भक्ताकाडून जे काही घडत असते ते केवळ देवाच्या भक्तीपोटीच. भक्ताच्या सर्व क्रिया देवप्रेमापोटी घडत असतात. देवासाठी करता करता स्वत: घडत असतो भक्त. देवाला सुखावता सुखावता तो सुखी होत असतो. देवाला प्रसन्न करता करता भक्त प्रसन्न होत असतो. "केले तुका, झाले माका" असेच भक्ताच्या बाबतीत घडत असते. केवळ बाहयांगाने नाही तर अंतरंगाने देखील सुंदर होत असतो भक्त. देवामुळे आणि देवासाठी जे केले जाते तेच भक्ताला कामी येते. अशा या भक्तिमुळेच भक्त शांत, समाधानी, आनंदी अन सदैव खुशीत असतो. एका अर्थाने तो देवाच्या कुशीतच असतो. हीच खुशी भक्ताकाडून प्रकट होत आहे " केले तुका, झाले माका" या एपिसोडमधून.

तुझ्याच साठी सजण्याचे मला लागले वेड- भक्ताला वेड असते केवळ भगवंताचे. भक्ताचे असणे, सजणे, धजणे केवळ देवासाठीच असते. भक्ताच्या सार्‍या वृत्ती भगवंताकडे प्रवाहीत होत असतात म्हणूनच तो गात असतो " तुझ्याचसाठी सजण्याचे मला लागले वेड , शृंगाराला समर्पणाची किती अनावर ओढ " शृंगाराची सारी साधने उपलब्ध होतात भक्ताला पण ती केवळ साधनेच राहतात. साध्य मात्र भगवंत असतो भक्तासाठी. म्हणूनच भक्ति, भक्तासाठी " Divine romance " होते. देवाच्या प्रत्यक्षानुभूतीत ही साधने गळून पडतात. देवाच्या मिलनात हा शृंगारही गळून पडतो. समर्पणाची पराकोटी इथे साधली जाते. केवळ बाहयांगाची नाहीत तर अंतरंगाची साधंनं देखील गळून पडतात. मन, बुद्धी, विचार, स्वभाव, वृत्ती, कल्पना, स्मृति , समज, संस्कार या सार्‍यांचे विसर्जन होते देव भक्त मिलनात. मुळात उभयता एकच होते. भक्तीच्या अलौकिक खेळासाठी देव- भक्त द्वैत उद्भवले. एकत्वाच्या अनुभवासाठी. असेच काहीसे प्रकट होत आहे या एपिसोड मधून.

कसा भरवसा धरू ? कुणावर भरवसा ठेवायचा ? व्यक्तीवर, परिस्थितीवर, मनस्थितीवर. भरवसा फक्त अन फक्त देवावर अन देवाच्या ठिकाणीच स्थिर होऊ शकतो. हाच देव सर्व चराचरात व्यापून उरला आहे. साहजिकच मीही अपवाद नाही याला. जसे डोळे माझे , दृष्टी माझी म्हणूनच हे विश्व मी पहातो नाही का ? तसेच हृदय माझे अंत:करण माझे . या अंत:करणातिल देवाच्या अनुभवापोटीच भक्ताला सर्व ठिकाणी देवच दृष्टीला पडत असतो. म्हणून भरवसा स्वतावरच ठेवता येतो. आत्मविश्वास हा शब्द यामुळे प्रचलित झाला ना? माझे सद्गुरू मला म्हणायचे "आम्ही कुणावर भरवसा ठेवायचा ? तुझ्यावर ठेवू ना रे ? कारण तुझ्यात मीच आहे ना ? या शब्दांनीच मला काकुळतीला आणले. यातूनच आज आत्मविश्वासाने सांगावेसे वाटते " हा जो सखा आहे, सद्गुरू आहेत त्याचीच निर्मिती म्हणजे मी. हा माझा सखा मला सातत्याने,सर्वांगाने त्याच्या प्रेमात ठेवत असतो. भक्तीत सदैव रमवत असतो. असा हा सखा रमण आहे माझ्या साठी. खरं सांगू? हा माझा रमण कसा बरसेल सांगता येत नाही. अशा या सख्याचा कसा भरवसा धरावा ? या रमणाचा मीही भरवसा देवू शकत नाही. म्हणून म्हणावेसे वाटते " कसा भरवसा धरू , हा तसा नाही गं काठ , अंग चोरले तरी, भिजविते सख्याची लाट ? "

