ในตอนพิเศษก่อนเข้าสู่ปีใหม่ Democracy X Innovation ขอพาผู้ฟังไปสำรวจประเด็นที่ใกล้ตัวและมีอิทธิพลต่อชีวิตประจำวันของเราทุกคนอย่างลึกซึ้ง นั่นคือ “บ้าน” ที่ไม่เพียงเป็นที่อยู่อาศัยหรือความฝันของใครหลายคน แต่ยังสะท้อนถึงระบบเศรษฐกิจ การเมือง และสังคมที่เชื่อมโยงกันอย่างซับซ้อน เริ่มจากภาระของการผ่อนบ้านในยุคที่ดอกเบี้ยสูงจนกระทบต่อความเป็นอยู่ของครอบครัวไทยทั่วไป และต่อยอดไปถึงการวิเคราะห์โครงการ “บ้านหลังแรก” และนโยบายใหม่ ๆ ที่รัฐพยายามผลักดันเพื่อลดภาระประชาชน แต่ในความพยายามเหล่านั้นกลับแฝงด้วยคำถามถึงความยั่งยืน ความเป็นธรรม และประโยชน์ที่แท้จริงของผู้ได้รับผลกระทบ ไม่เพียงแค่นั้น ชวนผู้ฟังสำรวจลึกถึงรากฐานของปัญหาที่ไม่เพียงหยุดอยู่ที่เรื่องบ้าน แต่สะท้อนถึงกลไกการเมืองและรัฐธรรมนูญที่อาจทำให้รัฐบาลไม่สามารถออกนโยบายที่มีประสิทธิภาพได้อย่างเต็มที่ การพูดคุยครอบคลุมตั้งแต่ประวัติศาสตร์การเมืองไทย การออกแบบระบบที่ดูเหมือนเอื้อให้เกิดความเป็นอิสระ แต่กลับกลายเป็นดาบสองคมที่สะท้อนกลับมาทำให้ระบบการเมืองอ่อนแอ และยังส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของประชาชนโดยตรง ปิดท้ายที่ตั้งคำถามถึงอนาคตของการเมือง เศรษฐกิจ และสังคมไทย ทั้งในมิติของความหวังและความกังวล

ในตอนนี้ เราจะพาไปสู่ประเด็นการเมืองระดับโลกที่หลากหลาย ตั้งแต่บทวิเคราะห์การเลือกตั้งสหรัฐอเมริกาและบทบาทของผู้นำอย่างโดนัลด์ ทรัมป์ ที่สร้างกระแสในเรื่องชาตินิยมและการปกป้องผลประโยชน์ภายในประเทศ ไปจนถึงการวิพากษ์นโยบายของพรรคเดโมแครตที่หลายคนมองว่าสูญเสียจุดยืนเดิม การเลือกตั้งครั้งนี้ไม่ได้เป็นเพียงการต่อสู้ระหว่างฝ่ายอนุรักษ์นิยมและก้าวหน้า แต่สะท้อนความเปลี่ยนแปลงในความต้องการของประชาชนที่เน้นเรื่องปากท้องมากกว่าวาระอุดมคติ

นอกจากนี้ เรายังเจาะลึกกรณีของเกาหลีใต้ที่สร้างบทเรียนสำคัญเกี่ยวกับความเข้มแข็งของรัฐสภาในระบอบประชาธิปไตย โดยเฉพาะกลไกการถ่วงดุลอำนาจกับฝ่ายบริหารในสถานการณ์ฉุกเฉิน ที่สามารถหยุดยั้งการใช้อำนาจเกินขอบเขตได้ นี่เป็นตัวอย่างสำคัญที่ไทยสามารถนำมาปรับใช้เพื่อเสริมสร้างระบอบประชาธิปไตยให้แข็งแกร่งยิ่งขึ้น และมองย้อนกลับมาที่ประเทศไทย ที่สถานการณ์ค่อนข้างน่าเป็นห่วง จะสามารถแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจที่มี และสามารถประคองคะแนนนิยมไปสู่การเลือกตั้งครั้งหน้าได้หรือไม่ รับฟังประเด็นที่เข้มข้นและการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นที่เจาะลึกได้ในตอนนี้!

มีรายงานว่า วัยรุ่น Gen Z นั้นมีแนวโน้มที่จะลาออกจากงานประจำ เนื่องจากไม่ต้องการสื่อสารกับเพื่อนร่วมงานหรือแม้แต่หัวหน้า ไม่ชอบการบังคับ และต้องการอิสระในการทำงาน และอาจมุ่งสู่อาชีพอิสระ เพราะต้องการ "ความเป็นอิสระในการทำงาน" ที่มากกว่าแต่ไม่สนใจ "ความมั่นคง" ในการทำงาน? เราจึงมาทบทวนว่า ในรอบวัฏจักรของการปฏิวัติอุตสาหกรรม [และเทคโนโลยี] ในรอบนี้ ทำให้การรับรู้และการใช้ชีวิตของมนุษย์เปลี่ยนไปอย่างไรบ้าง ประกอบกับการลดลงของประชากร เนื่องจากวัยรุ่น Gen Z นั้นมีแนวโน้มที่จะสืบพันธุ์ลดลง ทำให้เกิดปัญหาประชากรในอนาคต มนุษย์จะรับมือกับปัญหานี้อย่างไร ประกอบกับหากเทคโนโลยีและนวัตกรรมที่ก้าวหน้าไปเรื่อย ๆ จนต้องการมนุษย์น้อยลง จะทำให้มนุษย์ดำรงอยู่ในโลกนี้ได้อย่างไร หรือเฟสต่อไปของการปฏิวัติอุตสาหกรรม จะไม่มีมนุษย์อยู่ในสมการ?

