Zoeken op internet is ingrijpend aan het veranderen. Waar Google jarenlang de poortwachter was, geven steeds meer gebruikers hun vraag direct in bij een chatbot. Het antwoord verschijnt in de chatbalk, zonder dat er nog een klik naar een website volgt. Voor uitgevers en makers van content betekent dit minder verkeer en daarmee ook minder advertentie-inkomsten. Het hele fundament van het internet – waarin publicaties hun bestaan kunnen bekostigen door bezoekers en advertenties – begint daardoor te wankelen. Als er geen prikkel meer is om content te maken, komt het verdienmodel van het open web onder druk te staan.

Daarom zoeken bedrijven naar alternatieven. Cloudflare experimenteert met een systeem waarin AI-bedrijven betalen voor het indexeren van content, “pay per crawl”. Ook in Nederland worden afspraken gemaakt tussen GPT-NL en uitgevers om tot nieuwe vormen van compensatie te komen. ProRata.ai, waar Annelies Jansen Chief Business Officer is, kiest voor een andere benadering: de inzet van eigen AI-technologie om juist de menselijke creativiteit te beschermen en er tegelijkertijd inkomsten mee te genereren.

Met het product Gist Answers kunnen uitgevers AI-zoekopdrachten direct op hun websites insluiten. Bezoekers krijgen antwoorden en samenvattingen die uitsluitend zijn gebaseerd op hun eigen content of die van een netwerk van honderden aangesloten uitgevers. Daarbij wordt bronvermelding gegarandeerd en worden advertentie-inkomsten gedeeld. ProRata.ai haalde begin september 40 miljoen dollar op om dit model verder uit te bouwen en te voorkomen dat uitgevers zelf in juridische gevechten met AI-bedrijven verstrikt raken.

De inzet is groot: kan zo’n model werkelijk toekomstbestendig blijken, zeker nu het zoekgedrag fundamenteel verandert? Hoe zorg je ervoor dat uitgevers eerlijk worden beloond en dat ook zelfstandige makers niet buiten de boot vallen? En hoe verhouden initiatieven als ProRata’s attributieplatform zich tot andere experimenten zoals dat van Cloudflare? De kernvraag blijft hoe we het businessmodel van het internet kunnen redden, nu AI-technologie de rol van zoekmachines en advertentiesystemen opnieuw definieert.

Gast

Annelies Jansen

Video

Youtube

Hosts

Ben van der Burg & Daniël Mol

Redactie

Daniël Mol

Rosanne Peters

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoe pakt de Nederlandse politie cybercriminelen aan? Sinds 2024 ligt de verantwoordelijkheid voor High Tech Crime en Cybercrime bij Stan Duijf, Head of Operations van de National Investigations and Special Operations (NIS), en deze week te gast in De Technoloog. Een bewuste keuze: waar beleid en operatie vroeger gescheiden waren, is er nu één aanspreekpunt met volledig overzicht. Dat maakt het eenvoudiger om keuzes te maken over capaciteit, budget en samenwerking en die direct te vertalen naar de praktijk.

De NIS voert nationaal en internationaal onderzoek naar zware criminaliteit. Van drugshandel en financiële misdaad tot hightech criminaliteit en undercoveroperaties. Ook de arrestatieteams vallen onder de eenheid. Het domein van High Tech Crime groeit snel. Het gaat om cybercriminaliteit, criminele communicatie, activiteiten op het darkweb en de bestrijding van online kinderporno. In onderzoeken blijkt bovendien steeds vaker dat statelijke actoren en criminelen door elkaar heen lopen. Soms werken zij bewust samen, soms zijn criminelen zich niet eens bewust met wie zij zaken doen.

Volgens Stan is internationale samenwerking cruciaal. Elk onderzoek heeft een grensoverschrijdende component, en er is vrijwel dagelijks overleg met partners in de VS, Duitsland, Engeland, Australië en Frankrijk. Succes hangt af van vertrouwen, zegt hij, en dat vraagt voortdurend onderhoud. Ook de wereld van crypto speelt een grote rol. Criminelen maken er intensief gebruik van en de politie ziet dit domein als een belangrijk terrein om op te schalen. Vorig jaar werd er al voor 42 miljoen dollar aan cryptovaluta in beslag genomen.

De strategie van de politie is erop gericht cybercrime te verweven met het dagelijkse politiewerk. Dat betekent meer datagedreven werken, nauwer samenwerken met bedrijven en buitenlandse diensten en het verder uitbouwen van interventies. Daarbij moet de politie ook inspelen op nieuwe ontwikkelingen zoals AI. Data scientists analyseren de mogelijkheden en kennis wordt internationaal gedeeld, zodat men kan anticiperen op trends voordat die breed zichtbaar zijn.

