په شام (سوريې) کې د پاکستان مرستيال سفير وايي چې هلته سلګونه پاکستاني زيارت کوونکي بند پاتې دي چې دوی يې په خوندي توګه خپل هېواد ته د لېږدولو لپاره اقدامات کړي دي. عمر حيات خان د ډېسېمبر پر ۱۰مه مشال راډيو ته وويل چې شاوخوا ۵۰۰ پاکستانيان دا وخت د شام ګاونډي هېواد لبنان ته پر لاره دي او بيا به له هغه ځايه پاکستان ته لېږدول کېږي. دا په داسې حال کې ده چې د سوریې وسلوال مخالفین د ډېسېمبر پر اتمه دمشق ته ورسېدل او تر ۱۴ کلنې کورنۍ جګړې وروسته یې د ولسمشر بشارالاسد حکومت نسکور کړ. بلخوا اسراییلو د بشارالاسد رژیم تر ړنګېدو وروسته هم پر شام بریدونو ته دوام ورکړی دی. د مشال راډيو خبريال مجيد بابر له عمر حيات خان سره مرکه کړې او په سر کې يې د شام د عمومي حالت په اړه پوښتنه ورڅخه کړې ده.

بشپړه مرکه لاندې واورئ.

د نړۍ په کچه، د زده کوونکو مشهورې ټولنې، برتانیا اکسفورډ يونين سوسایټي نوی ټاکل شوی مشر، پښتون ځوان اسرار کاکړ وايي چې کله يې هم فکر نه وو کړی چې يوه ورځ به د دې تاریخي ټولنې مشر شي. نوموړی د بلوچستان پښتون مېښتې سيمې ګلستان اوسېدونکی دی چې د جون پر اوومه نېټه يې د اکسفورډ يونين په ټاکنو کې انګرېزې سيالې اېزې هوروکس ټېلر ته ماتې ورکړه. اسرار کاکړ ۶۱۷ او مخالفې کانديدې يې ۳۹۳ رايې ترلاسه کړې دي. دا په شاوخوا ۱۰ کلونو کې لومړۍ ځل دی چې د يونین په ټاکنو کې يو کانديد خپل سيال ته په دومره زیاتو رایو سره ماتې ورکوي. دا ټولنه له دې امله هم ډير اهمیت لري چې د نړۍ مشهوره او مهم مشران بحثونو او تقریرونو ته ورځي.

اسرار کاکړ دا مهال په اکسفورډ پوهنتون کې د قانون زده کوونکی دی. نوموړی وايي د خپلې مشرۍ په دوره کې به د پښتنو ځيني مشران ورغواړي چې د اکسفورډ یونین له مهم سټیجه د بحث او تقریرونو له لارې نړۍ ته خپله خبره ورسوي. زموږ همکار عبدالحي کاکړ له اسرار کاکړ سره مرکه واورئ.

د ايران له خوا د اپرېل پر ۱۳مه ناوخته پر اسراييلو د توغندیو او ډرونونو تر حملو وروسته د تهران او اسراييلو ترمینځ ترېنګلتيا لا زیاته شوې ده. ايران ولې پر اسراييلو مستقیماً حملې کړې او ایا د دې پر پراخه جګړې د اوښتو امکان شته او که څنګه؟ مشال راډیو دا پوښتنې په ناروې کې د ايرانیو چارو له پوه ډاکټر عیسا ستانکزي سره څېړلې دي. بشپړه مرکه واورئ.

د تعليم نړيوالې مبارزې او د نوبل د سولې جایزې ګټونکې ملالې یوسفزۍ مور تورپېکۍ يوسفزۍ وايي چې افغانستان بايد له نړۍ سره يو ځای رفتار وکړي. نوموړې دا خبره د سېپټېمبر پر ۱۱مه د جرمني په کولن ښار کې د یو شمېر افغان ښځینه فعالانو لخوا د نه خوړلو په اعتصابي کېمپ کې د ګډون پر مهال مشال راډيو ته وکړه. يوسفزۍ زياته کړه چې تعليم د ژبې حيثيت لري او طالبان دې له ښځو دا حق نه اخلي. له تورپېکۍ يوسفزۍ سره احمد شاه اعظمي مرکه کړې ده چې د غږ په ځای کې يې اورېدلای شئ.

