Danel Herrarte (Aramaio, Araba, 2004). Peru Abarrategi irakasle zuela hasi zen bertso eskolan, gaztetxotan. 2019ko Arabako Eskolartekoan kantatu zuen lehenengo aldiz, eta hurrengo urtean Kuadrillarteko Sariketako txapela irabazi zuen, Aramaioko Izenbakuek taldeko kide modura. Arabako Bertsolari Txapelketan bi bider kantatu du gaur artean; 2022an parte hartu zuen aurreneko aldiz, eta iazko txapelketan ere aritu zen kantuan.

Bizi ditudan bi munduari jarriak

Doinua: Elizan sartu ziradenian A

1.-

Mundu honetan badaramatzat

ia hogeita bat urte

Ta gutxiegi direla ere

edonork esango luke

Aitakeria jarrera_ordea

ona denik ez dut uste

Nik hogeita bat urtez bizia

bertsotan jarri nahi nuke

2.

Baserri giro bete-betean

jaio nintzen buruz buru

Baina ni enaiz baserritarrik

finena izan seguru

Bizi izan ditut baserri giro,

herri eta hiriburu

Eta kanpotik begiratuta

bereizten ditut bi mundu

3.

Nahizta bakoitzak ireki didan

maitasun handiz atea

Nabaria da bi mundu hoiek

duten polaritatea

Baserriaren lan beharra ta

hiriaren disfrutea

Nola uztartu litezken zail da

niretzako esatea

4.

Jende artean naizenaz inoiz

agertu arren lotsati

Lotsak harrotzen ongi_ikasi dut

denbora_aurrera joaki

Harrotasuna ez da ordea

baserri giroan aski

Probatu duen gozo bat ezin

ken dakioke haur bati

5.

Konfort gunea alboratzea

kontu erraza al da ba

Nahizta guztiok gustuko dugun

bizimoduan patxada

Gizartearen lege berriei

jarraika ari bagara

Aurrerapena atzerabide

izango da beharbada

6.

Nola guztiok gurpil berari

bultza ta bultza gabiltzan

Ni ere enaiz gurpil hortatik

bereizteko kapaz izan

Baina bereiztu izan nautenez

gauza batzuek bizitzan

Horra sei bertso nire bizitzaz

nahi duenak entzun ditzan

Patxi Iriart (Hiriburu, Lapurdi, 1988). Zientzia Ekonomikoetan lizentziaduna da. Euskal Herriko Laborantza Ganberan ari da lanean 2014. urteaz geroztik.

11 urte zituela, Baionako bertso eskolan hasi zen Karlos Aizpurua irakaslearen gidaritzapean. Bere lehen plaza bertso eskolako lagunekin egin zuen Baionan.

Azken urteetan Itsasuko bertso eskolako kide da.

Txapelketei dagokienez, eskolartekoetan parte hartu du hainbat urtetan, eta 2004an Xibero, Lapurdi eta Baxenabarreko Gazteen Xapelgoa irabazi zuen. Xilaban ere hainbat alditan parte hartu du, eta 2021ean finalean kantatu zuen. 2022an Bertsolari Txapelketa Nagusian aritu zen aurrenekoz.

Memoriaren olana

Doinua: Orainaldiko idazlan batek

1.-

Hirurogeita hamabostean Franco jenerala

Borrokaturik jarri zieten gerla tribunala

Zuzenaren kontra bala

Garbitu zituzten hala

Jon eta Angel, Jose, Ramon ta Humberto bezala

2.-

Guretzat Txiki ta Otaegi bada historia

Entzun dut beren motiboetan ez zela ongia

Gogora-ren teoria

Egiaren hilobia

Orai garbitu nahi al dute gure memoria?

3.-

Frankismoaren kontra borrokan emanik bizia

Nora joan da errespetua, nora dezentzia?

Utzitako herentzia

Ez da ez delinkuentzia

Nola ez dira izanen gure erreferentzia?

4.-

Orduan bizi baziren Franco ta faxisten peko

Gaurko solasak bizikidetza eta bakez lepo

Debekua oroitzeko

Trantsizioa zer zepo

Demokraziak badu oraindik bide egiteko

5.-

Kondaira bera emanen dute bihar eta etzi

Beharko dugu gure egian itsuki sinetsi

Nahiko gaituzte hertsi

Baina ezin dugu etsi

Diferenteak baikara ezin gaituzte irentsi

6.-

Otaegi ta Txikik merezi dute narratiba

Beren izenak jalgi ditzagun zulotik argira

Olana berriz mendira

Olana plaza erdira

Zuzena hori delako eta gureak baitira

15 bat urte zituela kantatu zuen lehenengoz, Busturiko jaietan; eta BBK sariketa izan zuen lehen txapelketa. 18 urte zituela, Bizkaiko Txapelketarako sailkatze fasea zen eskualdeko txapelketan hartu zuen parte. Ordutik, Bizkaiko Txapelketan abestu du bi urtero. Bizkaiko Bertsozale Elkarteko langilea da, eta Gernika-Lumoko Lilibertso taldeko kidea.