Toch blijft de balans met privacy essentieel. Alle technische middelen moeten binnen wettelijke kaders blijven en worden getoetst door het Openbaar Ministerie. Stan benadrukt dat de aanpak van cybercrime in de kern verschilt van traditioneel politiewerk. Het is minder lokaal, minder tastbaar en vraagt om een fundamenteel andere manier van organiseren.

Gast

Stan Duijf

Video

Youtube

Hosts

Ben van der Burg & Daniël Mol

Redactie

Rosanne Peters

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voor Thomas Wolf is het vanzelfsprekend dat iedereen kan bijdragen aan de huidige AI-revolutie. Met Hugging Face heeft hij een platform gecreëerd waar AI-modellen en datasets breed toegankelijk zijn, waar iedereen die wil mee kan denken, verder kan bouwen en eigen AI-tools kan ontwikkelen. Als je het mede-oprichter en Chief Science Officer Thomas Wolf vraagt is de toekomst open source.

Daarom moet ook de jeugd enthousiast worden gemaakt. En dat kan niet vroeg genoeg beginnen, nu de ontwikkelingen op het gebied van AI sneller gaan dan we kunnen bijhouden. Thomas Wolf is daarom één van de initiatiefnemers van de AI Vibecoding Hackathon voor kinderen tussen de 8 en 13 jaar. Kennismaken met de technologie en vooral ook de mogelijkheden ervan is een belangrijke skill voor de volgende generatie. AI gaat nu eenmaal een nóg grotere rol spelen in hun toekomst.

Zo wordt ook robotica een van de breakthroughs de komende jaren. We zullen steeds meer te maken krijgen met robots in ons leven dan nu nog het geval is. En dus zet Hugging Face daarop in, mede door de overname van Pollen Robotics. Nu ze de juiste hardware in handen hebben, hopen ze de komende jaren robotica óók toegankelijk te maken voor het middensegment, zodat deze bedrijven hierop verder kunnen bouwen voor de toekomst. 

Gast

Thomas Wolf

Video

Youtube

Hosts

Ben van der Burg & Daniël Mol

Redactie

Daniël Mol

Rosanne Peters

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De AI-Act is het hoogst haalbare wat Europa had kunnen bereiken op het gebied van wet- en regelgeving. De AI-Act moest vooral zorgen wegnemen, maar volgens IT-advocaat Geert Jan Koning dient het meer als ‘voorlichting’ dan ‘voorbehoedsmiddel’. Meer zit er gewoon niet in.

En dat is ook logisch. Als je kijkt naar landen als China en de Verenigde Staten doen zij het heel anders, veel pragmatischer. Europa is meer bezig met het voorkomen van schade in de toekomst. Als groot samenwerkingsverband moesten we ook wel inzetten op een uitgebreide AI-act. De Europese Unie bestaat nu eenmaal uit meerdere landen bij elkaar, die door middel van onderhandelingen uiteindelijk op uitgebreide wetten uitkomen. 

Geert Jan Koning neemt je stap voor stap mee door de AI-Act, legt uit wat we er in de praktijk daadwerkelijk aan hebben maar laat tegelijkertijd ook de gebreken ervan zien. Want hoe maak je beleid op iets wat eigenlijk niet te 'grijpen' valt?

Gast

Geert Jan Koning

Hosts

Ben van der Burg & Daniël Mol

Redactie

Daniël Mol

Rosanne Peters

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ze werd twee keer verkozen tot 'Meest Digibewuste Tweede Kamerlid’, Barbara Kathmann. Toch staat ze opvallend laag op de concept-kandidatenlijst van GroenLinks-PvdA: plek 32. De verontwaardiging was groot, want digitalisering stond nu toch eindelijk prominent op het takenlijstje? Volgens Kathmann valt dat vies tegen en staan we wat dat betreft op een kantelpunt.

Het gaat zelfs zo ver, dat digitale expertise in Den Haag haast politieke zelfmoord betekent.  Kamerleden laten hun digitale dossiers vallen om zich te richten op populairdere thema’s. Ook Kathmann herkent dat. Het zou zelfs zo ver gaan, dat onze staatssecretaris van Digitale Zaken niet eens geld en mandaat heeft om écht een verschil te kunnen maken.

