Şiir yeni şairler ve yeni şiir kitaplarıyla yaşamaya devam eder. Her ilk kitap, şair için bir temel taşı sayılır. Şiiri, şairleri odağına alan "Şiir Gecesi" serimizde, bu kez şair Ömer Erdem'in moderatörlüğünde dünden bugüne ilk kitaplara bakacağımız bir dizi konuşma planladık.

Bu ilk bölümde, Tuba Bozkurt ilk kitabı Kontrollü Patlama'yı ve modern şiirimizin başat şairlerinden Gülten Akın'ın ilk kitabı Rüzgar Saati'ni konuşmak üzere konuğumuz oldu.

Bu topraklarda yetişmiş en önemli edebiyatçılardan Zaven Biberyan’ın “tamamlanamamış” otobiyografisi Mahkûmların Şafağı nihayet Türkçede Aras Yayınları tarafından yayımlandı.

Kitabı yayına hazırlayan Rober Koptaş ve yazar, denemeci Behçet Çelik ile Biberyan’ın dünyasına hem otobiyografisi hem külliyatı açısından yaklaşmaya ve çözümlemeye, Türkçe edebiyatla alışverişine yakından bakmaya çalıştığımız bu sohbetin moderatörlüğünü Mesut Varlık üstlendi.

İstanbul Edebiyat Evi'nde 2021 yılında gerçekleştirdiğimiz bu çevrimiçi buluşmada Ilya Kaminsky'yi, Yasemin Çongar'ın moderatörlüğünde, Selahattin Özpalabıyıklar'ın eşliğinde konuk etmiştik. Zoom üzerinden gerçekleştirdiğimiz canlı yayına Atlanta'dan katılan Kaminsky, Türkçede Selahattin Özpalabıyıklar’ın çevirisiyle, Harfa Kitap etiketiyle yayımlanan Sağır Cumhuriyet kitabından yola çıkan bir sohbette hem okurlarının sorularını yanıtladı hem de Özpalabıyıklar'la karşılıklı şiirlerini okudu.

Ilya Kaminsky'nin üzerinde 15 yıl çalıştığı, şiir formatında yazılan Sağır Cumhuriyet, adına uygun şekilde "işgal altındaki bir ülkede, şiddet ve baskı karşısındaki sessizliği, sessizliğin türlerini, sessiz bırakılmakla sessiz kalmaya karar vermek arasındaki farkı" anlatıyor. Sessizlik, burada sadece siyasi bir tema ya da elverişli bir metafor değil, Kaminsky'nin kısmen işitme engelli olması nedeniyle fizikî şiddetini de hissettiren bir durum. Her yönüyle üzerinde durulması gereken bir kitap!

Podcast dili İngilizcedir, buluşmanın Türkçe altyazılı video kaydını ise YouTube kanalımızda izleyebilirsiniz.

Mezopotamya ve Mısır dans stillerinden esinlenerek oluşturduğu modern dans programı ile Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde gösteriler yapan Leïla Bederkhan, ilkleri gerçekleştirmiş bir dansçı: İlk Kürt kadın modern dansçı. Kürt kültürünü dünyaya tanıtan ilk Kürt kadın dansçı. Mısır’da Sfenks önünde dans eden ilk modern kadın ve Atlantik’in her iki tarafında da alkışlanan ilk Kürt kadın dansçı. İlk Kürt-Yahudi dansçı. La Scala'da 23 Ocak 1932 tarihinde prömiyeri yapılan ve koreografisi Léonide Massine'e ait, Ottorino Respighi'nin Belkis, Regina di Saba (Saba Melikesi Belkıs) balesinde başrol oynayan dansçı, La Scala’da İstanbul doğumlu ilk kadın sanatçı Leyla Gencer’den önce sahne almıştı.

Bir Osmanlı Kürt ailesinden gelip sahneye solo dansçı olarak çıkmak başlı başlına bir devrim. Her koşulda Kürt olduğunu belirten, Kürt kültürünü tanıtan sanatçı, Abdürrezzak Bedirhan ve Romen Yahudisi eşi Osmanlı toprakları dışından gelen ilk kayıtlı diş hekimi Henriette Hornik’in kızı. Ayrıca Abdülhamit ve İttihat Terakki dönemini yaşamış, faili meçhul bir cinayete kurban giden, yönetime başkaldırmış bir babanın ve her şeye rağmen ayakları üstünde durarak örnek olan bir annenin kızı.

Avesta’nın yayımladığı üç farklı kitap Leïla adının gün ışığına çıkmasında, yurtdışı yayınlarda da yeniden adının geçmesinde ve Mezopotamya Dans Topluluğu tarafından sahneye taşınmasında etken oldu. Kitabın yazarı Leylâ Safiye'yi Abdullah Keskin moderatörlüğünde evimize konuk ettik. Konumuz tabii ki Leïla Bederkhan'dı.

