Macro met Boot en Mujagić | BNR

‘Om het heden te begrijpen, moet je toch iets leren van het verleden.’ Met die woorden richt macro-econoom Edin Mujagic zijn pijlen dit keer – in het kader van de week van het economieonderwijs – op het economische verleden. ‘Ieder van ons neemt op heel veel momenten in het leven besluiten die heel veel met de economie te maken hebben.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Europese Unie wil Chinese bedrijven dwingen om intellectueel eigendom af te staan aan Europese bedrijven, in ruil voor Brusselse subsidies voor groene technologieën. Specifiek wil de EU de kennis in de Chinese elektrische autosector afnemen. Macro-econoom Edin Mujagic heeft geen goed woord over voor de werkwijze van Brussel. ‘Dit geeft prachtig weer hoe ver Europa is afgegleden.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Donald Trump wil tijdens zijn presidentschap koste wat het kost importtarieven invoeren. Volgens macro-econoom Arnoud Boot gaat Nederland hard geraakt worden, dat komt door de handelsgevoeligheid van de Nederlandse economie. Nederland moet zich voorbereiden, zegt Boot, ‘daar moeten we onze veerkracht en ons incasseringsvermogen voor inzetten.’

Wat zegt de zoektocht van Trump naar een minister van Financiën over Trumps economisch beleid?

Trump herinnert zich zijn eerste periode als president. Toen had hij nog een paar verstandige mensen om zich heen die hem afraadden om handelstarieven in te voeren. Ze zagen in dat je met handelsrestricties je eigen ruiten ingooit en benadrukten het belang van handel voor Amerika. Nu is dat anders, Trump wil alles op alles zetten om die importheffingen zo snel mogelijk in te voeren: hij duldt dus geen tegenspraak.

Trump zal erin slagen iemand te benoemen die importheffingen buitengewoon serieus neemt. Hij zal zich heel nadrukkelijk richten op China. In het geval van Europa kun je nog hopen dat hij zich iets transactioneler opstelt, dus dat hij iets terug wil hebben voor het niet zo zwaar doorvoeren van een importheffing. Maar onthoud: Europa is geen moeder Theresa, wij rekenen nu ook invoerrechten dus zijn zeker niet onschuldig.

Moeten we als Europa dan terugslaan?

Dat zal weinig indruk maken op Trump zelf. Hij zal gevoelig zijn voor het wegnemen van bestaande beperkingen, dreigen zal hem niet tegenhouden. Nederland zou ervan uit moeten gaan dat de heffingen komen. De handelsgevoeligheid van Nederland is extra hoog in vergelijking met de rest van Europa dus moeten we ons er op voorbereiden. Het is niet alleen een kwestie van strategische autonomie maar vooral van veerkracht en incasseringsvermogen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De btw-verhoging op media, cultuur en sport is voorlopig van de baan. In de voorjaarsnota zal een definitieve keuze worden gemaakt. Volgens macro-econoom Arnoud Boot kiest de coalitie hiermee eieren voor zijn geld, maar graaft ze tegelijkertijd haar eigen graf. Met name de ogenschijnlijke willekeur bij de nieuwe btw-tarieven strookt niet met het kabinetsvoornemen om het systeem te versimpelen. 

Waarom kiezen ze eieren voor hun geld, Arnoud? 

Omdat anders het hele belastingplan geen meerderheid zou krijgen. De realiteit is dat je in de maatschappij veel dingen op een geloofwaardige manier kunt tegenhouden. Maar er zijn in dit verhaal meerdere partijen geweest die belang hebben gehad bij deze aanpak, omdat ze weten dat ze er iets voor terug kunnen krijgen. Namelijk in de Eerste Kamer, waar deze coalitie geen meerderheid heeft. 

Dat Folkert Idsinga in dit proces is opgestapt als staatssecretaris van Fiscaliteit en Belastingdienst, heeft niet geholpen. Maar dat is tegelijkertijd een excuus voor het kabinet, want zij kunnen de schuld in de schoenen van Idsinga schuiven. Hij zou zijn werk niet goed hebben gedaan. Maar iedereen heeft zijn eigen werkelijkheid. Ook deze coalitie leert dat politiek iets anders is dan simpelweg je eigen wil doordrijven. 

Maar je zegt ook dat dit kabinet zijn eigen graf graaft. Waarom dan? 

