OJUSE OMOLUABI SI OBI ATI ENIKEJI

EYA GBOLOHUN AFARAHE

Koko Ise: 

Iwa Omoluwabi ati bi a se le da Omoluwabi mo lawujo

Omoluwabi ni eni ti o fi iwa bibi ire han yala nipa eko ile tabi iwa ati ise re si enikeji. 

Bi a se le da omoluwabi eniyan mo.Omoluwabi gbodo:

-ni iwa iteriba ati igbowofagba

-ni emi irele

-ni itelorun, omoluwabi kii se ojukokoro. 

-omoluwabi gbodo ko ara re ni ijanu ki o to so tabi se ohunkohun. 

-ni emi igboran 

-je olooto ati olododo

-ni emi suuru

-tepa mose lai se ole

-je eni ti o se gbekele, ti a le fi okan tan ni igba gbogbo.

-omoluwabi kii se ilara tabi jowu enikeji

-ni ife enikeji gege bi ara re.

-ni iwa imototo ni igba gbogbo.

-omoluwabi gbodo jina si awon iwa buburu bii ija, agbeere,  igberaga, imele, ofofo, ole jija, ibinu abbl. 

-gbodo wo aso ti o bo asiri ara nigba gbogbo.

-omoluwabi kii huwa ika

-omoluwabi gbodo pa ogo obinrin mo saaju igbeyawo.

Koko Ise

Asa oyun nini, Itoju oyun ati Ibimo ni ile Yoruba:

Ni ile Yoruba, nnkan ayo ni fun ebi oko ati ebi iyawo ti iyawo ba tete loyun. 

Orisirisi ona ni Yoruba maa n gba se itoju oyun ni aye atijo. 

Lara won ni:

- Oyun dide 

- Itoju alaboyun ati omo inu re

- Iwe awebi

Ati bee bee lo. 

Alaye lekunrere ni o wa ninu fonran.

Koko Ise: Ise oro Ise ninu gbolohun

Oro Ise ni emi gbolohun. Ohun kan naa ni opomulero to n toka isele inu gbolohun. Bi apeere:

-Dupe 'pon' omi. 

Sade 'ra' bata. 

Olu n 'ro' amala ni ori ina. 

Ti a ba yo oro ise: pon, ra, ro kuro ninu awon gbolohun oke wonyi, ko lee ni itumo. 

Ise Oro Ise:Oro Ise ni o maa n toka isele inu gbolohun. Eyi ni ohun ti oluwa se. Awon oro naa la fi sinu awon nisale yii. 

- Sola (pon) omi.

- Dare (ko) ile. 

- Jide (ge) igi. 

- Iyabo (ka) iwe. 

-Funmi (be) isu. 

Ati bee bee lo. 

Oro Ise le sise gege bi odindi gbolohun ki o si gbe oye oro wa jade

 Bi apeere :

Jade. 

Jeun. 

Sun. 

Sare. Ati bee bee lo. 

A le lo oro ise lati pase iyisodi fun eniyan nipa lilo "ma" saaju ninu ihun  gbolohun

Bi apeere "

Ma sun. 

Ma sare. Ati bee bee lo. 

A n fi oro ise se ibeere nipa lilo wunre asebeere: da, nko ati bee bee lo. 

Bi apeere:

Titi da? 

Tope nko? 

Koko Ise : Asa Iranra-eni-lowo: Asa Iranra-eni-lowo je asa ti o gbajumo laarin awon Yoruba ni aye atijo.

Asa Iranra-eni-lowo yii mu ki ise ti o le gbani ni akoko pupo,  di sise ni kia, ati wi pe o mu ki wahahala din ku laaarin awon eniyan ti won n gbe ni agbegbe kan naa. Bi apeere: ise oko, ile kiko, owo yiya ati bee bee lo. 

Orisi ona ti a n gba ran ara wa lowo

(1)  Aaaro

(2)  Owe

(3)  Esusu

(4)  Ajo

(5)  Owo eke kiko/Sogun-dogoji

(6)  San-die-die

(7)  Fifi omo/nnkan ini duro

Koko Ise: Leta Aigbefe

Leta Aigbefe ni leta ti a maa n ko,  nigba ti a ba n wa ise tabi ti a ba ni nnkan gba lowo awon oga olu ile-ise kan tabi omiran.

