ในภาวะปกติ เมืองคือศูนย์รวมของการใช้ชีวิตและกิจกรรมทางเศรษฐกิจ แต่เมื่อสถานการณ์เปลี่ยนไป จากความปกติสุขสู่ความขัดแย้ง บทบาทของเมืองก็ย่อมเปลี่ยนไปด้วยเช่นกัน การวางแผนและการจัดการเมืองในพื้นที่ที่มีความอ่อนไหวทางภูมิรัฐศาสตร์อย่างชายแดน จึงเป็นโจทย์ที่ซับซ้อน เพราะต้องพิจารณาทั้งมิติทางเศรษฐกิจ สังคม และความมั่นคงไปพร้อมกัน

.

จากสถานการณ์เมืองแถบชายแดนที่เกิดขึ้น มาพร้อมกับความท้าทายด้านการวางผังเมืองอย่างเลี่ยงไม่ได้ และทำให้เห็นถึงความจำเป็นในการพิจารณาการวางผังเมืองตามแนวชายแดนอย่างรอบด้าน ซึ่งแนวคิดในการวางผังเมืองชายแดน คือ 'เมืองหลักชายแดน (Anchor Town)' และ 'เมืองชายแดน (Border Town)' ที่ถูกออกแบบมาให้ประชาชนทุกคนสามารถใช้ชีวิตได้อย่างปลอดภัยทั้งในยามปกติและยามที่เกิดความขัดแย้งขึ้น

.

เมืองชายแดนมีการก่อร่างสร้างตัวอย่างไร เปลี่ยนแปลงไปตามสถานการณ์โลกอย่างไร ผลจากการเปลี่ยนแปลงเหล่านั้นส่งผลกระทบต่อชีวิตผู้คนอย่างไร และเราจะออกแบบเมืองยังไงเมื่อความขัดแย้งเกิดขึ้นได้ตลอดเวลา ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมเล่าให้ฟังแล้วใน Podcast Capital City EP.62 ตอนนี้

บนท้องถนนบ้านเรา หลายคนน่าจะคุ้นชินกับภาพเสาไฟฟ้าที่เต็มไปด้วยสารพัดสายไฟพันกันยุ่งเหยิง บางเส้นห้อยลงมาใกล้ศีรษะ บางเสาก็เอนจนกลัวจะล้มลงมาในวันฝนตกหนัก จนหลายคนอาจจะตั้งคำถามว่า ‘ทำไมไม่เอาสายไฟลงดินให้หมดไปเลย เมืองจะได้สวยและปลอดภัย?’

.

การเอาสายไฟลงดินมีประโยชน์มากกว่าการทำให้ถนนดูสะอาดตา แต่เป็นการเพิ่มความปลอดภัย ลดความเสี่ยงจากไฟฟ้าลัดวงจร และอัคคีภัยต่างๆ แต่ในอีกมุมหนึ่ง เมืองไม่อาจเอาสายไฟลงดินได้ทุกที่ในทันที เนื่องจากต้องใช้ต้นทุนสูงมาก และยังต้องจัดการกับสิ่งที่ซ่อนอยู่ใต้ถนน ทั้งท่อประปา ท่อระบายน้ำ หรือระบบสื่อสารอื่นๆ แถมการขุดถนนเพื่อวางสายไฟยังสร้างผลกระทบต่อการจราจรและชีวิตประจำวันของผู้คนไม่น้อย 

.

การเอาสายไฟลงดินคุ้มค่าแค่ไหน เกณฑ์การเลือกถนนที่จะเอาสายไฟลงดินคืออะไร และทำไมบางย่านถึงเอาสายไฟลงดินได้ ทำไมบางย่านถึงทำไม่ได้ ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมเล่าให้ฟังแล้วใน Podcast Capital City EP.61 ตอนนี้

ในอดีต เมื่อเราพูดถึงอาคารหนึ่งหลัง เรามักนึกถึงสิ่งปลูกสร้างที่มีจุดประสงค์เพียงอย่างเดียว เช่น อาคารสำนักงานมีไว้ทำงาน ห้างสรรพสินค้ามีไว้ช้อปปิ้ง หรือคอนโดมีไว้พักอาศัย แต่เมื่อเมืองขยายมากขึ้น วิถีชีวิตของผู้คนในสังคมก็เปลี่ยนแปลงตาม

.

