کتاب یافتن معنا آخرین اثر استیون هاینه - 2

معرفی کتاب

"یافتن معنا" آخرین اثر استیون هاینه روانشناس برجسته کانادایی و استاد دانشگاه بریتیش کلمبیاست.

هاینه تسلط بالایی به روانشناسی فرهنگی دارد و کتاب درسی جامع او به همین نام به چاپ چهارم رسیده است. وی همچنین مولف کتاب تاثیرگذاری است بنام " دی ان ای سرنوشت نیست" که مورد توجه بسیاری قرار گرفته است.

در این کتاب اخیر، هاینه به فرایند و چگونگی تهی شدن زندگی از معنا و شکل‌گیری نوعی احساس پوچی از نگاه علوم رفتاری می‌پردازد.

بعنوان مثال یکی از عوامل تاثیرگذار در احساس معنی‌داری زندگی تعلق مستحکم به دسته یا گروه‌های انسانی است. افراد وقتی در شبکه‌های متراکم انسانی هستند درباره معنی زندگی کمتر سوال می‌کنند و برعکس هنگامی که دچار بحران پوچی می‌شوند با تاکید فزاینده به باورهای گروهی رو می‌آورند.

افزایش انتخاب‌ها و داشتن آزادی عمل برخلاف انتطار می‌تواند به بحران بی‌معنی بودن در برخی منجر شود.

تروماها نیز نقش دوگانه و بحث‌انگیزی دارند. در عده‌ایی مواجه شدن با مرگ به فروپاشی و علایم اضطرابی منجر می‌شود ولی عده‌ایی با کمال تعجب بعد از آن مدعی یافتن معنا در زندگی می‌شوند.

ظاهرا وقتی انسان‌ها به حالت "پوچی" یا بی‌معنا شدن آلبر کامویی نزدیک می‌شوند مکانیسم‌های روانشناختی برای مقابله با این حالات فعال می‌گردد. هاینه در کتاب خود به آزمایش‌ها و مداخلات متعدد و جالب روانشناسی اشاره می‌کند که می‌توانند به تشدید یا تخفیف حالت پوچی منجر شوند. او در انجام بسیاری از این پژوهش‌ها نقش داشته است و سعی می‌کند به یک جمع‌بندی برسد که مغز و ذهن ما چگونه سعی در اجتناب از رسیدن به بن بست معنایی دارد.

البته این کتاب چنانکه او اعتراف دارد راهنمای برون رفت از احساس بی‌معنی بودن زندگی نیست و برای درمان علاقمندان نوشته نشده‌است. اما او بنوعی مدعی است که علم تجربی می‌تواند مقوله معنا در زندگی و چگونگی تکوین آن از کودکی را بررسی کند. او در "مدل نگهداری معنا" به این فرایندها اشاره می‌کند.

بخش‌هایی از این کتاب شبیه و برگرفته از کتاب دیگری بنام "کرم در هسته" و نظریه مدیریت وحشت است که پیش‌تر آنرا معرفی کرده‌ام. اما از مقوله وحشت از مرگ و تباهی فراتر می‌رود.

آیا بشر معاصر انگونه که اریک فروم نگران آن بود، درگیر بحران معنا است؟ آیا علوم رفتاری قادر به رمزگشایی از این مهم و ارائه راهکار هستند؟ تبعات افت احساس معنا در زندگی چه می‌تواند باشد؟

امیدوارم در برنامه زنده فردا تا حدودی به این مسائل در قالب معرفی این کتاب بپردازم.