De vraag is of een Minister van Digitale Zaken wél verschil zou kunnen maken. Kamerlid Barbara Kathman geeft een kijkje in het digitale welzijn van politiek Den Haag, wat er zoal besproken wordt in de commissie Digitale Zaken en schijnt tot slot haar licht op belangrijke thema's zoals cybersecurity en de macht van Big Tech. 

Gast

Barbara Kathmann

Hosts

Ben van der Burg & Daniël Mol

Redactie

Daniël Mol

Rosanne Peters

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De grote belofte van hersenimplantaten lijkt steeds dichterbij te komen. Wat ooit begon als sciencefiction, komt nu steeds meer in beeld als mogelijke realiteit. De vraag die daarbij op tafel ligt is niet langer óf dit ooit kan, maar wanneer technologie zo ver gevorderd is dat iemand simpelweg aan de beurskoers van Nvidia denkt en die koers vervolgens direct in zijn hoofd ziet verschijnen. Het idee van een brain-to-cloud interface roept niet alleen vragen op over techniek, maar ook over toepassingen, snelheid van leren en de mogelijkheid om kennis van de een direct in de hersenen van de ander over te dragen.

Voor wetenschappers die werken aan hersenimplantaten begint het vaak met de medische toepassingen. Kun je blinde mensen weer zicht geven, al is het slechts in contouren? Onderzoekers werkten aanvankelijk met duizend elektrodes, maar de voortgang zit niet alleen in aantallen. De rol van software en interpretatie van signalen is minstens zo groot. De vraag is of verbeteringen in hardware en algoritmes ook echt leiden tot bruikbare resultaten bij patiënten. Daarbij spelen klinische proeven met zowel dieren als mensen een rol. In Europa zijn er inmiddels ook voorbeelden, waaronder de bekende casus van een Spaanse patiënte. Tegelijkertijd krijgt het onderwerp een commerciële kant met startups als Phosphoenix, die werken aan concrete toepassingen.

De maatschappelijke discussie wordt gevoed door berichtgeving in de media. Zo verschenen recent artikelen over experimenten waarbij hersensignalen worden gebruikt om spraak te vertalen, de publiciteit rond de eerste patiënt van Neuralink, en de ontwikkelingen in China waar een implantaat van 26 millimeter een patiënt in staat stelt met gedachten te schaken. Ook grote bedrijven als Apple kijken naar toepassingen waarbij apparaten zoals iPads en iPhones via hersensignalen kunnen worden bestuurd. De vraag is telkens of dit diepe invasieve technologie vergt, of dat lichtere vormen ook mogelijk zijn.

Daarnaast rijst de vraag of dezelfde technieken die nu worden ingezet voor parkinson ook bruikbaar zijn voor de behandeling van depressie of dwangstoornissen. De hardware zelf varieert van standaardprocessors tot chips die de architectuur van het brein proberen na te bootsen. Onderzoek richt zich daarnaast op niet-invasieve methodes zoals TD-fNIRS, terwijl commerciële partijen als Kernel met eigen oplossingen komen.

Toch gaat het niet alleen over techniek. Wanneer hersenen direct met de cloud kunnen worden verbonden, komt de vraag wie eigenaar is van die data en welke ethische grenzen getrokken moeten worden. Het gesprek over hersenimplantaten gaat daarmee over veel meer dan medische innovatie of technologische vooruitgang.

Gast

Pieter Roelfsema

Video

Youtube

Links

Hosts

Ben van der Burg & Mark Beekhuis

Redactie

Daniël Mol

Rosanne Peters

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bellingcat blijft een van de meest besproken onderzoekscollectieven ter wereld. Waar de organisatie in de beginjaren vooral bekend werd door open-sourceonderzoek naar conflicten, is het speelveld inmiddels enorm veranderd. Het onrecht in de wereld is er niet minder op geworden, en ook nepnieuws verspreidt zich sneller dan ooit. Hoe staat Bellingcat er anno 2025 voor en hoe houden de onderzoekers grip op de stroom aan beeld en informatie?

In Wired vertelde oprichter Eliot Higgins vorig jaar over de unieke rol van de Bellingcat-community. Die bestaat inmiddels uit duizenden vrijwilligers, verbonden via een actieve Discord-server. Dat brengt nieuwe kansen maar ook uitdagingen: hoe manage je zo’n leger van digitale speurneuzen, verspreid over de hele wereld? De onderzoekers beschikken daarbij over een eigen toolkit, met methoden en software die in de loop der jaren zijn verfijnd. Welke tools leveren in de praktijk de meeste waarde en hoe is de manier van werken veranderd sinds de eerste onderzoeken, ruim tien jaar geleden?

