تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۲۵ خرداد ۱۴۰۲ 

copyright ©Deutsche Welle

افسانه ملک، خواننده قدیمی وزارت فرهنگ و هنر مهمان این هفته پادکست "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" است. خوانندگان وزارت فرهنگ و هنر برخلاف خوانندگان رادیو در سال‌های پیش از انقلاب اجازه خواندن در کاباره‌ها و مجالس را نداشتند.

افسانه ملک با نام اصلی شهناز کیکاووسی متولد آذر ماه سال ۱۳۲۱ در تهران از خوانندگان وزارت فرهنگ و هنر است.

۱۷ ساله بود که در هنرستان موسیقی زیر نظر استاد دوامی، محمد علی امیر جاهد و محمود کریمی ردیف‌های آوازی موسیقی ایرانی را آموخت و در سال ۱۳۳۹ به وزارت فرهنگ و هنر معرفی شد.

ملک در سال‌های فعالیت در عرصه موسیقی با ارکستر فرامرز پایور و آهنگسازان دیگری هم‌چون عماد رام، محمد حیدری، رحمت‌الله بدیعی و ... همکاری داشت که حاصل آن، آثاری هم چون "چشم به راه"، "دریغا"، "زلف سیه"، "من چو ماهم"، "عاشق افسونگر" و... است.

این خواننده قدیمی تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران حدود ۴۰۰ اجرا داشت که البته بسیاری از آنها در دسترس نیست، چرا که در آن زمان وزارت فرهنگ و هنر به خوانندگانش اجازه انتشار صفحه و کاست نمی‌داد.

او در پادکست این هفته از این می‌گوید که در ان زمان خوانندگان رادیو می‌توانستند در کاباره‌ها و مجالس مختلف بخوانند اما خوانندگان وزارت فرهنگ و هنر، این اجازه را هم نداشتند اما پس از افتتاح تالار رودکی، خوانندگان وزارت فرهنک و هنر به صورت ماهیانه اجراهایی در آنجا داشتند. افسانه نیز در این سلسله برنامه‌ها با ارکستر فرامرز پایور، سیمین آقارضی و افلیا پرتو همکاری داشت.

افسانه ملک در سال ۱۳۵۶ با حسین ملک ازدواج کرد و پس از وقوع انقلاب اسلامی، به دنبال اعمال محدودیت‌های گسترده برای اهالی موسیقی به خصوص زنانی که در این عرصه مشعول فعالیت بودند، تنها به تدریس پرداخت.

ملک در پادکست "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" از تجربه تدریس آواز در این سال‌ها نیز می‌گوید و به این نکته اشاره دارد که شاگردانی که مایل به صداسازی و تمرین آواز هستند نیز مثل گذشته نیستند و بخش قابل توجهی از آنها تنها به داشتن درآمد از این راه فکر می‌کنند.

در پادکست این هفته قطعه "زلف سیه" با صدای افسانه ملک که در همکاری با فرامرز پایور، رحمت الله بدیعی و محمد اسماعیلی اجرا شده است را می‌شنوید.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۱۱ خرداد ۱۴۰۲ 

copyright ©Deutsche Welle

بهرخ شورورزی، خواننده موسیقی سنتی مهمان پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" است. در این برنامه قطعه‌ای گیلکی با صدای او انتخاب شده که به مدت ۳۰ شب در تئاتری به صورت زنده اجرا شده بود.

بهرخ شورورزی متولد سال ۱۳۶۸ از کودکی به واسطه دوستی پدرش با استاد پرویز مشکاتیان، آهنگساز و نوازنده به‌نام سنتور با موسیقی آشنا شد و در سال‌های فراگیری از حضور اساتیدی هم‌چون معصومه مهرعلی، پریسا و حمیدرضا نوربخش بهره برد.

او در سه رشته زیست شناسی، ادبیات و موسیقی نیز تحصیل کرده است.

در پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" سه قطعه با صدای او می‌شنوید که همه آنها با آهنگسازی یا تنظیم فردین خلعتبری بوده و در زمان انتشار با استقبال بسیار خوبی ر‌وبه‌رو شده است.