ในชั้นของกรรมาธิการ สว. (กมธ.) วิสามัญ พิจารณาร่างพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) ว่าด้วยการออกเสียงประชามติ (ฉบับที่..) พ.ศ… ไม่เห็นด้วยกับร่างของ สส. ที่ต้องการให้เปลี่ยนกติกาการลงประชามติจากเสียงข้างมากสองชั้น (Double Majority) ไปเป็นเสียงข้างมากธรรมดา ทั้งที่มีการลงคะแนนให้แล้วในวาระ 1-2 ทำให้เกิดคำถามตามมาว่า เหตุใด การแก้ไข พรบ.ประชามติ ถึงมาล่มเอาตอนนี้ เนื่องจากมีการวาง timeline มาเป็นช่วงเวลาหนึ่งแล้ว และหากล่าช้า ก็จะทำให้กระบวนการแก้รัฐธรรมนูญ ตามที่ได้มีการสัญญาเอาไว้ล่าช้าลงไปอีก ซึ่งการกระทำดังกล่าว ถือเป็นการใช้ความไม่เป็นการเมือง (ซึ่งไม่แน่ใจว่าการพยายามไม่ให้ สว. มาจากกลุ่มทางการเมืองนั้นเป็นการไม่ต้องการให้ สว. เป็นนักการเมืองหรือไม่) เล่นการเมือง ทำให้ฝ่ายการเมืองนั้นไม่สามารถบรรลุวัตถุประสงค์ได้ ซ้ำการพยายามปิดไม่ให้เกิดการแก้ไขหรือเปลี่ยนแปลงกฎหมายสำคัญที่มีผลให้ความเป็นไปทางการเมืองเปลี่ยนแปลงนั้น เป็นสัญญาณปฏิเสธการเปลี่ยนแปลงต่อไปในอนาคตหรือไม่

ช่วงนี้เงินบาทแข็งค่ามาก ซึ่งไม่ว่าจะเป็นเพราะผลกระทบจากสถานการณ์โลกหรืออย่างไร แต่แน่นอนว่ามีคนได้รับผลกระทบทั้งทางบวกและลบ ฟากฝั่งรัฐบาลเห็นว่าควรลดค่าเงินบาท ให้การส่งออกดีขึ้น ส่วนธนาคารแห่งประเทศไทยเห็นว่าคงไว้ได้ จึงเกิดเป็นวาทะที่ต่างวาระกันผ่านสื่อของทั่งสองฝั่ง ทำให้เกิดการถกเถียงว่า การเพิ่มหรือลดค่าเงินบาทนั้นดีกว่ากัน มากไปกว่านั้น นี่ไม่ใช่ครั้งแรก ที่องค์กรในลักษณะที่เป็น “อิสระ” มีอำนาจมากในการคานกับรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้ง นี่จะเป็นข้อดีหรือข้อเสียกันแน่ เพราะผลประโยชน์ของประชาชนนั้นเกี่ยวข้องกับการตัดสินใจในลักษณะนี้ไม่มากก็น้อย ขณะเดียวกัน เกมการแก้ไขรัฐธรรมนูญ พรรคเพื่อไทยเลือกที่จะถอยในเรื่องการแก้ไขในจริยธรรมเนื่องจากพรรคร่วมไม่เห็นด้วย และให้เหตุผลว่า ไม่เกี่ยวกับผลประโยชน์กับพี่น้องประชาชน ซึ่งเราได้อภิปรายถึงเรื่องการชั่งน้ำหนักของการนำเรื่องจริยธรรมมาเป็นกฎหมาย แล้วสุดท้ายเกิดความสะดุดลงโดยการหลุดจากตำแหน่ง ก็จะทำให้ประชาชนเสียประโยชน์ได้ด้วยเช่นกัน

สภาได้มีการเสนอแก้ไขรัฐธรรมนูญเป็นรายมาตรา ของทั้งพรรครัฐบาลและพรรคฝ่ายค้าน เพื่อทำให้รัฐธรรมนูญมีความยืดหยุ่นและสอดคล้องกับสังคมไทยมากขึ้น เราจึงมาชวนคุยเรื่องอัตลักษณ์รัฐธรรมนูญ ที่เกี่ยวข้องกับการศึกษากฎหมายรัฐธรรมนูญกับบริบททางสังคมของประเทศต่าง ๆ ว่าเหตุใดกฎหมายจึงเป็นผลผลิตของสังคมนั้น ๆ