Opvallend is dat vrijwel alle grote mediabedrijven inmiddels een OSINT-redactie hebben ingericht. Daarmee is een niche-activiteit doorgedrongen tot de mainstream journalistiek. Wat betekent dat voor de kwaliteit van onderzoek en hoe verhouden de teams van traditionele media zich tot gespecialiseerde organisaties als Bellingcat? Ook overheden en veiligheidsdiensten maken inmiddels volop gebruik van OSINT-methoden. De vraag is in hoeverre hun aanpak verschilt van die van onafhankelijke onderzoekers.

In de praktijk richt Bellingcat zich op de belangrijkste brandhaarden in de wereld. Het conflict in Oekraïne speelt daarbij nog altijd een grote rol, net als de escalatie in Gaza. Welke sporen zijn er daar te vinden, en welke nieuwe methoden worden toegepast om feiten boven water te krijgen?

Sinds de vorige keer dat Bellingcat te gast was, is er bovendien een technologische revolutie bij gekomen: generatieve AI. Kunstmatige intelligentie levert nieuwe tools om beeld, audio en metadata te analyseren. Maar dezelfde technologie wordt ook ingezet door tegenstanders die misleiding proberen te verspreiden. Hoe betrouwbaar zijn de detectiemethoden en lukt het nog om AI-fakes te onderscheiden van echt materiaal? En als AI steeds beter wordt in online speurwerk, kunnen agents en modellen dan ooit het werk van een OSINT-onderzoeker overnemen?

Gast

Foeke Postma

Video

Youtube

Links

Hosts

Ben van der Burg & Felienne Hermans

Redactie

Daniël Mol

Rosanne Peters

See omnystudio.com/listener for privacy information.

In deze Technoloog praten we over raketten, en de technologische middelen die deze wapens juist weer moeten tegenhouden. Dat doen we met Patrick Bolder, analist bij HCSS en oprichter van Bolder Security-Technology-Space. Raketten van allerlei groottes behoren tot de belangrijkste wapens op het slagveld, overal ter wereld. Trump wil zich met een eigen, futuristisch project, beschermen tegen bedreigingen in de toekomst, maar de vraag is of hij de wereld daarmee veiliger, of niet juist onveiliger maakt. 

De raketten die Hamas inzet zijn vaak relatief eenvoudige projectielen, gebaseerd op oudere technologie. Ze hebben een beperkt bereik en precisie, maar worden in grote aantallen afgevuurd. Juist dat aantal maakt het voor verdedigingssystemen lastig om alles te onderscheppen. Hypersone raketten vormen een heel ander verhaal: ze bewegen met snelheden boven Mach 5 en kunnen hun koers tijdens de vlucht aanpassen, wat onderscheppen extreem ingewikkeld maakt. Deze wapens worden inmiddels getest en incidenteel ingezet door landen als Rusland en China. 

Het bekendste raketschild ter wereld is het Israëlische Iron Dome. Dit systeem bestaat uit radars die inkomende projectielen detecteren, gekoppeld aan lanceerinstallaties die onderscheppingsraketten afvuren. De software berekent in fracties van seconden of een raket gevaar oplevert voor bewoond gebied, en alleen dan wordt actie ondernomen. Iron Dome is niet onfeilbaar: grote aantallen raketten, drones of combinaties daarvan kunnen het systeem overbelasten. Drones, zoals de Iraanse Shahed, vormen een extra uitdaging omdat ze goedkoop zijn en in zwermen kunnen worden ingezet. Het onderscheppen daarvan met dure raketten levert een ongunstige kostenbalans op. Israël heeft een sterke infrastructuur voor raketverdediging, terwijl Oekraïne afhankelijker is van buitenlandse leveringen en minder gelaagd verdedigd is.

Donald Trump wil met zijn ‘Golden Dome’ een wereldwijd raketschild opzetten dat bescherming moet bieden tegen intercontinentale ballistische raketten (ICBM’s) en hypersone wapens. Het plan omvat een budget van 175 miljard dollar en doet denken aan het ‘Star Wars’-project uit de jaren tachtig, waarbij de VS met satellieten en lasers vijandelijke raketten in een vroeg stadium wilde uitschakelen. Dat idee kwam destijds niet verder door technische beperkingen en hoge kosten. Het Golden Dome-plan mikt opnieuw op ruimtegebaseerde systemen, maar met modernere technologie. Satellietwapens bestaan in experimentele vorm, maar voor een wereldwijd dekkend schild zijn honderden tot duizenden satellieten nodig.

