Capital City

เร็วๆ นี้ทางสภา กทม.เพิ่งประกาศไฟเขียวข้อบัญญัติ ‘ค่าเก็บขยะ’ ฉบับใหม่ โดยคิดค่าเก็บ 2 แบบคือ แยกขยะ คิดเดือนละ 20 บาท และเดือนละ 60 บาท สำหรับบ้านที่ไม่แยกขยะ

.

ในมหานครทั้งหลายทั่วโลก ปัญหาการจัดการของเสียในเมืองเป็นเรื่องยากมาก ไม่ว่าจะเป็นน้ำเสียจากครัวเรือน การจัดการของเสียประเภทขยะมูลฝอยจากการใช้ชีวิตของประชาชนและธุรกิจต่างๆ ซึ่งของเสียเหล่านี้ไม่สามารถขนส่งไกลได้ เพราะอาจทำให้เกิดมลพิษ และคนอยากกำจัดให้ไวที่สุด จึงมักจะถูกจัดการโดยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเป็นหลัก อย่างทางกรุงเทพฯ เองก็ให้ประชาชนแยกขยะเป็นทั้งหมด 4 ประเภท คือ ขยะทั่วไป ขยะเศษอาหาร ขยะรีไซเคิล และขยะอันตราย และเขียนประเภทขยะบนถุง เพื่อให้ง่ายต่อการคัดแยก ซึ่งมาตรการนี้เป็นที่ถกเถียงกันว่าจะช่วยแก้ปัญหาขยะมูลฝอยใน กทม. ได้จริงหรือไม่

.

ขยะมีกี่ประเภท วงการธุรกิจจะช่วยทำให้เมืองกรีนขึ้นได้ยังไง รวมถึงเมืองที่ดีบริหารจัดการขยะยังไง และมีวิธีเก็บค่าธรรมเนียมขยะยังไงกันบ้าง รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมพาไปไขคำตอบแล้วในรายการพ็อดแคสต์ Capital City EP.31 ตอนนี้

เนื่องจากในอดีตที่ดินในกรุงเทพฯ มักถูกใช้เป็นที่อยู่อาศัยและทำเกษตรกรรมเป็นหลัก โดยเจ้าของที่ดินมักสร้างซอยเล็กๆ เพื่อแบ่งขายหรือปล่อยเช่าที่ดินให้คนเข้ามาอยู่อาศัย ซอยในกรุงเทพฯ จึงเป็นเหมือนพื้นที่ในการพบปะพูดคุย นัดเจอ หรือวิ่งเล่นของเด็กๆ ในชุมชน แต่เมื่อเมืองเจริญขึ้นและมีการเติบโตทางเศรษฐกิจมากขึ้น ซอกซอยเหล่านี้เริ่มเปลี่ยนแปลงจากที่อยู่อาศัยกลายเป็นพื้นที่ทางพาณิชยกรรม เช่น ร้านค้า คาเฟ่ หรือร้านอาหาร ทำให้ซอยมีฟังก์ชันการใช้งานที่หลากหลายขึ้น ทั้งทางเดิน ทางรถ และพื้นที่ขายของ

.

ตรอกซอกซอยในกรุงเทพฯ เกิดขึ้นได้ยังไง ทำไมกรุงเทพฯ ถึงมีซอยแคบและซอยตันเยอะ ลักษณะซอยแบบนี้ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตและเศรษฐกิจเมืองอย่างไร และคนเดิน คนขับรถ รวมถึงเจ้าของพื้นที่จะอยู่ร่วมกันยังไงเมื่อซอยถูกเปลี่ยนเป็นร้านค้า รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมพาไปไขคำตอบแล้วในรายการพ็อดแคสต์ Capital City EP.30 ตอนนี้

ว่ากันว่าสังคมยุคนี้ต้องขับเคลื่อนด้วย ‘ข้อมูล’ ใครที่มี Big Data หรือฐานข้อมูลขนาดใหญ่ที่ละเอียดและแม่นยำ ก็จะนำมาวิเคราะห์การตลาด กำลังซื้อ เข้าใจลูกค้า ลดค่าใช้จ่าย และนำไปใช้ประกอบการตัดสินใจได้ ‘ข้อมูล‘ จึงเปรียบเสมือนหัวใจในการสร้างความได้เปรียบทั้งในเชิงธุรกิจ ไปจนถึงการบริหารจัดการทรัพยากรและบริการต่างๆ ของเมือง

.

