Dit is De Oostflank: Europa’s grens onder hoogspanning. Verslaggevers bij BNR reizen langs de rafelranden van onze Unie - en onderzoeken de grote veranderingen die daar plaatsvinden: van verscherpte grenscontroles tot pantservoertuigen en van desinformatie tot energiepolitiek. Hoe voorkomt Europa dat het in de flank geraakt wordt? Deel 2. Griekenland: hoe de zuidoostflank van Europa naar het centrum van de geopolitiek opschoof.

Verslaggever Martijn de Rijk Reisde door het noorden van het land, van Thessaloniki, naar Serres en Alexandroupolis, aan de Turkse grens.

Luister ook | 1. Finland is altijd klaar voor oorlog

‘The pin of the map’, oftewel de plek waar de punaise de kaart op de muur vasthoudt, zo kenschetst zakenman Angelos Simtsirikis de havenstad Alexandroupolis waar hij zijn groothandel in restaurantbenodigdheden runt. Alexandroupolis ligt vlak bij de Grieks-Turkse grens, in de hoek van de kaart. Vanuit de EU gezien geldt dat ook een voor Griekenland als geheel. Het land is het zuidoostelijke puntje van de Europese Unie. 

Die positie bepaalt voor een belangrijk deel de geopolitieke positie van het land. Een ander onmisbaar ingrediënt is de woelige gedeelde geschiedenis met de Turkije. Na eeuwen van onderdrukking door het Osmaanse rijk, een aantal bloedige oorlogen en de inval van Turkije in Cyprus in de jaren 70 heeft de spanning met de oosterburen nog altijd niet echt tot bedaren weten te brengen. Hoogleraren Miltos Sarigiannidis en Ioannis Stefanidis van de Aristotl University in Thessaloniki werpen hun licht op de gespannen Griekse relatie met de buren.

Tot voor kort veel minder gespannen was de relatie met Rusland. Griekenland en Rusland delen hun orthodoxe geloof en geschiedenis. Toch kwam aan die historische vriendschap een plots einde met de grote inval in Oekraïne. Al vroeg in de oorlog legde Rusland de Oekraïense stad Marioepol in de as. Daar woont al eeuwen een flinke Griekse minderheid. Veel Oekraïners kozen voor een vluchtweg via Griekenland, ook al omdat ook zij een sterke culturele verwantschap voelen. 

Daarover kunnen de Oekraïense Inna Galanina en Svetlana Gominjoek meepraten. Ik sprak de beide dames bij het vluchtelingen kamp in Serres, aan de Bulgaarse grens, zo’n 70 km boven Thessaloniki. De orthodoxe kerktorens gaven Svetlana en haar kinderen het gevoel dat ze in Griekenland toch ook nog een beetje thuis waren. De Griekse politiek ondertussen ziet zich gedwongen om oude vriend Rusland de rug toe te keren en al dan niet in het geheim steun aan Oekraïne te geven. De angst voor Turkije beperkt de Griekse vrijgevigheid. Het land heeft veel Leopard tanks, maar houdt die liever voor zichzelf, voor het geval dat..

Oekraïense vluchtelingen worden relatief goed ontvangen in het land. Vluchtelingen ‘uit de rest van het universum’, zoals hotel eigenaar Apostolos Palakidis het uitdrukt, hebben het veel zwaarder. In 2020 zat Palakidis’ Ramada by Windham hotel in Alexandroupolis vol met Griekse politiemannen die de toestroom van vluchtelingen uit Turkije moesten tegenhouden. Griekenland als buitengrens van de EU.

Dat kosten wat het kost tegenhouden is volgens Lucy en Sophie (namen geanonimiseerd) een voortdurende bron van ellende en schending van mensenrechten.  De twee werken voor NGO’s die de mensenrechtensituatie in de gaten houdt. Griekenland bouwt aan een steeds langere muur aan de grens met Turkije en dwingt daarmee vluchtelingen steeds riskantere routes te kiezen. Ook het Europese migratiepact voorspelt in dit verband niet veel goeds, zo menen zij.

De situatie aan de Turkse grens, met haar muur en militaire zones, is zeer gespannen. Maar ook dat is maar een deel van het verhaal. Toerisme over en weer neemt een hoge vlucht en handelaren als Simtsirikis doen goede zaken. Vlak voor zijn showroom langs loopt een gasleiding die de Middellandse Zee verbindt met landen als Bulgarije en Moldavië. Broodnodig sinds aan het Russisch gas een luchtje zit.

In de haven van Alexanadroupolis kan CEO Konstantinou Chatzikonsantinou over de veranderende geopolitiek situatie meepraten. Zijn haven fungeert als de zuidelijke gasrotonde en tegerlijkertijd als logistieke hub voor de NAVO. Tot voor kort has het plan om de haven te privatiseren maar premier Mitsotakis stak daar hoogstpersoonlijk een stokje voor. Nu moet de haven verder ontwikkeld worden tot commerciële hub, waarvandaan de treinen kunnen vertrekken tot aan Helsinki toe. De havenstad is opeens verhuisd van de rand van de kaart naar het midden. Of zoals Chatzikonstantinou het zegt, ‘location, location, location’.

See omnystudio.com/listener for privacy information.