Een herziening van de inflatiedoelstelling van centrale banken, daarvoor pleit Barbara Baarsma, hoofdeconoom bij PwC en hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam. In plaats van de gebruikelijke 2 procent, stelt Baarsma voor de doelstelling te verhogen naar minimaal 3 procent. ‘Het is iets waar we als samenleving gewoon aan zullen moeten wennen.’

Volgens Baarsma is een inflatiedoelstelling van 2 procent net genoeg om de economie te stimuleren door zowel consumenten als bedrijven aan te zetten tot investeren en uitgeven. 'Als de inflatie 2 procent is, is er lichte inflatie, en dat is net genoeg om zowel consumenten als bedrijven een reden te geven om nu te investeren of uit te geven, wat de economische groei stimuleert.' Dat is goed voor een lichte economische groei, 'prijsstabiliteit' genoemd.

De hoofdeconoom geeft echter aan dat er drie belangrijke redenen zijn waarom de 2 procent-norm mogelijk moet worden herzien. Ze benadrukt bovendien dat de huidige doelstelling de onvrede over de inflatie alleen maar voedt. 'Hoge inflatie vinden we altijd te hoog, maar het is iets waar we aan moeten wennen.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voor het eerst in vijf maanden is de werkloosheid in Nederland gestegen, naar 3,8 procent tegenover 3,6 procent een maand eerder. ‘Als je goed kijkt naar de cijfers, dan lijkt het minder slecht nieuws dan je zou denken’ zegt Menno Middeldorp, hoofd research bij Rabobank. 

 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het plan van de Amerikaanse President Donald Trump om de 186 handelspartners van de Verenigde Staten wederkerige importheffingen op te leggen is niet zo logisch als dat in eerste instantie lijkt, zegt macro-econoom Edin Mujagić. ‘Als je kijkt naar de details is het een raar verhaal.’

'Trump zegt met dit beleid: oog om oog, tand om tand. Wat andere landen richting de VS doen op het gebied van tarieven doen wij terug. Dat klinkt ontzettend logisch, maar als je kijkt naar de details is het een raar plan. Neem bijvoorbeeld BTW zoals wij dat in Europa hanteren, Washington ziet dit als een verkapt tarief, maar vergeet dat BTW op alles wordt toegepast. De maatregel is niet specifiek gericht op producten uit de Verenigde Staten.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De grote vraag in het huidige Europese politieke landschap is: waar staan we nu en hoe worden we effectiever? Dat geldt voor het aanhaken bij vredesonderhandelingen, maar zeker ook voor beleid in het algemeen, zegt macro-econoom Arnoud Boot. Het probleem is dat effectiviteit van beleid eigenlijk helemaal niet op de politieke agenda staat. ‘Als die discussie al wordt gevoerd, is het aan alle kanten verkeerd.’

Links én rechts wordt de discussie eigenlijk bij voorbaat al kapotgeslagen, zegt Boot. ‘Je kunt wel alle ambtenaren ontslaan omdat ze niet effectief zijn, maar dat is het verkeerde soort efficiëntie. En mensen met het klimaat-duurzaamheidsperspectief halen het klimaat er bij elk vraagstuk bij. Zoals bij de ECB, die ervoor moest zorgen dat de euro bij elkaar bleef en de inflatie beteugeld werd. Daar werd een hele discussie doorheen gefietst over duurzame obligaties. Héél belangrijk, maar niet de doelstelling van de ECB.’

 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Terwijl de Nederlandse economie met 0,9 procent groeit en daarmee een beter resultaat boekt dan de buurlanden, kijkt macro-econoom Edin Mujagic vooral naar wat er aan de andere kant van de Atlantische Oceaan gebeurt. De inflatie loopt op, en dat vergroot de kans op een knallende ruzie tussen de Fed en het Witte Huis.

Om toch in eigen huis te beginnen: is er reden voor feest?

Het CBS heeft ervoor gezorgd dat we op deze 14e februari met z’n allen verliefd worden op onze economie. Die is in het vierde kwartaal van vorig jaar met 0,4 procent gegroeid. Over het gehele jaar genomen zien we bijna 1 procent groei. Dat is niet heel veel, geen reden om een feest te vieren, maar het is aanmerkelijk meer dan in landen om ons heen— beter dan België, beter dan Duitsland, beter dan Frankrijk. Dus toch een reden om tevreden te zijn.