भिजतांना मज उमजत गेले- हे सखीचे चिंब भिजणे सख्याच्या धुवाधार प्रेमवर्षावात भिजणे आहे. ही काही कल्पना नाही, स्मृति नाही विचार नाही. हा प्रत्यक्ष जीवंत अनुभव आहे भक्ताचा सद्गुरूंच्या सहवासातील आत्यंतिक प्रेमाचा, आत्मियतेचा. जसा आई हा बाळाचा जीवंत अनुभव असतो अगदी तसाच. सहवासातील सातत्याचे श्रवण स्मरण मनन चिंतन ध्यास या सार्‍या प्रक्रियेतून जेव्हा भक्तीचा उद्भव होतो तेव्हा तो म्हणतो " भिजताना मज उमजत गेले घन वर्षावाचे बोल , हृदय मुळाशी आता जाणवे जरा जराशी ओल."

स्मरणालाही सलत रहाते विस्मरण - भगवंताचे सातत्याने स्मरण असावे असे भक्ताला वाटत असले तरी तसे सर्वार्थाने सर्वकाळ अनुभवास येत नाही हे खरे. त्यामुळे भक्त अगतिक होत असतो. वास्तविक स्मरण विस्मरण मनाचे खेळ आहेत. देव जर केवळ मनाचा असेल तर असे होणे स्वाभाविक आहे. कारण मन स्वभावत: चंचल असते. त्यामुळे स्मरणाला बाधा येणारच. या अगतिकतेमुळेच भक्त बेचैन होतो. काकुळतीला येतो. देवाच्या अस्तित्वाचे मनाच्याही पलीकडे जाणे अपरिहार्य ठरते. आत्यंतिक ध्यासापोटी हेच स्मरण मनाच्याहि मुळाकडे म्हणजेच स्फुरणाकडे जाऊ पहाते तेव्हा भक्त एकांतिक होत रहातो. वास्तविक स्फुरण हे तर मूळ अनादि अनंत चेतनेचाच आविष्कार. मनाचा देव आता सावकाश हृदयाचा होऊ पहातो. मी आहे हे भान जरी  भक्ताला असले तरी मी देवाचा आहे याचे भान क्रियाशील होत रहाते. मनातून हृदयात, हृदयातून जीवनात देव क्रियाशील होत रहातो. आवश्यक तेवढ्याच कृती जागरुतेने व सहजतेने घडू लागतात. स्मरणाच्या पलीकडे जाणारा भक्त विस्मरणाच्याही पलीकडे स्वताला अनुभवतो. भक्ताच्या ठिकाणी देव क्रियाशील होत स्थिर होत रहातो.  कृष्ण मथुरेला गेला तरी राधेच्या हृदयात अजूनही गोकुळ कसे नांदते याची उमज अन उपज भक्ताच्या ठिकाणी होते. आजच्या या एपिसोड मध्ये असेच काहीसे प्रकट झाले आहे ते ऐकू आता.  