د تعليم نړيوالې مبارزې او د نوبل د سولې جایزې ګټونکې ملالې یوسفزۍ پلار ضیاالدین یوسفزی وايي چې په افغانستان کې د طالبانو حکومت د خپلو تګلارو له لارې ښځې نابوده کول غواړي. نوموړي دا خبره د سېپټېمبر پر ۱۱مه د جرمني په کولن ښار کې د یو شمېر افغان ښځینه فعالانو لخوا د نه خوړلو په اعتصابي کېمپ کې د ګډون پر مهال مشال راډيو ته وکړه. يوسفزي زياته کړه چې نړۍ بايد پر طالبانو فشار راوړي چې له ښځو سره د هغوی د صنفي امتياز تګلاره پای ته ورسوي. له ضياالدين يوسفزي سره احمد شاه اعظمي مرکه کړې ده چې د غږ په ځای کې يې اورېدلای شئ.

د خيبر پښتونخوا په قبايلي ضلعه کورمه کې د مختلفو قبيلو ترمينځ د ځمکې د ملکيت پر سر شخړه کې د نهه کسانو تر وژل کېدو وروسته، هلته اوس عارضي ډز بندي شوې ده. د بهر مېشتو پاکستانيانو د چارو وفاقي وزیر ساجد حسین توري د جولای پر ۱۱مه نېټه مشال راډیو ته وویل چې د اوربند د سرغړونکو ضد به اقدام کوي. د روان ۲۰۲۳ز کال د مې له څلورمې راهیسې د توریو او منګلو ترمینځ د ځمکو د ملکيت پر سر تاوتریخوالی روان دی چې اوس يې فرقه ییزه بڼه اخیستې ده. د کورمې د کړکېچنو حالاتو په اړه د مشال راډیو خبریال مجید بابر له ساجد توري سره مرکه کړې او لومړی يې ورڅخه پوښتلي چې هلته اوس وضعيت څنګه دی؟

د مارچ پر لسمه نېټه په پېښور کې د عبدالطیف اپریدي په یاد کې یوه غونډه وشوه چې پکې سلګونو کسانو ګډون وکړو. په غونډه کې پوهانو د ارواښاد لطیف اپریدي پر ژوند، کار او افکارو رڼا واچوله. نوموړی د ۲۰۲۳م کال په جنورۍ میاشت کې په پېښور کې د وکیلانو په دفتر یا بار روم کې په ډزو وژل شوی وو. د پېښور پولیسو هغه مهال ویلي وو چې لطیف اپریدی په شخصي دښمنۍ کې وژل شوی او قاتل یې نیولی دی. په دې اړه له پېښوره وسیم سجاد راپور رالېږلی دی.

د پاکستان حکومت په هېواد کې د مارچ له لومړۍ نېټې څخه لومړۍ برېښنايي او کمپیوټري یا ډېجیټل سرشمېرنه پیل کړې ده چې پکې د کورنیو اقتصادي حالت په اړه هم معلومات غونډېږي. دا سرشمېرنه د هغه هېواد د شماریاتو اداره پر مخ وړي چې لپاره یې ۱۲۶،۰۰۰ کارکوونکي ګومارلي دي. تر دې مخکې په هغه هېواد کې سرشمېرنه په ۲۰۱۷ز کال کې شوې وه چې ورسره سم، د پاکستان ابادي ۲۰۸ مېلیونه وه. خو د شمالي وزیرستان یوشمېر اوسېدونکي په سرشمېرنه کې د ابادۍ د کمېدو په اړه اندېښمن دي. دوی وايي، په ۲۰۱۴ز کال کې چې په سیمه کې د وسلوالو پرضد عملیات پیل شول نو شاوخوا یو مېلیون وګړي کډوال شول او زرګونه کورنۍ لا هم کډوالې دي یا د پاکستان په نورو برخو کې اوسي. د شمالي وزیرستان اوسېدونکو د مارچ پر څلورمه مشال راډیو ته وویل، هغه کډوال یا نورې کورنۍ که په خپله ضلع کې و نه شمارل شي نو بیا به په حکومتي پرمختیايي پروژو او نورو چارو کې له خپلې اصلي ونډې محروم شي. دوی پر حکومت غږ کړی چې له شمالي وزیرستانه بهر اوسېدونکي ټول وګړي دي په ضلع کې وشماري. سرشمېرنه د انتخاباتي حلقو او په پارلېمان کې د یوې سیمې د منتخبو غړو شمېر ټاکلو، د طبیعي وسایلو د تقسیم په اړه د پرېکړو، او د وګړو د تعلیم، روغتیا او نورو اړتیاوو پوره کولو د اټکل لپاره کېږي. په بله معنا، حکومتونه د سرشمېرنې او کورشمېرنې پر بنیاد د بېلابېلو چارو ترسره کولو او داراز د پرمختیايي کارونو لپاره پلانونه جوړوي. د شماریاتو ادارې چارواکي وايي، هغه کسان چې له شپږو میاشتو څخه زیات په بل ځای کې اوسي، هم هلته به شمارل کېږي. په دې اړه رپورټ واورئ.

