Op Buiksloterham in Amsterdam ontwerpt en ontwikkelt OZ samen met Synchroon een biobased kantoorgebouw met praktisch geen installaties. Dat kan als je het gebouw heel goed isoleert, massa inzet om temperatuuruitslagen te dempen en als je opwarming door de zon regisseert. In gesprek met Oresti Sarafopoulos, architect en partner van OZ, over hoe Baumschlager Eberle ze op dit spoor zette, hoe het precies werkt en waarom dit de route is naar een architectuur die niet alleen in zijn materialisering Paris Proof is, maar ook in zijn gebruik.

Bij een regulier kantoorgebouw gaat tot wel 45% van de bouwkosten op aan installaties, stelt Oresti in de podcast; je zou daarom kunnen zeggen dat we bijna in laboratoria leven. Op de Biënnale van Venetië van 2014 verbeeldde Rem Koolhaas dit als curator door onder een deel van de koepel van het centrale paviljoen in de Giardini een verlaagd plafond te laten installeren. Een steeds groter deel van gebouwen bestaat uit een technische wereld van installaties. 

Samen met John Bosch, ook architect en partner bij OZ, ging Oresti op zoek naar een alternatieve benadering. Bouwbioloog Carla Rongen van de HAN Hogeschool wees ze daarbij op het 2226-concept dat Baumschlager Eberle heeft ontwikkeld. In dat concept kan een goed geïsoleerd gebouw, dat maar beperkt opwarmt door de zon, praktisch zonder installaties het hele jaar een binnentemperatuur van tussen de 22 en 26 graden houden. In hun eigen kantoor in Lustenau, Oostenrijk, bewijst Baumschlager Eberle al vijftien jaar dat dit werkt.

Daar gaat het alleen wel om een betonnen gebouw, benadrukt Oresti in de podcast. Beton dempt met zijn massa temperatuuruitslagen. Het kantoorgebouw dat ze op Buiksloterham ontwerpen, en samen met Synchroon ontwikkelen, willen ze een helemaal biobased draagconstructie en afwerking geven. De oplossing die ze daarbij nu gevonden hebben is om een draagconstructie uit cross laminated timber (CLT) te combineren met een gevel uit kalkhennep en dat af te werken met leemstuc. Kalkhennep ondersteunt niet alleen de hoogwaardige isolatie die gevraagd is, maar dempt met zijn massa ook temperatuuruitslagen.

Het ontwerp heeft Oresti met zijn team parametrisch opgezet en wordt wat betreft binnenklimaat door Aveco de Bondt doorgerekend. Door de ramen diep in de gevel te leggen, wordt de directe zoninstraling verminderd, terwijl schuine negges wel veel daglicht binnen laten vallen. Het gaat er uiteindelijk om dat de opwarming van het gebouw onder de 15 kWh per vierkante meter komt, stelt Oresti. Dán lukt het. Voor het kantoor rekenen ze nu met 3 kWh/m2 aan opwarming door verlichting, 3,5 kWh/m2 door mensen en 4 kWh/m2 door de computers. In hun ontwerp zijn ze er daarbij in geslaagd om de opwarming door de zon te beperken tot 3-4 kWh/m2. Bij elkaar is dat zo’n 13-14 kWh/m2. Het gaat dus lukken, verzekert Oresti in de podcast.

In de gevel van het door OZ ontworpen kantoorgebouw komen kleppen die automatisch geopend worden als er frisse lucht nodig is. Die kleppen zullen dan bijvoorbeeld tien minuten tot een kwartiertje open gaan en dan weer sluiten, voorspelt Oresti. Van hardware naar software.

Wanneer je installaties weglaat, dan ontstaat er ruimte voor andere dingen, sluit Oresti af. Dan komt architectuur weer centraal te staan. In het kantoor dat ze nu ontwerpen komt het plafond op 3,5 meter te liggen. Die hoogte ondersteunt het binnenklimaat, maar is ook gewoon een bijzonder prettige maat, benadrukt hij.

Het low-tech kantoorgebouw kan met een beetje mazzel in de zomer van 2027 in gebruik genomen worden. OZ zal daarbij één van de verdiepingen betrekken.

Deze podcast wordt mede mogelijk gemaakt door AGC. Halverwege de podcast vertelt Anton Peters van AGC over het brandwerende glas