ทุกวันนี้ ผู้คนใช้ชีวิตซับซ้อนมากขึ้น การทำงานไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในออฟฟิศ ร้านกาแฟกลายเป็นที่นัดพบและที่ทำงานชั่วคราว ที่อยู่อาศัยต้องใกล้กับสิ่งอำนวยความสะดวกในชีวิตประจำวันมากกว่าเดิม อาคารที่ให้บริการเพียงอย่างเดียวจึงเริ่มไม่ตอบโจทย์วิถีชีวิตของคนรุ่นใหม่อีกแล้ว.จากแนวโน้มแบบนี้ เมืองทั่วโลกจึงเริ่มหันมาใช้แนวคิดการออกแบบเมืองให้เป็น mixed-use การใช้พื้นที่แบบผสมผสาน หรือก็คืออาคารหนึ่งหลังไม่ได้ทำหน้าที่เพียงอย่างเดียวอีกต่อไป แต่มีกิจกรรมหลากหลาย เช่น เป็นออฟฟิศ ห้าง โรงแรม และคอนโด รวมอยู่ในที่เดียวกันได้

.

mixed-use คืออะไร ดีต่อคุณภาพชีวิตและเศรษฐกิจเมืองยังไง และทำไมทั่วโลกถึงหันมาพัฒนาเมืองด้วย mixed-used ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมเล่าให้ฟังแล้วใน Podcast Capital City EP.60 ตอนนี้

บ้านเรือนญี่ปุ่นสีเดียวกันเรียงรายดูเป็นระเบียบเรียบร้อย ปารีสมีเฮ้าสมานอพาร์ตเม้นต์ (Haussmannian-style apartment) อาคารสูง 5-6 ชั้นที่สร้างจากหินสีครีมอ่อนและระเบียงเหล็กดัดอันเป็นเอกลักษณ์ หรืออย่างเกาะซานโตรินี ประเทศกรีซก็ออกแบบอาคารบ้านเรือนเป็นทรงกล่องสีขาว ตัดกับกรอบประตู-หน้าต่างด้วยสีฟ้าสด การกำหนดสีและรูปร่างหน้าตาของตึกให้ไปในทิศทางเดียวให้ความรู้สึกเป็นโทนเดียวกัน สวยงาม และเป็นระเบียบเรียบร้อย

.

แนวคิดแบบนี้เรียกกว่า ‘urban design guideline’ หรือกฎระเบียบในการออกแบบเมืองที่ต้องเป็นโทนเดียวกัน หรือใช้แบบแผนเดียวกัน ซึ่งหลายเมืองทั่วโลกใช้เป็นเครื่องมือกำหนดเรื่องสัดส่วนอาคาร สี วัสดุ ไปจนถึงรายละเอียดเล็กๆ อย่างรั้ว ป้าย หรือโคมไฟถนน เพื่อสะท้อนความต้องการของพื้นที่ สะท้อนตัวตน และสร้างคาแร็กเตอร์หรือภาพจำที่ดีให้กับเมืองนั้นๆ .พอเห็นแบบนี้แล้ว หลายคนอาจจะรู้สึกว่าตัดภาพมาที่บ้านเรา อาคารส่วนใหญ่ไม่ได้ไปในทิศทางเดียวกัน บางตึกสีอ่อน บางตึกสีสด บางตึกมีทุกสีรวมกัน หรือบางตึกก็ออกแบบคนละสไตล์แต่อยู่ใกล้กัน แต่รู้หรือไม่ว่าจริงๆ แล้ว ประเทศไทยมี urban design guideline มาตั้งแต่รัชกาลที่ 5 แล้ว

.

จะคุมโทนเมืองให้สวยงามต้องทำยังไง ที่ไหนของบ้านเราที่ออกแบบโดยใช้ urban design guideline และการคุมโทนเมืองนั้นดีต่อเศรษฐกิจและคุณภาพชีวิตยังไง รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมเล่าให้ฟังแล้วใน Podcast Capital City EP.59 ตอนนี้

เมืองน่าอยู่ของทุกคนเป็นแบบไหน? คำตอบอาจจะออกมาหลากหลาย  บางคนอาจฝันถึงเมืองที่มีสวนสาธารณะใกล้บ้าน บางคนอยากได้เมืองที่มีขนส่งสาธารณะที่ค่าเดินทางถูกและมีคุณภาพ บางคนอยากได้เมืองสวยงามสะอาด เพราะเมืองน่าอยู่สำหรับแต่ละคนอาจไม่เหมือนกัน

.