LARRU-HUTSIK

Doinua: Egunsenti batean

1-

Zu, ibilitakoa

zarpail lehenean

sedukzio bideen

pausu herrenean

orain berriro hemen

zaude kemenean

izarapeko estalpe

ustez lerdenean

ausardiaz aritu

zara DM-an

maitasun asko omen

duzu DNAn

baina hotza sartzen da

logela denean

biluzik dagoena

norbera denean.

2-

Jolasten hasi ordez

ahaztuta paripez

hizketan jardun zara

sentibera txipez

"berdintasuna sortu

nahi dut bat-egitez

gozatu parekotzat

ditugun praktikez"

hain esaldi bortitzik

ez dio nornahik, ez

gizon bat zara, horrek

dakarrena maitez

lokabetu ezean

barne rol zenbaitez

behintzat disimulatzen

ahalegindu zaitez.

3-

Sexua ez da organo

baten hazkundea

baizik (e)ta elkarri piztu

nahia azkurea

gaur berak ezarri nahi

du latitudea

zure goiko aldera

ekarri du behea

iztartean ageri

zaion orubea

seinalatuz hankekin

sortu da V-a

nahiz eta geziari

hor geratu beha

zure sentitzen duzu

baina ez da zurea.

4-

Kopeta izerditan

begiak dirdaitsu

piztia da katutxo

bat zena oraintsu

utzi nahiean legez

azala orbaintsu

mugimendu mingarriz

zabiltza alaitsu

pornotik ikasia

gorpuzten darraizu

indarra baztertzeko

ez baitzara gai zu

zaplazteko, birao...

guztia da haizu

berari galdetzea

otu ote zaizu?

5-

Geldian etzanda nahi

zenuke jarraitu

eta ahal den azkarren

tratuak amaitu

ez zazu zeurekoiki

maindirea blaitu

berak lehorte beste

asperdura baitu

energia zaizunez

berariaz ahitu

berea tenkatu da

zurea nasaitu

gorputz bat bistan baina

ene, ze lasaitu

zure zilborrak soilik

eszitatzen zaitu.

6-

Larru jotzea eten

eta parebako

egia bota dizu

zure kalterako:

«Koldo, utzi dezagun

beste baterako

ez dagoen lekutik

ez da aterako

sexua izan daiteke

hamaika erako

baina betiere funts

berberaren gako:

enpatia behar da

eginahalerako

plazera bera ere

ardura delako».

Iturenen jaioa (Nafarroa), 1989an. Etxetik jaso du bertsozaletasuna, eta haur zenetik aritu da bertsotan. Hamabi urterekin hasi zen Iturengo bertso eskolan. Nafarroako Eskolarteko Txapelketan Lekarozko institutuan igo zen lehenengoz oholtzara, 2001. urtean, eta, gerora, bitan eskuratu du txapela lehiaketa horretan. Nafarroako Bertsolari Txapelketan ere parte hartutakoa da, eta finalerdietara ere heldu da hainbatetan. Iturenen ez ezik, Nafarroako beste hainbat bertso eskolatan ere aritu da: Oronozen, Donezteben, Lesakan, Erratzun eta Iruñean, besteak beste. Haur hezkuntzako ikasketak egin zituen. Haur hezitzaile aritzen da lanean.

