देवाच्या, सद्गुरूंच्या निजबत हृदयात जाणवणारी कृतज्ञता भक्ताकडून सातत्याने प्रकट होत असते. अंतरंगाकडून बाह्यांगाकडे वहात असते ती. भक्ताचे अस्तित्व केवळ देवाचे केवळ उतराई होण्यापुरते उरते. म्हणूनच तो म्हणतो 

माझ्या कृतज्ञतेची ओंजळ , सागरा अर्पिते सागरचे जळ !

माझ्या कृतज्ञतेची ओळ , परमानंद उच्चारी सर्व काळ  !

माझ्या कृतज्ञतेचा छंद, परमानंद चरणांचे लवितसे गंध !

माझ्या कृतज्ञतेचा ताल , अंतरी घुमवी परमानंद बोल ! 

माझ्या कृतज्ञतेचा भाव , हळुवार सांभाळी परमानंद ठेव !

माझ्या कृतज्ञतेची साय, परमानंद प्रेमाची दाटली साय !

माझ्या कृतज्ञतेचा देव, सद्भावापोटी परमानंद नाव !

माझ्या कृतज्ञतेचा देव, सद्भावा ओठी परमानंद नाव ! 

देवाच्या भक्तिने भक्त जसजसा घडत रहातो तसतसे त्याचे जीवन आनंदाचे, समाधानाचे शांतीचे होत रहाते. या अनुभवापोटीच भक्त देवाच्या निजबत कमालीचा कृतज्ञ होऊन रहातो. ही भक्ताची कृतज्ञता त्याच्या कडून सहज प्रकट होत रहाते. अशी कृतज्ञता  " जय परमानंद " या व्हाट्सअ‍ॅप ग्रुपच्या प्रेमीजनांकडे ऑन लाइन कार्यक्रमात माझ्याकडून प्रकट झाली.  या  हृदगताचा ऑडिओ दोन भागात आपणासमोर येत आहे.  कृतज्ञता- १  आणि  कृतज्ञता-२.   तर  चला पाहू या भक्ताच्या  कृतज्ञतेचा उगम किती हृदयंगम असतो ते ! 

काही दिवसापूर्वी एक गझल लिहिली गेली. गझल चे शीर्षक आहे "कापूर". आरतीच्या तबकातील कापूर. आरती म्हणजे आर्तता, भाव भक्तीचे एक मधूर वास्तव  भक्ताच्या हृदयाचे. हेच प्रकट झाले या काव्यातून. 

तुजलागी  सख्या रे , मी असा आतूर का ? 

तुजवीण सख्या रे , मीच मज नामंजूर का ?

नित्य सन्मुख तुला मी,  असता सखया 

अंतर आपुल्यामधले, एवढे मगरूर का ?

तू जिंकता हरघडीचा, जल्लोष तुझा मी 

हारणे हरएक माझे, एवढे मधूर का ?

लाविली पैज अमृताने, तुझ्या वचनांशी

जगणे अमृताचे तुजपुढे, क्षणभंगुर का ?

शब्दात भाव तेव्हा भावास, आज शब्द कोता 

स्पंदनास माझ्या, तव बासुरीचा सुर का?

प्रेमप्रवाही तुझ्या मी, पाहतो जेव्हा मला 

सागराच्या या नदीला, एवढा पूर का?

सद्भावे अविरत गातो, परमानंद आरती 

तबकातील आरतीच्या, मी सुगंधी कापुर का ?  

प्रभू, सदगुरु भक्ताचा प्रेमभाव जगवतात, याच प्रेमभावातून सद्भावाची निर्मिती होते. पण हा सद्भाव सातत्याने जागृत असायला हवा म्हणून या सद्भावाला सुरूवातीला सद्गुरू जागवत असतात हे खरे. पण ही क्रिया पुढे भक्ताच्या ठिकाणी सुरू होते.  हा सद्भाव म्हणजे काय आणि चंचल मनाच्या निजबत तो कसा क्रियाशील असतो याचे हे चिंतन. 

