श्रीकृष्ण जन्माष्टमी आणि गोपाळकालाच्या निमिताने भगवंताचे, या परमानंदाचे भावपूर्णतेने गायन घडावे या आर्ततेपोटी हा एपिसोड प्रकट होत आहे. " ऐसा परमानद श्रीहरी मम हृदयी वसावा "

या स्वरचित श्रीकृष्णाष्टकाचे काहीसे गायन व त्यानिजबत कीहीसे कथन घडले आहे. श्रीकृष्णाष्टक हे असे आहे.

कदाचित कालिंदीतटी सुरस वेणुगायन करी जो

स्वानंदे सहज गोपीमुखकमलांसी फुलवी जो

ब्रह्मा, महेशा, गणेशा पदारविंदी विसावा

ऐसा परमानंद श्रीहरी, मम हृदयी वसावा || १||

करीं वेणू, सवे धेनु, पितांबर कटी भरजरी

सुवर्णमुकुट मस्तकी, शोभे मयुरपंख त्यावरी

राधिका रमण, मदन मोहन, घुमवि पावा

ऐसा परमानंद श्रीहरी, मम हृदयी वसावा || २||

पूजाग्रणी बैसवी पितामह, परमपुरुषोत्तमा

प्रेमे पूजिता पावला  परम प्रेम धामा

शरपंजरी जरी तो, वरीतो स्वरुपसुंदर माधवा

ऐसा परमानंद श्रीहरी, मम हृदयी वसावा ||३||

लपविता वस्त्र प्रार्थिती व्याकुळ गोपललना

लावण्यस्वरूप देखिता लोटला प्रेमपूर नयना

हृदयांतरी श्रीहरी तव  शुभपदकमल ठेवा

ऐसा परमानंद श्रीहरी, मम हृदयी वसावा  ||४||

पुरवुनि वस्त्र त्वां, रक्षिले द्रुपद दुहीता

त्यजू्नी राजमंदीरा पावसी विदुराघरी अच्युता

भेटता सुदामा रंगला मंगल मिलनोत्सवा

ऐसा परमानंद श्रीहरी, मम हृदयी वसावा ||५||

अर्पिता तुलसीदला भक्त भार्या रुक्मिणी

हृदयांकित झणि जाहला यदुपति चक्रपाणि

आणिला प्राजक्त अंगणि नमवुनि इंद्रादीदेवा

ऐसा परमानंद श्रीहरी, मम हृदयी वसावा ||६||

“मामेकं शरण व्रज” म्हणोनि बोधिले पार्था

सारथ्य करित रक्षितों पांडवा समरांगणी सर्वथा

प्रेमे रमवि जो स्वरूपी, प्राण प्रिय  उद्धवा

ऐसा परमानंद श्रीहरी मम हृदयी वसावा ||७||

ॐ कारा प्रभुवरा  प्रणवनाद  सुंदरा

पदांबुजी  रंगुनी सेवितो  प्रेमामृत धारा

जवळुनि हृदयी, कवळी जो प्रेमे सदभावा

ऐसा परमानंद श्रीहरी, मम हृदयी वसावा ||८||

जय परमानंद….   

"नभासारखे  रूप या राघवाचे" की " राघवासारखे रूप हे नभाचे " नेमकेपणाने काय प्रकट होते आहे श्री समर्थ रामदास स्वामींकडून.? हा द्रुष्टान्त नेमकेपणाने कोणते दर्शन देतोय  आपल्याला? अनादी, अनंत, असीम आकाश, त्यात वहात येणारे ढग , पांढरे,  काळे,  विविध रंगाने नटलेली आकाशाची प्रभा हे  माझ्या समग्र अस्तित्वाला   अचंबित करते. काहीसे मूळ अस्तित्वाकडे प्रेरित करणारे हे शब्द आहेत असेच जाणवते मला.  आकाश  म्हणा तसे अनुभवता येत नाही जसे आपण टेबल वा खुर्ची अनुभवतो. वस्तूंना स्पर्श करता येतो, गंध घेता येतो, चव घेता येते, मोजमाप करता येत तसे आकाशाचे नाही. म्हणून आकाश म्हणून काही अस्तित्व नाही. पण जे जाणवते त्याला आपण आकाश म्हणतो. आकाश जसे अनादी, अनंत, असीम, व्यापक तसा स्वामी समर्थांचा अनुभव.  जो त्यांनी स्वताच्या हृदयात घेतला. या अनुभवाला ते प्रभू राम म्हणत आहेत. नभासारखे रूप या राघवाचे,  यातील " या राघवाचे " म्हणताना त्यांचा हात हृदयाशी जातो. जणू हृदयस्थ राम जो अनादी अनंत सर्वव्यापी चित् स्वरूप आकाशासारखा. 