SENDABELARREI JARRIAK

Doinua: Aita eta ama etzaten dire

Ezinbertzeko bihurtu dugu

Ibuprofeno pastila

Garai batean ordea ez zen

(e)ta mendira zerbait bila

Bihotz horidun lore ttikiak

Baditu petalo pila

Hileroko min nahiz buruko min

Hartu ohi zen kamamila

Lore laranja eta bixia

Ez ote dugu Ilena

Moztu idortu eta egosi

Mantxo oliotan dena

Ondotik bota argizaria

(e)ta ontziratu hurrena

Zauri zein pikor azala berri

Sendatzeko du ahalmena

Ustekabean ukitu eta

Azal azkile arina

Arnasari_eutsiz biltzen joatean

Ez da gertatzen berdina

Gerrialdean baldin baduzu

Oinaze edo ezina

Asunarekin igurtzi eta

Ahantziko zaizu mina

Izpilikuak duen lurrina

Baietz urrundik igarri

Izan daiteke estresa eta

Buruaren lasaigarri

Zango, zurmio (e)ta zangosagar

Nekearen sendagarri

Gaur egun denok behar dugu bat

Beraz etxera ekarri

Begi morexka txikiak ditu

Txirikorda muturrean

Beti Komeni edukitzea

Distantzia laburrean

Gripeak jota bazaude eta

Bizi gogoa lurrean

Berbenarekin tortila egin

(e)ta lotu garezurrean

Terraza baten sonbrillapean

Egonez gero luzaro

Beroak hartzen dizu gorputza

Eta orduan akabo

Mojito frexko bat derrigor da

Hidratatu beharra dago

Lau menta hosto gehitu ostean

Beti dago goxoago

Lekuinen jaioa (Lapurdi), 1998an. Txikitatik dabil bertso munduan, eta txapelketarako saltoa ematera ere laster ausartu zen. 2014an eta 2015ean Iparraldeko Eskolarteko Txapelketako txapeldunordea izan zen. Hainbat sariketatan aritua da, eta horietako batzuetan lehen postua lortua: 2016an Berritxu saria lortu zuen Berriatuan (Bizkaia), eta 2017an, berriz, Mikel Laboa saria Donostian eta Lizardi saria Zarautzen (Gipuzkoa). 2023an, Taldekako Xilaban parte hartu zuen Ortzi Idoate eta Irantzu Idoaterekin batera. Lehen postuan geratu zen hirukotea.

JOAN-ITZULIAK

Doinua: 90 beltzean

Ni Lapurdin handitu niz

ta hemen bizi naiz berriz.

Ez nintaike hain uros izanen

hau pasa ez balitz.

Banituen beldur anitz

baina ilusio handiz

20 urtetan Euskal Herritik

joan nintzen lehen aldiz.

Karrera bat ikasteko

egin mila kilometro

eta bost urtez joan-etorriak

nituen etxeko.

Herri minaren menpeko,

garaia zen itzultzeko,

kanpoan ezin delako bizi

hemen baino hobeto.

Hau da leku segurua

hurbila dut ingurua,

baina abenturazalea

daukat bizi liburua.

Hasten da barne gudua

ikusi nahi dut mundua

jakin gabe zer den ihes berri

horren helburua.

Hego Ameriketara

egin nuen hegalkada,

zortzi hilabetez bidaiatzeko

izan dut parada.

Irri, malko, besarkada

dena plazera izan da

baina azkenean Euskal Herrirantz

daukat begirada.

Nola bidaia osteak

hautsi ditzakeen usteak,

nahiz ta eskapatu

berriz goxoki hartu nau etxeak.

Zabalduz bere ateak

zerratu dira besteak:

ilusiorik ez dit egiten

berriz joateak.

Oihane Perea. 1977. urtean Gasteizen jaioa, 12 urte zituela bere jaioterriko bertso eskolan hasi zen. Euskal Herriko Eskolartekoan eta San Prudentzio Sariketan ia edizio guztietan parte hartu zuen. Hainbat urtetan Arabako Bertsolari Txapelketan txapeldunorde izan eta gero, lau aldiz izan da txapeldun: 2007an, 2009an, 2013an eta 2017an. Bertso eskolako irakaslea izan da, eta ikastetxeetan ere aritu da. Hiru aldiz parte hartu du Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusian.

KLIMATERIOARENAK

Doinua: desagertua

Gazte garaian izan zenuen

Ezusteko arerioa

Azken aldian faltan botatzen

Duzun barne jarioa

Gai tabua, serioa…

barneko misterioa

Wikipedian begira zazu

Zer den klimaterioa

Estrogenoen erruagatik

Nahiz ta sentitu zaharra

Zuk zer nahi duzun argi daukazu

Jakituria, indarra

Baina non dago aparra?

ez ote da zoritxarra

disfrutatzeko garai onena

siku pasatu beharra

Behetik gora dator beroa

Oso gauza tipikoa

Osakidetzak ez dizu eman

behar duzun triptikoa

Gorri ta erdi itoa

Astinduz abanikoa

Eskuetatik irteten zaigu

Energia eolikoa

Zure etxeko eta laneko

Guztiak badira kexu

Ez baduzu nahi hainbeste zama

Horrenbeste konpromezu

guztiei su emaiezu

Zure buruari muxu

Klimaterioa arma bezala

Erabili dezakezu

Asko banatu egiten dira

Ez da arraroa hara

Koplexu denak kendu ta hartuz

ahizparen besakada

ze orain zure erara

goxo zaindu behar zara

jostailu eta kutixiekin

probatzeko garaia da

Urtebeteko lehorte batez

Salto hurrengo fasera

Denak noiz baiten helduko gara

Menopausika izatera

Pasa ezkero batera

Munduarentzat hobe da

Ongi etorri Andre helduen

Territorio librera!

