Toen Jan Verduijn zijn vrouw verloor aan borstkanker, kwam hij in een duistere periode terecht. Zijn redding kwam uit een verrassende hoek: de helende werking van de adem.
Jan Verduijn verloor zijn vrouw Merel zeven jaar geleden aan borstkanker. De slopende ziekte en Merels overlijden waren traumatisch. Er begon een duistere periode waarin hij worstelde met alcohol en de zinloosheid van het leven. Waar hij voorheen kon putten uit zijn geloof, was hij nu ook het vertrouwen in God volledig kwijt. 

Zijn redding kwam uit een verrassende hoek: de helende werking van de adem. Tijdens rouwbegeleiding leerde hij dat zijn ademhaling hem altijd iets te vertellen heeft: “Je adem is de link tussen lichaam, hart en ziel. Als je adem stokt, stokt er ook iets in die verbinding.” Ook ontdekte hij het belang van de adem in de christelijke traditie. Zo staat het Hebreeuwse woord ruach zowel voor de levensadem als voor Gods aanwezigheid.

Inmiddels heeft Verduijn een nieuwe vriendin en een zoontje van anderhalf: "Als ik terugkijk, lijkt het wel een heel nieuw leven. Toch probeer ik ook mijn jaren met Merel niet los te laten. Het heeft me gevormd." Met zijn spirituele centrum ‘Op Adem’ helpt Jan nu andere mensen te groeien in vertrouwen en rust, met de ademhaling als uitgangspunt.

De langgekoesterde pelgrimstocht van theatermaker Marjon Moed zette haar aan het denken over het belang van christelijke rituelen. Inmiddels is haar godsbeeld flink veranderd.

Marjon Moed ziet het leven als een pelgrimage. Als programma- en theatermaker loopt ze met onderzoekende blik door het leven, waarbij ze droomt van de dag dat alles goed komt. Zo ging ze tijdens de coronacrisis aan de slag als buddy op de corona-ic. Hier hielp ze het medisch personeel met alles waarvoor je geen medische kennis nodig had, zoals eten rondbrengen en bezoek ontvangen. Het team bestond vooral uit corona-werklozen, zoals horecapersoneel, stewardessen en mensen uit de culturele sector. Marjons creatieve kwaliteiten bleken hard nodig in de klinische ziekenhuisomgeving: “vaak wordt kunst gezien alsof het voor de leuk is, terwijl ik denk dat het ons juist op de been houdt.”

Marjon maakte ook letterlijk een pelgrimage.  Ze ging vorig jaar te voet naar Santiago de Compostella: een langgekoesterde droom. Tijdens de tocht leerde ze veel over zichzelf en het leven, waarbij ze alles op haar reis steeds als metafoor zag: “iedereen deelde daar zijn eten met elkaar. Maar als je je banaan deelt, betekent het ook dat je een stuk houdt voor jezelf. Dat inzicht heeft me zoveel verlichting gegeven!”

Een tussendoortje van Annemiek.

Schrijfster Susan Smit voelt dat ze een taak heeft in dit leven: ze wil de kennis van oude natuurreligies terugbrengen in de samenleving.   

Volgens Susan Smit zit de westerse wereld in een spirituele crisis. Veel mensen voelen zich niet meer verbonden met de natuur, en met het hogere. Die spirituele crisis is volgens Susan ook de oorzaak van andere problemen in de wereld, zoals de klimaatcrisis. Ze ziet het als haar taak om mensen erop te wijzen dat ze met alles en iedereen verbonden zijn: “Als we ons meer verbinden met ons diepste innerlijk, dan voelen we ons ook al veel meer verbonden met het grote geheel.”

De oude, voorchristelijke natuurreligies bieden volgens Susan de sleutel tot die verbinding. Vrouwen die kennis van die religies bezaten werden vroeger veroordeeld als heks – een belangrijk thema in Susans boeken. Een aantal jaar geleden kwam Susan zelf als heks ‘uit de bezemkast’. Spreken en schrijven over mystiek en spiritualiteit gaat Susan steeds makkelijker af, maar het heeft een tijd geduurd voordat ze dat durfde. Ze noemt dat ‘brandstapelangst’, de angst om beschimpt te worden.

Vrijheid en autonomie zijn belangrijke thema’s in het leven van Susan, ook al was het soms niet makkelijk om er alleen voor te staan. Haar jeugd was niet altijd makkelijk, en ook de scheiding van de vader van haar kinderen raakte haar diep. ‘Ik was bang om mijn kinderen kwijt te raken. Mijn hele systeem sloeg op hol, ook fysiek’. 

Wanneer we de natuur goed observeren, kunnen we volgens Susan conclusies trekken over ons eigen leven. Bijvoorbeeld wanneer we kijken naar de cycli van de maan: van wassende maan, naar volle maan, naar afnemende maan en uiteindelijk de donkere maan. ‘De afnemende maan, de fase van verval, van afbraak, dat hoort erbij, dat is ook een onderdeel van het bestaan’. 

