Polski, a jego wnuk Zygmunt III Waza przeniósł stolicę z Krakowa do Warszawy.

Kim był Zygmunt III Waza? Tata Zygmunta III Wazy był Szwedem, ale mama była Polską, była to córka Zygmunta I Starego - Katarzyna Jagiellonka. Zygmunt III Waza był królem Polski i Litwy, ale także Szwecji. Przeniósł stolicę do Warszawy, bo stamtąd miał bliżej do Szwecji.

Chociaż Zygmunt III Waza i inni królowie po nim mieszkali w Warszawie, to koronacje odbywały się dalej w Krakowie. Ale co to jest koronacja? Warszawa była stolicą, ale królów koronowano w Krakowie i jak umarli to pochowano ich też w Krakowie.

Kto jeszcze wtedy przyjeżdżał do Warszawy? Do Warszawy przyjeżdżali posłowie na sejm, ale co to jest sejm? A czy wy chcielibyście być posłami? Co robią posłowie w sejmie? Ale dlaczego sejm był w Warszawie. Dlaczego posłowie musieli przyjeżdżać do Warszawy? Mazowsze było pomiędzy Polską a Litwą. Gdy Zygmunt Stary przyłączył Mazowsze Warszawa znalazła się w środku. Było to najlepsze miejsce do spotkania dla Polaków i Litwinów. Dodatkowo Zygmuntowi III Wazie spalił się zamek w Krakowie i dlatego przeprowadził się do zamku w Warszawie.

Dzisiejszy odcinek poświęcimy pani, która była żoną dwóch polskich królów. Przyjechała do Polski z Francji, a była najbogatszą kobietą w tamtych czasach. Wprowadziła też w Polsce dużo zmian.
Zacznijmy jednak od władców Polski. Zwykle dzieli się ich na trzy grupy.

W Polsce rządzili najpierw Piastowie. Oznaczało to, że rządzili królowie z dynastii, czyli z rodziny Piastów. Później rządzili Jagiellonowie, czyli królowie z dynastii jagiellońskiej. Kiedy zmarł ostatni król z tej dynastii, a był nim Zygmunt August, w Polsce zaczęto wybierać królów. Trochę tak jak dzisiaj głosuje się na prezydenta, tak w tamtych czasach głosowano, kto ma zostać królem Polski.
Do rządów wybrano aż trzech królów z rodziny Waza. Ale dlaczego?

Ostatni król z dynastii Jagiellonów czyli Zygmunt August, miał siostrę Katarzynę Jagiellonkę. Ona wyszła za mąż za Jana Wazę i tak jej syn i wnukowie mieli nazwisko taty czyli Waza. Do rządzenia w Polsce wybrano najpierw syna Katarzyny, czyli Zygmunta Wazę, a potem jego synów czyli Władysława IV Wazę oraz Jana Kazimierza Wazę.
My dzisiaj będziemy mówić o żonie, którą miało tych dwóch synów Zygmunta III Wazy. Władysław IV Waza i Jan Kazimierz mieli tą samą żonę. Jak się ona nazywała?

Zacznijmy jednak od początku. Po śmierci pierwszego Wazy na polskim tronie, czyli po śmierci Zygmunta III Wazy na króla wybrano jego syna Władysława IV Wazę. W Europie dwa kraje chciały się wtedy bić. Były to Austria i Francja. Każdy z tych krajów chciał aby Polska mu pomogła. Król Władysław IV chciał jednak pokoju i najpierw się ożenił z księżniczką austriacką, a gdy ona umarła ożenił się z księżniczką francuską. W tamtych czasach takie małżeństwo było jak podpisanie traktatu między dwoma narodami. Król Polski przez pierwsze małżeństwo zadbał o pokój z Austrią, a przez drugie o pokój z Francją. Najpierw ożenił się z Cecylią Habsburżanką, która urodziła mu syna. W 1640 roku urodził się mały Zygmunt. A co się działo z bratem króla? Co się działo z Janem Kazimierzem?

Gdy w Polsce rządził Władysław IV Waza, jego brat Jan Kazimierz Waza pojechał do Portugalii, aby zostać tam wicekrólem. Niestety, gdy jechał przez Francję, aresztował go kardynał Richelieu. Kiedy to się wydarzyło?