بهرخ شورورزی همچنین در این برنامه از دلایل کم‌کاری خود و البته محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی که خوانندگان زن در ایران با آن رو‌به‌رو هستند نیز گفته است.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۴ خرداد ۱۴۰۲ 

copyright ©Deutsche Welle

در پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" از مجتبی میرزاده، آهنگساز، تنظیم کننده و نوازنده گفته‌ایم و نگاهی بر برخی از آثار بی‌شماری که خلق کرده بود یا به عنوان سولیست حضور داشت، کرده‌ایم. میرزاده به نابغه بی‌ادعای موسیقی ایران معروف بود.

مجتبی میرزاده متولد ۲۷ اسفند ۱۳۲۴ در کرمانشاه آهنگساز، تنظیم کننده و نوازنده سازهای ویولن، کمانچه و سه‌تار بود.

پدرش به اصرار یکی از آشنایان که علاقه مجتبی را به ویولن دیده بود، برای او سازی تهیه کرد اما پیش از آن، مدتی با سنتور برادر بزرگتر تمرین موسیقی کرده بود.

میرزاده در ابتدای مسیر یادگیری چون معلمی برای یادگیری ویولن نیافته بود، خود با استفاده از آهنگ‌های آن زمان رادیو شروع به یادگیری کرد و چند سال بعد در مسابقات اردوی رامسر شرکت و رتبه اول را در رشته نوازندگی ویولن را به دست آورد.

در سال ۱۳۳۹ همکاری خود را با رادیو کرمانشاه آغاز کرد و در آن مدت آثاری ماندگار در موسیقی کردی در همکاری با خوانندگانی هم چون حسن زیرک، مظهر خالقی و ناصر رزازی خلق کرد.

میرزاده در سال ۱۳۴۶ به تهران آمد و همکاری با ارکسترهای باربد، نکیسا و فارابی به عنوان نوازنده ویولن را آغاز نیز آغاز کرد.

مجتبی میرزاده برای هنرمندان بسیاری آهنگ ساخته و گستره وسیعی از آهنگ‌ها را نواخته‌ است، از تکنوازی ویولن در موسیقی کردی و فارسی گرفته تا نوازندگی همراه گروه در ضبط‌های استودیویی، از موسیقی محلی گرفته تا موسیقی کلاسیک غربی و پاپ، جاز و بلوز، از موسیقی سنتی تا ترانه‌های کوچه‌بازاری، سرودهای انقلابی و موسیقی فیلم...

او نوازندگی خود را متاثر از نوازندگی پرویز یاحقی می‌دانست اما شخصیت مستقل ویولن میرزاده مشهود و داراى ویژگى‌هاى مختص خود است.

در پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" به مرور کارنامه هنری مجتبی میرزاده که دستی بلند در موسیقی ایرانی داشت، پرداخته‌ایم و مروری کوتاه بر برخی از مشهورترین آثار او داشتیم.

مجتبی میرزاده در سن ۶۰ سالگی در ۲۶ تیر ۱۳۸۴ در تهران درگذشت.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۲ 

copyright ©Deutsche Welle

مینا دریس، خواننده مهمان پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" است. در این برنامه قطعه‌ای از او می‌شنوید که برای دخترانی که قربانی سنت "فصلیه" یا "خون‌بس" می‌شوند، خوانده شده است. این سنت برای پایان دادن به دعوای خونین میان دو قوم است که در آن دختری از طایفه‌ قاتل به عقد یکی از مردان طایفه مقتول درمی‌آید.

مینا دریس متولد سال ۱۳۶۲ در یکی از طوایف عرب زبان شهر آبادان، خواننده موسیقی فولک و تلفیقی است که در حال حاضر ساکن آمریکاست.

در پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" قطعه‌ای از این هنرمند را می‌شنوید که برای دخترانی که قربانی سنت "فصلیه" یا "خون‌بس" می‌شوند، خوانده شده است.