परमानंद अंतरी सापडे-परमानंद स्वानुभवाने अंतरातची सापडे- वास्तविक परमानंद ही अंतरंगाची स्थिति आहे. सर्वच भक्त जीवनामध्ये या परम आनंदाच्या अनुभवाला पावले. केवळ भक्तीपोटी. भक्ति ही अनंतप्रसवा आहे. या भक्तीनेच अनेक भक्तांना जन्म दिला, त्यांचा सांभाळ केला अन परमानंदी रमविले अखेरच्या श्वासापर्यंत. आनंद, समाधान, शांति कारुण्य या सार्‍याच दैवी गुणांचे वास्तव्य केवळ ईश्वर भक्तीतच संभवते. या भक्तीच्या पोटीच परमानंद उद्भवतो. परमानंद हा बाहेर कुठे नाही सापडत. तो अंतरंगातच सापडतो तिथेच उद्भवतो. आजकाल या धकाधकीच्या जीवनात हा परमानंद हरवला आहे याचे भानही नसते. सर्वांना सदासर्वदा उत्कट सुखाची लालसा असते. यात काही गैरही नाही. पण या सुखासाठी हवी असलेले साधने अन मार्ग मात्र बाहेरच शोधले जातात अन जीवन अधिकच व्यापाचे, अशांतीचे होत रहाते. संत सत्पुरुष जाणतात ईश्वरी भक्तीतच सुख आहे, आणि हा ईश्वर कुठे बाहेर नाही तर ज्याच्या त्याच्या अंतरातच आहे. अशा या ईश्वराचा शोध म्हणजेच आत्मशोध. या शोधासाठी साधकाला प्रेरित करते तीच भक्ति. या भक्तीचे फळ म्हणजे परमानंद. जो भक्ताच्या अंतरंगाचा साक्षी होऊन रहातो. म्हणूनच अशा भक्ताच्या मुखात शब्द येतात " परमानंद स्वानुभवाने अंतरातची सापडे".

हे जीवन प्रेम प्रवाही - नदीचे  सागराशी मिलन झाल्यानंतरही वाहणे थांबत नाही. सागराशी  मिलन हे नदीचे ध्येय म्हटले तरी, ध्येय पूर्ती झाल्यानंतरही ती सागराला मिळतच रहाते. प्रवाह थांबत नाही तिचा. ध्येय पूर्ण आले, पण जीवन तर चालूच राहिले प्रवाहीपणे. भक्ताचे जीवनही असेच असते. देवाची भेटी झाली तरी भेट अखंडपणे चालू राहते भक्ताची. जसे लहान बाळ आईच्या कडेवर असावे तरी ते आईला सांगत असते " जवळ घे , अजून जवळ घे " तसेच भक्ताचे होत असते.अशा या भक्ताचे जीवनही प्रवाही असते. म्हणूनच तो म्हणतो, "देवा तुझ्या भक्तीने ,हे जीवन प्रेम प्रवाही" चला , तर ऐकू या हे काव्य.  

तेथेच स्फुरते रामायण-जो न राहिला रामाविण || प्रभू रामाचे स्मरण सार्‍यांनाच होत असते. परंतु प्रभुरामाचे स्फुरण भक्ताच्या ठिकाणी सातत्याने उद्भवत असते. आज रामनवमी त्यानिमिताने काहीसे चिंतन येथे प्रकट होत आहे. वाल्ल्या कोळ्याचे नारद महर्षींच्या कृपेने व मार्गदर्शनाने वाल्मिकी ऋषीत रूपांतरण घडले ही कथा सर्वांनाच माहीत असते. हे रूपांतरण अंतरंगाचे आहे. जीवन केवळ सदाचारी असणे पुरेसे नाही, तर या सदाचाराला अधिष्ठान केवळ ईश्वराच्या प्रगाढ भक्तीतूनच लाभते. सदाचाराला आत्मबळ भक्तीने मिळते. वाल्याने उदरनिर्वाहासाठी सदाचाराचा धरला पण या हृदयाच्या निर्वाहाचे साधन कोणते ? हृदयाच्या निर्वाहासाठी साधन नाही लागत स्थिति लागते, परम आनंदाची जी केवळ भक्तीनेच लाभते. इथे भक्ताचा पराक्रम अन सद्गुरूंचे माहात्म्य सिद्ध होते. भक्ताच्या या परमानंदाच्या स्फुरणालाच मी वाल्मिकी रामायण म्हणतो. हे स्वानुभवाचे स्फुरण वाल्मिकींच्या ठिकाणी आधी उद्भवले. रामायण प्रकट झाले त्यानंतर प्रत्यक्ष प्रभुरामाचे अवतारकार्य प्रकट झाले. आज रामनवमीच्या निमित्ताने " तेथेच स्फुरते रामायण ---- " हा एपिसोड प्रसिद्ध होत आहे.