จาก Big Data สู่ Open Data ที่เริ่มเป็นที่พูดถึงกันในยุคนี้ หรือก็คือการเปิดโอกาสให้คนทั่วไปเข้าถึงข้อมูลจำนวนมากที่เคยถูกจัดเก็บและใช้งานเฉพาะในองค์กรหรือภาครัฐได้ ข้อมูลเปิดเหล่านี้ช่วยสร้างความโปร่งใสในกระบวนการต่างๆ ของภาครัฐและเอกชน เพราะประชาชนมีชุดข้อมูลเดียวกัน จึงสามารถช่วยกันตรวจสอบหรือนำข้อมูลไปใช้ในรูปแบบใหม่ๆ ที่อาจสร้างประโยชน์ต่อสังคมได้ 

.

นอกจากนั้น ข้อมูลเปิดที่ว่านี้ยังช่วยให้ผู้ประกอบการนำข้อมูลมาสร้างสินค้าหรือบริการใหม่ๆ เช่น การพัฒนาแอปพลิเคชันด้านการเดินทาง สุขภาพ หรือสิ่งแวดล้อม โดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายในการรวบรวมข้อมูลเอง การเปิดข้อมูลเป็นสาธารณะยังทำให้นักวิจัย นักเรียน นักศึกษา และสถาบันการศึกษานำข้อมูลไปใช้ในการศึกษาวิจัยและพัฒนาได้ 

.

ฐานข้อมูลขนาดใหญ่คืออะไร การมีข้อมูลที่เที่ยงตรงและแม่นยำดียังไง ทำไมทุกวันนี้เมืองชั้นนำถึงขับเคลื่อนด้วยข้อมูลและนำข้อมูลออกสู่สาธารณะ แล้วจะจัดการข้อมูลเปิดยังไงให้เอามาใช้ได้จริง รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมพาทุกคนไปรู้จักโลกแห่งข้อมูลในรายการพ็อดแคสต์ Capital City EP.29 ตอนนี้ 

หลังจากรัฐบาลประกาศแนวคิดเก็บค่าธรรมเนียมรถติดนำร่อง 50 บาท/คัน เพื่อนำมาผลักดันนโยบายรถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย ทำให้ประเด็นนี้เรียกเสียงฮือฮาและกำลังเป็นที่ถกเถียงกันอย่างหนักว่า การเก็บค่าธรรมเนียมรถติด (Congestion Charge) ที่ทำแล้วสามารถช่วยลดรถติดได้ในหัวเมืองใหญ่ๆ อย่าง ลอนดอน สต็อกโฮล์ม สิงคโปร์ เมื่อมานำมาทำในบ้านเราจะเหมาะสมหรือช่วยแก้ปัญหาได้จริงหรือไม่?

.

ค่าธรรมเนียมรถติดเป็นค่าธรรมเนียมที่เรียกเก็บจากผู้ขับขี่ที่ต้องการเข้าไปในพื้นที่ที่มีการจราจรหนาแน่นหรือแออัด โดยเฉพาะในเขตเมืองใหญ่อย่างย่านใจกลางเมืองหรือย่านธุรกิจ เพื่อลดจำนวนรถยนต์บนท้องถนนในช่วงเวลาที่มีการจราจรคับคั่ง รวมถึงส่งเสริมให้ผู้คนใช้บริการขนส่งสาธารณะมากขึ้น ซึ่งจากการศึกษาพบว่ากลยุทธ์นี้ช่วยลดปัญหารถติดได้จริงถึง 30% ช่วยลดมลภาวะทางอากาศและลดการเกิดอุบัติเหตุได้ รวมถึงเมื่อเก็บเงินแล้วยังนำมาปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐานของเมือง เช่น รถบัส รถไฟฟ้า หรือถนนหนทางได้อีกด้วย 

.