Egiar Otegi. 2007. urtean jaioa, Oiartzunen (Gipuzkoa). 11 urterekin hasi zen Haurtzaro ikastolako bertso eskolan, eta DBH4 amaitu ostean, Errenteriako (Gipuzkoa) Xenpelar bertso eskolan segitu zuen bertsotan. Orain, berriz, jaioterriko Martzelina bertso eskolan ere ari da. Gipuzkoako Eskolartekoan lehen aldiz 2023an hartu zuen parte, «azken orduan apuntatuta», eta aurten, berriz, txapelketa hori bera irabazi zuen apirilean Azpeitian jokatutako finalean. Ondorioz, Euskal Herriko Eskolarteko Txapelketan ere parte hartu du aurten.

Mendiko fauna

Doinua: Norteko trenari

Mendiko zuhaitz, arroka, baso,

larre eta halakoak

Nabarmenago ikusten ditut

halere bestelakoak

Batzuk basurde, asko azeri

eta gehienak astoak

Lau hankakoak baino gehiago

dabiltza bi hankakoak

Udazken eta negu aldean

ta ez mendi urrunean

Ehiztari pila dabil astelehen,

igande, ostegunean...

Tiro orkestra horrek dirudi

hango isiltasunean

Donostiako piroteknia

kanoikada egunean

Udaberriko hosto berriak,

larre berde eta txori

Korrikalariz betetzen zaigu

mendi ingurune hori

Itxuraz denak aritzen dira

arin, azkar eta ongi

Kílian Jornet direla uste

ta maldan behera erori

Aiako Harritan uda aldean

zer gertatzen den ez dakit

Lehengo batean arratsaldean

ikusi nituen han nik:

Hiru turista txankletetan ta

gainera gertu puntatik

Medailaren bat merezi dute

balentria horrengatik

Udazkeneko prozesioa

perretxiko bila heldu

Hogei bat lagun leku beretik

lehenengoak denak kendu

Azkenak saski hutsa du baina

min horrentzako ukendu:

Aurrekoaren desodorante

usaina harrapatzen du

Eta berriro ere neguak

hartuko dio segida

Jende ugari joaten baita

azken aldian mendira

Gehientsuenak egoten dira

bazter ederrei begira

Mendia zer den jakingo dute

lanean hasten badira

Iruri Altzerreka. 2000. urtean sortua, Garain (Bizkaia). Zortzi urte zituela hasi zen bertso eskolan, Miren Amurizarekin, Berrizen. Harrezkeroztik, Berrizko eta Durangoko bertso eskoletan aritu da, baita bertso irakasle ere.

2023ko maiatzean III. Señora sariketako Tokado saria irabazi zuen, eta, 2024an, Txirristaka bertsopaper lehiaketa. 2023an Bizkaiko Bertsolari Txapelketan parte hartu zuen lehendabizikoz.

Neke kronikoa

Doinua: Orainaldiko idazlan batek

1.

Kurtsoan zehar hartu ohi gaitu

premiaren presak

Denetara hel nahi eta ezin

gainezka estresak

Baina_iluntzeko zerbezak

Esperantza dakar behintzat

Konponbidea errutinaren

joan-etorrientzat (bis).

2.

Ane bi aste bere kontura

Mexikora doa

Anderrek libre soilik ei dauka

hurrengo_azaroa...

Gertukoekin tragoa

Bihurtu da arraroa

Medikuarekin zita hartzea

baino zailagoa (bis).

3.

Hala ere planik ez zaigu falta

gaurko zein biharko

Atera gabe geldituz gero

zerbait dago txarto...

Gertu edozertarako

Prest gaude festetarako

Estimulu lar ez ote daude

gauza onerako? (bis).

4.

Uda zukutu nahian gabiltza

ekin eta ekin

“Joan ezean, baietz damutu”

dena da etekin...

Zer egin ahots horrekin?

Igande_arratsaldeekin?

Ez badakigu lasai egoten

geure buruekin? (bis).

5.

Bakardadea zein asperdura

ez daude planean

Hitz intrusibo oro_isiltzeko

barne afanean

Arduraren oihanean

Nahiago jarri lanean

Nahita erortzen gara berriro

kontraesanean (bis).

6.

