نگاهی متفاوت به مسئله تروما - ویژه برنامه جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل

۱۴۰۴/۰۴/۰۴

معرفی کتاب

"یافتن معنا" آخرین اثر استیون هاینه روانشناس برجسته کانادایی و استاد دانشگاه بریتیش کلمبیاست.

هاینه تسلط بالایی به روانشناسی فرهنگی دارد و کتاب درسی جامع او به همین نام به چاپ چهارم رسیده است. وی همچنین مولف کتاب تاثیرگذاری است بنام " دی ان ای سرنوشت نیست" که مورد توجه بسیاری قرار گرفته است.

در این کتاب اخیر، هاینه به فرایند و چگونگی تهی شدن زندگی از معنا و شکل‌گیری نوعی احساس پوچی از نگاه علوم رفتاری می‌پردازد.

بعنوان مثال یکی از عوامل تاثیرگذار در احساس معنی‌داری زندگی تعلق مستحکم به دسته یا گروه‌های انسانی است. افراد وقتی در شبکه‌های متراکم انسانی هستند درباره معنی زندگی کمتر سوال می‌کنند و برعکس هنگامی که دچار بحران پوچی می‌شوند با تاکید فزاینده به باورهای گروهی رو می‌آورند.

افزایش انتخاب‌ها و داشتن آزادی عمل برخلاف انتطار می‌تواند به بحران بی‌معنی بودن در برخی منجر شود.

تروماها نیز نقش دوگانه و بحث‌انگیزی دارند. در عده‌ایی مواجه شدن با مرگ به فروپاشی و علایم اضطرابی منجر می‌شود ولی عده‌ایی با کمال تعجب بعد از آن مدعی یافتن معنا در زندگی می‌شوند.

ظاهرا وقتی انسان‌ها به حالت "پوچی" یا بی‌معنا شدن آلبر کامویی نزدیک می‌شوند مکانیسم‌های روانشناختی برای مقابله با این حالات فعال می‌گردد. هاینه در کتاب خود به آزمایش‌ها و مداخلات متعدد و جالب روانشناسی اشاره می‌کند که می‌توانند به تشدید یا تخفیف حالت پوچی منجر شوند. او در انجام بسیاری از این پژوهش‌ها نقش داشته است و سعی می‌کند به یک جمع‌بندی برسد که مغز و ذهن ما چگونه سعی در اجتناب از رسیدن به بن بست معنایی دارد.

البته این کتاب چنانکه او اعتراف دارد راهنمای برون رفت از احساس بی‌معنی بودن زندگی نیست و برای درمان علاقمندان نوشته نشده‌است. اما او بنوعی مدعی است که علم تجربی می‌تواند مقوله معنا در زندگی و چگونگی تکوین آن از کودکی را بررسی کند. او در "مدل نگهداری معنا" به این فرایندها اشاره می‌کند.

بخش‌هایی از این کتاب شبیه و برگرفته از کتاب دیگری بنام "کرم در هسته" و نظریه مدیریت وحشت است که پیش‌تر آنرا معرفی کرده‌ام. اما از مقوله وحشت از مرگ و تباهی فراتر می‌رود.

آیا بشر معاصر انگونه که اریک فروم نگران آن بود، درگیر بحران معنا است؟ آیا علوم رفتاری قادر به رمزگشایی از این مهم و ارائه راهکار هستند؟ تبعات افت احساس معنا در زندگی چه می‌تواند باشد؟

امیدوارم در برنامه زنده فردا تا حدودی به این مسائل در قالب معرفی این کتاب بپردازم.

------------ منابع تکمیلی -----------

بحثی درباره‌ی کتاب کرم در هسته:   

 • بحثی درباره‌ی کتاب: کرمِ در هسته؛ بیست و د...  

نگاهی به مقوله‌ی طردشدگی:   

 • طردشدگی اجتماعی و تنهایی؛ قسمت اول؛ دکتر آ...  

اثر دشواری فرایند ورود به گروه:   

 • اثر دشواری فرایند ورود به گروه در دوست داش...  

مسئله‌ی عادت‌ها:   

 • عادت ها از شکل گیری تا تغییر آنها | قسمت ا...  