Een groot deel van de groei komt voort uit de consumptie van huishoudens, en dat is toch wat je wilt zien. Maar ook de overheid heeft meer uitgegeven, en daar wil je juist niet op bouwen.

Dan naar de Verenigde Staten. Wat baart je daar zorgen?

Een economie draait op vier motoren: overheidsuitgaven, consumptie van huishoudens, investeringen van bedrijven en winst of verlies uit de handel met het buitenland. In dat opzicht zou je een economie kunnen vergelijken met een vliegtuig met vier motoren.

Als je de Fed, de Amerikaanse centrale bank, vergelijkt met een vliegtuig, dan is die al enige tijd rondjes aan het vliegen omdat de landing wordt uitgesteld. Maar de Fed wil heel graag landen. Lees: ze willen de rente verlagen, maar dat zit er gewoon niet in. De belangrijkste reden daarvoor is dat de Amerikaanse inflatie in januari weer is opgelopen en nu op 3 procent staat. De kerninflatie, dus zonder voedsel en energie, is zelfs opgelopen naar 3,3 procent.

Is de stijging van de inflatie in de VS dan weer begonnen?

Daar lijkt het wel op. In 2023 begon die inflatie gestaag te dalen, maar ook toen vroegen we ons al af of dat een definitieve daling zou zijn. Het antwoord op die vraag hebben we nu gekregen met het inflatiecijfer van januari.

Waar komt die stijging vandaan?

Onder meer de vogelgriep speelt een rol, waardoor de prijs van eieren enorm is gestegen. Met de Paasdagen al in zicht, zie ik geen sterke daling op korte termijn. Op jaarbasis is de prijs van een ei in de VS met 50 procent gestegen. Maar het gaat me te ver om te zeggen dat de inflatiestijging wordt veroorzaakt door het feit dat die eieren zo duur zijn geworden. Inflatie bereken je op basis van de prijs van duizenden producten, maar het ei is tastbaar en iedereen heeft er associaties bij, dus ik begrijp de link wel.

Wat overeind blijft, is dat de Amerikaanse inflatie weer lijkt op te lopen. Als je kijkt naar de maanden die voor ons liggen, zou dat ook zomaar nog even kunnen doorgaan, want de eerste invoertarieven zijn aangekondigd. Dat jaagt de inflatie snel aan, omdat de spullen die je uit het buitenland haalt duurder worden.

Maar ook andere beleidsmaatregelen van de nieuwe Amerikaanse president kunnen ervoor zorgen dat de economische activiteit in Amerika extra wordt aangejaagd. Er zijn heel veel bedrijven die nu in Amerika gaan produceren. Daar moet je mensen voor aannemen, en dat zorgt ervoor dat de vraag naar goederen en diensten toeneemt, terwijl het aanbod die vraag niet kan bijhouden. Dat jaagt de prijzen ook omhoog, dus het kan zomaar zijn dat het Fed-vliegtuig nog even rondjes blijft vliegen.

Zit er dan geen renteverlaging in?

Nee, voorlopig niet. Dat kan pas wanneer de werkloosheid in Amerika begint op te lopen of als de inflatiedaling wordt hervat. Maar zelfs dan is een renteverlaging voor de zomer zeer onwaarschijnlijk. De Fed heeft terecht aangegeven dat ze niet varen op maandcijfers. Dus als de werkloosheid begint op te lopen, moeten ze echt een paar maanden zien dat die werkloosheid ook daadwerkelijk stijgt. En als de inflatie weer begint te zakken, moeten ze zien dat die een paar maanden daalt. Voor je het weet, zit je in de zomer, dus voor die tijd zie ik geen renteverlaging.

Toch heeft president Trump een renteverlaging geëist. Hoe gaat de Fed daarmee om?