In een toekomstig, optimaal belastingsysteem zou je eigenlijk naar een uniform tarief moeten streven. Dan kun je ook een fundamenteel lager tarief hanteren, want uit elke doorberekening blijkt dat een land beter wordt van een uniform tarief. Zowel in termen van welvaart in het land als in termen van optimale keuzes van mensen. Nu wordt dat beïnvloed door willekeur. 

Maar dit plan is juist ingevoerd om het systeem te versimpelen. De vraag is dan waarom pretparken en campings worden uitgezonderd. Er is geen enkele geloofwaardigheid in de wijze waarop deze btw-aanpassing wordt doorgevoerd. 

Een ander belangrijk uitgangspunt van dit kabinet is het verminderen van regelgeving en lastendruk voor bedrijven. Maar de kosten voor het bedrijfsleven en de overheid om deze verschillende tarieven uit te voeren, zijn enorm. Er is geen duidelijke afbakening en keuzes worden verstoord. 

Heeft dit kabinet zichzelf dan in de eigen voet geschoten? 

Dat denk ik wel. Want het belastingstelsel wordt met dit plan over de btw niet duidelijker. Ik geef een paar voorbeelden. Iemand die in de media als journalist werkt, is vrijgesteld van btw. Maar geldt dat ook voor iemand die werkt voor het programma van Harry Mens? En zien we de Heineken Experience als een museum of een pretpark? 

Door het tarief een beetje te verhogen, is de boekhouding misschien weer rond. Maar wat betreft de welvaart in dit land zetten we twee stappen achteruit. We zijn verder weg van een oplossing. Als een kabinet zegt de regeldruk te willen verminderen, maar die juist vermeerdert en bovendien een verstorend belastingsysteem optuigt, dan schiet het zichzelf in de voet. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De groei van de economie is met 0,8 procent aanzienlijk hoger dan de meeste analisten hadden verwacht. Het enige minnetje is eigenlijk de timing, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Ik heb gehoord dat we volgende week van dat gure herfstweer krijgen, en zo’n cijfer maakt elke gure dag ineens stukken beter.’ 

Die 0,8 procent is de groei ten opzichte van het kwartaal ervoor. Waren de cijfers op de Amerikaanse wijze gerapporteerd – de ‘geannualiseerde groei’ – hadden we het zelfs over 3,2 procent groei gehad. ‘Zo bezien, voor de inwoners van de VS, is de Nederlandse economie dus met ruim 3 procent gegroeid. Om het even in perspectief te plaatsen: de Amerikaanse economie, die het ook in het derde kwartaal zo geweldig heeft gedaan, liet een groei van 2,6 procent zien. Dus zie maar hoe goed wij het het afgelopen kwartaal hebben gedaan.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er is ‘niets mis’ met het controleren van de overheidsuitgaven. Dat zegt econoom Edin Mujagic nu de aanstaande president van de Verenigde Staten Donald Trump heeft aangekondigd om Elon Musk aan te stellen als leider van een nieuw ministerie. Dat ministerie moet zich bezighouden met het verminderen van overheidsuitgaven en de bureaucratie in de VS. ‘Bedrijven doen niets anders elke dag.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na de winst van Donald Trump bij de Amerikaanse verkiezingen gaan er geluiden op dat de wereld hierdoor flink zal veranderen. Macro-econoom Edin Mujagic houdt echter een flinke slag om de arm. ‘We zijn bij dit soort grote gebeurtenissen geneigd om te concluderen dat vanaf nu alles anders wordt. Maar in het verleden hebben we ook dit soort ontwikkelingen meegemaakt en de ervaring leert dat het toch altijd voor een deel meevalt. Dus ik moet het eerst even zien.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na de ‘Week van Trump’, zoals macro-econoom Arnoud Boot het noemt, was een verklaring van Europese leiders om Europa competitief te houden ‘precies wat je wil zien’. De leiders hebben twaalf adviezen voor Europa opgesteld. Een daarvan is ‘Simplification Revolution’. ‘De eeuwige strijd om minder regels te krijgen.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat de Fed Funds Rate naar 4,75 procent is teruggebracht, is volgens macro-econoom Arnoud Boot het minst belangrijke onderdeel geweest van het rentebesluit van Fed-chef Jerome Powell. Het was vooral de vraag aan Powell of hij onder het bewind van Donald Trump straks kan aanblijven die, volgens Boot, de meeste aandacht trok. 'Trump is niet bepaald een grote vriend van de Amerikaanse centrale bank.' 