आता कुठे प्रेम प्रभुंचे

 --- प्रेम ही मुळात मजबूरी आहे. श्रद्धा आहे तिथे सबुरी असेल पण प्रेम आहे तिथे  मजबूरी असते. रहावत नाही हो ! सर्वसाधारणपणे प्रेमी  व्यक्तींच्या संबंधात असे घडत असले तरी ईश्वरी प्रेमातील मजबूरी भक्ताला परिपूर्णतेकडे नेत असते.  ईश्वरी प्रेमाने जो जगला त्याला मात्र शेवटच्या क्षणापर्यंत प्रेमानंदाचा अनुभव असतोच असतो.  म्हणूनच या  ईश्वरी प्रेमाबद्दल स्वत: नारद महर्षि आपल्या   भक्तीसूत्रात म्हणतात " हे प्रेम नव्हे साधारण, ईश्वरावरील निरूपम, क्वचित एखादा पावे खूण" या जाणिवेतून ही गझल प्रकट होत आहे. 

आता कुठे प्रेम प्रभुंचे,  लाभाया लागले ! 

स्पंदनातूनी सूर समर्पणाचे घुमाया लागले !! 

तसा मी विखुरलेला,  चार चौघांसारखा ! 

एकवटले हृदय माझे प्रभूचरणी मिळाया लागले !!

अर्पाया तुज सखया, वेचू कोणती फुले मी ? 

ओंजळीत आजकाल, हृदय माझे दिसाया लागले !! 

ऐकता बोल तुझे,  मी असा शांत, शांत निवांत !

ऊमलता ओठ अवचित, गीत तुझे जुळाया लागले !!

हरवतो सखया सारखा, तुला शोधताना !

क्षण हरवण्याचे सारे, आता  फळाया लागले !! 

नाकारले नाही कधी,  मैफिलित माझिया  कुणा ! 

सोयरे तकलादू,  मागच्या मागे वळाया  लागले !!

प्रितीच्या अंतरी मी, हलकेच डोकावतो तेव्हा ! 

आसमंत अवघे परमानंद गायनी,  डोलाया लागले. !! 

 जय परमानंद !! 

वर्तमानेषु वर्तन्ते- प्रत्येकाला आपले जीवन आनंदाचे , शांतीचे , समाधानाचे व्हावे असे स्वाभाविकपणे वाटत असते. पण जीवन म्हणजे नेमकेपणाने काय हा प्रश्न आहेच. वास्तविक जीवन हे क्षणाक्षणातूनच जगले जात असते आणि तसा तसा अनुभव येत असतो. तेव्हा जीवन म्हणताना प्रत्येक क्षण समोर येतो.  म्हणूनच  वर्तमानाला टाळता येत नाही. तोच तर सातत्याचा खरा सोबती आहे. प्राप्त घडीला दुर्लक्षित करता येत नाही. प्राप्त घडीतील स्वताचे अस्तित्व शांति समाधानाचे आहे का ? या दिशेने जागरूक होणे अगत्याचे ठरते. माझा जोर वेळेवर वा क्षणावर नाही तर त्या घडीच्या स्वताच्या अस्तित्वाच्या गुणवत्तेवर आहे. जगण्याच्या सखोलतेवर आहे. " काळ देहासी आला खाऊ, आम्ही आनंदे नाचू गाऊ " असा  ठामपणे उद्घोष करणार्‍या संताच्या जगण्याची थोर गुणवत्ता या हृदयाला जागं  करते. म्हणूनच माझे ध्येय "शेवटचा दिवस गोड जावा" हे नाही तर प्राप्त घडी अमृताची व्हावी  हे आहे. हे ध्येय येणार्‍या प्रत्येक घडीसाठी  आहे. यासाठीच हे चिंतन  "वर्तमानेषु वर्तन्ते.."      