Gdy więc w Polsce w 1640 roku urodził się syn Władysława IV, to Jan Kazimierz przebywał w więzieniu we Francji. Miał tam dość dobre warunki. Właśnie wtedy w Paryżu, będąc w niewoli, Jan Kazimierz poznał Marię Gonzagę. Podobno się w sobie zakochali. Niektórzy mówią nawet, że mieli razem dziecko. Miała nim być Marysieńka, która wiele lat później zostanie żoną Jana III Sobieskiego.

Marysieńka urodziła się w 1641 roku, czyli rok po poznaniu się Marii Gonzagi i Jana Kazimierza. Chcieli wziąć ślub, ale nie zgodził się na to kardynał Richelieu, który wtedy rządził we Francji. Jan Kazimierz wyjechał wtedy do Włoch i dostał od papieża tytuł kardynała. A co się stało z Marią Gonzagą?

W 1644 roku zmarła Cecylia Habsburżanka, żona króla Władysława IV. Postanowił on ożenić się z księżniczką z Francji. Jego żoną została właśnie Maria Gonzaga. Dostała wtedy nowe imię. W Polsce w tamtych czasach nie wolno było nosić imienia Maria. Tak więc Maria Gonzaga dostała w Polsce imię Ludwika. Ich ślub był per procura. Co to znaczy?

“Per procura” to po łacinie znaczy “w zastępstwie”. Do Paryża król Władysław IV posłał swojego wysłannika Krzysztofa Opalińskiego. To on 5 listopada 1645 w imieniu króla zawarł małżeństwo z Marią Gonzagą, a potem przywiózł ją do Polski. Maria Gonzaga miała pierwszy ślub z zastępcą w Paryżu. Drugi ślub odbył się już w Polsce 10 marca 1646 roku. 15 lipca Ludwika Maria Gonzaga została koronowana na królową Polski. Czy król Władysław IV ożenił się z Marią Gonzagą z miłości? Dlaczego więc Władysław IV ożenił się z nią?

Władysław IV ożenił się z Marią z powodów politycznych, a także dla jej pieniędzy. Była ona wtedy najbogatszą kobietą w całej Europie. Wniosła w posagu 700 tys. skudów, to takie srebrne pieniądze włoskie. Później po ślubie Władysław IV pożyczył od swojej żony kolejne 700 tys. złotych polskich, których nigdy jej nie oddał. Już dwa lata po tym ślubie, w 1648 została wdową.

Postarała się o to, aby na kolejnego króla wybrano Jana Kazimierza, potem wzięła z nim ślub w 1649. Umarł Władysław IV Waza, a królem został jego młodszy brat Jan Kazimierz Waza. Władysław IV miał syna Zygmunta, który miał zostać królem. Niestety umarł. W Polsce rządziło trzech Zygmuntów. Najpierw Zygmunt I Stary, potem Zygmunt II August, a na koniec Zygmunt III Waza. Gdyby ten chłopiec nie umarł byłby król Zygmunt IV. Niestety zmarł i w Polsce królami było tylko trzech Zygmuntów.

Co musieli zrobić Maria i Jan Kazimierz aby wziąć ślub? W tamtych czasach wierzono, że jak kobieta była już żoną i jej mąż umarł to brat zmarłego męża nie mógł się z nią ożenić. Z tego powodu Maria i Jan Kazimierz napisali list do papieża aby im pozwolił na ten ślub. W Anglii była bardzo podobna sytuacja. Królem miał zostać Artur i ożenił się z księżniczką hiszpańską. Gdy on umarł następcą tronu został Henryk VIII i on ożenił się z tą samą księżniczką. Też musiał mieć pozwolenie od papieża na ślub z wdową po swoim starszym bracie.

Jan Kazimierz rozpoczął swoje królowanie w bardzo trudnym okresie. Były wtedy same wojny. Najpierw wojna na Ukrainie, tam wybuchło powstanie Chmielnickiego. Później wojna z Rosją. Co było jednak najgorsze dla Polski? Potem jeszcze potop Szwedzki. Co robiła Maria Gonzaga w tych trudnych czasach?

