In deze podcast met Peter Sloot, hoogleraar complexe systemen en directeur van het Institute for Advanced Study in Amsterdam, en Wendy van Ierschot, podcastmaker voor BNR, ondernemer (VIE People) en investeerder (VIE Tech Capital), zoeken we naar het antwoord op de vraag wat kan wetenschap over complexe systemen ons brengen ter inspiratie en hoe krijgen we daarmee een voorsprong in het gewone bedrijfsleven?

Beluister ook | Helder! Kunnen landen het coronavaccin claimen?

1. Als je een ongewenst netwerk wilt oprollen, ga dan op zoek naar de moeilijkst vervangbare persoon;

2. Stuur beter door het maken van een spiegel van je organisatie, breng de formele en informele structuur in kaart en kijk hoe deze op elkaar liggen. Hoe? Dat bespreken we in de podcast.

https://www.peter-sloot.com/

https://www.ias.edu/

https://www.nature.com/articles/srep01223

https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsif.2013.0568

https://www.youtube.com/watch?v=Qhk9ciHlzzo

https://www.youtube.com/watch?v=7DR18Ngzr4I

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Beluister ook | Helder! Kunnen landen het coronavaccin claimen?

Elke groep heeft een doel, iedereen een eigen rol. Hoe maak je écht gebruik van alle kennis in de groep? Kennis en ervaring delen is cruciaal om concurrerend te blijven én om flexibel in te spelen op wat er leeft, bij klanten, bij medewerkers en aandeelhouders. Gelukkig weten we al hoe je dat het best organiseert.

Beluister ook | Werkprofessor | Hoe het ongezegde de besluitvorming beïnvloedt

1. Vraag het je team;

2. Zoek het midden tussen eenheid en verscheidenheid;

3. Zoek het midden tussen competitie en samenwerking.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Onzekerheid is niet alleen vervelend, het is ook ongezond. Dat blijkt uit een klassiek Amerikaans onderzoek van Judith Rodin en Ellen Langer naar de invloed van controlegebrek op de gezondheid. De ouderen in een verzorgingstehuis die meer controle hadden bijvoorbeeld op hun maaltijdkeuze hadden een minder grote kans om te overlijden dan de ouderen met minder controle.

Beluister ook | Hoe het ongezegde de besluitvorming beïnvloedt

Geen wonder dus, zegt Frenk van Harreveld, dat veel mensen massaal aan het hamsteren sloegen toen de lockdown werd aangekondigd. Er is niks engers dan te worden blootgesteld aan een risico dat onzichtbaar is. Hamsteren, mondkapjes: in een pandemie geeft het mensen een gevoel van controle.

Beluister ook | In Bedrijf Blijven | Wat als cursussen niet doorgaan?

Thuiswerken met jonge kinderen, inkomensonzekerheid, een ongewisse toekomst: veel werknemers worden momenteel op de proef gesteld. Als werkgever is het daarom belangrijk om vertrouwen en zekerheid uit te stralen.

Lees ook | Liveblog Coronacrisis

Hoe je dat doet? Daarvoor moet je weten uit welke elementen vertrouwen precies bestaat. Je hoort het in deze editie van Werkprofessor.

1. Realiseer je wat onzekerheid met mensen doet;

2. Communiceer met zekerheid; ook over de dingen die je niet zeker weet;

3. Help je werknemers met het aanbrengen van orde en structuur.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Stel je voor: een drukke CEO heeft een secretaresse waarover hij niet echt tevreden is. Hij ziet dat ze haar best doet om al zijn afspraken in te plannen, maar hij vindt haar niet snel en daadkrachtig genoeg. Ondertussen krijgt hij in het weekend altijd leuke verzoeken binnen, die hij op eigen houtje inplant en elke maandag weer bij haar neerlegt.

Volgens Marijke Spanjersberg staren we ons bij samenwerkingsproblemen vaak blind op competenties en persoonlijkheden, maar kijken we te weinig naar de context en de relatie zelf. Its not personal, its the system', zeggen systeemdenkers vaak.

Luister terug | Hoe het ongezegde de besluitvomning beïnvloedt

Tegenwoordig is er veel aandacht voor werken vanuit de bedoeling'. Systeemdenkers kijken naar de bedoeling, maar ook naar het gedrag en het effect van dat gedrag. Bedoelingen pakken lang niet altijd zo uit als je had gewild, omdat anderen weer andere bedoelingen hebben. De systeembenadering helpt ons om niet verstrikt te raken in al die goede bedoelingen, door de schijnwerpers juist te richten op de effecten van ons gedrag.

