November 11, 2019

ទៅ«លេងអង្គរ» Visiter les monuments

5 minutes

យើងនាំគ្នាទៅលេងទីរមណីយដ្ឋាននានា មានអង្គរបុរី បន្ទាយឆ្មារ បន្ទាយស្រី អង្គរវត្ត តាព្រហ្ម បាយ័ន បឹងមាលា កោះកេរ្តិ៍ និងកូនប្រាសាទមីរដេរដាស់នាតំបន់សម្បូរព្រៃគុក។ ពាក្យថាទៅលេងកម្សាន្ត ឬទៅមើល ទស្សនាទីធ្លា ប្រាង្គប្រាសាទ ទឹកធ្លាក់ ទឹកជ្រោះ វាមិនហួសអំពីអត្ថន័យនៃពាក្យសាមញ្ញមួយថា ទៅមើលកុន មើលល្ខោនយីកេ ស្បែកធំ ស្បែកតូច។ ប៉ុន្តែវាខុសគ្នាត្រង់ដែលថា មើលកុនមើលល្ខោន នៅទីបញ្ចប់ គេអាចយល់សាច់រឿង កុន ល្ខោន ថាវាជារឿងកំប្លែង កម្សត់ សាហាវ ខ្មោចឆៅហុតឈាម ឬក៏រឿង Western អាគាំងលួចដីពួកព្នងដែលជាជនជាតិដើមនៅអាមេរិក។ ប៉ុន្តែទស្សនាប្រាសាទ គឺជារឿងមួយផ្សេង គឺថាលំបាកយល់ន័យណាស់។

Les touristes lorsqu'ils sont en présence d'un monument khmer, le regardent en admirant l'intelligence del'architecture avant de chercher à comprendre la datation, de reconnaître l'époque voire de démêler la raison d'être des formes.

នៅទីរមណីយដ្ឋានខ្លះដូចជានៅឃុំព្រះរំកិល ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ ខែត្រស្ទឹងត្រែង នៅទល់មុខសាលាបឋមសិក្សាអន្លង់ស្វាយ គេគ្មានឃើញអ្វីក្រៅពីទន្លេ ដែលជាកំណត់ព្រំដែនខ្មែរ-ឡាវ និងនៅនាយខាងប្រទេសឡាវ ឃើញមានទំនប់ទឹកវារីអគ្គិសនី។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី គឺថាទោះបីទន្លេណាក៏ដូចទន្លេណាដែរ គេមិនចាំបាច់ជិះរថយន្តកាត់វាលចូលព្រៃតាមផ្លូវចាក់កៅស៊ូខ្មៅ និងផ្លូវដីគ្រោះដីក្រហូងអន្លង់រាក់ជ្រៅ ក៏គេអាចបណ្តែងអារម្មណ៍តាមខ្សែទឹក និងតាមមាត់ច្រាំងបានដូចគ្នាទេតើ។ ហេតុអ្វីក៏អ្នកខ្លះតស៊ូអ្វីម្ល៉េះ ត្រឹមតែចង់ឃើញទឹកទន្លេប៉ុណ្ណោះសោះនោះ? លុះគេបានអានបដាមួយដែលមានសរសេរថា «ទន្លេផ្សារភ្ជាប់ប្រជាជន ទេសចរណ៍ វប្បធម៌ និងបរិស្ថាន» ទើបគេអាចថាទន្លេជាប្រភពនៃជីវិតពិតៗ។ នៅក្នុងជីវិតមនុស្សយើង វាមានវប្បធម៌និងបរិស្ថានដែលផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងប្រជាជនតាមទន្លេ។

En France, le statut juridique de "monument historique" implique un partenariat propriétaire du bien en question et la puissance publique pour la conservation dudit bien afin de le transmettre aux générations à venir. Il n'existe pas au Cambodge un régime juridique similaire hormis "l'Autorité Apsara" qui s'occupe, quant à elle du site archéologique d'Angkor et ses environs. Si un jour vous visitez le musée national de Phnom-Penh, observez les belles peintures sur les panneaux en bois des fenêtres du bâtiment abritant le musée, peintures des figurines tirées du Ramayana pour la plupart d'entre elles. Ce sont là de véritables œuvres d'art méritant protection et conservation voire restauration en vue de la transmission aux jeunes générations.