แต่เมื่อพูดถึงภาพรวมของความน่าอยู่ที่สามารถเปรียบเทียบระหว่างเมืองต่างๆ ทั่วโลกได้ Economist Intelligence Unit (EIU) ผู้นำด้านการวิเคราะห์เศรษฐกิจมหภาคและภูมิรัฐศาสตร์ที่ได้รับความไว้วางใจมากว่า 75 ปี ได้พัฒนาเกณฑ์ Global Liveability Index ขึ้นมาเพื่อจัดอันดับความน่าอยู่ของเมืองโดยใช้ตัวชี้วัดที่ครอบคลุมทั้ง 5 ด้าน คือ ความมั่นคง สาธารณะสุข การศึกษา วัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อม และโครงสร้างพื้นฐาน

.

ทำไมเมืองโคเปนเฮเกน ประเทศเดนมาร์ก ถึงขึ้นมาเป็นอันดับ 1 ล้มแชมป์ 3 สมัยซ้อนอย่างเมืองเวียนนา ประเทศออสเตรียได้ และสองเมืองใหญ่ของบ้านเราทั้งกรุงเทพฯ และเชียงใหม่ อยู่อันดับที่เท่าไหร่ รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมเล่าให้ฟังแล้วใน Podcast Capital City EP.58 ตอนนี้.

เมื่อก่อนถ้าอยากซื้ออาหาร เครื่องดื่ม ของใช้ เราต้องเดินไปที่ร้านค้าหรือซูเปอร์มาร์เก็ต แต่ทุกวันนี้แค่ไม่กี่คลิกผ่านโทรศัพท์มือถือ ทุกอย่างก็มาส่งถึงหน้าบ้านได้ภายในเวลาไม่กี่นาที ความเปลี่ยนแปลงนี้เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว พร้อมกับการเติบโตของแพลตฟอร์มเดลิเวอรีที่ตอบโจทย์วิถีชีวิตคนเมืองในยุคที่ทุกอย่างต้องรวดเร็วและสะดวกสบาย

.

แต่เบื้องหลังความสะดวกเหล่านี้ ธุรกิจเดลิเวอรีก็กำลังเปลี่ยนแปลงเมืองและวิถีชีวิตประจำวันของพวกเราไปด้วย ทั้งในเรื่องของพื้นที่ใช้สอย ทางเท้า การจราจร การออกแบบอาคาร นวัตกรรมใหม่ๆ มลภาวะ ไปจนถึงสร้างงานสร้างอาชีพมากมาย

.

เดลิเวอรีมีข้อดี-ข้อเสียยังไง เมืองต้องปรับตัวยังไงเมื่อผู้คนหันมาใช้เดลิเวอรีกันมากขึ้น รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมเล่าให้ฟังแล้วใน Podcast Capital City EP.57 ตอนนี้

นอกจากปัญหารถติด และพื้นที่สาธารณะน้อย อีกหนึ่งปัญหาที่คนกรุงเทพฯ เจอกันอยู่ทุกวัน น่าจะหนีไม่พ้นเรื่องความแออัดคับแคบ ที่ทุกคนรู้สึกแบบนี้ไม่ใช่เรื่องแปลกอะไร เนื่องจากกรุงเทพฯ มีประชากรมากเกินไปกว่าโครงสร้างพื้นฐานจะสามารถรองรับได้ 

.

แต่ถ้าวัดความแออัดด้วยวิธีการทางวิทยาศาสตร์ อย่างการวัดจากความหนาแน่นของประชากร การสร้างอาคารบนพื้นดิน และอาคารคลุมดินเป็นพื้นที่เท่าไร กลับเจอผลลัพธ์ที่น่าสนใจว่ากรุงเทพฯ ไม่ได้แออัดแต่อย่างใด และแออัดน้อยกว่านิวยอร์กหรือสิงคโปร์เสียอีก

.

ทั้งที่กรุงเทพฯ ไม่ได้แออัดอย่างที่คิด แต่ทำไมเราถึงรู้สึกว่าเมืองนี้คับแคบเหลือเกิน และจะดูยังไงว่าเมืองไหนแออัดหรือไม่แออัด รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมเล่าให้ฟังแล้วใน Podcast Capital City EP.56 ตอนนี้

เมื่อพูดถึงกีฬาแข่งรถ เรียกได้ว่า Formula 1 หรือ F1 คือจุดสูงสุดของวงการมอเตอร์สปอร์ตระดับโลก ไม่เพียงแต่เป็นสนามประลองความเร็ว รวมถึงทักษะของนักแข่งและทีมงานเท่านั้น แต่ F1 ยังเป็นเครื่องยนต์ขับเคลื่อนเศรษฐกิจให้กับเมืองอีกด้วย

.