Wil je de grotere context van een probleem zien, zegt Spanjersberg, dan moet je bereid zijn een foto te maken waar je zelf op staat. Dus: niet alleen kritisch zijn op de ander, maar ook op jezelf.

Luister terug | Zo beïnvloed je gedrag

De meeste mensen handelen vanuit de beste bedoelingen', zegt Spanjersberg. Zo kan bovenstaande CEO denken dat hij zijn secretaresse werk uit handen neemt door zelf afspraken in te plannen, maar ondertussen schopt hij haar planning in de war.

Spanjersberg wil maar zeggen: goede bedoelingen kunnen alsnog een negatief effect hebben. In deze aflevering van Werkprofessor hoor je hoe je systeemdenken vandaag nog kunt toepassen in je eigen bedrijf.

1. Its not personal, its the system; kijk bij problemen niet alleen naar iemands competenties maar ook altijd naar de context;

2. Er zijn geen losse problemen, problemen zitten altijd aan mensen vast;

3. Probeer te luisteren naar het verlangen achter het verwijt.

http://www.systeemdenkenindepraktijk.nl/ het boek van Marijke met tips over hoe je systeemdenken je bedrijf kunt toepassen

See omnystudio.com/listener for privacy information.

'Spreken is zilver, zwijgen is goud', is een bekend spreekwoord. Maar bij het leiden van een bedrijf is dat nog maar de vraag, blijkt uit het onderzoek van promovenda Marilieke Engbers.

Beluister ook | Werkprofessor | Hoe hou je de concentratie langer vast?

Zij doet aan de Vrije Universiteit onderzoek naar het ongezegde in de bestuurskamer. De dingen die we liever niet hardop zeggen, bijvoorbeeld omdat we de ander niet willen kwetsen of in diskrediet willen brengen. Haar belangrijkste conclusie: het ongezegde vermindert de kwaliteit van de besluitvorming, omdat niet alle informatie wordt gedeeld.

Het geroddel na een belangrijk informeel besluit, het gefluister bij de koffieautomaat. We vinden het bijna normaal', zegt Engbers. Daarin schuilt niet alleen een groot energielek in een bedrijf, het beïnvloedt ook de besluitvorming omdat er op die manier impliciete coalities in een bedrijf ontstaan. Het ongezegde haalt je altijd in.'

Beluister ook | Ondernemersdesk Werkgeluk | Stop met onnodig vergaderen

Betekent dit dat we voortaan alles hardop moeten zeggen wat we denken? Nee, dat ook weer niet. Maar hoe vind je die balans? Je hoort het in deze aflevering van Werkprofessor.

1. Wees je bewust van het ongezegde in gesprekken bij jezelf en bij de ander;

2. Vraag expliciet om feedback en sta open voor kritiek;

3. Maak informele besluitvorming zo expliciet mogelijk.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zet je mensen op één: het is een open deur van jewelste die elke ondernemer vermoedelijk meer dan eens heeft gehoord. En toch is het de eerste tip die Jesse Groenewegen in deze aflevering van Werkprofessor geeft. Hij doet voor Rabobank grootschalig onderzoek naar de kenmerken van succesvolle bedrijven van kleinschalige ondernemingen tot multinationals dus hij kan het weten.

Het gaat erom dat je je werknemers als volwassenen behandelt, zegt hij. Dat je ze autonomie en vertrouwen geeft en actief betrekt bij het richting geven aan je bedrijf.

Beluister ook | Deze tools heb je nodig bij het werken in een nieuwe wereld

Veel ondernemers wéten waarschijnlijk wel dat dit belangrijk is, maar lang niet iedereen past het ook toe, blijkt uit Groenewegens onderzoek. Vergelijk het met autorijden, zegt hij. Mensen denken altijd: ik kan beter rijden dan de ander. Met ondernemen is het net zo. We denken vaak ten onrechte dat we beter zijn dan de rest.

Beluister ook | Werkprofessor | Zo blijf je gefocust tijdens het thuiswerken

Maar: als ondernemer moet je af en toe toch ook gewoon een beetje eigenwijs zijn? Hoe behoud je die eigenwijsheid als je bedrijf aan het groeien is? Luister naar deze aflevering van Werkprofessor voor de wekelijkse tips waar je echt iets aan hebt.

1. Zet je mensen op één en behandel ze als volwassenen;

2. Haal de blik van buiten naar binnen; haal externe kennis in huis;

3. Leer om goede doelen te stellen, waardoor je gemotiveerd blijft.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als er maar één tip is die je gaat onthouden uit deze podcast, laat het dan deze zijn: als je aan het jagen bent op een olifant, laat je dan niet afleiden door de konijnen.

