Наука за сите

Звукот на моторните пили е најстрашниот звук за дрвјата. Неверојатно е колку сме им неблагодарни на овие прекрасни организми кои ни го прочистуваат воздухот, односно ни го снабдуваат со кислород, и со тоа – ни овозможуваат да дишиме. Но дрвјата прават и многу други корисни работи за нас – на пр. оние кои растат покрај реките – т.н. „рипариски шуми“ – нѐ штитат од поплави и ерозии, ја филтрираат и прочистуваат водата и се живеалиште за многу животни коишто живеат покрај реките.

Токму ваквиот вид на дрвја, нивната биологија и значење ги проучува нашата соговорничка, Ивана Лозановска, која е докторанд на Универзитетот во Лисабон, Португалија. Во оваа епизода од „Наука за сите“ подкастот, разговараме и за концептот на екологијата како наука која има далеку поголем опсег од популарното разбирање на истата само како „чистење на околината“. Ивана беше љубезна да објасни и како хидроцентралите и браните влијаат врз животната средина, што може да направиме за да ги зачуваме реките и вегетацијата околу нив, збор-два кажавме и за животот во Португалија каде што студира, разјаснивме која е разликата меѓу „еколозите“ и „екологистите“, зборувавме како е да се кампува и истражува предели во името на науката и многу други интересни и битни работи. Затоа, не ја пропуштајте оваа 16-та епизода од „Наука за сите“ подкастот со Атанас Кирјаковски.

МУЗИКА: Purple Planet Music

Најава за епизода #16 со екологот Ивана Лозановска од Универзитетот во Лисабон, Португалија.

Добредојдовте и во оваа епизода од Наука за сите подкастот. Ако сте слушнале досега барем една епизода, ако сте слушнале барем еден разговор со некој од нашите паметни гости, веруваме ќе се сложите дека науката има моќ да го види невидливото, односно да ги открие и разоткрие убавините на реалноста. Но истовремено, мораме да признаеме, таа ги разоткрива и опасностите кои секојдневно нѐ демнат. Иако делува страшно, тоа што науката нѐ соочува со суровите факти на реалноста, всушност ја прави најкорисната алатка којашто човештвото ја стекнало досега.

Оваа алатка во рацете на денешната гостинка – Милка Љончева – која е докторанд и млад истражувач на институтот „Јожеф Стефан“ во Љубљана, Словенија, на одделот за Науки за животната средина – открива многу за огромниот број на органски загадувачи присутни во нашата средина и нашето тело. На пр. дали знаевте дека конзервансите кои се додаваат во голем дел од козметичките производи всушност содржат супстанци кои имаат токсичен ефект на долг рок, како за нас, така и за останата флора и фауна откако ќе завршат во отпадните води? Милка дополнително објаснува што е експозомика и како нејзината лабораторија развива методи за детекција на илегални дроги во канализацијата. Во разговорот, го дискутираме и загадувањето на реките и Охридското езеро, но и проблемот со пречистителните станици во Македонија кои се далеку од потребното ниво на функционалност. Вреди да ја дослушате докрај епизодава. Уживајте.

МУЗИКА: Атанас Кирјаковски

Ова е најава за Епизода 15 од Наука за сите подкастот во која Атанас Кирјаковски разговара за органските загадувачи со Милка Љончева.

МУЗИКА: Атанас Кирјаковски

Добредојдовте во вториот дел од епизодата за психологијата на епидемиите. Во првиот дел, односно епизода 12 од Наука за сите подкастот заедно со Гоце Симоноски ја аргументиравме потребата епидемиите да се решаваат мултидисциплинарно, односно објаснивме како психолозите, социолозите и когнитивните научници можат да им помогнат на епидемиолозите, лекарите и биолозите со совети за модификација на човековото однесување базирани врз научни докази.