 Aye ko si fun wa lati da apara tabi se efe kankan nigba ti a ba n ko irufe leta yii. 

Awon ti a maa n ko leta wonyi si ni:

1. Ile-ise ijoba bi apeere: Ile-ise eto eko. 

2. Ile-ise amohun-maworan. 

3. Ile-ise itewe. 

4. Yunifasiti tabi ile-iwe giga miiran. 

5. Ajo W.A.E.C, N.E.P.A, Water corporation ati bee bee lo. 

Ki a to le se aseyori ninu kiko leta aigbefe,  a ni lati tele awon igbese wonyi.

Igbese Inu Leta Aigbefe

1. Adiresi eni ti o n ko leta: Apa otun, ni oke ni adiresi eni ti o n ko leta maa n wa. 

2. Deeti: Ojo ti a ba ko leta se pataki fun iranti lojo iwaju. Isale adiresi ni eyi nilati wa, a si gbodo ko o ni kikun. Bi apeere:

10th May, 2020;

29th June, 2020;

tabi: 10-05-2020;

29-06-2020.

3. Ipo ati adiresi eni ti a ko leta si: Owo osi oke leta ni a o ko ipo ati adiresi eni ti a n ko leta naa si, ila to tele ila ti a ko deeti si ni eyi yoo wa. 

4. Ibere leta: Bere leta re ni owo osi pelu: Alaga,  Alagba, Olootu, Oga mi Owon, Kabiyesi ati bee bee lo. 

AKIYESI

Ko si ikini leyin oro-ibere leta aigbagbefe. A ko gbodo wi pe "Se alaafia ni o wa". 

5. Ori oro tabi Akole leta: A ni lati fun leta aigbefe ni ori-oro ti o ba koko ero inu leta naa mu regiregi. 

6. Inu leta: Ori ohun ti a fe so gan-an ni a gbodo lo taara. A ko gbodo da apara kan-kan bee ni a ko gbodo se awawi asan bi a se so saaju. 

7. Ipari leta: "Emi ni tiyin" ni a gbodo fi pari leta aigbefe. 

8. Oruko eni ti o ko leta: Isale gbolohun idagbere ti a fi pari leta wa ni oruko eni ti o ko leta gbodo wa. A ni lati ko oruko wa ati ti baba wa. Dandan ni ki a fihan boya okunrin ni wa tabi obinrin. 

Bi apeere: Femi Adelaja (Mr), Joke Raheem (Miss).

Akoto Ede Yoruba

(Sise Itokasi ipinu ijoba apapo ti odun 1974) 

Lai fi akoko sofo,  e je ka sare wo ohun ti Akoto je

Akoto ni eko nipa bi a se n ko sipeli ede Yoruba sile ni ode oni. 

Leyin akitiyan awon oyinbo alawo funfun ati ijo CMS lati ri i daju wi pe ede Yoruba di kilo sile, awon onimo ede Yoruba ati ijoba iwo-oorun Naijiria leyin ominira se agbekale igbimo lorisirisi lati wa ona abayo si awon isoro kookan ti o n koju bi a se n ko sipeli ede Yoruba sile. 

Bi apeere: 

Aiya -Aya

Eiye - Eye

Aiye - Aye

Okonrin - Okunrin

Obiri - Obinrin 

Fun u - Fun un

Yio - Yoo

Ati bee bee lo. 

Koko Ise wa taaro yi ni

Yoruba Ajumolo

Yoruba Ajumolo ni ede Yoruba gbogboogbo ti a n so kaakiri ile kaaro_o_jiire.

 Oun ni ojulowo ede Yoruba ti o je itewogba jakejado ile Yoruba. 

Eka ede Oyo ni o sunmo ede Yoruba ajumolo pekipeki. 

A gba a gege bi ede ajumolo nitori pe gbogbo eya Yoruba lo gbo o ni agboye, won si lee so o ni asoye abbl. 

Koko ise wa toni ni Akanlo Ede

Eyi ni ipede ti o kun fun ijinle oro, ti itumo re farasin pupo. 

Isoro ni soki soki ni akanlo ede, o si tun wulo pupo nigba ti a ba fe pe oro so. 

Bi apeere, Yoruba kii wi pe ''oba ku" bikose pe oba waja. 

"Igbonse" ni a maa n lo dipo igbe. 

"Mo fe se eyo" dipo mo fe to. Ati bee bee lo.