ฝึกโยนิโสมนสิการ ฝึกเดินมรรค

บทสนทนา เรื่องปัญญาเป็นอย่างไร ฉบับเต็มจากหมู่คณะร่วมสนทนากัน

อริยสาวกต้องมีปัญญา

ปัญญาเบื้องต้นคือ อริยสัมมาทิฏฐิ เกิดจากการได้ฟัง ได้ศึกษา ทำความเข้าใจ จนแจ่มแจ้งในปฏิจจสมุปบาท

ปัญญาอีกอย่างคือ ผลของการเดินมรรค ผลของการอาศัยองค์ความรู้คือปัญญาเบื้องต้น หรืออริยสัมมาทิฏฐิ มาเป็นแบบแผนในการคิดพิจารณา หรือโยนิโสมนสิการ จนเห็นแจ้งในปฏิจจสมุปบาท อีกครั้ง

การเห็นแจ้งในปฏิจจสมุปบาท เป็นเหตุให้มีดวงตาเห็นธรรม เป็นเหตุให้เกิดปัญญาอันเป็นผลจาการเดินมรรค ปัญญานี้จะเป็นเหตุให้หลุดพ้นจากความยึดมั่นในปฏิจจสมุปปันนธรรมทั้งปวง โดยความเป็นอัตตาได้

ความรู้ ความเข้าใจแจ่มแจ้งในสังขตธรรมทั้งปวง ในปฏิจจสมุปปันนธรรมทั้งปวง ที่สำคัญ ดังที่พระศาสดารู้แจ้งมาก่อนแล้ว นั้นจะเป็นเหตุให้เกิดปัญญา หรืออริยสัมมาทิฏฐิ

ผู้มีอินทรีย์มาก ดังเช่นพระศาสดา เพราะโยนิโสมนสิการ ไปตามปฏิจจสมุปบาท จนรู้แจ้งในสังขตธรรมทั้งปวง ในปฏิจจสมุปปันนธรรมทั้งปวง ย่อมเป็นเหตุให้หลุดพ้นจากสังขตธรรมทั้งปวง หรือหลุดพ้นจากปฏิจจสมุปปันนธรรมทั้งปวง หรือหลุดพ้นจากทุกข์นั่นเอง

การเห็นแจ้งในธรรมชาติที่อาศัยกันเกิดขึ้น อย่างสมบูรณ์ คือเห็นแจ้งในปฏิจจสมุปบาท

การรู้ชัดธรรมชาติที่อาศัยกันเกิดขึ้น เพื่อแปรผันไปสู่ภพใหม่ ไปสู่อัตภาพใหม่ หรือไปสู่ชาติใหม่ ว่าธรรมที่อาศัยกันเกิดขึ้นทั้งหมดนั้น ล้วนแปรผันไปเป็นอย่างอื่น ล้วนไม่เที่ยง เป็นทุกข์

ปัญญาจึงจะเกิดขึ้นว่า ไม่ควรเลยที่จะพิจารณาเห็นธรรมชาติอันอาพาธ ไม่เที่ยง แตกสลาย โดยความเป็นอัตตา

ขั้นตอนรายละเอียดจากธัมมะหนึ่งไปสู่ธัมมะหนึ่ง ในช่วงการเคลื่อนไปสู่ภพใหม่ เราจำเป็นต้องรู้แจ้ง เพื่อให้เกิดปัญญา เพื่อถอนความยึดมั่นในธัมะเหล่านี้ อันเป็นส่วนหนึ่งของธัมมะทั้งปวงที่เป็นสังขตธรรม ตามที่พระศาสดาบัญญัติ และพระศาสดาได้กำหนดรู้ จนรู้แจ้งแล้ว จึงไม่ยึดมั่นในธรรมทั้งปวงนั้น หรือปฏิจจสมุปปันนธรรมทั้งปวง โดยความเป็นอัตตาได้

ฐานสูตร พระไตรปิฎก ไทย (ฉบับมหาจุฬาฯ) เล่มที่ ๒๒ หน้าที่ ๙๙

หมวด อิริยาบถและสัมปชัญญะ

เกสปุตติสูตร

พระไตรปิฎก ไทย (ฉบับมหาจุฬาฯ) เล่มที่ ๒๐ หน้าที่ ๒๕๕

ศรัทธา ความเชื่อสิบประการ ที่ไม่ประกอบด้วยปัญญา

ศรัทธาที่ประกอบด้วยปัญญา คือ รู้ชัดใน กุศลและอกุศล รู้ชัดปฏิจจสมุปบาท

ผลที่เกิดจากการให้ทาน

คุณลักษณะของอนาคามีบุคคล