मन फार गुंतागुंतीचे असते. विविध विचार, भावना , स्मृति, कल्पना, समजुती, संस्कार, माहिती या सार्‍यांनी तुडुंब भरलेले असते. हे मन म्हणजेच मी, अशी  गाढ समजही होऊन राहते.   वास्तविक मन माझे असले तरी मी म्हणजे मन नाही या अनुभवाला प्राप्त होणे फारच कठीण होते. त्यासाठीच या मनाकडे प्रथम वेगळेपणाने पहावं लागतं, मनाचे न होता, याला साक्षीभाव म्हणतात. " मना सज्जना भक्तीपंथेची जावे" असे श्री समर्थ रामदास स्वामी सांगतात ते या साक्षीभावानेच. हा साक्षीभाव कुठे असतो ? कसा असतो ? या निजबत घडलेले हे चिंतन.  

व्हाटस  Aap  वर हा अभंग कुणीतरी पाठवला. त्या निमित्ताने   उद्भवलेले तरंग. जीवनात अनेक नाते संबध निर्माण होत असतात व  कमी अधिक प्रमाणात जपलेही जातात. परंतु प्राणपणाने जपणूक करावे असे देव-भक्ताचे नाते जीवनात केवळ आनंद अनुभवास आणून देते. रक्ताची नाती अनेक आहेत पण भक्ताचे परमेश्वराशी असलेले नाते जगण्याला खरा अर्थ देते. या जाणिवेचे जगणे अधिकाधिक आनंदाचे, प्रेमाचे, आत्यंतिक समृद्धीचे, शांति समाधानाचे असते हे निश्चित. 

देवाचे वर्णन भक्त परोपरीने करतो. खरेतर  गायनच  होत असते  भक्ताकडून.  त्यामुळे देव प्रसन्न होतो. भक्ताचे जीवन भक्तीचे झाले की  भगवंत प्रसन्न होतो. आता भक्ताच्या आनंदाला उधाण आले आहे. हा भक्ताचा आनंद पहाता देव  प्रसन्न  होतो.बाह्यांगाच्या भक्तीने देव सुखावत असेल पण भक्ताच्या भक्तिपूर्ण अंतरंगाने देव प्रसन्न होतो हे खरे. 

देव अन भक्त यांच्यात केवळ प्रेमाचीच देवघेव होत असते. कारण उभयता या प्रेमाच्या खुणा जाणून असतात. या नेमक्या प्रेमखुणा काय असतात ते भक्त स्वानुभवाने सांगतोय. या प्रेमखुणा प्रकट होण्यासाठी मी अधीर आहे अन आपणही आतुर आहात  तर मग ऐकाच आता ! 

कधी वाणीचा ओघ बरसे कधी मौनासि धारितसी - देवाच्या वाणीचा ओघ प्रत्यक्षा अनुभवतोच पण भक्तासाठी देवाचे मौन ही तेवढेच बोलके असते. शब्द नसतील ध्वनि नसेल तरी भक्ताचे श्रवण घडतच असते ते कसे. भक्ताला देवाचे मौन देखील ऐकायला येत असते.  

देवाचे , सद्गुरूंचे  छानपण सांगताना  भक्त गातो "कधी हास्य ते मुखी विलसे, गंभीरता कधी तेथे दिसे , सुखद मनासि परी होतसे त्याचे ते दर्शन. देवाचे भक्तासाठी व्यथित होणे, व्याकुळ, गंभीर होणे हे जेव्हा भक्त यथार्थाने जाणतो तेव्हा देव सुखवतो. अशा सुखरूप देवाला पहाताना भक्त धन्य होतो. वास्तविक देवाचे गंभीर होणे परम अर्थाने भक्तावरील कृपाच असते ही. हे भक्त स्वानुभवाने प्रकट करतोय इथे.