Hoxe falamos de educación no Galiportus. E facémolo co Nel Vidal, profesor de Lingua Galega no CPI do Cruce, en Cerceda (Co-Gz), ademais da Irina Maia, profesora de Matemáticas no 3º ciclo do agrupamento de escolas de Peniche (Pt) Grazas aos programas de intercambio e formación continua do profesorado, ambos convidados tiveron a oportunidade de veren in situ como se traballa " do outro lado". Con que se encontraron? Que problemáticas, que curiosidades? Que é o que collerían "do outro sistema"? Que os sorprendeu máis? Polo que nos contan, tamén son moitos os aspectos que aínda non distancian, no ámbito da escola... Por exemplo, sabíades que en Portugal, os profesores non "opositan"? E que poden acabar no outro extremo do país a dar aulas?

Para acabar, deixámosvos cun tema de De Ninghures (Ronsel) Viva a escola pública!

Hoxe falamos novamente do Galego do occidente asturiano, ese que se fala entre os rios Eo e Navia. Recibimos nos estudios ao Carlos Aenlle, xeógrafo e etnólogo que viviu boa parte da sua vida en Castropol (Asturias) Moi vinculado desde novo con esa área galegófona, botou 10 anos a recoller termos que acabaron por formar parte do primeiro "Dicionario do Galego de Asturias", obra magnífica de case 800 páxinas, e realizada en colaboración coa Univ. de Vigo. Xustamente por esta grande obra, vén de serlle entregado pola asociación "Axuntar" o Premio "Folgueira" de 2024. naquela vila antedita. Descubrimos os detalles dese seu traballo e discutimos cuestións deste e doutros dicionarios do galego/portugués... Unha hora de conversa de vagar, culminada cunha música de Caamaño&Ameixeiras e Rodrigo Cuevas (4 cousas) Viva o Galego de Asturias! Agora, oral... e escrito.

Continuamos com esta nova série do Galiportus, dedicada a analisar a história de uma maneira simpática e muito vibrante. Buscamos chegar aos momentos históricos que uniram e separaram a Galiza e Portugal... e ainda aproximar-nos a essas pequenas histórias desconhecidas, as quais pertencem, quer de um passado longínquo, quer do último mês. Tudo é que faz parte da história: do Reino Suevo aos Irmandinhos, do Prestige às viagens do Vasco da Gama, dos contrabandistas da Raia aos perseguidos pelas ditaduras. E muito mais...

Hoje abordamos um tópico esquecido: as raízes galegas de um dos alicerces da "nação" portuguesa. Falamos de Luis Vaz de Camões (1524-1580), autor de "Os Lusíadas", essa obra na que se fala da epopeia histórica dos navegantes que sairam de Lisboa a "descobrir" mundo.

Continuamos coa nova sección do Galiportus, dedicada a analizar a historia dun xeito ameno e dinámico. Buscamos chegar aos momentos históricos que uniron e separaron a Galiza e a Portugal... e tamén achegarnos a esas pequenas historias ocultas ou pouco representadas, dun pasado lonxano ou mesmo do mes anterior. Todo forma parte da historia: do Reino Suevo aos Irmandiños, do Prestige ás viaxes de Vasco de Gama, dos contrabandistas da Raia aos represaliados polas ditaduras. E moito máis...

Hoxe falamos das irmás Touza, que grazas a teceren unha rede de contactos na sua Ribadavia natal (Ou-Gz), contribuiron decisivamente na posibilidade de que centos de xudeos puideran atravesar a Raia e chegar deste xeito ao Porto, nao seu camiño ao exilio americano, fuxindo da barbarie do Holocausto nazi. Unha historia conmovedora e que se arrima ao peito. Xusto hoxe en día, nestes tempos de xenocidio palestino...

Continuamos coa nova sección do Galiportus, dedicada a analizar a historia dun xeito ameno e dinámico. Buscamos chegar aos momentos históricos que uniron e separaron a Galiza e a Portugal... e tamén achegarnos a esas pequenas historias ocultas ou pouco representadas, dun pasado lonxano ou mesmo do mes anterior. Todo forma parte da historia: do Reino Suevo aos Irmandiños, do Prestige ás viaxes de Vasco de Gama, dos contrabandistas da Raia aos represaliados polas ditaduras. E moito máis...

Hoxe vamos até o 1992. Logo de décadas de sospeita, confírmase o que se temía. Constrúese o encoro/barragem do Lindoso, na Raia, e varias aldeas fican por baixo das augas en horas. Familias enteiras teñen que deixar as súas vidas e recordos atrás... e a memoria para moitos, desde aquela, está asolagada.

Arrincamos unha nova sección no Galiportus, dedicada a analizar a historia dun xeito ameno e dinámico. Buscamos chegar aos momentos históricos que uniron e separaron a Galiza e a Portugal... e tamén achegarnos a esas pequenas historias ocultas ou pouco representadas, dun pasado lonxano ou mesmo do mes pasado. Todo forma parte da historia: do Reino Suevo aos Irmandiños, do Prestige ás viaxes de Vasco de Gama, dos contrabandistas da Raia aos represaliados polas ditaduras. E moito máis...

Hoxe toca falar dun accidente de tránsito ocorrido en Lamas de Mouro (Melgaço-Pt) A só 3 kms da raia con Padrenda (Ou-Gz) Nada de soubo no lado norte da traxedia, no que 4 persoas morreron e 2 ficaron gravemente feridas. Por que é isto así?