این سنت برای پایان دادن به دعوای خونین میان دو قوم است که در آن دختری از طایفه‌ قاتل به عقد یکی از مردان طایفه مقتول درمی‌آید.

مینا دریس در همکاری با دجله دهیمی، نویسنده کتاب "کماکان" این قطعه را خوانده است. این کتاب به همین سنت که در برخی طوایف ایران مرسوم است، پرداخته و داستان زندگی پر درد و رنج دختری را به تصویر می‌کشد که ناچار می‌شود به عنوان خون‌بها به ازدواج با مردی تن بدهد و در شکنجه‌گاه او پا بگذارد.

دریس در این پروژه سعی کرده است با پیوند بین این رسم و موسیقی قدمی در نکوهش آن بردارد و در این برنامه از این می‌گوید که امیدوار است، با اطلاع‌رسانی بیشتر در این زمینه، این "رسم ناپسند" برچیده شود.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ 

copyright ©Deutsche Welle

در پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" از علی اصغر زند وکیلی، خواننده قدیمی گفته‌ایم. قطعه‌ای که از زند وکیل در این برنامه انتخاب کرده‌ایم مدت‌ها نقل بسیاری از محافل در ایران بود.

علی‌اصغر زند وکیلی معروف به زند وکیل متولد سال ۱۳۲۰ در شمیران بود.

پدر و برادرش هم اهل موسیقی بودند اما آشنایی با سیروس لطیفی که از شاگردان نورعلی خان برومند بود، باعث شد به صورت جدی فراگیری موسیقی را آغاز کند.

او از حضور هنرمندانی مثل احمد عبادی، ادیب خوانساری، سلیمان امیر قاسمی و سعید هرمزی نیز بهره برده بود.

نخستین آلبوم آواز زند وکیل با عنوان برگ سبز شماره ۲۰۰ با همراهی سه‌تار احمد عبادی در سال ۱۳۴۲ از رادیو پخش شد.

چندین آواز با صدای او و نوازندگی اساتیدی چون حسن كسائى، فرهنگ شریف، منصور صارمى، همایون‏ خرم و امیرناصر افتتاح نیز به یادگار مانده است.

در پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" از او قطعه "سیه بخت" یا " از خونتون بیایین بیرون" با صدای این هنرمند را انتخاب کرده‌ایم که روزگاری نقل بسیاری از محافل بود.

زند وکیل با کناره‌گیری از رادیو، در سال‌های ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۱ در یک شرکت خصوصی به عنوان کارمند حسابداری مشغول بود و در سال‌های آخر عمر، برنامه‌های خصوصی متعددی با محمد موسوی، نوازنده‌ برجسته‌ نی اجرا کرد.

زند وکیل بر اثر سکته قلبی در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۷۱ درگذشت و در امام‌زاده طاهر به خاک سپرده شد.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۲ 

copyright ©Deutsche Welle

حسین نی‌زن، آهنگساز و نوازنده، مهمان پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" است. او به واسطه دوستی با البرز صادقی که چهار تن از اعضای خانواده خود را در سرنگونی هواپیمای اوکراینی از دست داد، قطعه‌ای را به نام "مرثیه‌ای برای پرواز" روی یکی از اشعار امیرهوشنگ ابتهاج ساخته که حسین علیشاپور آن را خوانده است.

حسین نی‌زن متولد سال ۱۳۶۵ در خانواده‌ای که به خصوص پدر دوستدار جدی موسیقی بود، بزرگ شد و در نوجوانی به یادگیری ساز سه‌تار پرداخت اما بعدها تار را جدی‌تر ادامه داد و از حضور اساتید مختلفی استفاده کرد.

نی‌زن در حال حاضر ساکن نروژ است و در پایتخت این کشور آموزشگاهی موسیقی دایر کرده که در آن سازهای ایرانی مختلف آموزش داده می‌شود.

در پادکست این هفته قطعه "مرثیه‌ای برای پرواز" با آهنگسازی این هنرمند را انتخاب کرده‌ایم که به کشته‌شدگان پرواز پی‌اس ۷۵۲ تقدیم شده است.

