การรู้ชัดว่า สังขตธรรมทั้งปวง ล้วนว่างจากอัตตา

เกิดจากการโยนิโสมนสิการไปตามปฏิจจสมุปบาท

เมื่อเห็นปฏิจจสมุปบาท จึงมีปัญญารู้ชัดว่าง โลกว่าง จากอัตตา

วิมุตติ ความหลุดพ้น จึงเกิดขึ้น ตามลำดับอย่างนี้

ภิกษุทั้งหลาย ทางนี้เป็นทางเดียว เพื่อความบริสุทธิ์ของเหล่าสัตว์เพื่อล่วงโสกะและปริเทวะ เพื่อดับทุกข์และโทมนัส เพื่อบรรลุญายธรรม เพื่อทำให้แจ้งนิพพาน ทางนี้คือสติปัฏฐาน ๔ ประการ

อะไรคือ การแสดงธรรมมีความงามในเบื้องต้น

มีความงามในท่ามกลาง และมีความงามในที่สุด

ประกาศพรหมจรรย์ พร้อมทั้งอรรถและพยัญชนะ บริสุทธิ์บริบูรณ์ครบถ้วน

ปฏิจจสมุปบาท อริยสาวกทุกคนต้องรู้แจ้ง แทงตลอดให้ดีก่อน

อานาปานสติ คือ อริยมรรค อันควรแก่ผู้เนกขัมมะ

กรรมไม่ดำไม่ขาว คือ อริยมรรค ที่ผู้รู้แจ้งปฏิจจสมุปบาทเท่านั้น จะทำขึ้นได้

หากยังไม่รู้แจ้งปฏิจจสมุปบาท ชื่อว่าไม่มีอริยสัมมาทิฏฐิ จะเจริญอานาปานสติ หรือทำกรรมไม่ดำไม่ขาว ให้เกิดขึ้นไม่ได้

เราเชื่อพระปัญญาตรัสรู้ ของพระพุทธเจ้า

อย่างผู้มีปัญญา เห็นปัญญาอันเกิดจากการตรัสรู้ ของพระองค์จริงหรือไม่

เราจะเชื่อ อย่างมีปัญญา เราต้องเห็นปฏิจจสมุปบาท เราจึงจะรู้ว่าความสิ้นราคะ สิ้นโทสะ สิ้นโมหะ เป็นอย่างไร พระพุทธเจ้า เป็นอย่างไร?

ถ้าเราไม่เห็นปฏิจจสมุปบาท เรายังไม่รู้จักความเป็นพระพุทธเจ้า เมื่อไม่รู้จักพระพุทธเจ้า เราจะบอกว่าเราเชื่อพระพุทธเจ้า นั้นย่อมไม่อาจเป็นจริงได้

ภาวนา (การอบรม การทำให้เจริญ การพัฒนา) ในทางศาสนาอื่นๆ

ได้แก่ ภาวนาทางกาย ภาวนาทางจิต

ส่วนในพุทธศาสนา นอกจากจะมี กายภาวนา จิตตภาวนาแล้ว ก็ยังมี ปัญญาภาวนา ด้วย

พระไตรปิฎก ไทย (ฉบับมหาจุฬาฯ) เล่มที่ ๒๓ หน้าที่ ๘๕

บทสนทนาเพื่อความเข้าใจ แจ่มแจ้งในขันธ์ห้า

การกล่าวธรรม เพื่อเตือนสติ แก่สาวกผู้ศรัทธาหยั่งลงแล้ว ผู้กำลังจะทำกาละ หรือผู้ใกล้ทำกาละ

เหมาะสำหรับผู้ได้ศึกษา ได้เข้าใจใน ปฏิจจสมุปบาท มาก่อนแล้ว