SMEE và Giấc Mơ Chip "Made in China”Thượng Hải, đầu những năm 2000. Thành phố đang thay da đổi thịt từng ngày. Những tòa nhà chọc trời vươn lên như nắm mọc sau mưa, những đại lộ thênh thang rực rỡ ánh đèn neon, và dòng người hối hả trong guồng quay của một nền kinh tế đang trỗi dậy mạnh mẽ. Trung Quốc khi ấy được mệnh danh là "công xưởng của thế giới". Từ chiếc áo bạn mặc, món đồ chơi của con bạn, đến chiếc máy tính bạn dùng, tất cả đều có thể mang dòng chữ "Made in China". Nhưng ẩn sau vẻ hào nhoáng của một gã khổng lồ sản xuất, có một sự thật cay đắng mà chỉ những người trong cuộc mới thấu hiểu.Bên trong những nhà máy bán dẫn (fab) tối tân, sạch đến vô trùng của các công ty như SMIC (Semiconductor Manufacturing International Corporation), các kỹ sư Trung Quốc đang làm chủ những quy trình phức tạp. Họ có thể thiết kế những con chip ngày càng tinh vi, có thể chế tạo chúng với hiệu suất ngày càng cao. Nhưng có một cỗ máy, một "trái tim" của toàn bộ dây chuyền, mà không một kỹ sư Trung Quốc nào có thể chế tạo được. Đó là máy quang khắc (lithography machine).Hãy hình dung quá trình sản xuất chip giống như việc chụp ảnh. Bạn có một tấm phim (wafer silicon), một âm bản (mặt nạ quang khắc - photomask) chứa thiết kế của vi mạch, và một chiếc máy ảnh để chiếu hình ảnh từ âm bản lên phim. Máy quang khắc chính là chiếc "máy ảnh" đó. Nhưng đây không phải là một chiếc máy ảnh thông thường. Nó là một kỳ quan công nghệ, một đỉnh cao của kỹ thuật nhân loại, có khả năng "vẽ" nên những đường mạch nhỏ hơn hàng nghìn lần so với một sợi tóc người.Và nền tảng của những cỗ máy quang khắc trị giá hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đô la trong các nhà máy sản xuất ở Trung Quốc, luôn có một cái tên quen thuộc: ASML. Một công ty đến từ một thị trấn nhỏ bé tên Veldhoven ở Hà Lan. ASML không chỉ là một công ty, họ là một đế chế độc tôn. Họ nắm giữ hơn 60% thị phần máy quang khắc toàn cầu, và đặc biệt, họ là nhà sản xuất duy nhất trên thế giới có thể chế tạo ra máy quang khắc EUV (Extreme Ultraviolet - tia siêu cực tím), công nghệ cần thiết để sản xuất những con chip tiên tiến nhất (dưới 7nm).Đối với Bắc Kinh, sự phụ thuộc này không chỉ là một vấn đề kinh tế. Nó là một "gót chân Achilles" chiến lược. Một quốc gia đặt mục tiêu trở thành siêu cường công nghệ vào giữa thế kỷ 21 không thể để cho "bộ não" của nền kinh tế số của mình phụ thuộc hoàn toàn vào một công ty nước ngoài, đặc biệt là một công ty chịu ảnh hưởng từ các đồng minh chính trị của đối thủ cạnh tranh chiến lược.Câu chuyện về SMEE bắt đầu không phải bằng một lễ cắt băng khánh thành hoành tráng, mà bằng những cuộc họp kín trong các văn phòng chính phủ ở Bắc Kinh và các viện nghiên cứu ở Thượng Hải. Họ nhận ra rằng, nếu không có máy quang khắc "Made in China", giấc mơ về một ngành công nghiệp bán dẫn tự chủ sẽ mãi mãi chỉ là giấc mơ. Giống như một dàn nhạc giao hưởng vĩ đại có thể có những nhạc công tài ba nhất, nhưng lại thiếu đi cây vĩ cầm Stradivarius độc nhất vô nhị. Trung Quốc đã quyết định, họ phải tự mình chế tạo cây vĩ cầm đó.