حسین نی‌زن دوست و همکار البرز صادقی است که در این پرواز چهار تن از اعضای خانواده خود را از دست داد. او این قطعه را تحت تاثیرسرنگونی هواپیما ساخته و داستان شکل‌گیری آن را در این پادکست شرح داده است.

شعر این قطعه یکی از اشعار معروف امیرهوشنگ ابتهاج است و حسین علیشاپور به عنوان خواننده با حسین نی‌زن همکاری کرده است.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ 

copyright ©Deutsche Welle

در پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" از فرزانه نوایی، یکی از برجسته‌ترين چنگ نوازان ايران گفته‌ایم و به این موضوع پرداختیم که چرا تعداد نوازندگان این ساز در ایران اندک است.

فرزانه نوایی، متولد خرداد ۱۳۳۵ در اصفهان نوازنده چنگ ایرانی مقیم اتریش بود که از او به عنوان بانوی چنگ ایران یاد می‌کنند.

او در در هنرستان عالی موسیقی تهران فراگیری ساز چنگ (هارپ) را آغاز کرد و پس از دریافت دیپلم هنرستان، با بورس تحصیلی وزارت فرهنگ و هنر، رهسپار اتریش شد و در آکادمی موسیقی و هنرهای نمایشی وین تحصیلات خود را پی گرفت.

پس از آن به ایران بازگشت و در شهریور ۱۳۵۷ به عنوان تک‌نواز چنگ، برنامه‌هایی را با ارکستر مجلسی رادیو و تلویزیون ملی ایران به رهبری ایرج صهبایی در تئاتر شهر تهران اجرا کرد.

یک سال را نیز با تدریس چنگ در هنرستان و نوازندگی در ارکستر سمفونیک تهران گذراند ولی اقامتش در ایران دیری نپایید و به اتریش بازگشت.

فیروزه نوایی، تکنواز فلوت و خواهر فرزانه نوایی، از آن دوران می‌گوید: «در اوایل انقلاب، همه ما پس از تحصیل، با یک دنیا امید به ایران بازگشتیم ولی متاسفانه جوی که در ایران به وجود آمده بود، باعث شد فرزانه حس کند قدر کارش دانسته نمی‌شود. پس از اینکه به خاطر شرایط انقلاب، وضع ارکستر هم بهم خورد تصمیم گرفت که دوباره به خارج از ایران بازگردد و فعالیت های هنری خود را در اروپا ادامه دهد.»

فرزانه نوایی با خسرو سلطانی، موسیقی‌دان و نوازنده ساز فلوت ازدواج کرد و صاحب دو فرزند به نام‌های سارا و کیان شد. کیان سلطانی از نوازندگان برجسته ویولنسل است که شهرت جهانی دارد.

نوایی به دلیل سرطان معده در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۳ در سن ۴۷ سالگی در شهر برگنتس اتریش درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۳۱ فروردین ۱۴۰۲ 

copyright ©Deutsche Welle

مهمان این هفته پادکست "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" سیاوش بهبهانی است. آلبوم "بودن" با صدای او به تازگی در ایران منتشر شده است. در این برنامه مروری داشتیم بر قطعات مختلف این آلبوم:

سیاوش بهبهانی متولد سال ۱۳۶۳ در تهران با اصالتی خوزستانی است که در نوجوانی تحت تاثیر صدای شهرام ناظری، موسیقی سنتی را به صورت جدی پی گرفت و از حضور اساتید مختلفی بهره برد.

بهبهانی در رشته فیزیک تحصیل کرده و تا مقطع دکتری پیش رفته است اما موسیقی را نیز به صورت جدی ادامه داده و به تازگی آلبومی به نام "بودن" با صدای او و آهنگسازی صهبا امینی‌کیا منتشر شده است.

"صبح امید"، "بیابان"، "گور شد گهواره"، "بودن"، "چه درد است"، "سه قطره خون" بخشی از قطعات این آلبوم هستند که این هنرمند در پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" درباره آنها شرحی داده است.