Kierowała obroną przed Szwedami, załatwiła od cesarza 4000 żołnierzy do walki. Pracowała wtedy nawet po 15 godzin na dobę. Kierowała wojskami. Jako kobieta podróżowała karetą. Podczas oblężenia Torunia kula armatnia otarła się o dach jej karety. Ona jednak się nie wystraszyła i dalej osobiście odwiedzała armię wierną królowi Polski. W 1656 doprowadziła do ślubów lwowskich. Co to było?

Szwedzi zajęli wtedy prawie całą Polskę. Dlatego ich najazd nazywa się potopem. Dlaczego im się to udało? Część polskiej szlachty pomogła królowi Szwecji. Wtedy królowa Ludwika Maria wpadła na pomysł. Namówiła swojego męża króla Jana Kazimierza, aby oddał Polskę w opiekę Matki Boskiej. Szwedzi byli protestantami i nie modlili się do Matki Boskiej, a Polacy w większości byli katolikami i czcili jej obrazy. Gdy więc w 1656 roku król za namową żony oddał Polskę w opiekę Matce Boskiej to Polacy, którzy popierali króla szwedzkiego wrócili i zaczęli popierać Jana Kazimierza. Bo gdyby tego nie zrobili wyglądałoby na to, że walczą przeciwko Matce Boskiej. Maria Gonzaga przybyła z Francji, a tam to samo zrobił wcześniej kardynał Richelieu, który rządził Francją.

Po wojnie, gdy już wypędzono Szwedów, królowa Ludwika Maria zajęła się innymi rzeczami. Zaczęła wydawać pierwszą polską gazetę - Merkuriusz Polski. Zmieniła też życie kobiet. Wcześniej każda kobieta, która miała męża musiała nosić nakrycie głowy. Ludwika wprowadziła modę z Paryża i mężatki od tego czasu przestały nosić nakrycia głowy. Przywiozła też modę na dekolty, które były wcześniej nieznane w Polsce. Ile dzieci miała Maria Gonzaga?

Ludwika Maria urodziła Janowi Kazimierzowi dwójkę dzieci dziewczynkę i chłopca. Niestety oboje zmarli gdy byli jeszcze bardzo mali. Jeżeli to jednak prawda, że Marysieńka także była ich córką to mieli razem troje dzieci. Marysieńka została później żoną Jana Sobieskiego i także była królową.
Co się stało gdy umarła Maria Gonzaga?

Jan Kazimierz nie chciał być dalej królem po śmierci swojej żony. Abdykował i wyjechał do Francji. Wstąpił do klasztoru i został tam opatem.

Maria Gonzaga i Jan Kazimierz poznali się w Paryżu. Niestety rządzący tam kardynał nakazał jej aby wyszła za mąż za króla Polski Władysława IV. Ponieważ Jan Kazimierz nie mógł się z nią ożenić postanowił zostać kardynałem. Gdy jednak jego starszy brat zmarł, zrezygnował ze stanowiska kardynała. Przybył do Polski, a tam Maria doprowadziła do tego, że został królem. Później wzięli ślub. Maria Gonzaga rządziła podczas potopu szwedzkiego i namówiła męża do ślubów lwowskich. Po wojnie założyła pierwszą w Polsce gazetę. Miała też duży wpływ na to jak się ubierały kobiety. Gdy zmarła jej mąż abdykował i został mnichem. Maria Gonzaga była niezwykłą kobietą.

Dzisiaj będziemy mówić o szyfrach, kodach i tajnych językach. Będziemy też oczywiście mówić także o łamaniu takich szyfrów. Jak pewnie się domyślacie z tytułu tego odcinka, najwięcej czasu poświęcimy Enigmie. Zacznijmy jednak od tego co to jest szyfrowanie?

Od najdawniejszych czasów ludzie wysyłali do siebie wiadomości w postaci listów. Jednak po drodze ktoś mógł taki list przeczytać. Dzisiaj ludzie wysyłają emaile, czyli listy elektroniczne. Te listy też mogą zostać przeczytane przez obce osoby. Jak się przed tym zabezpieczyć? Można zaszyfrować taki list lub email. Wtedy nawet jak ktoś go zobaczy to nie będzie wiedział co tam jest napisane.

