Rozróżnienie dwóch form zaimka "ta", czyli "tę" i "tą" sięga jeszcze czasów staropolskich. I choć belfrzy wciąż strofują uczniów za niepoprawne jej użycie, wydaje się, że już w niedalekiej przyszłości "tę" przyczynę językowego zamieszania będzie można odłożyć do lamusa…

Jak to się stało, że zwykły znak umieszczony na końcu zdania stał się symbolem złości i niechęci? Zbadali to naukowcy, a wyniki ich badań prześledził Mateusz Adamczyk. Nie bez znaczenia w karierze kropki na końcu zdania okazuje się też rola emotikonów, bo to z nimi kropka często rywalizuje oraz związków frazeologicznych.

Odpowiadamy na pytania i wątpliwości słuchaczy naszego cyklu "PrzySłowie". Tym razem zdradzamy szczegóły powstania powiedzenia "głupi jak but". Wyrażenie to wzięło się z dawnych czasów, kiedy to buty, jako przedmioty codziennego użytku, nie były kojarzone z inteligencją ani sprytem. Używane są do podkreślenia czyjejś braku rozumu, nieporadności intelektualnej, często w sposób humorystyczny lub ironiczny.

Jedno z najważniejszych słów dla każdego człowieka - "ojciec". Praindoeuropejskie słowo "atta", które było pieszczotliwym określeniem zarówno ojca, jak i matki w mowie dzieci. Z czasem forma ta przekształciła się w staropolskie "ociec", a następnie, pod wpływem formy wołacza "ojcze", w obecną formę "ojciec". Współcześnie warto znajomość polszczyzny połączyć też ze zmianami obyczajowymi - zatem pojawienie się urlopu tacierzyńskiego, a nie ojcowskiego nikogo już nie dziwi.

Tytułowe zdanie noblistki jest tu przykładem użycia podwójnego zaprzeczenia. Dlaczego samo "nic"nie wystarczy dla przedstawienia sensu tego zdania? Jakie znaczene ma logika, a jakie sens i składnia w przeczeniach? Podwójne zaprzeczenia, choć nielogiczne, mają duże znaczenie w codziennej komunikacji.

"Pluć sobie w brodę", "wyrzucać coś sobie", "mieć z kimś na pieńku" - to tylko przykłady polskich frazeologizmów. W tym odcinku pokazujemy błędy i historie niektórych frazeologizmów, czyli utrwalonych w języku połączeń wyrazów, które mają swoje własne, często przenośne znaczenie, niezależnie od znaczeń poszczególnych słów.

W Polsce funkcja pierwszej damy wiąże się jedynie z obowiązkami reprezentacyjnymi. Małżonka prezydenta nie ma obowiązku występować publicznie, ale zazwyczaj to czyni. Pojęcie "pierwsza dama" funkcjonuje w polszczyźnie od niedawna: dopiero w III Rzeczypospolitej zaczęto tak określać żonę prezydenta. A jak nazwalibyśmy męża... prezydentki? W Polsce jeszcze nie musimy się nad tym zastanawiać, ale wśród zagranicznych par prezydenckich  mogą takie sytuacje już istnieją.

Czasem łatwo się pomylić. Cenzura brzmi podobnie jak cezura, adopcja - jak adaptacja, a ewaluację można pomieszać z ewolucją. Choć brzmią podobnie, to ich znaczenia są od siebie mocno oddalone. W tym odcinku mówimy o paronimach, czyli wyrażeniach mocno zbliżonych w mowie i zapisie - a może w czymś jeszcze?

Nie na mapie, nie w historii, a w języku. Skąd wzięła się nazwa "Polska"? Pochodzi od "pola" i "Polan", ma także wiele wspólnego z przymiotnikiem. Oprócz "Polski" na tapet bierzemy także inne państwo, nazywane przez Polaków "Włochami", a przez resztę świata "Italią". Zagadką zdaje się też być nazwa kraju naszego sąsiada - "Niemcy".

Słowniki polszczyzny mają zasadnicze znaczenie dla rozwoju i użytkowania języka, pomagając w rozumieniu znaczenia słów, poprawnej ortografii i fleksji, a także w nauce i pisaniu. Czy dziś istniejące słowniki są przeżytkiem, które nadążają nad zmianami?