در این آلبوم که از سوی کوئینتت "خلیج فارس" به سرپرستی امین غفاری منتشر شده است، امین غفاری نوازنده ویولن یک، فرشاد شیرانی نوازنده ویولن دو، مهدی منادی نوازنده ویولا، کیانمهر کشاورز نوازنده ویولنسل و یلدا صمدی نوازنده پیانو هستند.

در توضیح این آلبوم آمده است: «آلبوم "بودن" مجموعه‌ای از مراودات موسیقایی آهنگساز با خواننده اثر است. آواز سیاوش به سنت‌های موسیقایی و ادبی گذشته توجه دارد و موسیقی صهبا بر ملاحظات و برداشت‌های شخصی او از ایران و ایرانی بودن تاکید می‌کند.»

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۲۵ فروردین ۱۴۰۲ 

copyright ©Deutsche Welle

در پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" از یحيی زرپنجه، آهنگساز و نوازنده چیره‌دست تار یاد کرده‌ایم. از او در این برنامه قطعه جاودانه "ز فروردین" با صدای هنگامه اخوان انتخاب شده است.

یحيی زرپنجه با نام اصلی هارون جزاسند از کودکی نواختن تار را در ابتدا نزد برادرش آغاز کرد. پدرش، آقا ربيع هم نوازنده دايره بود و آوازهای ضربی هم می‌خواند.

يحيی پس از چند سال آشنایی مقدماتی با تار و تمبک، نزد استاد ميرزا حسينقلی رفت و پس از آن از حضور درويش‌خان و مرتضی نی‌داوود نیز استفاده کرد.

در سال ۱۳۰۶ كمپانی انگليسی H.M.V. (هيس ماستر ويس) دستگاه ضبط صفحه را به تهران وارد كرد تا صفحه‌هایی با صدای ساز و آواز هنرمندان ایرانی پر كند. زرپنجه نيز از كسانی بود كه چند صفحه پر كرد.

در پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" قطعه جاودانه "ز فروردین" با آهنگسازی این هنرمند و با صدای هنگامه اخوان و شعری از ملک الشعرای بهار را انتخاب کرده‌ایم که در سال ۱۳۹۴ با همراهی گروه بهار در ایران خوانده شده است اما این قطعه را خوانندگان دیگری هم‌چون جمال صفوی، مرضیه در گلهای رنگارنگ شماره ۲۹۹، سپیده رئیس سادات، طاهر قریشی و ... نیز اجرا کرده‌اند.

زرپنجه در سال ۱۳۱۱ در سن ۳۲ سالگی گرفتار یک بیماری مهلک شد و از آنجا که در آن زمان هنوز پنی‌سيلين در ايران شناخته نشده بود، بر اثر عفونت شدید جان باخت.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ 

copyright ©Deutsche Welle

رکسانا صرافی، خواننده موسیقی ایرانی مهمان پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" است. از او قطعه "ستوه" با شعری از فریدون مشیری و آهنگسازی سروش کمالیان را انتخاب کرده‌ایم.

رکسانا صرافی در فرودین سال ۱۳۶۵ در مازندران متولد شد و از کودکی فراگیری موسیقی را با ساز سه‌تار و تار آغاز کرد.

پس از دوره متوسطه با اینکه در رشته حقوق تحصیل کرد و تا مقطع کارشناسی ارشد هم پیش رفت اما علاقه به خواندن، او را به کلاس‌های حمیدرضا نوربخش، غلامرضا رضایی و پریسا کشاند و تا سال‌ها نزد این اساتید مشغول فراگیری ردیف‌های آوازی شد.

رکسانا صرافی نیز تجربه‌های مختلفی از اعمال محدودیت و ممنوعیت‌ها در عرصه موسیقی در مورد زنان دارد و در این پادکست از همکاران مرد در این حوزه می‌گوید که به خاطر این موضوع حاضر به همکاری با بسیاری از خوانندگان زن در ایران نیستند.

در پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" قطعه "ستوه" با شعری از فریدون مشیری و آهنگسازی سروش کمالیان را انتخاب کرده‌ایم که رکسانا صرافی از روند ساخته شدن آن و چگونگی انتخاب شعر می‌گوید.