កាលពីថ្ងៃទី០១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ ក្រសួងវប្បធម៌នៃសាធារណរដ្ឋបារាំង តាមរយៈស្ថានទូតបារាំងនៅកម្ពុជាបានប្រគល់គ្រឿងឥស្សរិយយសផ្នែកសិល្បៈ និងអក្សរសាស្រ្ត ថ្នាក់អស្សប្ញទ្ធិជូនដល់សិល្បករអ្នកថតរូបអាជីពកម្ពុជា គឺលោក សុវណ្ណ ភីឡុង។ ការបំពាក់គ្រឿងឥស្សរិយយសនេះមិនត្រឹមតែជាការទទួលស្គាល់នូវទេពកោសល្យនៃការបង្កើតស្នាដៃរូបថតបែបសិល្បៈច្នៃប្រឌិតរបស់លោកលើឆាកអន្តរជាតិប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាជាការកោតសរសើរលើការប្តេជ្ញាចិត្តដ៏មោះមុតរបស់លោកនៅក្នុងការផ្ទេរ និងចែករំលែកចំណេះដឹងវិស័យថតរូបទៅដល់យុវជនកម្ពុជាជំនាន់ក្រោយ ព្រមទាំងការផ្សារភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសបារាំងនិងកម្ពុជាផងដែរ។

នៅក្នុង​ឱកាស​ខួប​៥០ឆ្នាំ​នៃ​ការធ្លាក់ទីក្រុង​ភ្នំពេញ​ទៅក្នុង​ដៃ​របស់ទាហាន​ខ្មែរ​ក្រហម ១៧ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ វិទ្យុបារាំង​អន្តរជាតិ​មាន​សេចក្តីរាយការណ៍ បទសម្ភាសន៍​និង​បទយកការណ៍​នានា​ផ្តោតទៅលើ​ព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏សំខាន់មួយនេះ។ នៅក្នុងបទយកការណ៍​ខ្មែរ​នៅប្រទេស​បារាំង​ ​លោកអ្នកនាង​នឹងបាន​ស្គាល់​លោក ហ៊ុន ដារិន អតីត​ទាហាន​លន់ នល់ ដែលបានរត់គេចខ្លួន​ចេញពីប្រទេស​កម្ពុជា ​នៅថ្ងៃ​ដែល​ទាហាន​ខ្មែរ​ក្រហម​ចាប់ផ្តើម​ជម្លៀសប្រជាជន​ចេញពីទីក្រុង​ភ្នំពេញ។ លោក ហ៊ុនដារិន​បានធ្វើដំណើរ​ទៅដល់​ប្រទេស​បារាំង នៅខែ តុលា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ប៉ុន្មានខែ​ក្រោយ​ ខ្មែរក្រហម​ចូលកាន់អំណាច​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា។ នៅ​ឆ្នាំ​ដដែល លោក​បាន​ចុះឈ្មោះ​បម្រើក្នុងជួរកងទ័ពបារាំង ក្នុង​អង្គភាព légion étrangère ក្នុងនាមជា​ជនបរទេស​ដែលប្រយុទ្ធបូជាជីវិត​ដើម្បី​ជាតិ​បារាំង នៅក្នុង​ក្តីសង្ឃឹម​ត្រលប់ទៅជួយ​ប្រទេស​កំណើត។

សាលារាជធានីភ្នំពេញបានចាប់ផ្ដើមរៀបចំតុបតែងសង្រ្កាន្តវត្តភ្នំដើម្បីត្រៀមអបអរពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីប្រពៃណីជាតិខ្មែរនៅប៉ុន្មានថ្ងៃខាងមុខ។ ការរៀបចំតុបតែងនេះមានការធ្វើប៉ាណូខ្លោងទ្វា ការរៀបចំដាក់គោមអមដោយភ្លើងពណ៌ផ្សេងៗ ព្រមទាំងការដាក់តាំងម្កុដអប្សរាដ៏ធំមួយជាដើម។ លោកស្រី ណម ណារីន ប្រធានមន្ទីរវប្បធម៌រាជធានីភ្នំពេញបានបញ្ជាក់ថា សង្រ្កាន្តវត្តភ្នំឆ្នាំនេះ គឺផ្តោតសំខាន់លើវប្បធម៌ប្រពៃណីខ្មែរជាមួយនឹងការសម្តែងទស្សនីយភាពផ្សេងៗ។ ទន្ទឹមគ្នានេះ អាជ្ញាធរក៏បានត្រៀមកម្លាំងដើម្បីការពារសុវត្ថិភាពជូនភ្ញៀវទេសចរដែរ។

