မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ တရုတ်အကျိုးစီးပွားလို့ ပြောကြတိုင်း  ပထဝီနိုင်ငံရေးသြဇာချဲ့ထွင်တာ၊ အခြေခံအဆောက်အအုံတွေ၊ စီမံကိန်းကြီးတွေ၊ စီးပွားရေးစင်္ကြံကြီးတွေကို ပြေးမြင်ကြပါတယ်။ ပဋိပက္ခမီးတွေနဲ့အတူ ပိုပြီးကျယ်ပြန့်လာတဲ့  သယံဇာတတူးဖော်မှုတွေ ဥပမာ-မြေရှားတူးဖော်မှုလို ကိစ္စတွေကို မေ့ထားလို့မရပါဘူး။  တရုတ်နိုင်ငံအတွက် မြန်မာ့မြေရှားအရေးပါမှုနဲ့ မြေရှားတူးဖော်မှုတွေကြောင့် မျက်ကွယ်အခြေအနေတွေမှာ ဒေသခံတွေ ဘယ်လိုဒုက္ခရောက်နေကြရသလဲဆိုတာနဲ့ ဒေသခံတွေ လိုချင်တဲ့၊ လုပ်ချင်တဲ့ အရာတွေကဘာတွေလဲဆိုတာကို အခု Podcast မှာ နားဆင်ကြရပါမယ်။

‘စိမ်းလန်းစွမ်းအင်’ ကဏ္ဍ အကူးအပြောင်းဖြစ်စဥ်မှာ အရေးကြီးတဲ့ ဓာတ်သတ္တုတချို့ရှိနေပြီး မြန်မာနိုင်ငံဟာလည်း အဲဒီအရေးကြီးဓာတ်သတ္တုတွေအတွက် ဗဟိုချက်မကျတဲ့ အခန်းကဏ္ဍက ပါဝင်ပတ်သက်နေပါတယ်။ မြေရှားသတ္တုဟာ ကမ္ဘာ့အင်အားကြီးနိုင်ငံတွေအတွက် မရှိမဖြစ်ပါ။​ အဲဒီ မြေရှားသတ္တုတွေကို ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားရာ မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းဒေသတွေမှာ တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ ပါဝင်ပတ်သက်မှုနဲ့ ထုတ်လုပ်နေကြပါတယ်။ မြေရှားတူးဖော်မှုတွေကြောင့် မျက်ကွယ်မှာ ‌ဒေသခံတွေ ဘယ်လိုကြုံတွေ့နေကြသလဲ၊ ‌ဒေသခံတွေ ဘာလိုချင်ကြသလဲဆိုတာနဲ့ပတ်သက်ပြီး အခု podcast မှာ နားဆင်ကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

‘မတ် ၂၈ စစ်ကိုင်းငလျင်ကြီး’ဟာ မြန်မာ့လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ ကြုံရတဲ့ အကြီးမားဆုံးသော အကျပ်အတည်း သိမ့်ခါမှုတခု ဖြစ်နိုင်ဖွယ်ရှိပါတယ်။ ငလျင်ဘေးနဲ့ ကယ်ဆယ်ကူညီရေးတွေမှာ သိပ္ပံပညာရပ်နဲ့ လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီပေးရေးဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်တဲ့ သက်ဆိုင်ရာပညာရှင်တွေ၊ လက်တွေ့ဆောင်ရွက်နေသူတွေရဲ့ ထုတ်ဖော်ပြော ဆိုမှုတွေကို အလေးအနက် နားထောင်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ISP-Myanmar အနေနဲ့ကတော့ အရေးပေါ်ကယ်ဆယ်ရေးအဆင့်ပြီးသွားရင် ကြုံရဖွယ်ရှိတဲ့ နောက်ဆက်တွဲ နိုင်ငံရေးငလျင်တွေ (political aftershocks) အကြောင်း ဖြစ်တန်ခြေကို အကဲဖြတ်လိုပါတယ်။ ဒီအကဲဖြတ်ချက်တွေကို အခု Podcast မှာ နားဆင်ကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