Beluister ook | Werkprofessor | Zo blijf je gefocust tijdens het thuiswerken

Het is, uiteraard, een metafoor. De olifant, zegt Elke Geraerts, is de grote klus die je op een dag moet klaren. De taak waarvoor je de meeste concentratie nodig hebt. De konijnen, dat zijn de e-mails, de telefoontjes, de tekstberichten.

De meeste mensen hebben de gewoonte om s ochtends meteen het konijnenhok te openen', zegt Geraerts. Tegen een uur of twaalf, als de to-do-lijst is afgevinkt, moet de grote klus nog beginnen. En dan begint het uitstellen, tot ná de lunch, ná het avondeten, ná het weekend.

Beluister ook | 84 procent van banen mogelijk binnen 1,5 meter-economie

Herkenbaar? Luister naar deze aflevering van Werkprofessor om erachter te komen hoe je die olifant in het vizier houdt. En wat je straks, na de eerste klappen van de crisis, nodig hebt om je bedrijf te laten floreren.

1. Cash is king, human capital is queen; blijf investeren in de mentale weerbaarheid van je werknemers;

2. Als je op een olifant aan het jagen bent, laat je dan niet afleiden door de konijnen; blijf gefocust of je hoofdtaak;

3. Zorg voor verbondenheid op de werkvloer, óók als het merendeel van je werknemers thuis werkt; durf je als CEO kwetsbaar op te stellen.

https://www.elkegeraerts.com/boeken De boeken van Elke Geraerts, over hoe je je mentale weerbaarheid kunt vergroten.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als je je aandacht bij je werk wilt houden, is er één belangrijke stelregel die je moet onthouden: elke keer als je van aandacht wisselt, ben je af. Een mail lezen, een appje sturen naar een vriend het zorgt allemaal voor een tijdelijk verlies van focus.

Luister ook | De Ben Tiggelaar Podcast | Mark Tigchelaar: Meer focus, betere prestaties

Toch is dit soort externe factoren slechts één van de vier concentratielekken die Mark Tigchelaar onderscheidt. In deze aflevering van Werkprofessor legt hij precies uit hoe het komt dat we zo makkelijk van aandacht wisselen en vooral: hoe we ons daar beter tegen kunnen wapenen.

Luister ook | Werkprofessor | Mentale fitheid, een kwestie van trainen

Het goede nieuws: we zijn veel meer in controle over onze aandacht dan we geneigd zijn te denken.

De tips uit deze podcast:

1. Leer je eigen hoofd kennen; ben je bewust van jouw concentratielekken; zorg ervoor dat je taak uitdagend genoeg is;

2. Maak binnen een bedrijf of organisatie afspraken over bereikbaarheid, bijvoorbeeld door dagdelen in te stellen waarop er niet gereageerd hoeft te worden;

3. Als je pauzes neemt, laad je hoofd dan écht op; voed jezelf niet met nieuwe informatie, dus ook niet met podcasts of tekstberichten.

Links:

https://adios.ai/ Tool die ervoor zorgt dat je je email op slechts drie momenten per dag binnen krijgt;

Zie ook de website van Mark Tigchelaar voor meer informatie. 

Werkprofessor wordt gemaakt door BNR en Wendy van Ierschot, oprichter van VIE people en VIE tech capital. Het is dé podcast over recent wetenschappelijk onderzoek op het gebied van menselijk gedrag, met inzichten die je als ondernemer direct kunt gebruiken.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Stel: je hebt een Mars en een sinaasappel. Hoe zorg je ervoor dat mensen dan voor die sinaasappel kiezen? Door er een mandarijn aan toe te voegen', zegt Eva van den Broek. Mensen gaan de mandarijn dan met de sinaasappel vergelijken en kiezen dan voor het grootste.

Luister ook | The Green Quest | Ekomenu probeert je eetgedrag te beïnvloeden

Dit is een voorbeeld van nudging: het beïnvloeden van onbewust gedrag, door mensen een duwtje in de rug te geven. Van den Broek: Als we denken aan het beïnvloeden van gedrag, denken we vaak aan het veranderen aan iets in de mens zélf, maar de goedkoopste en meest effectieve manier voor gedragsverandering zit m vaak in het aanpassen van de omgeving. Bijvoorbeeld door een minder aantrekkelijke optie aan de keuzes toe te voegen.

André van Haardt paste dit ook toe bij Squla. Wij boden verschillende soorten abonnementen aan en wilden natuurlijk het liefst dat mensen een zo lang mogelijke verbintenis met ons aangingen. Niet alleen vanwege de inkomsten, maar ook omdat dat de beste leerresultaten opleverde. Door de voorwaarden van het halfjaarabonnement minder aantrekkelijk te maken, koos driekwart van de abonnees voor het jaarabonnement.

