‘วัดนิเวศธรรมประวัติราชวรวิหาร’ ตั้งอยู่บนเกาะทางใต้ของพระราชวังบางปะอิน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2419 เพื่อใช้เป็นสถานที่ประกอบพระราชกุศลในคราวเสด็จแปรพระราชฐาน 

หากคุณกำลังมองหาวัดที่ไม่เหมือนวัด ทั้งแปลกตา งดงาม และเต็มไปด้วยประวัติศาสตร์ รายการอารามบอย โดย ต้า-ธนภัทร์ ลิ้มหัสนัยกุล และแขกรับเชิญพิเศษ ดร.กฤษฎ์เลิศ สัมพันธารักษ์ เจ้าของรายการพอดแคสต์ คอลัมน์ และพ็อกเกตบุ๊ก Business Family จะพาคุณนั่งกระเช้าข้ามแม่น้ำเจ้าพระยา ไปยังเกาะกลางน้ำซึ่งครั้งหนึ่งเคยเป็นพื้นที่สงบสำหรับบำเพ็ญพระราชกุศลของรัชกาลที่ 5 

วัดนิเวศธรรมประวัติราชวรวิหาร เป็นวัดพุทธที่หน้าตาเหมือนโบสถ์คริสต์ พระอุโบสถสีเหลืองทรงโกทิก หอระฆังยอดแหลม หน้าต่างกระจกสี และซุ้มประตูโค้งแหลม ล้วนดูคล้ายศาสนสถานตะวันตก หากแต่ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปที่วิจิตรงดงาม

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมิได้เพียงออกแบบวัดให้แปลกตา แต่ยังมีพระราชดำริความตอนหนึ่งว่า เพื่อให้อาณาประชาราษฎร์ทั้งปวงชมเล่นเป็นของแปลก ยังไม่เคยมีในพระอารามอื่น แลเป็นของมั่นคงถาวรสมควรเป็นพระอารามหลวงในหัวเมือง

อีกหนึ่งองค์ประกอบสำคัญภายในพระอุโบสถ คือพลับพลาสไตล์ตะวันตก ซึ่งหน้าบันประดับตราช้างเผือกสามเศียร สัญลักษณ์ของสยามเหนือ สยามกลาง และสยามใต้ พลับพลาองค์นี้เป็นที่ประทับของรัชกาลที่ 5 ในคราวเสด็จฯ ถวายผ้าพระกฐิน เป็นอีกสิ่งที่ตอกย้ำสถานะว่าเป็นวัดหลวงโดยแท้

บริเวณด้านในสุดของอุโบสถ ประดิษฐานพระพุทธนฤมลธรรโมภาส พระพุทธรูปกึ่งสมจริงในซุ้มแบบตะวันตกโดย พระองค์เจ้าประดิษฐวรการ ประติมากรหลวงผู้สร้างพระสยามเทวาธิราช รายล้อมด้วยพระสาวกทั้ง 8 ปางจงกรม และปางลอยถาด แต่ละองค์ล้วนมีนัยเชื่อมโยงถึงบูรพกษัตริย์ซึ่งเกี่ยวข้องกับพระราชวังบางปะอิน

เหนือแท่นพระประธานมีกระจกสีรูปรัชกาลที่ 5 ประทับนั่งในฉลองพระองค์ครุย ด้านล่างมีจารึกภาษาละตินว่า ‘Chulalongkorn Rex Siamensis จุฬาลงกรณ์ กษัตริย์แห่งสยาม’  กระจกสีชิ้นนี้มีเพียงชิ้นเดียวในประเทศไทย และอาจมีไม่กี่ชิ้นในโลกที่รวมอัตลักษณ์ตะวันออกกับตะวันตกไว้ในบานเดียวกัน

ข้างพระอุโบสถเป็นสุสานสวนหินดิศกุลอนุสรณ์ ซ่อนประวัติของ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ซึ่งเคยผนวช เคยประทับที่พระตำหนัก และเคยเริ่มต้นงานการศึกษาสมัยใหม่จากห้องเรียนเล็ก ๆ ข้างวัด

ท้ายที่สุดก่อนกลับ อย่าลืมแวะชมพิพิธภัณฑ์ของวัด ซึ่งจัดแสดงข้าวของเก่าแก่ ภาพกระจกสีต้นฉบับ และทศชาติชาดกแบบที่หาชมยาก