In de vorige Perestrojkarantaine hoorde je meer over de situatie in Kosovo en Albanië, waar men ondanks corona weer op straat protesteert.

Deze keer aandacht voor Bosnië en Herzegovina, waar corona geen belemmering bleek te zijn voor duizenden inwoners van Sarajevo; hun wens om te protesteren tegen deze eredienst in de kathedraal van hun stad bleek groter te zijn.

Je hoort de analyses van Balkan-journaliste Marjolein Koster, voor wie Sarajevo een tweede thuis is, en Niké Wentholt, Docent Geschiedenis en Balkan aan de Rijksuniversiteit Groningen.

De Perestrojkast is een podcast van BNR over Midden- en Oost-Europa. Perestrojkarantaine is een tijdelijke spin-off, die de coronacrisis in deze regio duidt.

Deze aflevering sluit ook aan bij onze eerdere podcast over herdenken en herschrijven van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.

Historisch gebakkelei over Bleiburg

Jaarlijks worden in het Oostenrijkse Bleiburg de slachtoffers herdacht door vooral Kroatische nationalisten. Dat gebeurt met een rooms-katholieke mis, die in het teken staat van de moord op naar schatting duizenden Kroatische en ook Bosnische (nazi)soldaten aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Door de coronacrisis gaf de gemeente Bleiburg dit jaar geen toestemming voor de herdenking. De katholieke kerk week daarom op verzoek van de Bosnische kardinaal Vinko Puljic voor deze eredienst uit naar Sarajevo, waar veel inwoners niet zaten te wachten op een dergelijke herdenking.

Historica Niké Wentholt legt uit: 'In Bleiburg zijn enkele duizenden fascistische troepen door de communistische partizanen vermoord. Dat klinkt als iets dat je best kunt herdenken, er kwamen ook burgers bij om. Het probleem is alleen dat Bleiburg het symbool is geworden van Kroatisch martelaarschap tijdens de Tweede Wereldoorlog en ook tijdens de oorlogen van de jaren negentig het symbool werd van Kroatisch nationalisme. En juist de afgelopen jaren zien we dat de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog steeds meer wordt herschreven door nationalisten en extreem-rechtse bewegingen.'

Steun van Kroatische regering

De kerkmis in Sarajevo had de steun van de Kroatische en Bosnische Katholieke kerken, als mede van het Kroatische parlement dat de jaarlijkse Bleiburg-herdenking financieel sponsort. Verzet kwam er in Bosnië van Joodse en Islamitische organisaties, Roma, Serviërs en andere slachtoffers van het Ustasa-regime.

'De Tweede Wereldoorlog klinkt misschien als heel ver weg, maar voor veel Bosniërs is dat niet zo', vertelt Wentholt. 'En het is significant dat deze protesten plaatsvonden in Sarajevo. Een stad met een lange geschiedenis van multi-etnisch verzet tegen nationalisme en opkomende etnische scheidslijnen. Ook in de jaren negentig gebeurde dat, zij het met weinig resultaat natuurlijk. Maar deze protesten tegen het nationalistisch herschrijven van de geschiedenis kreeg daarom veel aandacht, zowel in Bosnië als daarbuiten. En juist in deze tijd.'

Mars tegen het fascisme

'Het was een mars tegen het fascisme, die er al weken zat aan te komen', vertelt Koster. 'Een vriendin van mij was kwaad, maar dat ze ook wel trots was en nu kon laten zien waar Sarajevo als stad voor staat.'

De voorzitter van het Kroatische parlement, Gordan Jandrokovic, zei tijdens een andere herdenkingsdienst in Zagreb dat het puur om de herdenking van onschuldige slachtoffers gaat en niet om een eventuele rehabilitatie van de Ustasa en het gedachtegoed.

De eredienst in de kathedraal van Sarajevo werd bijgewoond door 20 mensen door restricties rondom het coronavirus.

Presentatieduo

Floris Akkerman & Geert Jan Hahn

Explicateurs

Marjolein Koster

Niké Wentholt

See omnystudio.com/listener for privacy information.