Vì sao mô hình “Mua trước, Trả sau” đang đẩy nền kinh tế vào vòng xoáy nợ? Bạn đang lướt điện thoại thì thấy món đồ yêu thích đang giảm giá mạnh. Ví tiền không còn bao nhiêu, nhưng một lựa chọn hấp dẫn hiện ra: mua trước, trả sau, chia làm 4 kỳ, không lãi suất. Chỉ vài thao tác, đơn của bạn được duyệt – nhanh, tiện, và gần như… không đau đầu. Mô hình "Mua trước, trả sau" đang bùng nổ trên toàn cầu nhờ cảm giác tiêu dùng dễ chịu và linh hoạt mà nó mang lại. Nhưng đằng sau sự tiện lợi ấy là những rủi ro âm thầm: chi tiêu vượt kiểm soát, nợ xấu tăng vọt, và cả hệ thống tài chính có thể bị đẩy vào thế bấp bênh. Liệu đây là tương lai của thanh toán, hay là khởi đầu cho một cuộc khủng hoảng tiêu dùng mới?

Netflix đang hưởng lợi từ nạn vi phạm bản quyền như thế nào?Giai đoạn đầu những năm 2010, thế giới số còn khá hỗn loạn. Đây được xem là thời kỳ hoàng kim của vi phạm bản quyền. Mô hình chia sẻ ngang hàng bùng nổ mạnh, chiếm tới một phần ba lưu lượng internet toàn cầu. Những trang như LimeWire hay The Pirate Bay trở thành điểm đến quen thuộc cho người dùng muốn tải bất kỳ nội dung số nào. Chuyển dịch từ đĩa vật lý sang định dạng kỹ thuật số khiến việc sao chép nội dung trở nên dễ dàng, gần như không tốn chi phí. Có thời điểm, đến 95% lượt tải nhạc đều là bất hợp pháp. Lý do đơn giản: chúng miễn phí và thuận tiện.Nhưng sau năm 2015, tình hình đã thay đổi. Vi phạm bản quyền bắt đầu suy giảm rõ rệt. Nhiều người cho rằng dịch vụ streaming chính là nguyên nhân. Với Netflix, Spotify hay các nền tảng tương tự, người dùng có thể lựa chọn nội dung phong phú chỉ với một khoản phí hợp lý, lại an toàn và hợp pháp.Tuy vậy, thời thế đang đổi chiều. Giá dịch vụ tăng cao, chất lượng trải nghiệm không còn như trước. Các nền tảng chia nhỏ nội dung, buộc người xem phải trả tiền cho nhiều nơi nếu muốn theo dõi đầy đủ. Trong bối cảnh đó, vi phạm bản quyền đang dần quay trở lại. Câu chuyện tưởng đơn giản, nhưng thực chất là kết quả của nhiều thay đổi, phản ánh sự đối đầu dai dẳng giữa nhu cầu người dùng và mô hình kinh doanh nội dung số ngày nay.

Steve Jobs và Bill Gates ghét nhau đến cỡ nào?Trong hành trình phát triển của cách mạng kỹ thuật số, Steve Jobs và Bill Gates là hai biểu tượng lừng lẫy, hai cá nhân đã góp phần định hình cả thế giới hiện đại. Bill Gates – nhà sáng lập Microsoft, người từng là tỷ phú giàu nhất hành tinh – và Steve Jobs – linh hồn của Apple, người góp công làm nên những thay đổi lớn trong cách con người tương tác với công nghệ. Họ là hai thái cực khác biệt, như hai mặt của cùng một đồng xu: một bên theo đuổi phần mềm phổ thông, bên kia tập trung vào kiểm soát thiết kế và trải nghiệm người dùng.Chính sự đối lập trong quan điểm và cá tính khiến cuộc cạnh tranh giữa họ trở thành một phần không thể tách rời trong lịch sử ngành công nghệ. Khi Microsoft và Apple từng bước vươn lên thống trị thị trường, không ít người bắt đầu lo ngại về một tương lai bị kiểm soát bởi độc quyền. Nhưng đằng sau những con số về doanh thu hay thị phần là câu chuyện sâu hơn về hai con người với hai con đường riêng biệt. Đó không đơn thuần là cuộc chiến giữa các sản phẩm, mà là sự va chạm của tư duy, niềm tin và cách họ nhìn nhận về tương lai của công nghệ.