จากการที่มีการโปรดเกล้าฯ ครม. ของนายกฯแพทองธาร แล้ว ซึ่งเป็นการตั้ง ครม. ตามเอกสิทธิ์ของนายกฯ ที่ต้องระมัดระวังในการตั้งคนที่มีคุณสมบัติไม่ครบ จึงต้องเปลี่ยนมาตั้งบุคคลอื่น แต่บุคคลอื่นเหล่านั้น ดันมีนามสกุลที่คล้ายกับนักการเมืองรุ่นก่อน จนเกิดกระแสที่กล่าวว่า เป็น ครม. สืบสันดาน แต่แล้ว ครม.สืบสันดานนั้น จะเป็นวาทะ คล้ายกับ "สภาผัวเมีย" หรือ "เผด็จการรัฐสภา" ในอดีตหรือไม่ จนเป็นวาทะเด็ดในการโค่นล้มและลดความชอบธรรมให้กับระบอบประชาธิปไตยตัวแทน จนเรียกร้องระบอบรัฐธรรมนูญ เหมือนที่เคยผ่านมาในอดีตในปี 2549 และ 2557 หรือไม่?

ผ่านไปแล้วกับการเลือกนายกรัฐมนตรี ที่ได้นายกฯอุ๊งอิ๊ง เป็นนายกรัฐมนตรีคนที่ 31 ของประเทศไทย ท่ามกลางวิกฤตเศรษฐกิจ และการถูกโจมตีจากสินค้าราคาถูกจากจีน นายกฯมีแผนจะแก้ปัญหาอย่างไร

มากไปกว่านั้น ครม. ใหม่ ที่ดูจะเป็นประเด็นทางการเมืองอย่างร้อนแรง กระแสการเทียบเชิญ-ขับออก จากพรรคร่วมฯ จะสั่นสะเทือนเพียงใด จะแก้ไขปัญหาเหล่านี้ได้หรือไม่ หรือเป็นเพียงการล้างแค้นทางการเมือง

สุดท้าย นโยบายการสร้าง Entertainment Complex ที่ดูจะเป็นการดึงดูดการท่องเที่ยวและการลงทุนในไทย จะพาไทยไปถึงฝั่งฝันได้หรือไม่ ท่ามกลางเสียงคัดค้านของนักวิชาการต่าง ๆ ประกอบกับการพัฒนาประเทศตามวิสัยทัศน์ของอดีตนายกฯ จะทำให้ไทยรอดพ้นวิกฤตข้างต้น ได้อย่างไร

เป็นที่ชัดเจนแล้วว่า นายกรัฐมนตรีสามารถพ้นจากตำแหน่งได้ด้วยกรณีจริยธรรมในการแต่งตั้งรัฐมนตรีที่ขาดคุณสมบัติ คำถามต่อมาคือ นายกรัฐมนตรี ที่อย่างน้อย มีเสียงสนับสนุนจากประชาชนนับล้านเสียง สามารถพ้นจากตำแหน่งได้ง่าย ๆ เพียงเท่านี้เลยหรือ? คำตัดสินของศาลรัฐธรรมนูญย้อนหลัง ในการพ้นตำแหน่งของนายกรัฐมนตรี ก็เป็นที่ประจักษ์ ว่าไม่ใช่เรื่องยาก ไม่ต่างจากการยุบพรรคการเมือง เหตุการณ์ดังกล่าว จึงควรต้องกลับมาพิจารณา ถึงบทบาทและอำนาจขององค์กรอิสระ ตามที่รัฐธรรมนูญกำหนดไว้ ว่าควรจะมีเพียงใด เพื่อให้สมดุลกับการปกครองที่ควรจะได้ชื่อว่า เป็นประชาธิปไตย

เมื่อศาลรัฐธรรมนูญมีคำสั่งยุบพรรคก้าวไกล ทำให้นอกจากที่นั่ง สส. ในรัฐสภาเปลี่ยนแปลงแล้ว ยังมีผลพวงที่ตามมาหลายอย่างมาก เช่น ความเป็นไปได้ของ สส. ในการย้ายพรรค แนวทางการดำเนินงานภายใต้งานที่ รองประธานฯ ที่สิ้นสุดสมาชิกภาพต่อ หรือจะเป็นการโหวตเพื่อแก้ไขรัฐธรรมนูญในอนาคต รวมไปถึง พรบ.ประชามติ และการทำประชามติเพื่อแก้ไขรัฐธรรมนูญ นอกจากนี้ ยังมีกรณ๊ของนายกรัฐมนตรี ที่จะมีการตัดสินในวันที่ 14 สค. นี้ ว่าจะพ้นจากตำแหน่งหรือไม่ การเมืองไทย จะเข้าสู่จุดเปลี่ยนแปลงอีกครั้งหลังจากสัปดาห์หน้า หรือไม่...