Luister ook | Hoe hou je de concentratie langer vast?

Veel marketing is volgens Van den Broek gericht op de korte termijn; op directe behoeftebevrediging. Zij denkt dat er op het gebied van gedragsverandering juist op de lange termijn nog veel te winnen valt. In de toekomst gaan we meer commitment devices zien; dat een app je een signaaltje geeft als je boven je CO2-uitstoot van die maand komt, bijvoorbeeld.

Met grote bedrijven die alsmaar meer data over ons verzamelen om ons gedrag te kunnen beïnvloeden rijst de vraag: hoe ethisch is gedragsbeïnvloeding precies? Volgens Van den Broek hangt dat af van hoe je het inzet. Ik heb daar bij Squla nooit aan getwijfeld: wij hadden een transparant model, primair gericht op de verbetering die een kind doormaakt. Er waren geen andere partijen die meeverdienden aan onze klanten.

Werkprofessor wordt gemaakt door BNR en Wendy van Ierschot, oprichter van VIE people en VIE tech capital. Het is dé podcast over recent wetenschappelijk onderzoek op het gebied van menselijk gedrag, met inzichten die je als ondernemer direct kunt gebruiken.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Aandachtig luisteren, samenwerken, creativiteit, kritisch nadenken: het zijn stuk voor stuk 21st century skills een verzameling competenties die onontbeerlijk zijn in een alsmaar complexer wordende wereld.

Hoewel in onderwijsland vaak wordt gezegd dat deze vaardigheden niet echt aan te leren zijn, is nadenken en dan vooral logisch nadenken wel degelijk een vaardigheid die je kunt oefenen, zegt Jessica van der Schalk.

Logica is ten onrechte een ondergeschoven kindje geworden, zegt zij. Het is de set aan regels die aan de basis liggen van goed kunnen nadenken. Zo is het heel handig als je het verschil weet tussen een causaal verband en een correlatie.

Een voorbeeld: als er veel ijsjes worden gegeten, zijn er veel verdrinkingen. De meeste mensen zullen begrijpen dat dit een correlatie is en geen oorzakelijk verband. Maar in veel gevallen is het verschil minder makkelijk op te merken. Zo dachten veel mensen dat de recente bosbanden in Australië een gevolg waren van klimaatverandering, zegt Laurens Knoop, terwijl uit onderzoek blijkt dat dit niet makkelijk hard te maken is.

Luister ook | Werkverkenners | 21st century skills: hoe los je problemen op?

Dat laat zien hoe vast we vaak zitten in onze eigen aannames. Het is belangrijk om je altijd bewust te zijn van de bril waardoor je naar een situatie of vraagstuk kijkt', zegt Van der Schalk. Een manier om je blik te verruimen is door je levensmottos soms eens om te draaien. Ik vind bijvoorbeeld dat ik van elk probleem moet leren. Als ik dat motto omdraai problemen hoeven niet altijd ergens goed voor te zijn word ik me bewust van een ander perspectief.

Veel vraagstukken waar bedrijven mee worstelen zijn uiteindelijk filosofisch van aard, zegt Knoop. Eenduidige antwoorden zijn er daarom vaak niet. Dat kan frustrerend zijn, want wat heb je er dan precies aan? Stel: je hebt een plan dat niet blijkt te werken. Wie zich een kritische, filosofische manier van denken heeft aangeleerd, kan dan veel makkelijker terug naar de tekentafel. Die wist al dat het slechts een van de vele mogelijkheden was. Het voorkomt dat je gaat denken in dogmas.

Luister ook | Waarom gelukkig zijn bovenaan je prioriteitenlijstje moet staan

Tot slot: hoe kun je er als ondernemer nu voor zorgen dat er binnen je bedrijf kritischer wordt nagedacht? Dat hoeft volgens Knoop en Van der Schalk helemaal niet moeilijk te zijn. Begin een boekenclub. Bezoek cursussen en evenementen. En dan niet de voor de hand liggende dingen, zoals timemanagement, maar daag jezelf uit. Durf van perspectief te wisselen.

Genoemde boeken en series in deze uitzending:

The Circle Dave Eggers

Black Mirror (Netflix)

Een goede man slaat soms zijn vrouw Joris Luyendijk

Werkprofessor wordt gemaakt door BNR en Wendy van Ierschot, oprichter van VIE people en VIE tech capital. Het is dé podcast over recent wetenschappelijk onderzoek op het gebied van menselijk gedrag, met inzichten die je als ondernemer direct kunt gebruiken.

See omnystudio.com/listener for privacy information.