စစ်အာဏာသိမ်းကာလ လေးနှစ်အတွင်းမှာ စီးပွားရေးကကျပ်၊ နိုင်ငံရေးကခက်တဲ့အပြင် သဘာဝကပ်ဘေးကပါ ထပ်ဆင့်နေပါတယ်။ ဒီလို အဘက်ဘက်က ထိုးနှက်ချက်တွေကို ဘုံချကြည့်ရင် အမျိုးသမီးတွေရဲ့ကျောမှာ အများဆုံးသွားတွေ့ရပါတယ်။ အတွင်းကျကျဆန်းစစ်ကြည့်ရင် အပေါ်ယံအံကျိတ်ထားတဲ့၊ ပါးကွက်ကြား၊ မိတ်ကပ်တွေနဲ့ ဟန်လုပ်ပြုံးနေတဲ့ မျက်နှာဖုံးတွေအောက်မှာ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ဘဝဟာ တလွှာပြီးတလွှာ၊ တချက်ပြီးတချက် အမွှန်းခံထားရတာကို တွေ့ရပါတယ်။  အမျိုးသမီးတွေရဲ့ဘဝဟာ ဘာတွေထူးပြီး ခက်ခဲနေသလဲ။  ISP-Myanmar  ရဲ့ သုတေသနကွန်ရက်က လေ့လာနေတဲ့ လူမှုစီးပွားလေ့လာတွေ့ရှိချက်တွေအပြင် ပြည်တွင်းနေ အမျိုးသမီးထုဆီက သိလာရတဲ့ လက်ငင်းအခြေအနေတွေကို အခု Podcast မှာ နားဆင်ကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

စစ်ရေးပဋိပက္ခ အရှိန်တက်နေတဲ့ ကျမတို့လို နိုင်ငံမှာဆိုရင် အမျိုးသမီးတွေအနေနဲ့ စစ်ဘေးကတမျိုး၊ ရာသီဥတုဘေးကတဖုံ၊ စားဝတ်နေရေး အခက်အခဲမျိုးစုံနဲ့  ရုန်းကန်နေကြတာပါ။ ကုန်ထုတ်လုပ်မှုစွမ်းအား လျော့နည်းနေချိန်၊ စစ်ရေးပဋိပက္ခ အရှိန်တက်နေချိန်၊ အဘက်ဘက်က စိန်ခေါ်မှုတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့အချိန်မှာ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ဘဝဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုက လက်တွေ့မှာတော့ ချန်ရစ်ခံရတတ်ပါတယ်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းမှုအလွန်ကာလမှာ ဘယ်လိုဘယ်ပုံ ပိုကျပ်တည်းနေကြရသလဲဆိုတာ အခု Podcast မှာ နားဆင်ကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

မြန်မာ-တရုတ် နယ်စပ်မှာရှိနေတဲ့ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တွေအပေါ်မှာ တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ ပိတ်ဆို့မှုနောက်ကွယ်က ရည်ရွယ်ချက်၊ တွန်းအားတွေနဲ့ သက်ရောက်မှုတွေကို အပိုင်းသုံးပိုင်းခွဲပြီး အခု Podcast မှာ ဆွေးနွေးသွာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ပထမအချက်က တရုတ်နိုင်ငံအနေနဲ့ မြန်မာ-တရုတ်နယ်စပ်က  တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တွေပေါ်မှာ ချမှတ်တဲ့ တရုတ်နည်းတရုတ်ဟန် ပိတ်ဆို့မှု အကြောင်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒုတိယအချက်ကတော့ တရုတ်အစိုးရရဲ့ ပိတ်ဆို့မှုဆန်ရှင်ဟာ အရင်းအနှီးနဲ့ စွန့်စားရမှု ကြီးမားတယ်ဆိုတဲ့အချက်ပါ။ တတိယတချက်ကတော့   တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ ဆန်ရှင်ပိတ်ဆို့မှုဖိအားတွေကို တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်တွေက ဘယ်လိုတုံ့ပြန်နေသလဲဆိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။

၂၀၂၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၁၈ ရက်ကစပြီး  မြန်မာ-တရုတ် နယ်စပ်ဂိတ်တွေထဲက ၁၄ ခုထက်မနည်းကို တရုတ်အစိုးရက ကာလအကန့်အသတ်မရှိ ပိတ်ခဲ့ပါတယ်။ စစ်ကောင်စီကို တိုက်ခိုက်နေတဲ့ မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ (EAOs) တွေကို ဖိအားပေးဖို့ ရည်ရွယ်တာလို့ ယူဆနိုင်ပါတယ်။ ဒီလိုပိတ်လိုက်တာကြောင့် တရုတ်နိုင်ငံကနေ မြန်မာဘက်ကို တင်ပို့နေတဲ့ ကုန်စည်တွေအတွက် အခက်ဖြစ်စေပြီး ပြည်သူတွေကိုပါ သက်ရောက်မှု ကြီးခဲ့ပါတယ်။ တရုတ်နည်းတရုတ်ဟန်နဲ့ ဆောင်ရွက်လာတဲ့ ပိတ်ဆို့ဒဏ်ခတ်မှုတွေက ဘယ်လိုသဘောဆောင်ပါသလဲ၊ မြန်မာ-တရုတ် နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေး ဘယ်လိုဆက်ရှိနိုင်ပါသလဲ စတဲ့အချက်တွေကို အခု podcast မှာ နားဆင်ကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။​