Zomaar een levensvraag tussendoor.....

Presentatrice Sofie van den Enk zet binnenkort een bijzondere stap: ze wordt jodin. De rituelen en tradities geven haar houvast. Sofie vindt er ruimte voor de verwondering die ze als jong meisje al voelde. Soms slaat die verwondering om in vertwijfeling – depressie kan dan de kop op steken.
Waarom zijn we hier? Wat is het heelal? Hoe is alles begonnen? Die grote vragen hielden presentatrice Sofie van den Enk als klein meisje al bezig. Antwoorden waren er niet direct. Haar ouders hadden zich heel bewust van het christelijk geloof losgemaakt. Toch, wanneer de kleine Sofie met haar grootouders meeging naar de kerk, vond ze het er fijn.

In haar studietijd ging Sofie haar hang naar het christendom verder onderzoeken, maar met weinig succes. Ze kreeg meerdere ‘zijnsdepressies’, die verband houden met haar melancholische aanleg. Ze verwondert zich over de grootsheid van het bestaan, maar die grootsheid – en leegte? - kan haar juist ook naar de keel grijpen. Dat nare gevoel mag er niet zijn. ‘Depressie is als een verslaving. Er is een heleboel narigheid te voelen, en je durft er gewoon niet aan’.

De ambitieuze Sofie ging uiteindelijk aan de slag in de televisiewereld. Met succes, maar ze stuitte ook op de harde kant van het televisievak: hoe goed je het ook doet, je kunt zo weer aan de kant worden geschoven. 
Binnenkort zet Sofie een belangrijke nieuwe stap in haar zoektocht naar zin. Ze wordt jodin. Het uitvoeren van de tradities en rituelen geven haar een vorm van houvast in die grote, ontembare wereld. Wie God precies is, blijft in het joodse geloof vooral een mysterie. Juist dat werkt goed voor Sofie. ‘Bij het woord God ontstaan direct allerlei beelden. Maar een woord als de Eeuwige, daarin zit veel meer ruimte voor verwondering, voor mysterie’.

Nadat de geliefde van pianiste Marietta Petkova overleed, kon ze maandenlang geen piano spelen.Tijdens haar jeugd in Bulgarije zag ze hoe haar grootvader elke dag een olielamp aanstak. Dezesimpele handeling van het ontsteken van het licht bleek een troostrijk ritueel tijdens de rouw. 

Twee jaar geleden overleed de grote liefde van pianiste Marietta Petkova. Hij was musicus, componist en tonmeister. Een slopende longziekte ontnam hem de laatste drie jaar de adem. Het was traumatisch, maandenlang kon Petkova geen piano spelen. Tot ze besloot om al haar verdriet te kanaliseren en een single op te nemen met één van zijn composities: “als ik zijn stuk speel, voelt het of hij meeluistert. Hij zit op mijn schouder, nog steeds.”

Marietta Petkova werd geboren in Ruse, een stad aan de rivier de Donau in Bulgarije. Tijdens haar jeugd viel Bulgarije onder de invloedsfeer van het Sovjetregime. Naar de kerk gaan was daarom een gevaarlijke aangelegenheid. Gelukkig gaven haar grootouders de belangrijkste waarden en rituelen van de Russisch-Orthodoxe kerk aan haar door, zoals het aansteken van kaarsen, het bakken van paasbroden en het aanbidden van iconen. Op haar negentiende vertrok ze voor haar carrière naar Wenen en Canada, om uiteindelijk neer te strijken in Nederland. 

Petkova gelooft dat je rouw ‘vloeibaar’ moet houden. Hiermee bedoelt ze dat het verdriet niet mag stollen, maar dat je je er steeds weer actief toe moet verhouden. Het geven van concerten is voor haar ook een vorm van rouwverwerking: “door mijn verdriet toe te laten ben ik niet alleen een performer die een kunstje doet, maar ben ik vooral mens. Dat wil ik meegeven aan de zaal.” 

Heb je een prangende levensvraag? Volgens Ashis Mathura weet je diep van binnen het antwoord al. Als pandit (hindoe-priester) ziet hij het als zijn taak om mensen hieraan te blijven herinneren. Hij leidt diensten bij de Shiv Mandir-gemeenschap in Rotterdam, en hij is daarnaast ook werkzaam als ict’er. 

Ashis Mathura groeide op in Suriname. Als klein jongetje was hij onder de indruk van zijn grootvader, die als hindoe-priester mensen op kalme en oplettende wijze bijstond. Al op negenjarige leeftijd besloot Mathura daarom dat hij net zoals zijn opa priester wilde worden. Er begon een intensieve opleiding waarbij hij iedere dag les kreeg over geschriften, mantra’s en rituelen. Al op zijn veertiende was zijn opleiding voltooid en op zijn zestiende nam hij plaats in de interreligieuze raad van Suriname als vertegenwoordiger van het hindoeïsme. 