ในต่างประเทศมีวิธีเก็บค่าธรรมเนียมรถติดยังไงและผลที่ได้กลับมาคืออะไร นอกจากวิธีการเก็บค่าธรรมเนียมรถติดแล้ว ยังมีวิธีไหนอีกบ้างที่จะทำให้นโยบายรถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสายสามารถทำได้ รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมไขคำตอบแล้วในรายการพ็อดแคสต์ Capital City EP.28 ตอนนี้

อายุ 30 แล้ว มีบ้านเป็นของตัวเองหรือยัง? ค่านิยมที่ปลูกฝังพวกเรามาอย่างยาวนานว่าเมื่ออายุมากขึ้นก็ควรมีทรัพย์สินเป็นหลักประกันหรือสิ่งที่ทำให้รู้สึกถึงความมั่นคงบางอย่าง แต่ในวันที่เศรษฐกิจโลกถดถอยและค่าแรงยังไม่ขยับไปไหน การจะมีบ้านสักหลังในกรุงเทพฯ ดูเหมือนจะเป็นเรื่องไกลตัวและราคาก็ดูจะเกินเอื้อมไปสักหน่อยกับมนุษย์เงินเดือน หรือคนทำงานหาเช้ากินค่ำ

.

ที่อยู่อาศัยราคาแพงไม่ได้เกิดขึ้นแค่ในกรุงเทพฯ แต่เป็นปัญหาที่มหานครทั่วโลกกำลังประสบพบเจอ คนจำนวนมากต้องย้ายออกไปอยู่ที่ไกลจากตัวเมืองเพื่อหาที่อยู่อาศัยในราคาถูกกว่า ซึ่งทำให้เกิดปัญหาในการเดินทาง การเสียค่าใช้จ่ายในการเดินทางเพิ่มขึ้น และเสียเวลาในการทำกิจกรรมอื่นๆ  รวมถึงส่งผลต่อการขยายตัวของเศรษฐกิจท้องถิ่น เนื่องจากคนงานต้องย้ายออกไปและไม่สามารถสนับสนุนธุรกิจในพื้นที่นั้นๆ ได้นั่นเอง

.

ทำไมที่อยู่อาศัยถึงราคาแพง เก็บเงินกี่ปีถึงจะซื้อบ้านในกรุงเทพฯ ได้ แล้วรัฐจะช่วยให้คนมีที่อยู่อาศัยได้ยังไง รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมไขคำตอบแล้วในรายการพ็อดแคสต์ Capital City EP.26 ตอนนี้ 

‘ตายแล้วไปไหน?’ น่าจะเป็นคำถามนามธรรมที่ยังไม่มีใครหาข้อสรุปได้ แต่ถ้ามองในโลกความเป็นจริง ในบางศาสนาหรือความเชื่อ ถึงจะเสียชีวิตไปแล้วก็ยังต้องการที่อยู่อาศัยเหมือนกับคนเป็นอย่างเราๆ

.

พื้นที่ในเมืองมักถูกมองว่าเป็นที่สำหรับใช้ชีวิต ทำงาน พักผ่อนหย่อนใจ และทำกิจกรรมต่างๆ แต่ในอีกมุมหนึ่งโลกหลังความตายก็อยู่เคียงคู่กับเมืองมาเสมอแค่ไม่ได้มาในรูปแบบของบ้าน แต่มาในรูปแบบของสุสาน หรือสถานที่ฝังศพหรือเก็บกระดูกของผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว แต่จะทำยังไงเมื่อที่ดินในเมืองทุกวันนี้เริ่มขาดแคลน ทำให้คนเป็นก็เริ่มหาที่อยู่ยาก ส่วนคนตายก็หาสุสานยากเช่นกัน เมืองยุคใหม่หลายๆ เมืองจึงมีแนวคิดเปลี่ยนสุสานที่เคยเป็นแนวราบ กินพื้นที่เยอะ มาเป็นสุสานบนตึกสูงที่กินพื้นที่น้อยลง แถมยังเก็บได้เยอะขึ้น

.