ပဋိပက္ခကို အရှိန်လျှော့ချတာကို အမြတ်ဝေစုခွဲတဲ့အပေါ်မှာ အခြေခံပြီးလုပ်မယ်ဆိုရင် ရေတိုမှာ တစုံတရာအကျိုးရှိကောင်း ရှိနိုင်ပေမဲ့ နိုင်ငံရေးအရ ညှိနှိုင်းအဖြေရှာတဲ့အထိ ဖြစ်မလာဘူးဆိုရင် ဆိုးပြစ်ပိုများဖို့ပဲ ရှိပါတယ်။ စီးပွားမက်လုံးကိုအခြေခံတဲ့ ပဋိပက္ခလျှော့ချမှုဆိုတာက မူကိုအခြေခံထားတာမဟုတ်ဘူး​။​ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုလျှော့ချရေးမူ၊ ဖက်ဒရယ်မူ၊ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းမူ စသဖြင့် လွှမ်းခြုံမှုရှိတဲ့၊ မူအပေါ်အခြေခံတဲ့ စီးပွားရေးမဟုတ်ပါဘူး။​ တခါ အရင်းအမြစ်တွေ၊ သယံဇာတတွေ၊ အာဏာတွေကို ခွဲဝေရေး၊ အဲဒီလိုခွဲဝေဖို့မှာ လိုအပ်တဲ့ အင်စတီကျူးရှင်းစနစ်တွေ တည်ဆောက်ရေးမဟုတ်ပါဘူး။​ ဒါကို သတိချပ်ရပါမယ်။​ ပဋိပက္ခရဲ့ နိုင်ငံရေးဘောဂဗေဒကို ထည့်သွင်းမစဉ်းစားဘူးဆိုရင် မြန်မာ့အကျပ်အတည်းဟာ အဖြေရနိုင်မှာမဟုတ်ပါဘူး။ မြန်မာ့ပဋိပက္ခရဲ့ နိုင်ငံရေးဘောဂဗေဒ အကြောင်းကို အခု podcast မှာ နားဆင်ကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။​

လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေ၊ ဝန်းကျင်မျိုးမှာ သုတေသီတွေအတွက် သုတေသန ပြုလုပ်ရတာဟာ အင်မတန်မှကို အခက်အခဲနဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေများပါတယ်။ ISP-Myanmar အနေနဲ့ကတော့ သုတေသနအတွက် အကြောင်းအရာတွေ ရွေးချယ်တဲ့အခါ အချက်သုံးချက်နဲ့ ဆုံချက်ကျအောင် ကြိုးစား လေ့ရှိပါတယ်။ ပထမတခုကတော့ အကြောင်းအရာပြဿနာက မျက်မှောက်ကာလဖြစ်မှု (Current Issues) ပါ။ ဒုတိယကတော့ နည်းစနစ်ပိုင်းနဲ့ပညာရပ်ဆိုင်ရာအရ ဆီလျော်အောင်လေ့လာနိုင်မှု (Methodological Informed) ဖြစ်ပါတယ်။ တတိယတခုကတော့ မူဝါဒရေးရာအတွက် အထောက်အပံ့ဖြစ်စေမှု (Policy Implications) ပါ။ အခု podcast မှာတော့ အဲဒီလို ကြိုးပမ်းမှုတွေရဲ့ ကန့်လန့်ကာနောက်ကွယ် (Behind the scene) ကို လှစ်ဟတင်ပြထားပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံ စစ်မျက်နှာတွေရဲ့ အနားသတ်လိုင်းတွေဟာ အလျင်အမြန်ကို ပြောင်းလဲနေကြပါတယ်။ တိုက်အခံပြု အန်တုနေတဲ့ တော်လှန်ရေးအင်အားစုတွေကလည်း အရောင်အသွေး စုံလွန်းလှပါတယ်။ သူတို့ကြားထဲက ဦးတည်ရည်မှန်းထားကြတဲ့ အိပ်မက်တွေကလည်း မတူညီကြပါဘူး။ ISP-Myanmar အနေနဲ့ကတော့ ပဋိပက္ခတွေရဲ့ လူသားမျက်နှာဘက်အခြမ်းနဲ့ လူသားလုံခြုံရေးရှုထောင့်ကို အလေးပေးဖော်ပြလိုပါတယ်။ စစ်ပွဲပဋိပက္ခတွေနဲ့ လူသားလုံခြုံရေးရှုထောင့်တွေကို ISP-Myanmar ရဲ့ သုတေသီတွေက ဘယ်လိုဆုပ်ကိုင်တင်ပြဖို့ ရုန်းကန်ကြိုးပမ်းနေသလဲဆိုတာကို အခု Podcast မှာ နားဆင်ကြရမှာဖြစ်ပါတယ်။