សហគមន៍ក្បាលខ្លាបានព្រួយបារម្ភពីកំណើនសកម្មភាពទន្រ្ទានដីព្រៃ ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ និងការបរបាញ់សត្វព្រៃ ក្រោយពីការផ្ដាច់ជំនួយរបស់ទីភ្នាក់ងារអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិសហរដ្ឋអាមេរិក USAID ។ ជំនួយរបស់ USAID បានជួយជ្រោមជ្រែងអ្នកការពារព្រៃឈើជួរមុខ ដោយប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យា SMART Connect ដែលជាប្រព័ន្ធទិន្នន័យផ្កាយរណបសម្រាប់ត្រួតពិនិត្យតាមដានព្រៃឈើទាន់ហេតុការណ៍។ តែលោក សេង ផល្លី អនុប្រធានសហគមន៍ក្បាលខ្លាសង្ឃឹមថា អង្គការដៃគូពាក់ព័ន្ធនានាដែលធ្វើការផ្នែកការពារធនធានធម្មជាតិនឹងមិនបោះបង់សហគមន៍ក្បាលខ្លាទេ។

ក្នុងរយៈពេល២ថ្ងៃពីថ្ងៃទី១ ដល់ថ្ងៃទី២ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ កម្មវិធីសង្ក្រានសាលាមធ្យមវិចិត្រសិល្បៈក្នុងសង្កាត់ភ្នំពេញថ្មីដែលមានការសម្តែងសិល្បៈទស្សនីយភាពគ្រប់ទម្រង់ កម្មវិធីពិព័រណ៌ ការលេងល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរ រួមទាំងការប្រគុំតន្រ្តី និងរបាំទំនើបចម្រុះបានបើកសម្ពោធយ៉ាងអធិកអធមតាំងពីព្រឹកថ្ងៃទី១ មេសាដើម្បីអបអរសាទរដល់ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរខាងមុខ។ 

លោក ញ៉ឹម ឆាយឡុង និស្សិតកំពុងសិក្សាជំនាញមេកានិកបានឆ្លៀតពេលទំនេរពីការសិក្សាដើម្បីគូរគំនូររូបត្លុកនៅខាងមុខព្រះបរមរាជវាំងនៅរៀងរាល់ចុងសប្តាហ៍។ លោកចូលចិត្តគូរគំនូរបែបនេះតាំងពីក្មេងដោយសិក្សាស្វែងយល់ខ្លួនឯងបន្ថែមតាមរយៈការមើលវីដេអូក្នុងយូធូប។ សម្រាប់លោក ញ៉ឹម ឆាយឡុង ការគូរគំនូរត្លុកនេះបង្ហាញពីសេរីភាពដែលកើតចេញពីគំនិតច្នៃប្រឌិត។ តែលោករំពឹងនឹងទទួលបានការគាំទ្រច្រើនពីសាធារណជន។

ថ្ងៃទី៣០ មីនា ឆ្នាំ ២០២៥ នេះជាខួប ២៨ឆ្នាំនៃព្រឹត្តិការណ៍គប់គ្រាប់បែកដៃចំនួន ៤គ្រាប់នៅខាងមុខអគាររដ្ឋសភាកាលពីថ្ងៃទី៣០ មីនា ឆ្នាំ ១៩៩៧។ ព្រឹត្តិការណ៍កាលណោះបានបណ្តាលឲ្យស្លាប់មនុស្ស ១៦នាក់ និងរបួសជាង ១០០នាក់។ នៅព្រឹកថ្ងៃទី៣០ មីនា ឆ្នាំ២០២៥ដែលជាខួបគម្រប់ ២៨ឆ្នាំ មានការជួបជុំគ្នាតាមបែបព្រះពុទ្ធសាសនាដូចរៀងរាល់ឆ្នាំនៅមុខចេតិយមួយកន្លែងក្បែរវត្តបទុមវតីដែលជាទីតម្កល់អដិ្ឋធាតុជនរងគ្រោះ។ គណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនដែលមានវត្តមាននៅក្នុងពិធីរំលឹកវិញ្ញាណក្ខន្ធលើកឡើងថា ពួកគេមិនអាចភ្លេចព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃទី៣០ មីនា ឆ្នាំ ១៩៩៧ និងបន្តអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលស្វែងរកឃាតករទៅកាត់ទោស។ 