Tại sao thua lỗ hàng tỷ đô, nhưng các startup AI vẫn được rót vốn khổng lồTrong bối cảnh công nghệ không ngừng phát triển, khi những công ty khởi nghiệp được định giá hàng tỷ đô la và các nhà sáng lập được tôn vinh như biểu tượng của đổi mới, ngành Trí tuệ Nhân tạo đang trở thành chủ đề trung tâm. Tưởng như đây là một cuộc cách mạng có thể định hình lại toàn bộ thế giới, nhưng đằng sau lại là một thực tế khiến người ta phải ngỡ ngàng: đó là một cuộc chơi được vận hành bằng những khoản lỗ khổng lồ.Hãy hình dung một doanh nghiệp tạo ra doanh thu 5,5 tỷ đô mỗi năm, nhưng đồng thời cũng báo lỗ tới 5 tỷ đô trong cùng năm đó. Đây là một ngành có thể thu hút hơn 100 tỷ đô la từ các quỹ đầu tư mạo hiểm chỉ trong một năm, nhưng phía sau những cái tên đình đám như OpenAI hay Anthropic lại là tốc độ “đốt tiền” chóng mặt như thể không có ngày mai. Những công ty này dù liên tục công bố khoản lỗ lớn vẫn không hề suy giảm sức hút trong mắt nhà đầu tư. Ngược lại, vòng gọi vốn mỗi lúc một lớn.Điều khiến người ta đặt dấu hỏi không phải là sự thua lỗ, mà là việc các nhà đầu tư hàng đầu vẫn không ngần ngại tiếp tục đổ tiền. Liệu đây là biểu hiện của một cơn say mê nhất thời với công nghệ, hay là do họ đã thấy trước tiềm năng to lớn mà hầu hết đại chúng vẫn chưa thể hình dung? Câu chuyện không chỉ dừng ở chi phí vận hành đắt đỏ, hay công nghệ tiên tiến. Nó còn là câu hỏi về chiến lược phát triển lâu dài, về tầm nhìn và niềm tin tuyệt đối vào tương lai.Trong thế giới AI ngày nay, lợi nhuận trước mắt trở thành thứ yếu, nhường chỗ cho một cách tiếp cận mới: chính là đầu tư mạo hiểm để đạt quyền lực công nghệ tối thượng trong tương lai. Từ chi phí tính toán khổng lồ cho tới yêu cầu không ngừng mở rộng cơ sở dữ liệu và hạ tầng, AI đang buộc người chơi phải đặt cược lớn. Những ai tiếp tục ở lại cuộc chơi này không chỉ cần tài chính vững mạnh, mà còn phải sở hữu một tầm nhìn vượt khỏi những bảng cân đối kế toán thông thường.

MIT dự đoán xã hội loài người sẽ sụp đổ vào năm 2040 – Liệu đã gần đến lúc?Năm 1972, một nhóm chuyên gia tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), Hoa Kỳ đã dùng mô hình máy tính để đưa ra một dự báo gây chấn động: nền văn minh nhân loại sẽ sụp đổ vào khoảng năm 2040. Dự báo này xuất hiện trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến sự phát triển vượt bậc về kinh tế, công nghệ và dân số sau Chiến tranh Thế giới thứ hai. Bằng cách phân tích các yếu tố như sản lượng công nghiệp, tăng trưởng dân số, tài nguyên thiên nhiên và ô nhiễm môi trường, mô hình cho thấy quy luật phát triển hiện tại là không bền vững. Khi các nguồn lực dần cạn kiệt trong khi nhu cầu tiếp tục gia tăng, sự mất cân bằng sẽ dẫn đến sự sụp đổ toàn diện và không thể cứu vãn.Gần 50 năm sau, một nghiên cứu do nhà phân tích dữ liệu Gaya Herrington thực hiện đã xem xét lại mô hình này, so sánh với dữ liệu thực tế hiện nay. Kết quả cho thấy con đường mà nhân loại đang đi không lệch khỏi dự báo ban đầu. Thậm chí, một số chỉ số cảnh báo rằng quá trình suy thoái có thể đang tăng tốc.