रंगात तुझ्या रंगुनी -१ - भक्ताचे सजणे, धजणे , सुशोभित होणे केवळ भगवंतासाठीच असते. सगळा साज शृंगार घडतो देवासाठी. भले बाहयांगाने असेल सुरूवातीला पण तो नेत असतो भक्ताला देवाच्या अंतरंगा कडे आणि हे देवाचे अंतरंग जाणता जाणता भक्त स्वताच्या अंतरंगात उतरत जातो. हे सजणे आंतरिक होत जाते. या मुळेच भक्ताच्या ठिकाणी पुढे समर्पणाचा भाव घटित होतो. तेव्हा तो गातो - " तुझ्याच साठी सजण्याचे मला लागले वेड, शृंगाराला समर्पणाची किती अनावर ओढ. " अशी ओढ भक्ताच्या ठिकाणी का निर्माण होते ? कशी निर्माण होते ? देवप्रेमात वेड्या झालेल्या भक्ताच्या असोशीचे हे तरंग या एपिसोड मध्ये प्रकट झालेले आहे - एपिसोडचे नाव आहे "रंगात तुझ्या रंगुनी -१ "

सण आनंदाचा पाडवा - अंतरी देवप्रेमाचा गोडवा - आज गुढीपाडवा - आनंदाची गुढी उभारायची. पण या गुढीचे गूढ अंतरात उद्भवणार्‍या देवप्रेमात आहे जे सदा सर्वदा शुभ करून ठेवणारे आहे. गुढी पाडवा हा साडे तीन मुहूर्तापैकी एक मुहूर्त. संपूर्ण दिवस शुभकारक आहे असे सारीच पंचांगे सांगतात. ढवळे पंचांग, दाते, कालनिर्णय, निर्णयसागर सारेच शुभ म्हणतात. पण मला जाणवते, आपला देह देखील पंचांगच आहे. पृथ्वी, आप ,तेज ,वायु, अवकाश या पाच तत्वांचाच देह आहे ना? तेच काय , शरीर मन बुद्धीच्या सार्‍याच संवेदना या देखील पाच आहेत. रूप , रस, गंध, स्पर्श ,नाद. सवेदना स्वीकारणारी ज्ञानेंद्रियेही पाच आहेतच ना. कान नाक,जिव्हा, त्वचा अन डोळे. तसे कर्मेन्द्रियेही पाच आहेतच. तेव्हा समग्र देह हे पंचांगच आहे ना ? हे पंचांग काय सांगते ? " लाभलेला हा मनुष्य देह शुभकारक आहेच. किंबहुना देहाद्वारे आकाराला येणारे समग्र जीवनच शुभ मुहूर्त आहे। नाही का ? मुहूर्ताचे क्षण, दिवस येतील जातील पण उभे आयुष्य मुहूर्त करून ठेवते ते हे देवप्रेम अन देव भक्ति. या भक्तीने या पंचाक्षरी परमेश्वराची , प्रत्यक्ष परमानंदाची अनुभूति याच हृदयात होते ना ? या अनुभूतीची गुढी उभारण्याचा संकल्प होणे म्हणजे गुढी उभारणे. पारंपारीकतेतून अपरंपार ईश्वरी प्रेमाची अनुभूति देणारा हा गुढीपाडवा. माझ्यातला हा संकल्प अन आपणा सर्वांसाठी उद्भवलेल्या प्रेमपूर्ण शुभेच्छा या एपिसोडद्वारे प्रकट होत आहेत. " सण आनंदाचा पाडवा ---"