------------ پلتفرم‌های دیگر جهت دسترسی به مطالب ----------

Telegram: https://t.me/DrAzarakhshMokri

Instagram:  

 / azarakhshmokri  

دکتر آذرخش مکری

روانپزشک

روانپزشکی

#دکتر_آذرخش_مکری

معرفی کتاب

هنگامی که در زندگی با آسیب، تراژدی یا ناملایمات مواجه می‌شویم می‌توانیم پاسخ‌های مختلفی را برگزینیم. یک مسیر این است که بواسطه رنج‌ها و ناکامی‌ها در قالب قربانی یا آسیب دیده رفته و خود را مستحق برخورد ویژه و امتیاز مادی یا عاطفی بدانیم. به اعتقاد اسکات بری کافمن این نقش قربانی که ممکن است با نوعی خود-تشخیص گذاری و پزشکی سازی همراه شود، مسیر مخربی است که ما را بسوی قهقرا برده و باعث ماندن در شرایط آسیب می‌شود. این مسئله بخشی از نوعی نارسیسیم یا خودشیفتگی نوروتیک یا آسیب‌پذیر را تشکیل می‌دهد.

در سال‌های اخیر به نقش تروما و مقوله غفلت و رهاشدن عاطفی در روانپزشکی و روانشناسی بطرز جدی اشاره شده است. افرادی مانند بسل ون در کولک یا گابور ماته تالیفات مشهوری درباره جنبه تخریبی تروماهای کودکی عرضه کرده‌اند. مفهوم رهاشدگی در کودکی نیز بطور روز افزونی مورد توجه درمانگران قرار گرفته است و آنرا منشا بخش مهمی از ناکامی و ناخوشنودی‌های بزرگسالی می‌دانند.

در مقابل نویسندگانی چون جورج بونانو و کافمن مدعی هستند که بخش مهمی از اثر تخریبی تروماها به شیوه برخورد و پذیرش وقایع و روایتی که افراد از آنها می‌سازند، باز می‌گردد.

"صادقانه بگویم فکر می‌کنم که بیش از سایر مردم استحقاق دارم زیرا در مقایسه با دیگران ناملایمات بیشتری دیده‌ام". یا "مشکلاتی دارم که هیچکس قادر به درک آنها نیست" چند مثال از روایت‌های نارسیسیم آسیب‌پذیر است.

کافمن پژوهشگر، نویسنده و دکترای روانشناسی شناختی از دانشگاه ییل در آخرین اثر خود "بالا بیا: بر ذهنیت قربانی غلبه کن، خود را توانمند ساز و توانایی خود را به واقعیت برسان" به شیوه‌ایی بسیار خواندنی و آموزنده به مسائلی مانند حس استحقاق و رفتن در قالب قربانی، دیده نشدن، سرسختی و انعطاف‌پذیری روانی، نارسیسیم سالم و سازنده در مقابل بیمارگونه و مخرب و رشد متعاقب تروما می‌پردازد.

او در این کتاب برخلاف نام آن که ممکن است در نگاه اول سطحی و تبلیغی بنظر برسد، به پژوهش‌های جالبی درباره تبعات رفتن در ذهنیت قربانی و تاثیر آن بر خلاقیت، حل مسئله و تشدید نشخوارهای نوروتیک اشاره می‌کند و بحث مهمی را درباره ذهنیت قربانی بودن می‌گشاید.

زمینه‌های شکل گیری آنرا به بحث می‌گذارد و راهکارهایی ارائه می‌دهد.

------------ منابع تکمیلی -----------

اثر انتظار:   

 • بحثی درباره‌ی کتاب اثر انتظار | بخش اول | ...  

اثر دارونما:   

 • اثر می‌کند حتی اگر بدانید بی اثر است | اثر...  

------------ پلتفرم‌های دیگر جهت دسترسی به مطالب ----------

Telegram: https://t.me/DrAzarakhshMokri

Instagram:  

 / azarakhshmokri  

دکتر آذرخش مکری

روانپزشک

روانپزشکی

#دکتر_آذرخش_مکری

معرفی کتاب

سوپربلوم یا رشد انفجاری گل‌ها نام آخرین کتاب نیکلاس کار پژوهشگر و نویسنده آمریکایی است. پیش‌تر از نیکلاس کار کتاب‌هایی بنام "کم عمق‌ها" و "قفس شیشه‌ای" به فارسی چاپ شده است. در این اثر آخر نویسنده به تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر رفتار جمعی و بین فردی ما می‌پردازد.

