پادکست فراگفتار
پنج گفتگو با دکتر حسین سامعی در باب رویارویی با ورود واژگان «بیگانه» به زبان فارسی
پیش درآمد: طرح موضوع
سوال: با ورود واژگان «بیگانه» به فارسی چه کرده اند و چه باید کرد؟ جلوگیری، معادل سازی، یا آزاد گذاشتن ورود واژه‌ها به شکل اصلی؟
توجه: نام این مجموعه نخست «واژه سازی» بود که بعدا آن را تغییر دادیم به «برنامه ریزی زبان» که نام مناسب تری است. واژه سازی تنها موضوع قسمتی از این گفتگوهاست و همچنین به شکلی مفصل تر در یکی از گفتگوهای آینده به آن خواهیم پرداخت.
سلام دوستان. در این گروه از پادکست های فراگفت، مجموعه‌ی دیگری از گفتگوهای مرا میشنوید با دکتر حسین سامعی، زبانشناس، پژوهشگر سابق فرهنگستان زبان و ادب فارسی، و مدرس فعلی دانشگاه اموری در ایالت جورجیا:
http://mesas.emory.edu/home/people/faculty/samei.html
موضوع این مجموعه‌ی گفتگوها برنامه ریزی زبان در زبان فارسی است با تاکید بر حساسیتهای معطوف به ورود واژه‌های به اصطلاح بیگانه به زبان فارسی، حساسیت هایی که هدفشان به طور مثال گاه واژه‌های عربی است و گاه واژه های غربی.
در آستانه‌ی انتشار این مجموعه‌ی گفتگوها اتفاقن برخوردم به یکی از برنامه‌های پربار پرگار که موضوع و سهم بزرگی از محتویاتش همخوانی دارند با محتویات این گفتگوها. به علاوه محتویات این گفتگو ها بسیاری از مطالب آن برنامه را به شکل مفصل تری توضیح می دهند. دیدن آن برنامه را هم به شما توصیه می کنم:
https://youtu.be/3ri9iMyU7Jg
به طور خلاصه تلاش این گفتگو ها روشن تر کردن جنبه های علمی و زبان شناسی موضوعات گاه بحث بر انگیزی است مثل موضوعات زیر: آیا باید حتی الامکان از به کار بردن کلمات عربی در گفتار یا نوشتار فارسی خودداری کرد؟ کامپیوتر بگوییم یا رایانه؟ کلمه‌ای مثل رایانه چگونه ساخته شد و چرا؟ سه فرهنگستان زبان ایران درسه حکومت اخیر ایران چگونه به وجود آمدند و چه کردند؟ آیا زبان فارسی به سوی انحطاط و مرگ میرود؟ کدام روش برای پیشرفت علمی ایرانیان مناسب تر است، وام گیری مستقیم واژه های بیگانه (کامپیوتر) یا معادل سازی (رایانه)؟در ضمن در این گفتگو ها نکات جالبی مطرح می شوند مثل قضیه کلاسهای تمام انگلیسی در یکی دو دانشگاه ایران؛ و تاریخچه یا ساختار واژه‌هایی مثل ارتش، گمرک،ریال، خودرو، پاتک، ترابری، اکسایش،ابر کومه ای؛ و کلمه ای که این روزها بسیار میشنویم: نوستالژی، چرا نمیگوییم نوستالجیا؟
این مجموعه شامل پنج گفتگو ست در پنج پادکست جدا. خلاصه آن پنج گفتگو را در ادامه این پیش درآمد آورده‌ایم. به علاوه، برای هر گفتگو فهرستی فراهم کرده‌ایم از موضوعات و قسمت های آن گفتگو و بعضاً با آدرس زمانی بعضی قسمت‌ها. پخش کننده پادکست شما هرچه باشد، احتمالاً هر پادکست قسمت توضیحاتی دارد. فهرست هر گفتگو را ضمیمه کرده ایم به قسمت توضیحات پادکست آن گفتگو. مجموعه‌ی هر پنج فهرست هم برای مراجعه در پایین آمده. چون گفتگو های مختلف و قسمت های هر گفتگو کمابیش از هم مستقلند، اگر مایلید می توانید به کمک فهرست، قسمت های مورد علاقه خود را برگزیده و گوش کنید. به طور مثال، گفتگوی پنجم، چنان که از عنوانش بر می‌آید، به سوالی می‌پردازد که هسته اولیه این گفتگوها بوده و انگیزه بسیاری از فارسی زبانان است در موافقت یا مخالفت با ورود واژگان بیگانه یا معادل سازی: آیا نگهبانی از زبان در مقابل واژگان بیگانه لزومی دارد؟ اگر برای شما هم این سوال اصلی است و در عین حال وقت یا حوصله گوش کردن به دیگر گفتگو ها و قسمت ها را ندارید، می‌توانید یکراست بروید به سراغ گفتگوی پنجم یا قسمت های خاص آن.
خلاصه ای از محتویات هر گفتگو:
گفتگوی اول موضوع واژگان بیگانه و ورود آنها را به یک زبان معرفی و بررسی می کند. این گفتگو شامل موضوعاتی است درباره رابطه این مسئله با پیدایش حکومتهای نوع جدید و زبان های ملی، درصد واژه های عربی در متون مختلف، و تاریخچه دستور زبان نویسی در فارسی و عربی.
گفتگوی دوم اختصاص دارد به تاریخ و اشکال قرض گیری زبان فارسی از زبانهای دیگر مانند عربی و زبان های غربی. این گفتگو شامل نکاتی است مانند خوبیها و بدی‌های قرض گیری فارسی از عربی؛ تاریخ قرض گیری فارسی از زبان های غربی در سده های ۱۲۰۰ و ۱۳۰۰ هجری شمسی؛ و دلایل احتمالی اینکه کلماتی که از زبان های غربی قرض گرفته می‌شوند معمولاً با تلفظی نزدیکتر به تلفظ فرانسوی آن کلمه وارد فارسی می‌شوند و نه تلفظ انگلیسی.
گفتگوی سوم اختصاص دارد به یکی از دست‌اندرکاران اصلی برنامه ریزی زبان، یعنی فرهنگستان زبان. این گفتگو تاریخ و خصوصیت های سه فرهنگستان زبان ایران در در سه دوره حکومتی مختلف در سده ۱۳۰۰ هجری شمسی را بررسی می‌کند...