Swój szyfr miał np. Juliusz Cezar. Mówiliśmy o nim w odcinku 111, być może pamiętacie o kalendarzu juliańskim. Tamten kalendarz nazywał się juliański, bo wprowadził go właśnie Juliusz Cezar. Prowadził on wiele wojen i musiał wysyłać listy do swoich oddziałów, które były daleko. Jego wrogowie mogli jednak przechwycić takie listy i poznać sekrety Cezara. Aby się przed tym zabezpieczyć miał on swój szyfr, który nazywa się szyfrem Cezara. Na czym on polegał?

Alfabet przesuwano wtedy o 3 litery i np. litery ABC zamieniały się w litery DEF. Np. słówo KOT - K zmieniało się w N, O zmieniało się w R, a T zmieniało się w W. Tak więc Cezar zamiast pisać KOT, pisał NRW. Czy jednak to jedyny sposób szyfrowania? Aby zrozumieć jak jeszcze można zaszyfrować wiadomość pomoże nam pewien kamień znaleziony w Egipcie w Afryce oraz pewne plemię Indian z Ameryki Północnej.

Zacznijmy od kamienia z Rosetty. W starożytnym Egipcie ludzie zapisywali wszystko przy pomocy hieroglifów czyli takich malutkich rysuneczków (ptaszek, fale, oko, krowa). Nikt nie potrafił odczytać tych hieroglifów, tylko ci ludzie, którzy znali to pismo. Niestety wszyscy ci ludzie już dawno umarli. Jak odczytać hieroglify? Zauważcie, że dla nas jest to jak szyfr. Jak odczytano hieroglify?

Na tym kamieniu trzy razy zapisano to samo. Najpierw przy pomocy hieroglifów czyli takich malutkich rysuneczków, potem przy pomocy pisma egipskiego, a na koniec literami greckimi. Ale dlaczego w Egipcie był kamień, na którym pisano hieroglifami oraz po grecku? Ostatnia królowa Egiptu, która była żoną Juliusza Cezara była z pochodzenia Greczynką, ale rządziła w Egipcie. Właśnie królowie z tej dynastii kazali zrobić ten kamień z napisami egipskimi oraz greckimi.
Ludzie, którzy znaleźli ten kamień znali język grecki i potrafili go przeczytać. Dzięki temu umieli złamać ten szyfr jakim były hieroglify. Ale czy dzisiaj ludzie wykorzystują inne języki jako szyfr? Przykładem jest język Indian z Ameryki Północnej.

Indianie Nawaho mieszkają tylko na terytorium USA. Tak więc tylko te wojska miały ludzi, którzy znali ten język. Podczas II wojny światowej ci Indianie pracowali przy przekazywaniu wiadomości przez radio. Po prostu rozmawiali sobie w swoim języku. Wróg też słuchał tych wiadomości, ale nic nie rozumiał, bo nie miał Indian, którzy przetłumaczyli by te wiadomości. Tylko Amerykanie mieli członków tego plemienia i tylko oni potrafili przetłumaczyć te wiadomości.

Dzisiaj szczególnie zajmiemy się maszyną szyfrującą, która się nazywała Enigma. Co o niej wiemy? Enigmę zbudowali Niemcy. Później zaczęło jej używać wojsko niemieckie. A co znaczy jej nazwa? Co znaczy słowo “Enigma”? Enigma to po grecku “zagadka” i rzeczywiście szyfr enigmy był bardzo trudna zagadką do odgadnięcia.

Jak działało szyfrowanie przy pomocy Enigmy? Jak pamiętacie szyfr Cezara zawsze przesuwał litery o trzy. Tak więc w szyfrze Cezara A zawsze zmieniało się w D. Tak więc gdy ktoś napisał AAA (3 “A”) to wyszło DDD (3 “D”). Niestety Enigma po każdym naciśnięciu zmieniała to o ile się przesuwał alfabet. Tak więc gdy pierwszy raz nacisnęło się A mogło się zmienić w J, a gdy drugi raz nacisnęło się A to zmieniało się w literę M. Właśnie to sprawiało, że tak trudno było złamać kod Engimy.