Askok daukagu oreka-modu

automatikoa

Giza gorputza sortzez delako

azal ziklikoa

Joera bada ohikoa

Erantzuna, betikoa...

Hiru hiletan nola sendatu

neke kronikoa? (bis).

Milanera bagoaz

poz pozik bidaian

kurtso bukaera hau

itxuratu nahian

hodeiak zuri daude

zeruko sabaian

Frantziako lautada

begien bisaian

eta ni bertso sorta hau

idazten mahaian.

Azafatoak bueltaka

daude honezkero

Italieraz esaten

«Buona sera, prego»

eskuinean gizon bat

erdi lotan edo

ezkerrean gazte bat

ni erdian bero

pixalez nago baina

eginen dut gero.

Boeing 347-ak

zaharkitu hotsa

Miarritzetik ordu

t’erdiz tarte motza

turbulentzi hauekin

zein une zorrotza

mareatzen hasi naiz

dardarka bihotza

eskatuz kobratuko

al didate poltsa?

Eguzki izpi argi

ta zeru urdinak

ikusten diren bistak

aldera ezinak

uniformearekin

zein langile finak!

noraino eragina

daukan marketinak

zeruan ere salgai

daudela lurrinak.

Motxilan kamisetak

eta hiru galtza

hala moduz sartuta

bizkarrera altxa

Berriozarren jaiki

Milanen arratsa

nahiz mundu global hau den

oraingo ardatza

ametsetan hegaka

ez al gara pasa?

Ohartu gabe Milan

begien aurrean

pentsatuz Plaza Duomon

eta free tourrean

hegazkina heldu da

luze laburrean

asko bizi garenez

brontzean, urrean

noiz jarriko ditugu

bi hankak lurrean.

Joanes Illarregi Marzol. Leitzan (Nafarroa) jaioa, 1999an. Bere jaioterriko bertso eskolan egin zituen lehen pausoak, eta 2007an parte hartu zuen lehen aldiz Eskolarteko Txapelketan; hirutan izan da Nafarroako Eskolarteko Txapelduna. Lau aldiz hartu du parte Nafarroako Bertsolari Txapelketan: finalerdietara iritsi zen 2017an, eta azken hiru aldietan —2019, 2021 eta 2023— laugarren postua erdietsi zuen. 2022ko Bertsolari Txapelketa Nagusian finalera iritsi zen.

Doinua: Kantuz sortu naiz eta

Zakarrontzi horiak

Ezin beteago

Ditugun garaiotan

Guztia akabo

Oxigenoa al den

Sinestuta nago

Berau behar baitugu

Geroz ta gehiago

Oxigenoa al den

Sinestuta nago

Joaten naizen toki

Guztietan dago.

Mendira joan arren

Purutasun bila

Bide bazter denetan

Lata ta kolilla

Plastikoa lurrean

Geratu dadila

Gel, barrita, Isostar

Eta gatz pastilla

Plastikoa lurrean

Geratu dadila

Lehengo mendiak dira

Gaurko zabor-pila.

Supermerkatuena

Aipatu nahi nuke

Lotsa izpi bat eman

Beharko liguke

Platanoa plastikoz

Ontziratzen dute

Euro terdi gehiago

Graziaren truke

Platanoa plastikoz

Ontziratzen dute

Ta aurpegira barre

Egiten digute.

Kirurgia plastiko

Ongi pagatua

Gure minak probesten

Ditun merkatua

Ezagutuko dugu,

Madarikatua!

Itxurarena denez

Gai delikatua

Ezagutuko dugu,

Madarikatua!

Zahartzen ez den pertsona

Plastifikatua.

Honek autokritika

Pixkat merezi du

Bertsolariok dena

Ere ez dakigu

Gaiak heldulekurik

eman ez badigu

Berdin kantatu behar,

Baten faltan hiru

Gaiak heldulekurik

eman ez badigu

Plastikozko bertsoak

Irteten zaizkigu.

Gizarte likidoan

Ze harreman mota

Pertsona jarri dugu

Pertsonaren kontra

Jendea kontsumitzen

Ohituta dago-ta

Plastikozko harreman

Etengabe(e)n soka

Jendea kontsumitzen

Ohituta dago-ta

Bat sortu, erabili,

Aspertu ta bota.

Gaurkoak honeraino

Bukatuko dut, bai

Bertso bidez ez dut ta

Inor kutsatu nahi.

Sorta hau entzutean

Bi bide, nolanahi:

Ez bazaizu gustatu

Ez nago zure zai

Sorta hau entzutean

Bi bide, nolanahi:

Ta gustatu bazaizu

Berziklatu lasai!