ផ្ទុយទៅវិញ គេយកចិត្តទុកដាក់តែទៅលើវត្ថុដែលសារមន្ទីរតាំងបង្ហាញនៅនឹងមុនគេ។ បើស្តីអំពីតំបន់អង្គរ នៅឯសៀមរាបវិញ ក្រុមទេសចរមានទម្លាប់សិក្សាជាមុន ដោយបានអានសៀវភៅ «មគ្គុទេសក៍អង្គរវត្ត» ជាអាទិ៍ ហើយពួកគេក៏ស្ពាយយកសៀវភៅនេះ តាមទៅជាមួយ ដើម្បីផ្ទៀងផ្ទាត់ផ្ទាល់នឹងភ្នែកនូវអ្វីៗដែលអ្នកនិពន្ធសៀវភៅសរសេរពន្យល់អំពីរចនាប័ទ្មផ្សេងៗនៃប្រាសាទនីមួយៗ។
Savoir lire le guide c'est bien mais savoir regarder est, en la matière, la qualité essentielle. Force est de souligner que rien ne peut remplacer l'observation personnelle pour bien comprendre l'intelligence de la vieille architecture khmère. Aussi, ne dit-on pas que "l'œil s'habitue à percevoir et l'esprit à interpréter les détails qu'il convient d'observer et de retenir."

ថ្មីៗនេះ គឺនៅក្នុងអំឡុង៤ទៅ៥ឆ្នាំកន្លងមក មានការបង្កើតសហគមន៍ជាច្រើន ដើម្បីគ្រប់គ្រងការអភិរក្សនានា។ គេឃើញមានសហគមន៍ព្រៃឈើ សហគមន៍នេសាទ និងសហគមន៍អេកូទេសចរណ៍។ ពាក្យថា «អេកូ» នេះមិនមែនជាភាសាខ្មែរទេ គឺជាបារាំងនិងអង់គ្លេស ពីរម៉ាត់ដំបូងនៃពាក្យថា Ecologie ។ ឧទាហរណ៍ មានបុរីអេកូទេសចរណ៍ «បុរីអូរស្វាយ» ដែលស្ថិតនៅក្នុងឃុំអូរស្វាយ ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ ខែត្រស្ទឹងត្រែង។ សហគមន៍នេះ ស្ថិតនៅជាប់ព្រំដែនខ្មែរ-ឡាវ ដែលមានគូសបញ្ជាក់តាមសញ្ញានៃធម្មជាតិ គឺទឹកធ្លាក់ ឈ្មោះ ព្រះនិមិត្ត ស្ថិតនៅតាមដងទន្លេមេគង្គ។ នៅក្នុងឯកសារពាណិជ្ជកម្មមួយ ខ្ញុំឃើញមានសរសេរថា ទឹកជ្រោះព្រះនិមិត្តស្ថិតនៅតាមបណ្តោយដងទន្លេមេគង្គនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលជាគ្រាប់ពេជ្រដ៏អស្ចារ្យបានលាក់ខ្លួនក្នុងទន្លេមេគង្គ។ ខ្ញុំបានទៅឃើញទឹកជ្រោះនេះផ្ទាល់នឹងភ្នែក ហើយក៏សន្និដ្ឋានថា នេះជាដុំពេជ្រមួយដែលលម្អទៅដោយថ្មតាន់ ថ្មភ្នំ មានពណ៌ជាថ្មបាយក្រៀម។

Quelle que soit la finalité de la visite des monuments au sens large du terme, à quelque point de vue qu'on se place, esthétique, historique, économique; ces monuments ravivent la curiosité et provoquent l'admiration.

...more