អ្នក​ឧក​ញ៉ា សំ សុខនឿន​ គឺ​ជា​ប្រធាន​សម្ព័ន្ធ​ក្រុម​ហ៊ុន​ SAM SN Group ​ដែល​វិនិយោគ​លើ​អចន​ទ្រព្យ​នៅកម្ពុជា​។​ លោក​ចាប់​ផ្តើម​ចូល​ប្រឡូក​ក្នុង​វិស័យ​នេះ ​តាំង​ពី​អំឡុង​ឆ្នាំ​២០០៨​ ពោល​តាំង​ពី​នៅ​សិក្សា​ថ្នាក់​បរិញ្ញា​បត្រ​នៅ​ឡើយ​។ ​មាន​អាយុ​៣៨​ឆ្នាំ ​លោក សំ សុខនឿន បាន​បញ្ចប់​ថ្នាក់​បណ្ឌិត​ពី​ប្រទេស​អង់​គ្លេស ​និង​ទទួល​បាន​ជោគ​ជ័យ​ផ្នែក​អចលន​ទ្រព្យ​ ដោយ​ចាប់​ផ្តើម​តាំង​ពី​ជិះ​ទូក​ដើរ​ទិញ​ដី​។

ប្រជាសហគមន៍ក្បាលខ្លាក្នុងឃុំសណ្ដាន់ ស្រុកសណ្ដាន់ ខេត្តកំពង់ធំបានចំណាយពេលវេលាការពារព្រៃឈើដើម្បីទុកជាមរតកធម្មជាតិ និងវប្បធម៌សម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិចកួយជំនាន់ក្រោយ។ លោក គង់ សុខា សមាជិកគណៈកម្មការព្រៃសហគមន៍ក្បាលខ្លាបានកត់សម្គាល់ឃើញថា ក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំចុងក្រោយនេះ សហគមន៍មានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងសង្កាត់រដ្ឋបាលព្រៃឈើសណ្ដាន់។ការណ៍នេះបានធ្វើឲ្យជនល្មើសខ្លាចរអា និងបទល្មើសព្រៃឈើមានការថយចុះច្រើន៕

នៅ​សល់រយៈពេល​តែ​១ខែគត់ សារមន្ទីរជាតិបារាំង​ហ្គីមេនៅទីក្រុង​ប៉ារីស​នឹងបើកពិព័រណ៌​ដ៏ធំ​ ដែល​មាន​ប្រតិមា​ព្រះវិស្ណុផ្ទំ​ធ្វើពីសំរិទ្ធិជាតួអង្គឯក។ នៅក្រោយ​ការសិក្សាវិភាគ នៅ​មជ្ឈមណ្ឌល​ស្រាវជ្រាវ​របស់​សារមន្ទីរ​នៃប្រទេស​បារាំងក្នុងទីក្រុង​ប៉ារីស និងជួសជុល​នៅ មន្ទីរពិសោធន៍​ អាក់ កង់ទិកArc’Antique ព្រះវិស្ណុផ្ទំ​មកពីប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិចនឹងត្រូវ​ដាក់តាំងបង្ហាញជាមួយ​វត្ថុបុរាណធ្វើពីសំរិទ្ធ​ចំនួន​១២៦ ផ្ញើមកពីសារមន្ទីរជាតិកម្ពុជា​​ នៅក្នុង​សារមន្ទីជាតិបារាំង ហ្គីមេ។ ហ្គីមេ​ជា​សារមន្ទីរតាំងវត្ថុបុរាណអាស៊ី សំខាន់ ធំជាងគេ​នៅទឹកដីអឺរ៉ុប។ ហ្គីមេក៏ជាសារមន្ទីរធំជាងគេ​នៅទឹកដីបរទេស ដែលមាន​វត្ថុបុរាណ ប្រតិមា​ខ្មែរច្រើនជាងគេ។ ដូច្នេះ សារមន្ទីររបស់​បារាំងមួយនេះ ជៀសមិនផុត​ពីភ្លើងហ្វារិះគន់ ឬ​លឺ​ពាក្យសំដី​ដែលទាមទារ​ឲ្យ​សារមន្ទីរ​ត្រូវ​ប្រគល់​វត្ថុបុរាណ​ទៅ​ឲ្យ​ប្រទេស​ដើម គឺ​កម្ពុជា។ បើតាម​លោក​ព្យែរ បាទីស្ទ ប្រវត្តិវិទូ និងជា ប្រធានអភិរក្សនៅ​សារមន្ទីរហ្គីមេ សារមន្ទីរបារាំង​មិនអាច​ប្រគល់​វត្ថុបុរាណ​ខ្មែរ​ទៅ​ឲ្យ​កម្ពុជា​វិញបានទេ។ តើអ្វីជាមូលហេតុ? យើង​ស្តាប់​បទយកការណ៍ ដែលនៅក្នុង​នោះ ឈាង បុប្ផា​បានជួបសម្ភាសន៍ លោក​ព្យែរ បាទីស្ទ នៅ​សារមន្ទីរហ្គីមេ ក្នុងទីក្រុង​ប៉ារីស