کاظم کردوانی : در نظام بسته و ایدئولوژیک ایران، نقش مسعود پزشکیان تشکیل یک دولت مطیع است که برای خامنه‌ای دردسر اضافی تولید نکند. پزشکیان از خامنه‌ای چیزی نمی‌خواهد و هیچ مخالفتی هم با اقدام‌ها و طرح‌های او در داخل و خارج نخواهد کرد. او در بهترین حالت یک رئیس کابینۀ تدارکاتچی خامنه‌ای خواهد بود. از این منظر برای خامنه‌ای، مسعود پزشکیان یک رئیس جمهور ایده‌آل و کاملاً مطلوب است. رابطه با جهان خارج یا جنگ با جهان بیرونی [از جمله با اسرائیل] حوزه‌های هستند در اختیار و انحصار شخص خامنه‌ای.   

انتخاب مسعود پزشکیان به عنوان رئیس جمهوری با کشته شدن اسماعیل هنیه در تهران و بالا گرفتن خطر جنگ میان ایران و اسرائیل، از یک طرف، و سرخوردگی‌های اصلاح طلبان از ترکیب کابینۀ او، از طرف دیگر، همزمان بوده است. این سرخوردگی ها تلویحاً اعتراف به این هم هست که مسعود پزشکیان از همین آغاز تسلیم امیال و اهداف جناح تندروی حکومت اسلامی و مشخصاً علی خامنه‌ای و سپاه پاسداران شده است.

اما، چقدر دولت پزشکیان قادر است حکومت اسلامی را در مواجهه با بحران‌ها و مشکلات داخلی و خارجی حقیقتاً یاری برساند؟

در پاسخ به این پرسش و پرسش های دیگر، کاظم کردوانی، پژوهشگر و سردبیر نشریه "سپهر اندیشه"، از جمله گفته است :  

"راستش من از روز اول این پرسش برایم مطرح شد که این آقای پزشکیان روی چه حساب و کتابی خودش را نامزد انتخابات ریاست جمهوری کرده است : نه نیروی خاص سیاسی پشت سر او بوده و نه خودش به نیروی خاص سیاسی ابراز تعلق کرده است. یعنی این که چگونه یک آدم تنها خودش را برای کسب مقام ریاست جمهوری – که در هر حال مقام دوم پس از رهبری است - آنهم در یک کشور آشوب زدۀ هشتاد و چند میلیون نفری و گرفتار در بحران‌های بزرگ و عدیده نامزد کرده است.

بعید نمی دانم که خود خامنه‌ای از سر اضطرار و از این نظر که پزشکیان مطیع او خواهد بود او را نامزد چنین مقامی کرده و به طور خصوصی نیز چیزهایی به او گفته باشد. والا هیچ آدم عاقلی که کمترین پشتوانۀ سیاسی ندارد خودش را درگیر چنین میدانی نمی‌کند. این یک نکته.

نکتۀ دوم این که خود پزشکیان از روز اول صریحاً گفت که برنامۀ رهبر، برنامۀ اوست و از این جهت هم هرگز دروغ نگفت. در جریان مناظرات انتخاباتی نیز راجع به اقتصاد یا طرح های احتمالی اش در این زمینه هیچ چیز نگفت. او فقط به گفتن این بسنده کرد که قصد دارد برنامۀ هفتم توسعه را پیاده کند. می خواهم بگویم که اعتراض‌ها و انتقادهای روزهای اخیر اصلاح طلبان و میانه‌روهای حکومت به ترکیب کابینۀ پزشکیان و وزرای وی کاملاً بی مورد هستند. زیرا، تز اصلی خود اصلاح طلب‌ها در توجیه یا توضیح دلیل حمایت شان از نامزدی مسعود پزشکیان از روز اول "روزنه گشایی" بود. بنابراین، این ترکیب کابینه و وزرای دولت هر چه باشند یا نباشند در حد "روزنه گشایی" هستند. زیرا، نه فقط اصلاح طلبان حکومت اسلامی، بلکه همگان خوب می دانند که انتخاب دست کم وزرای کلیدی هر کابینه ای در جمهوری اسلامی در انحصار مطلق شخص رهبر  است (نظیر وزراتخانه‌های اطلاعات، امور خارجه، فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش و آموزش عالی، دفاع و غیره). می توان گفت که شگفتی و انتقاد اصلاح طلبان از انتخاب وزرای کابینۀ آقای پزشکیان ناشی از توهم خود آنان بوده است. اما، نمی توان گفت که اصلاح طلبان از سازوکار چینش و گزینش وزرا و مقامات ارشد در جمهوری اسلامی بی اطلاع بوده‌اند. زیرا، بسیاری از خود آنان سال‌های سال در این نظام یا وزیر بوده‌اند یا مقام های عالی حکومتی را اشغال کرده‌اند. یعنی در واقع، سازوکار این حکومت را خوب می شناسند و نمی‌توانند بگویند که از آن بی اطلاع بوده‌اند.

در این بین، انتخاب عباس عراقچی به عنوان وزیر امور خارجه فی نفسه حامل پیام یا نشان خاصی است. در قیاس با محمد جواد ظریف، نوع رابطۀ عباس عراقچی با سپاه پاسداران همواره متفاوت بوده است. برخلاف ظریف، عراقچی ابتدا عضو سپاه پاسداران بوده و بعد با ورود به دانشکدۀ وزارت امور خارجه رفته رفته در این وزارتخانه پا سفت کرده و به موقعیت امروز رسیده است. زمانی هم که ظریف وزیر امور خارجه بود، عراقچی رابط وزارت خارجه و سرداران سپاه پاسداران بود. بنابراین، انتخاب عراقچی به عنوان وزیر امور خارجه دربرگیرندۀ نوعی پیام گفتگو با خارج منتها پشت درهای بسته است ضمن این که انتخاب او در مقام جدید گویای تأئید سپاه پاسداران برای گزینش او در چنین مقامی نیز بوده است.

با این حال، من گمان می‌کنم که شخص رهبر جمهوری اسلامی ایران دچار این توهم است که در منطقه (در عراق، یمن، سوریه و لبنان...) دست بالا را دارد و باصطلاح خودش دور اسرائیل را بسته است. به گمان من این توهم بیشتر ناشی از خصلت ایدئولوژیک این نظام است، هر چند این نظام در عین حال نسبت به منافع و بقای خود بسیار حساس است. رژیم های ایدئولوژیک با فاصله‌گیری از واقعیت به مرور توانایی دیدن خیلی از چیزهایی را که من و شما می بینیم، از دست می‌دهند و رژیم اسلامی ایران و شخص رهبر جمهوری اسلامی به چنین آسیبی مبتلاء هستند. در چنین نظام بستۀ ایدئولوژیکی، نقش مسعود پزشکیان تشکیل یک دولت مطیع است که برای رهبر حکومت اسلامی دردسر اضافی تولید نکند. پزشکیان از خامنه‌ای چیزی نمی‌خواهد و هیچ مخالفتی هم با اقدام‌ها و طرح‌های او نخواهد کرد. او در بهترین حالت رئیس کابینۀ تدارکاتچی خامنه‌ای خواهد بود. از این منظر برای خامنه‌ای، مسعود پزشکیان یک رئیس جمهور ایده‌آل و کاملاً مطلوب است. رابطه با جهان خارج یا جنگ با جهان بیرونی حوزه‌های هستند در اختیار و انحصار شخص خامنه‌ای.