Als de Fed die spreekwoordelijke landing niet kan inzetten en Trump toch blijft hameren op de rentedaling, dan zal er ruzie ontstaan tussen de centrale bank en het Witte Huis. Maar als de Fed zich zelfs genoodzaakt voelt om de rente te verhogen, dan wordt het echt een knallende ruzie. Daar zit niemand op te wachten.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Britse economie staat zo goed als stil en zeker op het gebied van investeringen is het erg magertjes. Enig lichtpuntje is dat de economie in het vierde kwartaal met 0,1 procent wist te groeien, waar een hele lichte krimp werd verwacht. ‘Maar dit tijdperk, waarin je weet dat de economie er morgen heel anders uit moet gaan zien, dat vereist investeringen’, zegt econoom Arnoud Boot.

 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Begrotingstekorten beïnvloeden inflatie op twee manieren, legt econoom Edin Mujagic uit. ‘Begrotingstekorten moet je financieren, en dat doe je als overheid voor een deel door geld te lenen op de kapitaalmarkten en deels door belastingen te verhogen.’ In beide gevallen stijgen de productiekosten voor bedrijven. ‘Die berekenen dat door, en zo onstaat er inflatie.’ zegt econoom Edin Mujagic.

 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met het chagrijn van de nederlaag van FC Emmen van gisteravond nog in zijn lijf kreeg het humeur van macro-econoom Edin Mujagic weer een impuls door wat hij aantrof op de website van het IMF. Daar trof hij een recente paper aan, over de tanende economische groei in rijke landen, sinds het begin van de eeuw. Belangrijkste oorzaak: een afvlakkende arbeidsproductiviteit. ‘Maar wat ook opvalt is dat in diezelfde periode de staatsschulden behoorlijk zijn opgelopen – in sommige landen tot een behoorlijk kwetsbaar niveau.’ 

Dan doemt al gauw de vraag op of die twee factoren iets met elkaar te maken hebben. Vaak wordt gezegd dat oplopende staatsschulden nodig zijn om de economie een boost te geven. Bij het IMF hebben ze nu geprobeerd om die relatie tussen dalende groei en stijgende staatsschulden integraal onder de loep te nemen, zegt Mujagic. ‘Het IMF richt zich vooral op de gevolgen voor onderzoek en ontwikkeling – cruciaal voor de stijging van de arbeidsproductiviteit.’

 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wanneer extremen aan de macht komen, staan de intellectuelen onder druk. Dat is ook nu het geval, vindt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Het idee van grenzen dicht en universiteiten en hbo’s aan de leiband is hier een gevolg van.’

Toch zie je in Duitsland een positief geluid ontstaan?

Ja, Duitsland zegt nu eindelijk: ‘Laten we de kansen die er zijn, benutten en talent naar Duitsland halen.’ Dat is ten minste een verfrissende benadering, vooral als je het vergelijkt met de situatie in Nederland. 

Denk je dat Nederland de verkeerde kant op gaat? 

Ik ben niet per se pessimistisch, maar ik heb wel zorgen over de ‘Wet internationalisering in balans’. Deze wet beoogt het aantal internationale studenten te beheersen, maar heeft daarnaast ook betrekking op de vraag of universiteitsmedewerkers Nederlands moeten spreken en of colleges in het Nederlands gegeven moeten worden. 

Waar loopt het dan vast volgens jou? 

Wat deze wet inhoudt, is dat universiteitsmedewerkers verplicht worden om in het Nederlands les te geven. Dit zal ervoor zorgen dat internationaal talent minder snel naar Nederland zal komen. Waarom zou een wetenschapper zijn tijd besteden aan het leren van een nieuwe taal als je overal in de wereld in het Engels kunt communiceren? Het lijkt mij volkomen terecht om meer vakken in het Nederlands aan te bieden, maar nu wordt gesteld dat slechts maximaal een derde van de vakken in een vreemde taal mag worden gegeven. Dat is onzinnig. Waarom zou je studenten in Nederland beperken in hun keuze om vakken in een andere taal te volgen? Het zou betekenen dat grote studierichtingen zoals economie en bedrijfseconomie in het Nederlands moeten worden aangeboden, en dat er een numerus fixus wordt ingesteld voor Engelstalige programma’s. Daarna moeten universiteiten dan maar bedenken hoe ze dit gaan implementeren.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Duitse economie stagneert al jaren en kent grote problemen die volgens macro-econoom Edin Mujagic alleen maar groter zullen worden. ‘Daar moet iets aan gebeuren.’ Dat zal onder meer effect hebben op het traditionele begrotingsbeleid van Duitsland, dat grondwettelijk een verbod op rood staan heeft geregeld. ‘Bij die rem worden steeds meer vraagtekens gezet.’ 

