Hoxe no Galiportus falamos de dous eventos que fan as delicias a norte e sur da Raia. Dunha parte, o Culturgal, feira cultural pontevedresa celebrada dende hai ben anos, e con vontade de se propagar a outras vilas e cidades galegas. Ao telefone, o seu director, Camilo Franco, que nos conta os segredos dunha festa á que cada ano acoden máis e máis persoas. E no futuro, hai espazo para "celebrar a cultura e culturizar a festa", tamén como punto de encontro coa comunidade alén Minho? Por outro lado, achegámonos até Montalegre, no Barroso transmontano, para conversarmos con Otelo Nuno Rodrigues, director do Ecomuseu e coordinador da Sexta 13, espectacular festa que se celebra só cando sexta e dia 13 se encontran no ano. Unha idea de festa de rúa, asociada á figura do Padre Fontes, e que dende hai décadas xunta millares de persoas baixo misticismo, as premonicións, as bruxas, ou a mítica queimada. En fin, un encontro de dous modelos co toque final de Mondra: "Teño o caldo quente".

Ponte nas Ondas supón toda unha chea de lembranzas para xeracións de escolares e universitarios que participamos no maior festival radiofónico galaico-portugués. Lonxe xa daqueles inicios entre Salvaterra e Monção, hoxe o PNO é un festival tamén audiovisual, con transmisións en directo (e en plataformas como Youtube) desde múltiples lugares a un e outro lado da Raia. Foi unha marabilla colaborar coa iniciativa, desde a sede da Radio de Allariz, e escoitarmos boa música, grandes personaxes a parabenizar este xenial aniversario, ou conversarmos con X. M. Cid, ex-decano da Fac. Cc. Educación de Ourense, e un dos grandes activistas de PNO. Como non, recibimos nos estudios a ducias de escolares (de 5 de primaria) do CEIP Padre Feijóo da vila alaricana. Eles vannos contar moitas cousas sobre a estreita relación entre galegos e portugueses! Non vos perdades este especial de radio escolar global, conducido polos grandes Carlos Fdez. e Gusi Domarco, nos mandos técnicos. Un esforzo no directo.. e a por outros 30 anos máis!

E continuamos neste especial de Banda Desenhada, a norte e sul do Minho, a falar com o Xico Paradelo, professor, ativista e ilustrador galego sobre o panorama da BD ontem e hoje. O quê se está a fazer? Junto a ele, conversamos com a Iria Aldegunde (filóloga e ilustradora formada nesse "Garaxe Hermética), uma das galegas que já começa a ser referência no setor. A Iria conta-nos das suas obras (Memorias dun neno galego), da figura de Castelao e das perspetivas de BD a papel na era digital...

Por outro lado, de Lisboa atende-nos o João Mascarenhas, grande ilustrador em Portugal, apesar de ser engenheiro de profissão. O João fala-nos da sua premiada figura do "Menino triste" (o seu alter ego), da sua experiência, momento atual da BD em Portugal (com muito a ver com a ciência), novas maneiras de focar esta arte, os relacionamentos com a Galiza, e um longo etc. de questões arredor da BD.

Olha que maravilha de histórias!

Chegou o momento de falar no Galiportus de Banda Desenhada (Cómic), essa arte de contar histórias a quadrinhos (como chamam os brasileiros), quer seja a preto e branco, quer a cor. E como tinhamos tanto para contar, fizemos dois capítulos. Acompanhou-nos na rádio o professor e ativista de Ourense Xico Paradelo, o qual nos falou daquela BD dos anos 80 e 90, com o Frente Comixário, o Colectivo Pestinho e o trabalho fantástico da Casa da Juventude. Ao telefone, atende-nos o Kiko da Silva, ilustador e diretor da primeira academia galega de BD, "O Garaxe Hermético". Falamos da sua ligação com os dessenhos gráficos, do frágil momento atual do humor (afetado pela censura), dessa retranca galega, do futuro... e muito mais!

A música do fim, "Chula gaiteira", dos Gaiteiros de Lisboa, a evocar aqueles 90's do Xabarín Club.

Viva!

Hoxe toca falar de deporte, de ciclismo. E facémolo logo da celebración da IV edición do "Gran Camiño", a volta ciclista galega (e portuguesa este ano) que pretende dar a coñecer os Camiños de Santiago. Conversamos co organizador, o ex-ciclista de Teo Ezequiel Mosquera (subcampión da Volta a España en 2010) ; o director do Tavfer-Mortágua, o vilagarcián Gustavo César Veloso (gañador de até 11 etapas na Volta a Portugal, a desenvolver a súa carreira desde hai anos a sur do Minho); e o ciclista profesional de Barcelos João Matias, que participou na proba deste ano e que nos atendeu dende Turquía, onde estaba a preparar unha proba de pista coa "seleção". Tamén intervén no programa o vereador (concelleiro) de Deportes da Câmara de Matosinhos, Nuno Santos, aproveitando que o Gran Camiño "paralizou" a área metropolitana do Porto este ano. Vaia alianza entre Galiza e Portugal, no ciclismo!!

A música do final, como non, de Queen: "Bycicle Race". A dar pedal!!

Sempre que se achega esta época do ano, na primavera (ou no outono), xorden as mesmas preguntas: por que (ou para que) cambiar a hora?

Cales son as implicacións destas cuestións no que respecta o impacto enerxético ou a vida das persoas? A maioría da poboación parece non querer a mudanza estacional da hora. En relación con isto, moitos son os que, de vez en cando lanzan aquilo de... deberia ter Galiza a mesma hora de Portugal?