สุสานจะปรับตัวให้เข้ากับเมืองได้ยังไง ทำไมนายทุนยุคใหม่ถึงอยากลงทุนในการทำสุสานมากกว่าสร้างที่อยู่ให้กับคนเป็น รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมไขคำตอบแล้วในรายการพ็อดแคสต์ Capital City EP.26 ตอนนี้ 

ที่จริงแล้ว หนังสือราคาแพงไม่ใช่เพราะว่าขายแพง แต่ต้นทุนการทำหนังสือสวนทางกับรายได้ในบ้านเราที่ยังไม่ขยับไปไหน การมีอยู่ของห้องสมุดสาธารณะทุกคนเข้ามาใช้งานได้ฟรี จึงสำคัญมาก เพราะนี่คือหนึ่งในที่ที่ทำให้ทุกคนยังเข้าถึงหนังสือดีๆ หนังสือที่ตรงกับความชอบ หรือหนังสือที่หลากหลายได้อย่างเท่าเทียม

ทุกวันนี้ห้องสมุดสาธารณะปรับเปลี่ยนตัวเองไปตามยุคสมัยมากขึ้น ทั้งมานั่งทำงานแบบเป็นกลุ่มได้ เอาข้าวน้ำขนมมานั่งกินได้ เป็นพื้นที่เรียนรู้ของชุมชน รวมถึงเป็นที่จัดงานนิทรรศการต่างๆ เรียกว่าห้องสมุดเป็นมากกว่าที่อ่านหนังสือ แต่เป็นแหล่งเรียนรู้ที่ทำให้คนเมืองได้นำความรู้มาพัฒนาเมืองต่อไป เพราะการอ่านเป็นรากฐานสำคัญของทุกๆ เรื่องนั่นเอง

ห้องสมุดมีความเป็นมายังไง และสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจได้ยังไง รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมไขคำตอบแล้วในรายการพ็อดแคสต์ Capital City EP.25 ตอนนี้ 

เราคุ้นเคยกับชั่วโมงการทำงาน 40 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ คิดกลมๆ แล้ว เราทำงานราวๆ 8 ชั่วโมงต่อวัน แต่แนวคิดทำงาน 4 วัน คืออาจปรับลดชั่วโมงการทำงานได้หลากหลายวิธีขึ้นอยู่กับนโยบายของบริษัทหรือองค์กร เช่น จากเดิมทำงาน 5 วัน วันละ 8 ชั่วโมง อาจปรับเป็น 4 วัน วันละ 8 ชั่วโมง แต่ลดชั่วโมงการทำงานลงเป็น 32 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ ซึ่งเป็นวิธีที่ได้รับความนิยมมาก เพราะช่วยให้พนักงานมีเวลาพักผ่อนมากขึ้น หรือถ้าเดิมทำงาน 8 ชั่วโมงต่อวัน อาจปรับเป็นทำงานวันละ 6-7 ชั่วโมง ใน 4 วัน เพื่อให้ชั่วโมงการทำงานลดลงตามเป้าหมาย เช่น ลดเหลือ 28 หรือ 30 ชั่วโมงต่อสัปดาห์

ทำไมการทำงานแค่ 4 วัน ถึงเป็นกระแสที่กำลังมาแรง ทำไมหลายประเทศเริ่มให้คนทำงานแค่ 4 วัน แล้วทำไมบางประเทศถึงได้งาน แต่บางประเทศถึงไม่ค่อยเวิร์ก รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมไขคำตอบแล้วในรายการพ็อดแคสต์ Capital City EP.24 ตอนนี้ 

Paris 2024 Olympics ที่ผ่านมา เป็นการจัดมหกรรมกีฬาที่สร้างแรงกระเพื่อมไปทั่วโลก ทั้งในแง่วิธีคิดและการออกแบบที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากที่สุดนั่นก็คือการนำแลนด์มาร์กสำคัญทางประวัติศาสตร์มาออกแบบให้เป็นสนามกีฬากลางแจ้ง และหมู่บ้านนักกีฬาไร้เครื่องปรับอากาศ

.