Hoe werkt die rem precies, Edin? 

De Duitse regering mag volgens de grondwet niet meer dan 0,35 procent van het bruto binnenlands product rood staan. Deze Schuldenbremse, een rem op schuld, is jarenlang een rotsvaste zekerheid geweest binnen de Europese Unie. 

Maar de Duitse economie stagneert en het land loopt op veel fronten achter. Kijk maar naar de belabberde Duitse wegen en bijvoorbeeld de 5G-verbindingen. Als je de grens over rijdt, doet Google Maps het niet meer goed en het duurt lang voordat je weer een signaal hebt. 

En met de verkiezingen op 23 februari in aantocht wordt de kans steeds groter dat het Duitse begrotingsbeleid ingrijpend gaat veranderen. 

Maar jij bent altijd groot voorstander geweest van een Duitse begrotingsdiscipline? 

Ik ben nog steeds groot voorstander van gezonde overheidsfinanciën. In de jaren van de covidpandemie kon Duitsland miljarden lenen om de huishoudens en het bedrijfsleven op de been te houden. Dat kan alleen als je ook gezonde overheidsfinanciën hebt. 

Maar als je gezonde overheidsfinanciën hebt omdat je, zoals Duitsland, heel lang te weinig hebt geïnvesteerd in de infrastructuur die nodig is voor de economie, dan heb je eerder te maken met een vloek dan met een zegen. 

Dat zie je nu doordringen in de publieke discussie. Die Duitse schuldenrem, die de regering verbiedt rood te staan, wordt steeds meer als een soort zondebok gezien. En als een van de redenen waarom de Duitse economie stagneert. 

En dan moet je nog bedenken dat het land te maken krijgt met grote uitgaven. Er moet meer geld naar defensie, naar de juiste infrastructuur voor de economie. Maar de economie zelf heeft ook steun nodig, want die stagneert al heel lang, en je moet rekening houden met een handelsoorlog met de Verenigde Staten. 

Dat zelfs de Duitse Bundesbank nu pleit voor het laten vieren van de begrotingsregels, is dan ook veelzeggend. De Bundesbank is van oudsher het bastion dat altijd heeft gezegd geen schulden aan te gaan. Het is dan ook een teken aan de wand dat ook deze instelling nu zegt dat ze te ver zijn doorgeschoten met dat beleid. 

Kunnen we ook een andere opstelling van Duitsland in Europees verband verwachten? 

Ja, zeker. Als die schuldenrem aan de kant wordt geschoven, dan zullen er de komende jaren veel meer Duitse staatsobligaties worden aangeboden. De vraag daarnaar zal anders zijn, omdat beleggers zich in toenemende mate zullen afvragen of Duits schuldpapier nog wel de veilige haven is die het ooit was. 

Maar dit kan ook gevolgen hebben voor de opstelling van Duitsland in de EU. Het uitgeven van Eurobonds werd tot nu toe altijd met een Duits Nein! afgedaan. Maar dat kan nu zomaar een heus Jawohl! worden. 

Toen het Verenigd Koninkrijk uit de EU stapte, werd vaak gezegd dat Nederland een trouwe bondgenoot in de EU verloor. Zowel Nederland als het VK hebben zich altijd sterk gemaakt voor een vrije marktwerking. 

Met de aankomende veranderingen in Duitsland zal Nederland ook in dit geval in toenemende mate een traditionele bondgenoot op het gebied van verstandig begrotingsbeleid en verstandig monetair beleid verliezen. En dat is een heel slecht vooruitzicht voor ons land. 

Als ik in Den Haag zou zitten, zou ik zo snel mogelijk een heisessie opzetten om te bespreken wat deze situatie voor ons betekent. Want op deze manier komen wij steeds meer geïsoleerd te staan in Europa. 

 

See omnystudio.com/listener for privacy information.