Kto złamał ten szyfr? Na uniwersytecie w Poznaniu wybrano trzech najlepszych studentów aby ich uczyć kryptologii. Nazywali się oni: Marian Rejewski, Henryk Zygalski i Jerzy Różycki. Ale dlaczego wybrano studentów z Poznania? Aby złamać niemiecki szyfr trzeba było być dobrym z matematyki, ale trzeba było także dobrze znać język niemiecki. Wszyscy trzej studenci pochodzili z miast, które przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości znajdowały się w zaborze pruskim czyli w Niemczech. Np. Marian Rejewski urodził się w Bydgoszczy, a Henryk Zygalski w Poznaniu. Wszyscy oni studiowali matematykę na Uniwersytecie w Poznaniu. Matematyki uczył ich profesor Krygowski. Wybrał on tych trzech najzdolniejszych studentów. Prace nad złamaniem Enigmy rozpoczęto około 1930 roku. Szyfr był bardzo trudny i złamano go dopiero w 1932 roku czyli gdzieś po dwóch latach. Ale czy to już był koniec pracy kryptologów?

Niemcy każdego dnia zmieniali ustawianie kółek. Tak więc kryptolodzy rozpoczynali dzień od złamania ustawień. Zabierało to na początku około 10-15 minut. Niemcy zaczęli jednak dokładać kolejne kółka do swojej maszyny szyfrującej i złamanie kodu każdego dnia było coraz trudniejsze.
25 lipca 1939 roku, czyli dwa miesiące przed wybuchem II wojny światowej, Polacy zaprosili na spotkanie Francuzów i Anglików. W jakim celu?

Polscy kryptolodzy przekazali jedną maszynę deszyfrującą Francuzom, a drugą Anglikom. Wydarzyło się to 25 lipca 1939 roku w Pyrach pod Warszawą. Niestety dwa miesiące później Niemcy zaatakowali Polskę. Rok później w 1940 roku zaatakowali też Francję. Tak więc tylko Anglia mogła odczytywać szyfry Enigmy. Jak oni to robili?

Jak pewnie pamiętacie aby odczytać dzienne ustawienie Engimy kryptolodzy potrzebowali najpierw 10 minut, ale potem już wielu godzin. Potrzeba było dużo liczenia, a kto liczy szybciej niż ludzie? Komputery. Tak więc Anglicy zbudowali komputer, który nazwali Colossus. Oznacza to, że był on bardzo wielki. Wiele osób uważa, że był to pierwszy komputer na świecie.
Poznaliście już trzech polskich matematyków, czyli Rejewskiego, Zygalskiego i Różyckiego. Ale kto zajmował się rozszyfrowywaniem kodu Enigmy w Anglii?

Alan Turning to brytyjski matematyk, który zajmował się kryptografią, ale także informatyką, czyli tworzeniem i programowaniem komputerów. Najpierw nauczył się łamania kodu Enigmy od polskich matematyków, a potem wykorzystał to do zbudowania maszyny, która potrafiła szybciej niż ludzie łamać kody. Ale gdzie Anglicy łamali te szyfry i gdzie stał Kolosus?

Anglicy wykorzystali taki dworek wraz z parkiem, który nazywa się Blechley Park. W tamtych czasach nie było tam w okolicy żadnego dużego miasta. Dzisiaj jednak jest tam nowe miasto zbudowane już po wojnie, które nazywa się Milton Keynes. Tak więc dzisiaj Blechley Park znajduje się w mieście Milton Keynes, ale podczas wojny tam jeszcze nie było tego miasta.
Wracając do Enigmy. Być może sądzicie, że historia Enigmy to łamanie niemieckich szyfrów i odczytywanie niemieckich wiadomości podczas II wojny światowej. To jest jednak dłuższa historia.

To, że Polacy złamali szyfr enigmy utrzymywano w tajemnicy podczas wojny, aby Niemcy dalej używali tych maszyn. Myśleli oni, że mogą wysyłać wiadomości i nikt tego nie odczyta. Po wojnie wiele innych krajów dalej używało Enigmy, bo nikt nie wiedział, że ten szyfr złamano już przed wojną. Dzięki temu Anglicy mogli odczytywać wiadomości tych krajów, które po wojnie dalej korzystały z Enigmy. Ale to już inna historia.