د امریکا د بهرنیو چارو وزارت په خپل نوي رپورټ کې ویلي دي چې وسلواله ډله تحریک طالبان پاکستان (ټي ټي پي) په خیبر پښتونخوا کې د "شریعت نفاذ" لپاره هلې ځلې کوي. وزارت د فبرورۍ پر ۲۷مه "په ۲۰۲۱ز کال کې د نړۍ په هېوادونو کې د ترهګری پېښو" په اړه خپل رپورټ خپور کړ. په رپورټ کې راغلي چې تحریک طالبان پاکستان د شریعت راوستو په موخه د پاکستان پوځ او ریاست ضد وسلوال فعالیتونه پیل کړي دي. په رپورټ کې دا هم ویل شوي چې هغه ناقانونه ډله خپلو کسانو ته د روزنې ورکولو او د خپلو فعالیتونو لپاره قبایلي سیمې کاروي او دا چې القاعده وسله والې ډلې سره اړیکې لري. په خیبر پښتونخوا کې خبریالان او شنونکي وايي، ټي ټي پي په تېرو میاشتو کې د یوشمېر حملو ذمه واري منلې چې ښيي چې هغه ډله یو ځل بیا منظمه شوې ده. د امریکا د بهرنیو چارو وزارت وایي، د ۲۰۲۱ کال په اګست کې په افغانستان کې د طالبانو تر واکمنېدو وروسته تحریک طالبان پاکستان په هغه میاشت کې د ۳۲ او په سېټېمبر کې یې د ۳۷ بریدونو ذمه واري ومنله. خو د خیبر پښتونخوا د کورنیو چارو وزارت پخوانی سېکرټر سید اختر علي شاه وايي چې هغه ډله دومره پیاوړې نه ده چې په ټوله صوبه کې دې د شریعت په نافذولو یا د نورو موخو په ترلاسه کولو بریالۍ شي. د پاکستان حکومت په تېرو میاشتو کې په بیا بیا ټینګار کړی دی چې د "ترهګرۍ ریښې ختموي" او وسلوال بیا منظمېدو ته نه پرېږدي. د پاکستان پوځ او پولیس وايي، په بېلابېلو ځایونو کې یې د ټي ټي پي پرضد عملیاتو ته دوام ورکړی دی. د امریکا د بهرنیو چارو وزارت رپورټ او په اړه یې د شنونکو د دریځ په اړه تفصیل د غږ په ځای کې واورئ.

د پاکستان وزیراعظم د پوځ او عدلیې د بدنامولو جنايي قانون مسودې ته د بیاکتنې لپاره د وفاقي کابینې په غړو مشتمله کمېټي جوړه کړې ده. د وزیراعظم دفتر د فبرورۍ پر اوومه په بیان کې ویلي دي چې د کورنیو چارو وزارت د کابینې غونډې ته د ۲۰۲۳ز کال د جنايي قوانینو ترمیمي مسوده وړاندې کړه چې پکې د پوځ او عدلیې شهرت ته په تاوان رسولو کې ککړو کسانو ته د پینځو کلونو د بند سزا وړاندیز شوی دی. د هغه ترمیمي بل په اړه په پاکستان کې وار له مخه بحثونه روان ول او د بشري حقونو فعالانو او ادارو ورباندې نیوکې کولې. د کابینې په غونډه کې یوشمېر وزیرانو حنا رباني کر، نوید قمر، شیري رحمان او خواجه سعد رفیق د بدلونونو مخالفت وکړ چې تر هغې وروسته وزیراعظم شهباز شریف د بیاکتنې کمېټي جوړه کړه چې پکې د کورنیو چارو وزیر رانا ثناالله او د قانوني چارو وزیر اعظم نذیر تارړ په ګډون د پاکستان جمهوري غورځنګ (پي ډي اېم) په مشرۍ پر وفاقي اېتلافي حکومت د ورګډو ګوندونو استازي شامل دي. پر دې موضوع تفصیل او شننه په غږیز رپورټ کې.