Jerome Powell is in 2018 door Trump benoemd als opvolger van de toenmalige Fed-baas en huidig minister van Financiën Janet Yellen. Maar Trump heeft al eerder gedreigd Powell te ontslaan, en Powell voelde zich al genoodzaakt om te reageren op dat mogelijke besluit. 

Wat zei Powell hierover? 

Hem is gevraagd of hij zou opstappen als Donald Trump hem dat vriendelijk of niet zo vriendelijk zou vragen. Daarop zei Powell dat hij niet zomaar ontslagen kan worden. Het is duidelijk dat hij zijn eigen verdedigingslinie aan het bouwen is. 

De poging om een gouverneur van de Amerikaanse centrale bank te ontslaan, is historisch ongekend. Maar daarmee is het niet uitgesloten. Het juridische precedent dat hiermee zou worden geschapen, is ook iets waar Trump enthousiast van kan worden. Daar houdt hij van. 

Maar kan er een zaak van gemaakt worden? 

Absoluut. Maar dan komt het bij het Supreme Court terecht, waar nu al zes rechters zitten die door Trump zelf zijn benoemd. De termijn van Powell loopt nog anderhalf jaar, tot mei 2026. 

De vraag is of het handig is om in die korte tijd hier een al te groot punt van te maken, maar ik denk niet dat deze opmerking aan Trump is besteed. Sterker nog, hij kan heel makkelijk de Federal Reserve en dus Jerome Powell de schuld in de schoenen schuiven wanneer er iets tegenzit. Hij kan er belang bij hebben om chaos te creëren. 

Maar Powell stelt als voorzitter die rentebesluiten niet alleen op. In de board zitten nog zeven leden en daarnaast wordt het rentebesluit opgesteld met vijf lokale centrale bankpresidenten. Dus als Trump Jerome Powell weet uit te schakelen, dan heeft hij nog steeds niks te zeggen. 

Wat moet de strategie van Trump dan zijn? 

Deze mensen hebben benoemingstermijnen die heel lang duren, waarvan sommigen ver na deze tweede termijn van Donald Trump in het Witte Huis. Hij zal dus deze mensen individueel moeten aanpakken, zoals de boeren in Nederland ook hebben gedaan met de toenmalig minister Van der Wal. 

Dat is de realiteit; als hij zijn zin niet krijgt, zal hij die proberen te krijgen door middel van bedreigingen. Trump kan mensen mobiliseren en de Federal Reserve positioneren als de vijand van het volk. En hij zal dat ook doen als het hem uitkomt. 

Er zullen genoeg mensen op sociale media zijn die dat serieus gaan nemen en achter Trump aanrennen en dus daadwerkelijk deze mensen gaan bedreigen. 

De mensen in de board van de Fed zullen dat niet accepteren en zullen eieren voor hun geld kiezen. De kans dat de Federal Reserve beschadigd uit het presidentschap van Trump komt, schat ik eerder op 75 procent dan op 25 procent. We gaan hele zware tijden tegemoet; de onafhankelijkheid van de Federal Reserve staat op het spel. 

Hoe kan Trump beleidsmatig de Fed nog in de wielen rijden? 

Alles wat in de economie tegenzit, zou je op het conto van de Fed kunnen schuiven. Als er inflatie komt, dan komt dat door de Fed. Als er geen inflatie komt en de economie draait in de soep, dan komt dat door de Fed, die de rente niet tijdig heeft verlaagd. Alle bewegingen van de economie kunnen op het conto van de Fed worden geschoven. 

Dat zal hij ook doen. De Amerikaanse economie heeft het afgelopen jaar goed gepresteerd. De centrale bank heeft de rente moeten verhogen om inflatie te bestrijden, en heeft dat gedaan zonder dat de Amerikaanse economie is ingestort. Integendeel zelfs: de afgelopen anderhalf jaar zijn eigenlijk topjaren geweest voor de Amerikaanse economie. 

Zolang Amerika de leidende economie blijft in de wereld, zal iedereen Amerikaans schuldpapier kopen. Iedereen is afhankelijk van de dollar en Amerika kan zo wegkomen met de grote tekorten in het land. Dat is de realiteit, totdat de wal op een gegeven moment het schip keert. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het ziet ernaar uit dat de Federal Reserve, de Amerikaanse centrale bank, vanavond opnieuw de rente zal verlagen. Maar volgens Esther Barendregt, hoofdeconoom bij de Rabobank, is het de vraag hoe lang de Fed nog door kan gaan met die verlagingen. En dat heeft alles te maken met de herverkiezing van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten.  

See omnystudio.com/listener for privacy information.