การเตรียมความพร้อมสำหรับการแข่งขัน F1 ต้องมีการปรับปรุงถนน ระบบขนส่งมวลชน โครงสร้างพื้นฐานด้านดิจิทัลและเทคโนโลยี ซึ่งช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนและส่งเสริมการพัฒนาเมืองอย่างยั่งยืน และเมื่อการแข่งขัน F1 ไปจัดที่เมืองไหนก็เป็นการช่วยกระจายรายได้สู่ธุรกิจท้องถิ่น ทั้งโรงแรม ร้านอาหาร ร้านค้าปลีก และบริการต่างๆ ทำให้เกิดเศรษฐกิจหมุนเวียนและเพิ่มมูลค่าที่ดินในบริเวณนั้น รวมถึงสร้างโอกาสการจ้างงานทั้งแรงงานทั่วไปและแรงงานทักษะสูงอีกเป็นจำนวนมาก

.

F1 สร้างรายได้ให้กับเมืองเจ้าภาพเท่าไหร่ การจัดการแข่งขัน F1 มีข้อดี-ข้อเสียยังไง และทำไมไทยถึงสนใจจะจัด F1 รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมเล่าให้ฟังแล้วใน Podcast Capital City EP.55 ตอนนี้

ในสภาพอากาศร้อนชื้นแบบบ้านเรา ห้างสรรพสินค้าเปรียบเสมือนสถานที่หลบแดด หลบฝน และยังเป็นศูนย์รวมทุกอย่างที่คนเมืองต้องการ ตั้งแต่ของกิน ของใช้ โรงภาพยนตร์ ธนาคาร ไปจนถึงพื้นที่นัดพบปะเพื่อนฝูงหรือครอบครัว จึงไม่แปลกใจที่ใครหลายคนอาจจะตอบว่า ‘ไปห้าง’ เมื่ออยากนัดเจอเพื่อน พักผ่อน หรือใช้เวลาในวันหยุด

.

หากมองย้อนกลับไป ห้างสรรพสินค้าไทยมีพัฒนาการน่าสนใจ ตั้งแต่ยุคแรกๆ อย่างห้างไนติงเกล-โอลิมปิค ที่เป็นแหล่งรวมสินค้า เช่น อุปกรณ์กีฬา เครื่องดนตรี และเครื่องสำอางจากต่างประเทศ จนมาถึงห้างยุคใหม่ที่ไม่ได้มีแค่การซื้อขายสินค้าอีกต่อไป แต่เติมเต็มด้วยคอนเซปต์ไลฟ์สไตล์แบบครบวงจร ทั้งคาเฟ่ ร้านอาหารแฟรนไชส์ดัง พื้นที่จัดงานอีเวนต์ พื้นที่สีเขียว หรือแม้กระทั่ง co-working space ที่ตอบโจทย์การใช้ชีวิตคนเมืองอย่างรอบด้านมากขึ้น

.

ห้างสรรพสินค้ามีความเป็นมายังไง ทำไมคนไทยถึงนิยมเดินห้าง และห้างสรรพสินค้าปรับตัวเข้ากับยุคสมัยยังไง รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมเล่าให้ฟังแล้วใน Podcast Capital City EP.54 ตอนนี้

พื้นที่มหานครใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ จนกลายเป็น ‘ภาค’ มหานคร บางแห่งอาจมีระยะทางจากด้านหนึ่งไปถึงด้านหนึ่งเกินกว่า 100 กิโลเมตร ส่งผลให้รถไฟฟ้าความเร็วปกติทั่วไปไม่สามารถให้บริการระยะไกลได้ในเวลาที่เหมาะสม .มหานครในโลกหลายแห่งจึงสร้างรถไฟความเร็วสูงขึ้น เพื่อวิ่งให้บริการในภาคมหานครเป็นหลัก เช่น จีน เกาหลีใต้ ลอนดอน ที่ต่างพัฒนารถไฟความเร็วสูง เพื่อให้บริการเดินทางระยะไกลภายในมหานครหรือระหว่างเมืองหลักในภูมิภาคเดียวกัน โดยรถไฟความเร็วสูงสามารถวิ่งด้วยความเร็ว 200-350 กม./ชม. ทำให้ลดเวลาการเดินทางข้ามมหานครขนาดใหญ่จากหลายชั่วโมงเหลือเพียงไม่กี่นาที

.

ทำไมมหานครถึงพยายามผลักดันให้มีรถไฟฟ้าความเร็วสูง รถไฟความเร็วสูงควรเริ่มที่ไหนก่อน กรุงเทพฯ หรือทั่วประเทศ และการมีรถไฟฟ้าความเร็วสูงนั้นดีต่อเมืองและเศรษฐกิจยังไง รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมเล่าให้ฟังแล้วใน Podcast Capital City EP.53 ตอนนี้