Şiir Gecesi'nde Betül Dünder'in Mor Pasaj konuşmalar serisinin bu bölümünde, Dünder, Türkçe şiirin yeni yüzyılında şairin kimliği ve neliği üzerine, yazınsal sürecin farklı aşamalarında hem kendi hem de diğerleri adına var olmanın ve kolektif üretimin deneyimlerini şair-yazar Pelin Özer'le söyleşiyor.

Deniz Gündoğan İbrişim'in "Antroposen Çağı'nda Tanıklık ve Toplumsal Cinsiyet: Temsiller, İmkânlar, Dönüşümler" iki başlıklı konuşma serisinin ikinci konuşması. Bu konuşma, İzlanda’da yeryüzünden tamamen yok alan bir buzul kütlesi için düzenlenen uluslararası bir cenaze töreni ve kadınlar tarafından yakılan ağıt ile açılıyor, dünya edebiyatından Antroposen ve iklim anlatıları temsilleri, dönüşen, dönüştüren edebiyat tartışmalarıyla devam ediyor.

Seride konuşulacak yazarların arasında Yaşar Kemal, Bilge Karasu, Orhan Pamuk, Leylâ Erbil, Latife Tekin, Sema Kaygusuz, Deniz Gezgin, Amitav Ghosh, Kamila Shamsie, Uzma Aslam Khan ve Aminatta Forna bulunuyor.

Levent Kavas'ın 'yok'u yokladığı konuşma serisinde üçüncü bölüm: "Leibniz gelmiş geçmiş felsefecilerin en iyimseriydi belki de: Olanaklı dünyaların en iyisinde yaşadığımızı düşünürdü; dünya varsa bir nedeni vardı, biz varsak varolmamız gerektiğinden vardık. İlkin 'daha çok … değil' ilkesini evirip çevirip yeter neden ilkesini türeten bu uyanığın dile getirdiği, Heidegger’in de 'doğaötesinin temel sorusu' dediği 'Niye var var da yok yok?' sorusunu sormaya ne gerek vardı?"

Yapay mı, yazılım mı, yoksa Yalan Zekâ mı demeliyiz? Şu an etrafımızı her gün daha sıkı ağlarla sarmaya devam eden bu algoritma kodları, istesek de istemesek de bir süreliğine –ve büyük bir ihtimalle de bundan böyle her zaman– bizimle beraber olacak. Peki nedir? Daha da önemlisi ne değildir?

YZ sayesinde artık 100’den fazla dilin birbirine tercümesini her gün 500 milyon kişi kullanıyor. Sadece yazı mi? Tabii ki değil, emojilerimiz de YZ tarafından anlama “çevriliyor”. YZ Wall Street’te para kazandırıyor. Bankaya gitmeden çekinizi telefon aracılığı ile yatırabiliyor. Sanal dünyada alışveriş yaptıkça sizi sizden daha iyi tanıyor. Otelinizi, uçağınızı, Überinizi, e-postalarınızı sizin için seçiyor. Dünyanın kolay ya da zor bütün oyunlarında sizi yenebiliyor. Müziğinizi seçebildiği gibi besteleyebiliyor da. Doktorlara teşhiste yardımcı oluyor. Hatta avukatları kontrat analizinde yarı yolda bırakıyor.

Peki hiç mi hatası olmuyor? Irk ayrımcılığı yapabiliyor. Çok kısa sürede insanlığın kötü yönlerini öğrenip yaratıcıları tarafından mecburen tedavülden kaldırılabiliyor. Bir ise girememenize sebep oluyor. Ve belki de yavaş yavaş işlerimizi elimizden alıyor! Bu sohbetimizde YZ’nin gizem perdesini biraz aralayıp, yapaylıktan somutluğa doğru bir adım atmaya çalışacağız. Herkesin rahatlıkla izleyebileceği, teknik jargona boğulmamış bir sohbet olacak bu.

1915 Ermeni Tehciri ve soykırımı sırasında Ermenileri koruyan, kollayan ve evlerinde neredeyse tehcir bitene kadar hayatını tehlikeye atarak saklayan müslüman Kürtler, Araplar ve Türkler oldu. Bu kişiler İttihat ve Terakki idaresinin “evlerinde Ermeni saklayan tespit edilirse idam cezasıyla hüküm giyeceklerdir” emrini hiçe sayarak, kendi yaşamları pahasına Ermenileri saklamaya devam ettiler. Bu aslında bir anlamda Müslümanların, İttihat ve Terakki’nin aldığı kararlara ve imha politikasına göstermiş oldukları bir direnişti.

Bu programda İttihat ve Terakki iktidarının emirlerini hiçe sayarak Ermenileri hayatı pahasına korumaya, kurtarmaya çalışan; onları ve sürgün yolundaki mutlak ölümden kurtarmak için çabalayan birinden bahsedeceğiz: Cemil (Bahri) Könne’den…