De eerste film waarin de wereld in de zee voor een groot publiek in beeld werd gebracht heette Le monde du silence. De Stille wereld van Jacques Cousteau uit 1956. Mensen kunnen niet goed horen onder water. Heel lang hebben we daarom aangenomen dat het stil is onderwater. In de meeste natuurdocumentaires is ook maar weinig te horen als de camera onder water duikt. Je hoort dan vooral bubbels en misschien wat muziek om een achtervolging spannender te maken. Maar het tegendeel is waar: het is verre van stil onder water. Er is een symfonie van geluiden.

Het is er zelfs eerder een herrie. En met schadelijke gevolgen voor de zeedieren. Zelfs op het diepste punt van de oceaan kun je nog het geluid van boten horen. En dat terwijl geluid de belangrijkste vorm van communicatie is voor het onderwaterleven. Wat zijn de bronnen van geluidsoverlast in de zee? En wat betekent al dat lawaai voor vissen en andere zeedieren?

In deze aflevering van Radio Swammerdam gaat Daniel Teunissen in gesprek met Niels Kinneging over zijn onderzoek naar geluidsoverlast in de Noordzee en Jeroen Hubert over zijn onderzoek naar de effecten van geluidsoverlast op zeedieren. Ook is er een vooraf opgenomen interview met Hans Slabbekoorn.

Het vertrouwen in de wetenschap is hoog, maar dat maakt het ook kwetsbaar. Niet elke uitkomst van een onderzoek is namelijk gewenst of naar verwachting, terwijl de druk om relevant te publiceren als onderzoeker toeneemt. Hoe kunnen wetenschappers het beste wetenschapper met deze verantwoordelijkheid om gaan? Max Waterreus gaat in gesprek met Emiritus Hoogleraar Methodologie en Wetenschapsintegriteit Lex Bouter over hoe onderzoekers zo dicht mogelijk bij de waarheid kunnen komen.

Hoe kunnen we beter luisteren? Luisteren is lastig. Het vergt aandacht voor de ander en het loslaten van je eigen aannames. Kunnen we de ander nog echt horen? Luisteren wordt nog lastiger als we proberen te luisteren naar niet-mensen, naar de natuur. Kunnen we blijven luisteren als onze gesprekspartner geen mens is, maar een dier, bos of zee? In deze aflevering proberen we antwoord te geven op deze vragen. Het gaat over luisteren naar de ander, naar afwijkende meningen en luisteren naar de natuur via wetenschap, kunst en het recht.

Door Daniel Teunissen en met dank aan:

Elmo Vermijs, landschap kunstenaar.

https://amstelpark.elmovermijs.com

https://stagingwood.org/

Renate Schepens, Intercultureel filosoof. Luister vooral naar haar podcast De Tolken die zij samen maakt met Frits de Beer:

https://open.spotify.com/show/0aCKqWqw1aEk9dKrfhLBzl?si=4cefc3172a4b49b4

Margot Wilke

Marte Otten, hoogleraar brein en cognitie bij de UVA.

Miriam Rasch, verbonden aan de NIAS (The Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences)

Laura Burgers, professor bij het centrum voor 'Transformative private law’

'Ketamine blijkt doodsoorzaak Friends-acteur Matthew Perry' kopte de NOS op 15 december. Naar verluidt kreeg Perry een behandeling tegen depressie en gebruikte hij daarvoor de drug ketamine. Hoe zit dat precies?

In Radio Swammerdam gingen Emerence Kapteijn en Maaike Kooijman in gesprek met Jurriaan Strous, promovendus én psychiater op de crisisdienst. Onder leiding van prof. dr. Robert Schoevers doet hij onderzoek naar ketamine bij acute suïcidaliteit. Wat kunnen psychedelica betekenen bij psychische klachten? Maar ook: wat zijn de gevaren? Strous: "Het is absoluut geen wondermiddel. Dat is niks in de psychiatrie."

Let op: in deze uitzending worden thema's besproken worden die als gevoelig of triggerend ervaren kunnen worden, zoals verslaving en suïcidaliteit. Denk je aan zelfdoding? Bel dan gratis naar 0800-0113 voor 113 Zelfmoordpreventie.

Dit is de column van Charlotte Remarque uit de aflevering 'Ontlezing' van 10 december met Yra van Dijk en Lisa Fase, resp. hoogleraar en boekhandelaar annex onderwijzer. Luister die op ons kanaal!

Hoe komt het dat Nederlandse kinderen zo slecht scoren op leesvaardigheid? En waar komt de maatschappelijke ontlezing vandaan? Het geschreven woord is in gevaar, en dat terwijl ze nuttig en mooi is. Deze week schuiven aan: gasthoogleraar moderne letteren Yra van Dijk, en boekhandelaar en onderwijzer Lisa Fase.

Door Tabe Bakker, met dank aan Max Waterreus en Momo Schaap. Met een column van cultuurcritica Charlotte Remarque.

Aangekomen in de kabinetsformatie, rijst de vraag: wat staat er eigenlijk op het spel bij het sluiten van compromissen? En vind het spel van het wel of niet vinden van common ground niet al lang voor de formatie plaats, tijdens de campagneperiode. Daar spraken we over op Radio Salto met Dr. Mariken van der Velden, Associate Professor in Politieke Communicatie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam.

In de negentiende eeuw wordt het Osmaanse (Ottomaanse) Rijk steeds toegankelijker voor West-Europese toeristen. Schrijvers en kunstenaars trekken naar het oosten, op zoek naar een authentiek oriëntaalse ervaring. Hoessein Alloul, docent aan de Universiteit van Amsterdam, vertelt over zijn onderzoek naar hun reisverslagen en legt uit dat Osmaanse geschiedenis ook Europese geschiedenis is.

Door Momo Schaap, met dank aan Roeland Dubèl en Tabe Bakker. Met een column van Isa Skolnik.

We lezen van alles over de gevolgen van de opwarming van de aarde: de zeespiegel stijgt, er komt meer hevige regenval en meer overstromingen, zwaardere stormen of juist grote droogtes en bosbranden. Zulke rampen treffen voornamelijk gebieden in armere landen, terwijl daar mensen wonen die aan de klimaatverandering zelf niet zo heel veel hebben bijgedragen.

Over die klimaatongelijkheid gaat redacteur Maaike Kooijman in deze uitzending in gesprek met twee gasten. Hoogleraar dr. Thea Hilhorst vertelt dat niet alleen klimaatverandering mensenwerk is, maar de gevolgen daarvan ook. We moeten dus niet alléén het klimaat de schuld geven van deze rampen, pleit ze. Inheems activist Raki Ap laat zien dat ongelijkheid niet alleen optreedt als gevolg van klimaatverandering, maar ook aan de basis daarvan: de energietransitie in de westerse wereld verwoest levens in het Globale Zuiden.

Met een column van Nicole Kaandorp.

Psychiater en onderzoeker Nienke Vulink vertelt over de nieuwste ontwikkelingen in de psychiatrie. Wat kan diepe hersenstimulatie (DBS) betekenen voor mensen met een hevige dwangstoornis of depressie? Wat zijn de verschillen met rTMS, waarvoor geen operatie nodig is? En waarom zijn deze veelbelovende behandelmethoden nog zo onbekend? Nienke pleit voor meer samenwerking tussen academische ziekenhuizen en ggz-instellingen.

Presentatie door Maaike Kooijman en Tabe Bakker.