Toen Mathura negentien was, vertrok hij naar Nederland om in Delft Technische Informatica te gaan studeren. Het was een verwarrende tijd. Hij voelde zich niet thuis in Nederland en kon maar moeilijk acclimatiseren. Hij miste zijn familie en zijn studiegenoten moesten niks hebben van spiritualiteit. Pas toen hij zich ook in Nederland weer meer ging richten op zijn panditschap, leerde hij dat zijn ware thuis zich in hemzelf bevindt: “Ik ben nooit alleen. Waar ik ben, daar is ook mijn familie.”
 
In zijn rol als pandit bleek al snel dat mensen het liefst met hem wilden praten over hun levensvragen. Ashis ontdekte dat mensen het antwoord op veel vragen vaak al in zich dragen. Hij hoeft hen daar alleen maar aan te herinneren: “Eigenlijk help ik mensen niet. Een mens kan alleen zichzelf helpen. Op het moment dat iemand beseft dat hij of zij die macht zelf heeft, dan heb je al gedaan wat je moest doen.” Ook wil hij mensen meegeven dat ze volledig zichzelf mogen zijn. Sterker nog, jezelf zijn is een plicht: “In strijd leven met jezelf is het ergste wat je kunt doen.”

De mysterieuze kunstenares Ans Markus werd beroemd met haar schilderijen van vrouwen in windsels. De windsels staan symbool voor veiligheid en geborgenheid, maar ook voor het verbergen van wie je echt bent. Dat laatste heeft Ans lang gedaan. Haar eerste man mishandelde haar, waardoor ze zeer onzeker werd. ‘Als ik langs een terras vol mensen kwam dacht ik: kan ik niet ergens achterlangs lopen? Ik had geen eigenwaarde.’ 

Op haar dertigste – als alleenstaande moeder – ontdekte Ans dat ze groot talent had voor schilderen. De schilderkunst hielp Ans om zichzelf te worden, en haar moeilijke verleden achter zich te laten. ‘Ik heb de windsels letterlijk en figuurlijk van me af geschilderd’. Tot haar grote vreugde merkte Ans bovendien dat ze niet alleen was. Veel vrouwen herkenden zichzelf in haar werk en haar verhaal.

Ans werd een aantal jaren geleden ziek, ze kreeg kanker. Inmiddels gaat het beter met haar. Ondanks alles wat ze heeft meegemaakt, is Ans vooral dankbaar. Ze kijkt met mildheid terug op alles wat op haar pad is gekomen, zelfs op haar eerste echtgenoot. ‘Hij had zelf ook geen eigenwaarde, daardoor moest hij anderen wat aandoen. Ik heb nu medelijden met hem.’ 

Jezus is voor Ans een inspiratiebron. Ze bewondert hem om zijn open blik naar de medemens. ‘Die openheid, daar kunnen we allemaal wat van leren.’ 

Wat is gezondheid precies? Die vraag houdt oud-huisarts Machteld Huber al een leven lang bezig. Door te luisteren naar haar lichaam concludeert Huber dat gezondheid veel meer is dan de afwezigheid van ziekte: ‘Gezondheid is het vermogen om met het leven om te gaan’.

Als jonge huisarts zag Machteld Huber dat veel collega’s naar hun patiënten keken als een monteur naar een auto: er moet een onderdeel gerepareerd worden en dan doet de auto het weer. De laboratoriumwaarden waren niet zelden belangrijker dan daadwerkelijk kijken naar de patiënt. ‘Ik vond dat zo schokkend. Zo wil ik niet worden’, dacht Huber.

Het was het begin van haar levenslange strijd voor een bredere opvatting van gezondheid. Gezondheid gaat volgens Huber over ons gehele welbevinden op allerlei vlakken, niet alleen fysiek. Toen Huber meerdere keren zelf ziek werd, merkte ze hoezeer haar fysieke gezondheid verbonden is met haar psyche. Ze ervoer dat haar lijf haar iets wilde leren, bijvoorbeeld over het verwerken van de moeilijkheden uit haar jeugd. ‘Toen ik daarmee aan de slag ging, genas ook mijn lichaam’. Ze ontwikkelde een nieuwe visie, die ook internationaal steeds bekender wordt: de positieve gezondheid.

Een belangrijk onderdeel van die visie is zingeving. Ieder mens heeft volgens Huber een innerlijke kern, met de diepste gevoelens en verlangens. Het is de kunst om erachter te komen wat die kern precies is. ‘Wat geeft me ten diepste vervulling? Het bijzondere is: wanneer je jezelf die vraag stelt en ernaar handelt, komen er ook dingen naar je toe. Dan gaat het leven met je dansen.’