Зборувавме за концептот на „физичко“ дистанцирање наспроти социјалното, улогата на медиумите и социјалните мрежи во време на епидемии, за еволуцијата на механизмите за детекција на опасност, за личната одговорност на индивидуалецот кон групата, за искуствата од другите земји, како и за македонската култура во контекст на епидемијава.

Во второт дел започнуваме со демистификација на теориите на заговор и лажните вести, можните начини на кои научната комуникација со населението може поефективно да се одвива со цел да го убеди да практивува здрави навики и совесно однесување, понатака разговараме за социјалната изолираност и осаменост и ред други интересни теми кои се релевантни во овој момент.

Најава за вториот дел од подкаст епизодата „Психологија на епидемиите“.

Во оваа епизода од Наука за сите подкастот гостинка ни е Билјана Мојсоска. Таа е авторка и дел од нашата иницијатива веќе подолго време. Инаку Биби е доцент по органска хемија и микробиологија на Универзитетот Роскилд во Данска. Со нејзиниот тим работи на синтеза на нови антибиотици. Вели дека сѐ уште крши јазици со данскиот, а во слободно време ужива во сликарството и музиката.

Биби раскажува како ги обучуваат нивните студенти критички да размислуваат, а потоа истите принципи на скептицизам, студиозност и претпазливост ги препорачуваме и на генералната публика преку разни примери и ситуации. Се надеваме дека ќе ви дадеме некои идеи како полесно да препознавате и демистифицирате лажни вести и сензационалистички наслови – „Не верувајте во сѐ што ќе прочитате“ – нека биде мотото на оваа епизода од Наука за сите подкастот.

МУЗИКА: Purple Planet Music

Ова е тизер за подкаст епизода #13 наскоро во која Атанас Кирјаковски и Билјана Мојсоска од Роскилде универзитетот во Данска зборуваат за концептот на граѓанин-истражувач и критичкото размислување во ера на интернет и масовни медиуми.

Паралелно со епидемијата на коронавирусот, се шири и една друга епидемија – епидемијата на стравот, паниката, погрешните информации, теориите на заговор, меѓусебната нетрпеливост и политичката поларизираност. Дополнително, во култури како македонската на пример, честопати е евидентно и непочитувањето на препорачаните мерки на однесување за време на епидемии и значаен дел од населението не практикува физичка дистанца. Ваквите реактивни појави дополнително ја комплицираат епидемијата и ја претвораат во еден уште потежок проблем. Оттука, правилното и објективното разбирање и менаџирање на човековото однесување во време на природни непогоди и епидемии е од исклучителна важност.

Со цел подобро да се разбере однесувањето на луѓето за време на епидемии, Атанас Кирјаковски и Гоце Симоноски го дискутираат неодамна објавениот препринт од поголема група на научници од општествените и бихејвиоралните науки од најдобрите универзитети во светот, во кој тие означуваат неколку битни аспекти на однесувањето, дискутираат и предлагаат идеи и даваат сугестии со цел да им помогнат на оние коишто носат одлуки за справување со епидемијата и на оние коишто макотрпно работат на пронаоѓање третман и вакцина.

Според овие научници, во првиот ред на борбата за справување со коронавирусот се токму здравствените работници, биолозите, епидемиолозите, компјутерските научници и инженерите, но голем допринос можат да дадат и општествените и бихејвиоралните научници во однос на идентификувањето и креирањето на ефективни здравствени пораки, да ги советуваат институциите и оние кои носат одлуки во однос на ефективно спроведување на мерките за совесно и рационално однесување, да помогнат во менаџирањето на неминовните чувства на осаменост и анксиозност, да ги идентификуваат културолошките фактори кои допринесуваат во ширењето на коронавирусот, да го мотивираат населението да опстои во време на овој предизвик и да им помогнат на што е можно повеќе луѓе не само да останат биолошки, туку и психолошки здрави.

Ова е тизер за подкаст епизода #12 наскоро во која Атанас Кирјаковски и Гоце Симоноски зборуваат за психолошките аспекти на коронавирус епидемијата.