کار مدعی است که خوش بینی اولیه که اگر افراد به انفجار اطلاعات و ارتباطات گسترده دسترسی ارزان و فراگیر داشته‌ باشند بسرعت بسوی همدلی و تفاهم-بعنوان مثال آنگونه که مارک زاکربرگ در ابتدای گسترش فیس‌بوک نوید آنرا داده بود-خواهند رفت به حقیقت نپیوسته است.

با وجود فایده‌های زیاد، شبکه‌های اجتماعی در بخش‌هایی منجر به قطبی شدن و افزایش تنش در انسان‌ها شده‌اند.‌

رشد شدید اطلاعات و ارتباطات بین فردی باعث می‌شود نوعی کمبود توجه و نیاز به ارزیابی سریع در افراد گسترش یابد. توجه و تمرکز کالایی ارزشمند و کمیاب می‌شود. برای جبران آن تکیه بر کلیشه‌ها و پردازش‌های سریع که در بسیاری از موارد آکنده از پیش داوری است، رونق می‌یابند و پیام‌هایی فراگیر می‌شوند که بار هیجانی بیشتری دارند. با تسهیل فرایند کپی و به اشتراک گذاشتن توسط شهروندان، شاهد روندی از افزایش خشونت کلامی و موارد خلاف واقع هستیم.

او مدعی است که بعنوان مثال در عصر نامه نگاری کاغذی یا حتی قبل از ابداع کلید تویئت مجدد در شبکه تویئتر حجم اشتراک گذاری موارد هیجانی خلاف واقع به نسبت کمتر بوده‌است.

در نامه نگاری کلاسیک، افراد قبل از پاسخ فرصت نوعی تامل و تجربه آگاهی از خویشتن را داشتند اما در نظام‌های فعلی یک اقدام تکانه‌ایی در به اشتراک گذاری یک پست، خبر یا پیام، شما را به جمع ترویج دهندگان انفجاری وارد می‌کند. الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی نیز بنوعی هستند که به این پدیده دامن می‌زنند.

همچنین بتدریج افراد پیام‌ها و باورهای همسو با اعتقادات خود را به دوستان و آشنایان همفکر ارجاع می‌دهند و هسته‌های متراکم غیرقابل نفوذ باوری بوجود می‌آیند.

به همین دلیل در سال‌های اخیر شاهد سوپربلوم یا شکوفا شدن دردسرساز عقاید، باورها و سوگیری‌های مخرب هستیم.

او یکی از راهکارهای مقابله با این انفجارها را ایجاد نوعی "اصطکاک" جهت کُند و تامل گونه کردن در تصمیم‌گیری افراد در تایید (لایک) یا به اشتراک گذاری مطالب می‌داند.

درباره این کتاب که هنوز ترجمه فارسی از آن موجود نیست، این هفته در برنامه زنده صحبت خواهم کرد.

در ضمن بدنبال ترجمه‌ایی برای اصطلاح "سوپربلوم" باشیم.

Superbloom: How technologies of connection tear us apart Nicholas Carr, W. W. Norton 2025

------------ منابع تکمیلی -----------

بحثی درباره‌ی کتاب تناقض داستان:   

 • بحثی درباره‌ی کتاب تناقض داستان | بخش اول ...  

------------ پلتفرم‌های دیگر جهت دسترسی به مطالب ----------

Telegram: https://t.me/DrAzarakhshMokri

Instagram:  

 / azarakhshmokri  

دکتر آذرخش مکری

روانپزشک

روانپزشکی

#دکتر_آذرخش_مکری

معرفی کتاب: پیشنهاداتی برای سال نو-"دلزده، تنها، خشمگین و نادان" کتابی خواندنی و شیرین است که می‌تواند گزینه مناسبی برای علاقمندان به قدری خلوت در تعطیلات نوروزی باشد.