สิ่งนี้เองแสดงให้เห็นว่าประเทศเจ้าภาพต้องเตรียมความพร้อมในเชิงสถานที่เอาไว้ เพื่อต้อนรับเหล่านักกีฬาและผู้เข้าชมที่จะหลั่งไหลเข้ามาเป็นจำนวนมาก แต่คำถามสำคัญต่อมาคือ ‘หลังโอลิมปิก พื้นที่เหล่านี้เอาไปทำอะไรต่อให้เมืองได้บ้าง?’ บางประเทศเจ้าภาพก็ใช้สนามกีฬาสำหรับจัดการแข่งขันกีฬาประเภทอื่นๆ ต่อ บางประเทศก็เปลี่ยนให้เป็นสวนสาธารณะ และพื้นที่ส่วนกลางของเมืองที่เปิดให้ทุกคนได้มาใช้เวลาดีๆ ด้วยกัน

.

ประเทศเจ้าภาพครั้งที่ผ่านๆ มา เปลี่ยนสนามกีฬาหลังมหกรรมกีฬาโอลิมปิกให้เป็นพื้นที่สาธารณะอะไรบ้าง และทำไมบางที่ถูกเปลี่ยนให้เป็นแลนมาร์ก แต่บางที่ถูกทิ้งร้าง รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมพาทัวร์และไขคำตอบแล้วในรายการพ็อดแคสต์ Capital City EP.23 ตอนนี้

ยอดขายข้าวขาหมูขึ้นเป็น 2 เท่า ในเวลา 1 สัปดาห์, ได้ลงนิตยสาร Time และ National Geopgraphic, ค่ายหนังสัญชาติอเมริกัน A24 เอาไปทำมีม, ส่วน CNN สำนักข่าวระดับโลกก็ลงพาดหัวข่าว – ใช่แล้ว เรากำลังพูดถึงน้อง ‘หมูเด้ง’ ฮิปโปแคระ แห่งสวนสัตว์เปิดเขาเขียวที่ตอนนี้กำลังไวรัลไปทั่วบ้านทั่วเมืองและทั่วโลก

แต่วันนี้เราไม่ได้จะมาพูดถึงน้องหมูเด้งแบบลงลึกเรื่องสายพันธุ์ แต่จะพาทุกคนมาดูการออกแบบเมืองในมิติของสวนสัตว์กันบ้าง เพราะสวนสัตว์ถือเป็นแหล่งเรียนรู้สำคัญของเมืองที่เปิดโอกาสให้เด็กๆ ได้มาเห็นและทำความเข้าใจเกี่ยวกับสัตว์ประเภทต่างๆ ส่วนครอบครัวก็ได้มาใช้เวลาดีๆ ร่วมกัน และในทางหนึ่งคนทั่วไปอย่างเราที่ไปสวนสัตว์ก็ได้ความเพลิดเพลินกลับบ้านเหมือนได้พักผ่อนหย่อนใจ

ชวนมาฟังว่าทำไมน้องหมูเด้งถึงเป็นไวรัลไปทั่วบ้านทั่วเมือง ความเป็นมาของสวนสัตว์แห่งแรก สวนสัตว์ในเมืองมีกี่ประเภท และการมีสวนสัตว์สร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจให้กับเมืองแค่ไหน รศ. ดร.พนิต ภู่จินดา ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และหัวหน้าศูนย์สร้างเสริมสุขภาวะเมือง (Healthy Space Forum) พร้อมไขคำตอบแล้วในรายการพ็อดแคสต์ Capital City EP.22 ตอนนี้