Agora ben, perante tanta opinión sen fundamento, quixemos falar cos que máis saben do tema. Conversamos co galego Jorge Mira, investigador, divulgador científico e doutor en física pola USC, membro da RAG e da comisión do goberno español para a análise da hora oficial. Maís fuso horario non é o mesmo que hora oficial, e tamén contamos no programa co doutorado portugués en astronomía, profesor do dpto. de física da Fac. CC. da Univ. Lisboa, Rui Agostinho. Rui foi, ademais, o responsábel do Observatório Astronómico de Lisboa e, asimesmo, o encargado do mantemento da hora legal e do servizo de distribución da hora legal portuguesa.

En fin, só temos que ouvir o que nos contan e facernos unha idea, desmentindo así falsos mitos sobre a hora! Unha gozada, coa música final de Manu Chao, co seu mítico "Qué horas son, mi corazón?".

Continuamos com esta nova série do Galiportus, dedicada a analisar a história de uma maneira simpática e muito vibrante. Buscamos chegar aos momentos históricos que uniram e separaram a Galiza e Portugal... e ainda aproximar-nos a essas pequenas histórias desconhecidas, as quais pertencem, quer de um passado longínquo, quer do último mês. Tudo é que faz parte da história: do Reino Suevo aos Irmandinhos, do Prestige às viagens do Vasco da Gama, dos contrabandistas da Raia aos perseguidos pelas ditaduras. E muito mais...

Hoxe falamos do Prestige, aquel buque que provocou en novembro de 2002 a maior catástrofe natural da historia galega. Eran tempos de incerteza, de inacción política e de falta total de información... mais o certo é que o Prestige acabou por afundir e 77 mil toneladas de fuel "repartíronse" polas rías galegas, afectando toda a costa atlántica das Landas francesas até o litoral portugués. Lembramos isto xusto cando unha ameaza similar foi desbotada pola acción da marina portuguesa. E é que foi Portugal o que, perante estas e outras ameazas marítimas, sempre ofreceu mellor resposta... e perspectiva mediática...

Hoxe chega aos estudios da radio Carlos Callón, Filólogo galaico-portugués, profesor da USC, ex-presidente da Mesa pola Normalización Lingüística (2002-2014) e escritor de varias obras sobre sociolingüística e xénero. Falamos dunha das recentes, O Libro Negro da Lingua Galega (2022), totalmente de actualidade, logo dos datos do IGE que avisan da tremenda perda de falantes de galego. Acompañados de Hector Casas, activista e colaborador, temos a sorte de lanzarlle moitas cuestións arredor desta obra, que non deixa de ser un manual de consulta sobre 500 anos de abusos, castigos e represión sobre a lingua e os galegofalantes. Porque a idea? Como a súa evolución e crítica? Que casos son os mais chamativos? Como foi transformándose a problemática a través destes séculos? Que mitos se desminten grazas a el? Evidentemente, e aínda que a cronoloxía do libro acaba en 1986 (haberá 2ª parte?), como ve a situación actual da lingua Callón? A respecto de Portugal (o autor vén de pasar varias temporadas en Lisboa) unha reflexión boísima: "a diferenza é que eles non teñen que escribir un libro negro da lingua portuguesa". As músicas, a cargo de Luz Casal (Negra Sombra) e de Verto (Oye Gaiego)

Vaia visita!

Continuamos com esta nova série do Galiportus, dedicada a analisar a história de uma maneira simpática e muito vibrante. Buscamos chegar aos momentos históricos que uniram e separaram a Galiza e Portugal... e ainda aproximar-nos a essas pequenas histórias desconhecidas, as quais pertencem, quer de um passado longínquo, quer do último mês. Tudo é que faz parte da história: do Reino Suevo aos Irmandinhos, do Prestige às viagens do Vasco da Gama, dos contrabandistas da Raia aos perseguidos pelas ditaduras. E muito mais...

Hoxe falamos dos primeiros humanos que chegaron á "Eurorrexión". Falamos de entre 180 mil a 130 mil anos antes da nosa época (no Paleolítico superior), e nun contexto temporal moi amplo, unha vez que aqueles "homínidos" parece que comezaron a migrar dende o centro de África cara esta parte do mundo, subindo polo actual norte de Portugal e chegando até a comarca de Vigo polo sur, segundo os últimos xacementos que se veñen de datar. Eles tamén atravesaban o Minho... que daquela, se cadra era mais un Sil, con forma de canón...

Hoxe toca novamente falar de cinema no Galiportus; de cinema "alternativo", case a medio camiño entre a ficción e o documentario. Trátase da produción "Deuses de Pedra", gravada durante 15 anos (!) nas incursións do seu director, o ourensán Iván Castiñeiras, licenciado en Historia da Arte pola USC e en cinema polo Conservatorio de cinema de Lisboa. Conversamos con Iván e preguntámoslle polo proceso, polos detalles da rodaxe e polo acollemento que o filme xa tivo en festivais como o de Rotterdam, onde a crítica foi máis que positiva.

Alén disto, chamamos tamén a unha das protagonistas, Cinda Freitas, habitante da freguesía de Moimenta (Vinhais) e nai de Mariana na película, esa rapaza protagonista que loita por encontrarse e medrar nunha zona rural, despoboada e con poucas (?) opcións de futuro. Após unha escolaridade feliz, chega a maioría de idade e a grande cuestión... irse da súa terra, estudar lonxe, ou ficar perto da súa familia, asumindo as "peaxes" que iso conleva...

Deuses de pedra, nese cantiño que supón a confluencia histórica dos reinos de Galiza, Portugal e León... Un mundo que continúa aí, reclamando o seu lugar no mundo.

A música final, respirando profundo... da man dos Quatro e Meia, co seu "Olá solidão".