Er was van de zomer al een ontwerp-coalitieakkoord, geschreven door VVD en D66, maar dat was veel algemener van karakter en er stonden geen concessies in naar CDA en ChristenUnie. VVD-leider Mark Rutte wilde daar op Prinsjesdag en bij de Algemene Politieke Beschouwingen liever helemaal niet meer over praten, tot ongenoegen van medeauteur D66. Nu is duidelijk waarom: VVD en CDA waren juist in die dagen bezig met hún gezamenlijke document!

Wat betekent dit lek nu voor de formatie, die de afgelopen weken vooral opviel omdat er vrijwel niets meer naar buiten kwam? En wie heeft hier belang bij?

In dit geval zou de verdenking nooit bij de ChristenUnie uitkomen. Wel bij D66, want daar twijfelt de achterban over opnieuw regeren met VVD, CDA en ChristenUnie, bleek afgelopen weekend op het D66-congres. Het zou toch allemaal veel progressiever worden? Op het congres verzekerde Sigrid Kaag dat D66 alleen meedoet als er een progressief regeerakkoord is: We doen het goed of we doen het niet.

En dit is een progressief verhaal, vindt zelfs Job Cohen, de voormalige PvdA-leider. Hartstikke progressief! Allemaal dingen waarvan ik zeg: yes!, zei hij op Radio 1. Cohen had er spijt van dat zijn partij hier niet aan meedeed.

En nu iedereen weet dat VVD en CDA het hierover eind september al eens waren, kan D66 vervolgens nog méér eisen.

Soms voeren kabinetten die niet als links bekend staan toch een progressief beleid. Bekend voorbeeld is het kabinet van marineman Piet de Jong, aan het eind van de roerige jaren 60. Je moet verend meebuigen met wat er in de samenleving aan de hand is, verklaarde De Jong later. Zijn kabinet voerde tal van hervormingen door, zoals democratisering van de universiteiten en het echtscheidingsrecht. Voorbehoedsmiddelen werden legaal, er kwam een minimumloon en er werd een commissie ingesteld om de parlementaire democratie te verbeteren. Toen een paar jaar later het kabinet-Den Uyl aantrad in de geschiedenisboekjes bekend als het progressiefste kabinet ooit waren de belangrijkste hervormingen al ingevoerd.

In de huidige kabinetsformatie heeft CDA-leider Wopke Hoekstra, gevolgd door Rutte, er alles aan gedaan om te voorkomen dat PvdA en GroenLinks samen aan de formatietafel zouden aanschuiven. Een linkse wolk, dat zou de achterban niet slikken. De paradox is dat het beleid nu misschien wel progressiever wordt dan het met PvdA en GroenLinks had kunnen zijn.

En zo wordt D66 alsnog winnaar van deze formatie.

Over Jaap Jansen

Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify.

See omnystudio.com/listener for privacy information.