Điều gì đang xảy ra với Stability AI – startup từng thách thức OpenAI?Trong kỷ nguyên AI tạo sinh đang bùng nổ, công nghệ không còn là thứ chỉ hiện diện trong phòng thí nghiệm – nó đang viết lại cách con người sáng tạo, làm việc và tương tác với thế giới. OpenAI – với sản phẩm là ChatGPT và DALL·E – nhanh chóng trở thành biểu tượng hàng đầu. Chính trong bối cảnh đó, Stability AI xuất hiện như một kẻ thách thức đầy tham vọng. Họ không đi theo con đường độc quyền mà chọn triết lý mã nguồn mở, dân chủ hoá sức mạnh AI. Với công cụ Stable Diffusion, Stability AI cho phép bất kỳ ai – từ nghệ sĩ độc lập đến lập trình viên trong gara – có thể sử dụng, tùy chỉnh và sáng tạo mà không cần xin phép ai cả.Triết lý “AI cho tất cả” nhanh chóng tạo nên một làn sóng ủng hộ lớn, biến Stability AI trở thành tâm điểm chỉ sau một thời gian ngắn. Không dừng ở hình ảnh, họ tiếp tục mở rộng sang âm thanh, video và đang xây dựng một hệ sinh thái mở cho thế hệ sáng tạo mới. Tuy nhiên, ánh hào quang đó có thể không kéo dài lâu.Khi áp lực tài chính đè nặng và mâu thuẫn nội bộ leo thang, công ty rơi vào khủng hoảng. Hàng loạt lãnh đạo cấp cao ra đi, chiến lược phát triển trở nên chệch choạc. Mô hình mã nguồn mở từng được tôn vinh giờ bị chỉ trích vì không kiểm soát được nội dung độc hại. Hình ảnh “người hùng công nghệ” bắt đầu phai nhạt. Thế nhưng, Stability AI đang âm thầm tái cấu trúc. Họ cắt giảm chi phí, tinh gọn bộ máy và kiên trì theo đuổi lý tưởng ban đầu.

ARM – Công ty ẩn danh kiếm tiền từ mọi điện thoại bạn đang dùng Trong thế giới công nghệ hiện đại, những cái tên như Apple, Samsung, Qualcomm hay NVIDIA thường xuyên được nhắc đến với các sản phẩm và công nghệ dẫn đầu. Thế nhưng, đằng sau sự hào nhoáng đó lại tồn tại một cái tên ít người biết, nhưng lại giữ vai trò trung tâm trong gần như mọi thiết bị thông minh hiện nay – ARM. ARM không trực tiếp sản xuất chip mà thiết kế kiến trúc cho chip, rồi bán giấy phép sử dụng những thiết kế này cho các hãng khác. Kết quả là, dù bạn đang dùng điện thoại Android hay iPhone, rất có thể bộ vi xử lý bên trong đang vận hành nhờ vào công nghệ do ARM phát triển. Theo thống kê, thiết kế chip của ARM hiện diện trong hơn 99% smartphone toàn cầu và đã có mặt trong hơn 300 tỷ con chip. Dù vậy, đại đa số người tiêu dùng không hề hay biết đến sự tồn tại của ARM. Điều làm nên sự khác biệt là chiến lược kinh doanh độc đáo. ARM chọn cách đứng phía sau hậu trường, không cạnh tranh trực tiếp mà cung cấp nền tảng cho những tập đoàn lớn xây dựng sản phẩm riêng. Điều này không những giúp họ tránh được rủi ro sản xuất mà còn tạo ra nguồn thu ổn định từ việc cấp phép sử dụng thiết kế. Đây được xem là mô hình cực kỳ hiệu quả trong ngành bán dẫn – ngành vốn yêu cầu đầu tư khổng lồ và tốc độ đổi mới liên tục. Chính nhờ lối đi ít người ngờ đến đó, ARM đã trở thành kẻ đứng sau hầu hết mọi thiết bị di động hiện đại. Dù không nổi bật về thương hiệu trên các phương tiện truyền thông, họ đã âm thầm xây dựng đế chế công nghệ rộng lớn, thu về lợi nhuận từ gần như mọi chiếc điện thoại đang được sử dụng khắp thế giới.