آیا گسترش شبکه‌های اجتماعی و گذراندن ساعات متمادی در آنها بر ما بخصوص جوان‌ترها اثر دارد؟ عده‌ایی معتقدند که اینستاگرام، فیس‌بوک و دیگر شبکه‌ها به تمایلات خودخواهانه و نارسیسیتیک انسان‌ها دامن زده و میل به خود نمایی و تعریف از خویشتن را افزایش می‌دهند. برخی نیز مدعی هستند که این شبکه‌ها باعث کاهش تمرکز و تحمل به ملالت و حواس‌پرتی می‌شوند. عده‌ایی نیز به گسترش خشونت کلامی و بی‌احترامی و خشم به همنوعان اشاره دارند.

آیا نسل جدید و انسان معاصر بواسطه این تغییرات شگرف در ارتباطات جمعی دستخوش تغییر هویت و شخصیت شده است؟

اینها سوالاتی هستند که لوک فرناندز و سوزان مات در کتاب خود سعی در پاسخ به آنها دارند.

نکته اولی که از پاسخ نگارندگان بر می‌آید این است که این پدیده به آن سادگی که بنطر می‌رسد نیست. بعنوان مثال نگارندگان در فصل اول که به پدیده خودشیفتگی می‌پردازد به نکات قابل تاملی اشاره می‌کنند: از دیرباز خودنمایی و تعریف از خود مذموم و نکوهیده بوده است و اصولاً در افسانه نارسیسوس اشتغال ذهنی با تصویر خود است که مسئله ساز می‌شود امری که در شبکه‌های اجتماعی در قالب "سلفی" ها اتفاقاً ترویج می‌گردد. افراد تشویق می‌شوند که تصاویر خود را در میان صحنه‌های موفقیت، ثروت یا امکانات رشک برانگیز به اشتراک بگذارند. آیا این کارها به تمایلات خودشیفتگی ما دامن می‌زنند؟

کتاب نگاه زیبای تاریخی به مسائل دارد. تا اواسط قرن نوزدهم اکثریت قاطع مردم هیچ تصویر یا نقاشی از چهره خود نداشتند و حتی آینه‌های باکیفیت نیز بسیار نایاب و گران بودند. با آمدن "داگروتیپ" یعنی ابتدایی‌ترین شکل عکاسی و بعدها با دستگاه کداک جورج ایستمن طبقه متوسط صاحب تصاویر ماندگار از چهره خود و عزیزانشان می‌شوند.اما اخلاق زمانه شیفتگی با ظاهر خود و نمایش خودنمایانه آنرا بر نمی‌تابد و مصداق سبک‌سری و خودخواهی یا "وَنتی" می‌داند.

جالب و دردناک اینکه یکی از شایع‌ترین و اولین کاربردهای عکاسی ثبت چهره درگذشتگان بویژه کودکان در بستر مرگ می‌شود.

کتاب اشاره زیبایی به تحول مفهوم "ونتی" دارد که چگونه از قالب خیره‌سری به نوعی ارزش و سرزندگی تغییر می‌کند و بتدریج خودنمایی مناسبت‌ها پذیرفته‌تر می‌شود.

نکته دیگری که کتاب مکرر به آن اشاره دارد نگرانی مردم هر نسل از تاثیر تکنولوژی نوظهور بر اخلاق و رفتار مردم آن دوره است.

------------ منابع تکمیلی -----------

بحثی درباره‌ی کتاب مغز تلقین پذیر:   

 • بحثی درباره‌ی کتاب مغز تلقین‌پذیر: علم و ش...  

بحثی درباره‌ی کتاب فریب حافظه:   

 • بحثی درباره‌ی کتاب فریب حافظه | نوشته جولی...  

------------ پلتفرم‌های دیگر جهت دسترسی به مطالب ----------

Telegram: https://t.me/DrAzarakhshMokri

Instagram:  

 / azarakhshmokri  

دکتر آذرخش مکری

روانپزشک

روانپزشکی

#دکتر_آذرخش_مکری

مصاحبه آذرخش مکری در برنامه باضیا

کتاب خلوت: دانش و توان تنها بودن

https://www.youtube.com/watch?v=f8fAfTl9rpc

کتاب فریب حافظه - جولیا شاو

https://www.youtube.com/watch?v=mOBK_P7G6BM

چرا آخرش وقت کم می‌آوریم؟

https://www.youtube.com/watch?v=3u8b_fLj_zs

نقد و بررسی کتاب مغز تلقین‌پذیر: علم و شعبده‌ی تصمیم‌گیری‌های ما

https://t.me/DrAzarakhshMokri/1407