Xa tocaba falar de "vellos". Hoxe facémolo arredor dunha cuestión cada vez máis repetida: a esperanza de vida e o feito de envellecer activamente. Nunha sociedade a norte e sur do Miño que xa, nalgunhas zonas como Ourense ou Trás-os-Montes, conta coa metade da populación maior de 65 anos, os desafios son enormes a curto/medio prazo. Conversamos con X. M. Failde, presidente da Sociedade Galega de Xeriatría e Xerontoloxía, psicólogo e profesor titular na U. Vigo, nas áreas de saúde, educación e maiores, para que nos explique todo isto. Ao teléfono, desde Lisboa, e para visualizarmos a situación da perspectiva do cuarto país máis avellentado do mundo, aténdenos Estella Betancourt; docente, doutora en xerontoloxía e investigadora no ISCSP (Instituto Superior de Ciências Sociais e Políticas da Universidade de Lisboa) Xa de volta ao estudio da radio, falamos tamén con Tania Lorenzo e Adriana Tavares, educadoras que investigaron acerca do "Perfil das persoas centenarias en Ourense, un estudo piloto". Isto porque xa se fala da posibilidade de que as Terras de Celanova, no sureste de Ourense (na Raia con Melgaço e Castro Laboreiro) sexa declarada proximamente a sexta "Blue Zone" do mundo. Isto é, a inclusión da comarca galega dentro daquelas zonas onde maior concentración de centenarios hai, ao nivel doutras como Sardeña, Icaria (Grecia), Okinawa (Xapón), etc. E isto, por que será?

As músicas: Solpor, de Baiuca; e a Avó da Maria, dos Deolinda.

Ahá! Moito por vivir, moito por escoitar!

Voltamos falar da lingua ou da maneira de como a falamos a norte do Miño. Hoxe toca unha temática á que xa lle tiñamos ganas. Após a intervención no Parlamento Galego dunha deputada do PP na que se mofou do deputado do BNG, Iago Tabarés, por cambiarse ao galego (cando el "era de los Tabarés que hablaban castellano de toda la vida"), optamos por convidar a este. Con el repasamos o que significa apostar por ser un Neofalante convencido, que lícitamente mudou á lingua "menos forte". Chamamos tamén ao Xurxo Salgado, xornalista de Galicia confidencial e impulsor na Internet do proxecto de mesmo nome hai xa uns anos. Para acabar, escoitamos algúns dos casos particulares de xentes que aprenderon galego e o falan, moitas veces sen necesaria conexión co país. A música do feche, de Ailá: Muiñeira de Frades. Que boa!

Hoxe falamos dunha historia incrible, descoñecida aínda para moitos a norte e sur do Miño: O Couto Misto, un territorio privilexiado na Raia, entre os concellos galegos (ourensáns) actuais de Calvos de Randín e Baltar e o municipio portugués de Montalegre. Tres aldeas, Santiago, Rubiás e Meaus, nunha especie de república que perviviu 7 séculos (até o Tratado de Lisboa que conformaba os lindes da fronteira, no 1864), sen dar contas a España nin a Portugal, e que contaba con autogoberno, exención de cargos fiscais, libre comercio ou dereito de asilo. Para dar respostas ás nosas preguntas, xuntamos no estudio da radio a Serxio Maria, politólogo, historiador e "misto"; e a Xosé Manuel Cid, decano da Faculdade de Educación e de Traballo Social (U. Vigo), con amplísima experiencia e colaboracións coas universidades portuguesas, alén de fundador da Nova Escola Galega. Este, ademais, condecorado co título de "académico" da simbólica Nova Academia do Couto Misto, e premiado en 2017 co título de "xuíz honorario" do Couto. Aquel, voceiro da "Iniciativa polo Couto Misto".

Unha conversa, en definitiva, espectacular, a cabalo entre a historia, a simboloxía, a recuperación da memoria, e todo o que representa o maior "marco" nunca construído entre Galiza e Portugal. Unha historia fascinante, acompañada dos fados de Maria do Ceo ("Orbalheiras" e "Himno do Couto Misto") e dun clásico arraiano de Fuxan os Ventos, "Estraperlo". Para máis información, recomendámosvos o libro de Luis G. Mañá, de Xerais ("Couto Misto, unha república esquecida") Non volo perdades... e viva o Couto Misto!!

10 anos após o lançamento da Lei 1/2014 (para o aproveitamento da língua portuguesa e de relacionamento com a Lusofonia, conhecida como "Valentim Paz Andrade"), e 13 meses depois de o Diário Oficial da Galiza falar dele pela primeira vez, o Observatório Galego da Lusofonia é já uma realidade. O presidente da Xunta, representantes das administrações espanholas e portuguesas, do Consello da Cultura Galega, da CPLP (comunidade de países de língua portuguesa), da Fegamp, da Associação de docentes de língua portuguesa na Galiza, da AGAL, etc., reuniram-se para conformar o organismo que há de zelar pela aproximação "real" da Galiza e do galego à lusofonia.

Ligamos ao Jon Amil, presidente da AGAL, que participou no encontro. É com ele que falamos de tudo... e mais! Acabamos com uma música da Maria O'Neill Cortes, "Distração".