Gast

Patrick Bolder

Video

Youtube

Links

Hosts

Ben van der Burg & Daniël Mol

Redactie

Daniël Mol

Rosanne Peters

See omnystudio.com/listener for privacy information.

TNO, Surf en het NFI werken momenteel samen aan GPT-NL, een eigen taalmodel van Nederlandse bodem. Daarmee willen ze een alternatief bieden voor de Amerikaanse AI-dominantie van partijen als OpenAI en Google. Te gast in deze Technoloog is Saskia Lensink, product manager van GPT-NL.

De timing is niet slecht: steeds meer organisaties en overheden zoeken bewust naar Europese, privacyvriendelijke alternatieven. Sinds eind juni wordt het Nederlandse model getraind op Snellius, de nationale supercomputer. De eerste resultaten zijn nog pril, maar de ambitie is duidelijk: een model bouwen dat op allerlei plekken in de samenleving kan worden ingezet. 

De ontwikkeling van GPT-NL vergt scherpe keuzes. Tijdens de training moeten ontwerpkeuzes gemaakt worden over datasamenstelling, parameters en architectuur. Ook op het gebied van functies komt er steeds meer bij kijken. De grote spelers bieden inmiddels reasoning, agents en andere geavanceerde toepassingen. GPT-NL kiest er voorlopig voor om zich eerst te focussen op de kern van het model en basistaken te implementeren als samenvatten, versimpelen of schrijven.

Opvallend is de recente samenwerking met mediapartijen, verenigd in NDP Nieuwsmedia. Daarmee kan GPT-NL Nederlandse journalistieke content gebruiken als trainingsdata. Die samenwerking biedt niet alleen een rijkere dataset, maar ook duidelijkheid over het eerlijk gebruik van trainingsdata. Leveranciers van data krijgen 50% van de licentie-opbrengsten van GPT-NL, al is het nog onduidelijk wié het model dan moeten gaan afnemen. De Rijksoverheid vormt een ideale launcing customer, maar op dit moment is er nog geen deal. 

De doelgroep is breed. Allerlei Nederlandse overheden zouden moeten warmlopen voor een model dat zich aan de AVG en AI-act houdt, maar in de praktijk blijkt AI-gebruik daar sterk gefragmenteerd. Het bedrijfsleven vertrouwt inmiddels stevig op Microsoft-oplossingen en de bijbehorende AI-producten. Toch denkt GPT-NL zich daartussen te kunnen positioneren, onder meer door openheid, transparantie en Europese gegevensbescherming centraal te stellen. Hoe gaat GPT-NL zich invechten tussen de reuzen van big tech? 

Gast

Saskia Lensink

Video

Youtube

Links

Hosts

Ben van der Burg & Daniël Mol

Redactie

Daniël Mol

Rosanne Peters

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Beau-Anne Chilla is partner bij deeptech-investeerder Forward.One en vertelt in deze aflevering hoe haar team investeringskansen opspoort in de wereld van duurzame hardware-innovatie. Ze is dagelijks op zoek naar bedrijven met onderscheidend vermogen, waarbij de selectie niet alleen afhangt van technologie, maar ook van het team erachter. Van duizenden bedrijven blijft er maar een handvol over. Chilla neemt ons mee in hoe een investering tot stand komt, van eerste contact tot de ‘beauty-contest’ waarin je als investeerder moet opvallen om überhaupt te mogen instappen.

Forward.One kiest bewust voor hardware-startups. Dat is ongebruikelijk in venture capital, want hardware is kapitaalintensief en lastig schaalbaar, is de gedachte altijd. Dat ligt gelukkig genuanceerder. Forward.One draagt niet alleen geld bij, maar ook inhoudelijke ondersteuning: hoe scherp je je product aan en hoe positioneer je je in de markt?.

Ook beleidsontwikkelingen komen aan bod. De chaos in de VS biedt volgens Chilla nog altijd kansen voor Europa, zeker nu defensietechnologie weer acceptabel is geworden én men weer trots op het continent is.  De verschillen tussen Amerika en Europa blijven groot, maar met een aantal stevige maatregelen zouden we de VS toch nog kunnen bijbenen. 

Gast

Beau-Anne Chilla

Video

Youtube

Links

Hosts

Ben van der Burg & Daniël Mol

Redactie

Daniël Mol

Rosanne Peters

See omnystudio.com/listener for privacy information.