Tại sao Meta sẵn sàng trả gần 15 tỷ USD cho Scale AI?Trong cuộc đua AI toàn cầu khốc liệt, nơi những ông lớn như OpenAI và Google không ngừng tung ra các mô hình ngôn ngữ và sản phẩm trí tuệ nhân tạo tân tiến, Meta – gã khổng lồ đứng sau Facebook và Instagram – đang phải đối mặt với áp lực ngày càng lớn. Dù đã tạo được dấu ấn với dòng mô hình Llama, Meta vẫn có cảm giác bị tụt lại phía sau trong cuộc đua về công nghệ lõi và sự hấp dẫn đối với người dùng cuối. Mark Zuckerberg hiểu rõ điều này, và ông không giấu nổi sự lo lắng. Để bù đắp khoảng cách và khẳng định vị thế, Meta tuyên bố sẽ chi tới 65 tỷ USD mỗi năm cho hạ tầng AI từ năm 2025 – một con số thể hiện rõ tư duy “được ăn cả, ngã về không”.Cao trào của bước đi chiến lược này chính là thương vụ đình đám vào tháng 6/2025: Meta đầu tư 14,3 tỷ USD để mua lại 49% cổ phần không có quyền biểu quyết tại Scale AI – một startup đang nổi như cồn trong mảng dữ liệu huấn luyện AI. Giá trị định giá của Scale AI sau thương vụ lập tức vọt lên 29 tỷ USD, gần gấp đôi so với chỉ một tháng trước. Nhưng điều Meta nhắm đến không chỉ là cổ phần hay lợi nhuận tài chính. Đây là một nước cờ "acquihire" – thâu tóm để có được nhân tài. Alexandr Wang, CEO thiên tài của Scale AI, sẽ chính thức gia nhập Meta để lãnh đạo một đơn vị AI mới, đồng thời vẫn giữ vai trò trong ban lãnh đạo Scale AI.Thương vụ này là sự kết tinh của nhiều mục tiêu chiến lược cùng lúc. Meta không chỉ mua dữ liệu – nguồn máu nuôi sống các mô hình AI – mà còn mua trí tuệ và sức sáng tạo, những thứ không thể sao chép. Đây là lời đáp trả mạnh mẽ của Zuckerberg trước làn sóng cạnh tranh dữ dội, thể hiện rõ quyết tâm “gom về” công nghệ và con người để hiện thực hóa tham vọng AI và cả giấc mơ Metaverse. Khoản đầu tư 14,3 tỷ USD vì thế không chỉ là một thương vụ, mà là một canh bạc lớn – một canh bạc có thể vẽ lại toàn bộ bản đồ quyền lực công nghệ toàn cầu.

OpenAI thực sự kiếm tiền từ ChatGPT như thế nào?Sự ra đời của ChatGPT không chỉ là một bước tiến công nghệ – mà là cú hích làm thay đổi cách cả thế giới nhìn về AI. Chỉ hai tháng sau khi ra mắt vào cuối năm 2022, cụ thể là vào tháng 1 năm 2023, ChatGPT đã thu hút 100 triệu người dùng., nó đã thu hút 100 triệu người dùng, tạo ra một hiện tượng toàn cầu chưa từng có. Nhưng điều khiến nhiều người bất ngờ hơn cả: ChatGPT gần như miễn phí, nhưng lại giúp OpenAI trở thành một trong những công ty giá trị nhất hành tinh. Vậy làm sao một sản phẩm “cho không” lại tạo ra hàng tỷ đô? Câu hỏi tưởng chừng đơn giản này lại mở ra một hành trình đầy bất ngờ – khám phá cách OpenAI kiếm tiền, cấu trúc tài chính phía sau, và lý do thực sự khiến ChatGPT không chỉ là một công cụ AI… mà là một cỗ máy in tiền thế kỷ 21.