"जेथे नाही भय , जेथे नाही चिंता , जेथे नीरवता शांततेची". भगवंताचे, या नारायणाचे वर्णन शांताकारं, भुजगशयनं असे केले गेले आहे. शांति हेच त्याचे अस्तित्व. पण मला ती कधी अनुभवास येत नाही. ही वस्तुस्थिती आहे. मी भय , चिंतेने ग्रस्त आहे. हे भय , ही चिंता आहे कुठे? अनुभवास येते कुठे ?  हा  शोध कसा घडतो ? या शोधाला कोण आणि कसे प्रेरित करते ?  ही चेतना कुठून कुठे प्रवाहीत होते ?  हे चिंतन येथे शब्दरूप झाले आहे.  

"जेथे नाही आज, जेथे नाही काल, जेथे सर्व काळ थांबविला "  प्रभूञ्च्या एका काव्यातील हे शब्द आहेत. "देवा कडे गेलो, माझ्या घरी आलो, येऊनी पावलो मूळस्थानी " या काव्यातील ओळी  आहेत या.  वास्तविक हा माझा अनुभव नाही, तरी अनुभवाच्या दिशेने मला सातत्याने प्रेरित असतात हे शब्द. या निजबत स्वताचा शोध घेणे स्वाभाविकपणे घडत असते. काळ  थांबविणे म्हणजे नेमकेपणाने काय ? हा  काळ कोणता ? खरेच काळ म्हणून काही आहे का ? मनाच्या ठिकाणी काळ म्हणून काही निर्माण होतो का ?  या या सार्‍या प्रश्नांनी  मी अधिकाधिक सखोल होत रहातो. समृद्ध होत रहातो.  हेच काहीसे शब्दांकीत झाले आहे येथे.  

" ते प्रभू मी पहातो " यात ' ते प्रभू' म्हणजे नेमकेपणाने कुठे निर्देश होतोय हे जाणून घेण्यासाठी लक्ष्मी, नारायणाचे परमभक्त श्री नारद महर्षी यांना विचारते.  तेव्हा नारद महर्षी लक्ष्मीला काय सांगतात, कसे सांगतात अन लक्ष्मीचे समाधान कसे होते याचेच वर्णन आले आहे. प्रत्यक्षाहुन परमसुंदर असे नारायणाचे ध्यानमधूर दर्शन जे नारद महर्षी स्वताच्या ठिकाणी अनुभवतात तेथेच हा निर्देश नाही का ? हे या चिंतंनातून प्रकट होत आहे. 

"ते प्रभू मी पहातो, मूर्ति जयांची अंतरी ध्यातो " . भक्त देवाला प्रत्यक्ष पहात असतोच. असे पहाता पहाताच देव भक्ताच्या प्रेमाचा अन भक्त देवाच्या प्रेमाचा होत रहातो. डोळ्यांचे पहाणे भक्ताच्या अंतरंगापर्यंत पोहचत असते. असे दीर्घकाळ घडता घडता आता देवाला अप्रत्यक्षपणे पहाणे देखील सुरू होते कारण आता देव केवळ बाह्यांगाने पहाण्यापुरता न रहाता अंतरंगाचा होऊ पहातो. जिथे ध्यासातून ध्यान साधले जाते.  प्रत्यक्ष देव समोर असताना ध्यान नाही लागू शकत पण देव समोर नसताना मात्र ध्यानाला पर्याय उरत नाही . ही ध्यासाची किमया घडताना जे काही उगवून आले तेच येथे प्रकट झाले आहे.   

"देवाचिये द्वारी, उभा क्षणभरी " क्षणभर कशाला , किती तरी तास उभा असतो मी दर्शनासाठी. पण मुक्त झाल्याचा अनुभव नाही  हे वास्तव आहे माझे. तेव्हा उभे रहाणे म्हणजे नेमके काय ? हा  प्रश्न पडतो. खरे सांगायचे तर,   हा प्रश्न पडत नाही, तर ठाम  उभा रहातो.  साधक तोच जो या प्रश्नाच्या शोधात निघाला प्राणपणाने. या शोधात काय काय गवसले, काय अनुभवाचे झाले,  त्याचे काहीसे शब्दांकन म्हणजे हा एपिसोड.   

एका छोट्या कथेचा शोध घेता घेता संत ज्ञानेश्वर माऊलींच्या  "देवाचिया द्वारी उभा क्षणभरी " या हरिपाठाच्या अभंगा पर्यन्त पोचलो. अंत:करणापासून देवाला सन्मुख होताना जे काही आंतरिक स्पंदन घडले तेच प्रकट झाले एवढेच.