Người xưa tin tưởng vào nhân quả báo ứng, cho rằng muốn con cháu đời sau có phúc báo thì cần bắt đầu từ bản thân mình, tu tâm hướng thiện. Họ tâm niệm rằng hành tiểu thiện sẽ tích được tiểu đức, hành đại thiện sẽ tích được đại đức. Tổ tiên chỉ cần có đại đức thì con cháu nhất định sẽ được hưởng phúc báo.

Nhân quả về tương lai của một người giống như một bài toán khó cần tìm ra công thức để giải đáp. Việc tìm công thức giải đáp bài toán là một quá trình đòi hỏi nhiều công sức và trí tuệ. Nếu người tìm ra công thức giải được bài toán khó này trong một thời gian nhanh nhất được xem là người có thể bắt kịp được tương lai.

Cổ nhân giảng: “Trong nhà có người vợ hiền, giống như quốc gia có vị tể tướng tài đức”, hay cũng nói: “Trong nhà có vợ hiền thì người chồng không gặp họa”. Đây đều là cách nói để khẳng định vai trò và đức hạnh của người vợ trong gia đình xưa.

Mối quan hệ giữa mẹ kế và con chồng xưa nay vẫn là mối quan hệ ẩn chứa mâu thuẫn. Trong xã hội cổ đại, mối quan hệ này tồn tại tương đối phổ biến hơn, và do đó người mẹ thời xưa đối xử với các con, bất kể là con đẻ hay con chồng, cũng có tiêu chuẩn riêng để được xem là hiền từ đức hạnh. Sách “Liệt nữ truyện” thời Tây Hán có lưu lại hai câu chuyện về sự bao dung đức hạnh của những người mẹ kế, lấy làm thước đo cho người đời sau.

Người xưa chia đức thành tám loại là hiếu, đễ, trung, tín, lễ, nghĩa, liêm, sỉ, gọi chung là “Bát đức”. “Bát đức” này là tiêu chuẩn để đánh giá con người, hay nói cách khác, người mà không có bất cứ đức nào trong đó thì kỳ thực không thể được tính là người nữa. “Sỉ” là một trong tám đức hạnh cao thượng của con người, bởi vì người mà không có sỉ thì việc gì cũng dám làm.

Trong “Lễ Ký. Lễ Vận” viết: “Ẩm thực nam nữ, nhân chi đại dục tồn yên” , nghĩa là việc ăn uống, việc nam nữ là ham muốn dục vọng lớn trong quá trình sinh tồn của loài người. Do vậy, tiết chế dục vọng ăn uống và ức chế ham muốn sắc dục là điều được cổ nhân coi trọng. Người xưa coi việc xem nhẹ nữ sắc là điều cần thiết để bắt đầu việc tu dưỡng, và cũng là điều cần coi trọng trong suốt quá trình hoàn thiện bản thân.

Trong kiếp nhân sinh, một người hiểu thận trọng không nhất định có thể trở thành người hoàn mỹ, nhưng một người không hiểu thận trọng thì nhất định sẽ trở thành người có nhiều thiếu sót. Vì vậy, học tập cổ nhân thận trọng trong việc tu tâm dưỡng đức là điều nên làm đối với bất kỳ ai.

Cổ ngữ nói: “Hiền nhân tranh tội, ngu nhân tranh lý”. Vì sao người hiền tài lại muốn nhận phần thiệt về mình? Trong cuộc sống, chúng ta thường cho rằng bất kể gặp chuyện gì thì đều phải cố gắng nói cho rõ ràng minh bạch, nhưng kỳ thực cuộc đời này có những việc không thể phân rõ tuyệt đối đúng và sai. Gặp chuyện mà không tranh hơn thua rất nhiều khi là một loại cảnh giới cao thượng.

Con người ai cũng có ý chí riêng, qua việc ngôn chí, minh chí và lập chí có thể rõ được chân tâm, nhìn rõ được bản tính, càng có thể kiên định vào con đường phản bổn quy chân của chính mình. Hơn nữa một người cũng có thể nhìn vào ý chí của người khác và của mình để tìm ra khoảng cách giữa mình với người khác, để có thể tiến bộ hơn.

Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta tùy thời có thể gặp những sự tình không hay khiến tâm tình trở nên buồn khổ bi ai. Nếu lúc ấy chúng ta có thể nhớ đến những sự tình mà chúng ta yêu thích thì sẽ có thể cải biến được tâm trạng của mình. Xuyên suốt cuốn sách Luận Ngữ của Nho gia, có 6 sự tình có thể làm cho tâm tình con người trở nên vui sướng, khoái hoạt.