در این قسمت سعی داریم خطرات برساخت‌گرایی و به ویژه عاطفه‌گرایی و تصور «خویشتن عاطفه‌گرا» را برای آموزش و پرورش به ویژه آموزش اخلاق یادآور شویم و هم‌چنین به بصیرت‌های اجتماع‌گرایی برای نظام آموزش پرورش مبتنی بر توان‌دهی اخلاقی اشاره‌ای کنیم.

در این بخش سعی داریم که با بررسی چهار دیدگاه کودک‌محور، رفتارگرایی، شناخت‌گرایی و فرهنگ‌گرایی نشان دهیم که نظریه‌های آموزش و پرورش پیش‌فرض‌هایی درباره‌ ماهیت سوژه‌ فهم یا عامل فهم دارند که به رویکرد آن‌ها شکل می‌دهد و هم‌چنین برای آن‌ها محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند. هم‌چنین به بعضی چالش‌ها در ارتبط با تعریف فهم اشاره می‌کنیم.

از دیدگاه‌ عقل‌گرایان افراطی، استفاده از هر زبانی جز عقلانیت منتج به انحراف از واقعیت می‌شود. از دیدگاه فلاسفه‌ای چون کانت، زبان‌هایی چون هنر و دین کاربردشان تاثیر بر انسان‌هاست و نقش کشف حقیقت ندارند. اما از دیدگاه فیلسوفانی چون کاسیرر زبان فلسفه، هنر، دین، ادبیات و غیره هر یک می‌توانند ابزاری برای کشف وجهی از حقیقت باشند. اما زبان دین برای آن که هم‌زبانی ایجاد کند و به تبادل تجربه انسانی کمک کند نمی‌تواند از عینیت، ابهام‌زدایی و عقلانیت دور بماند.

مکملیت در علم فیزیک به این معناست بعضی پدیده‌های پیچیده مثل ذرات بنیادین از طریق پارادایم‌های فکری متعددی درک می‌شوند که هر یک از آن‌ها بخشی از واقعیت را آشکار می‌کند، بی‌آن‌که از نظر پیش‌فرض‌ها و مفاهیم لزوما سازگار باشند.  آیا می‌توان چنین رابطه‌ای را به ارتباط میان علم و دین بسط داد؟

دو فیلسوف مهم علم یعنی توماس کون و ایمره لاکاتوش به ما کمک می‌کنند که ماهیت، طرز کار و فرایندهای علم را بهتر درک کنیم. با این درک بهتر می‌توان ملاحظه کرد که دین و علم از نظر طرز کار و فرایندها شباهت‌های مهمی دارند که در نتیجه می‌توان دین را نیز در مقام یک نظام دانش دید.

آیا این فرض که علم مبتنی بر عقل است و دین مبتنی بر ایمان درست است؟‌ منظور از تعهدات متافیزیکی علم چیست؟‌ چگونه درک رابطه متقابل دانش و باور در ساختار علم می‌تواند به فهم عمیق‌تری از درک ماهیت علم کمک کند؟‌

چرا مکتب تفکیک در کلام و فقه اسلامی با مکملیت تعارض دارد؟ به چه معنا این تفکر پایه‌های حجتیه را بنیان نهاد؟ تفاوت آموزش درباره دین و آموزش دینی در چیست؟‌ چگونه پروژه توسعه و مدرنیزاسیون در قرن بیستم، آموزشی دینی را از عرصه آموزش و پرورش بیرون راند و چرا؟

برای رفع تبعیض و ظلم، کافی نیست که آموزش و پرورش آگاهی انتقادی را پرورش دهد و شاگردان را به مبارزه با ظلم و تبعیض تشویق کند. برای آن که کوشش‌های افرادی که خواهان توقف ظلم هستند در جنبشی توقف‌ناپذیر و ساختارمند برای تحول با هم ادغام شود، نیاز به درک والاتری از مفهوم قدرت است. درکی که وجه معنوی انسان را فراموش نکند.

به گفته فوندایک، درک مادی‌گرایانه از قدرت موجب نوعی زمختی در رویکرد می‌شود و انگیزه‌های انسانی را محدود و تنگ‌نظرانه تلقی می‌کند. این به معنای جدال بی‌پایان قدرت در جامعه است که به محیط آموزشی نیز تعمیم یافته و آن را به صحنه کشمکش‌های مرتبط با قدرت مبدل می‌کند.

پائولو فریره معتقد است که آموزش و پرورش ممکن است خود پشتیبان و بازآفریننده‌ ساختارهای تبعیض‌آمیز قدرت در جامعه باشد. برای احتراز از این وضعیت، آموزش و پرورش شهروندی کافی نیست و باید در شرکت‌کنندگان آگاهی انتقادی به وجود آید تا بتوانند شکل‌های پنهان و مزورانه‌ ظلم و تبعیض را تشخیص دهند و در برابر آن‌ها تسلیم نشوند.