Share នាទីសុខភាពនិងអនាម័យ
Share to email
Share to Facebook
Share to X
By RFI ខេមរភាសា / Khmer
The podcast currently has 108 episodes available.
អ្នកស្រាវជ្រាវអាមេរិក និងចិន បានណែនាំឱ្យគ្រូពេទ្យជំនួសការវាស់វែងមាឌ ដោយប្រើ សន្ទទស្សន៍ម៉ាសរាងកាយ (ហៅកាត់ជាភាសាបារាំង IMC ឬBMI ជាភាសាអង់គ្លេស) ដោយការវាស់ទំហំក្បាលពោះវិញ។ ហេតុអ្វី? តើសន្ទទស្សន៍ទំហំក្បាលពោះ Body Roundness Index ជាអ្វី ? អាចបញ្ជាក់អំពីឥទ្ធិពលចំពោះសុខភាពយ៉ាងណា?
រង្វាស់សម្រាប់កំណត់ភាពស្គមឬធាត់តាមបទដ្ឋាន គណនាម៉ាសមាឌរបស់រាងកាយ (កម្ពស់ និងទម្ងន់់) ឬ សន្ទទស្សន៍ម៉ាសរាងកាយ ជាភាសាបច្ចេកទេស កំពុងមានអ្នកប្រកួតប្រជែងហើយ។
ដើម្បីកំណត់អំពីសុខភាពរាងកាយទាំងមូល ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវអាមេរិកនិងចិន បានស្នើសុំយកការវាស់វែងទំហំក្បាលពោះ ជំនួសការប្រើសន្ទទស្សន៍ម៉ាសរាងកាយ ព្រោះរង្វាស់ទំហំពោះមានភាពប្រាកដប្រជាជាង ក្នុងការវាយតម្លៃហានិភ័យទាំងឡាយទាក់ទងនឹងភាពធាត់ជ្រុល ជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង និងជំងឺមេតាបូលិក។
តើសន្ទទស្សន៍ម៉ាសរាងកាយជាអ្វី?
រហូតមកទល់ពេលនេះ អ្នកជំនាញសុខាភិបាលតែងធ្វើការវិនិច្ឆ័យថាអ្នកជំងឺមានសភាពលើសទម្ងន់ ធាត់ ឬធាត់ជ្រុលចុកខ្លាញ់ដោយផ្អែកលើសន្ទទស្សន៍ម៉ាសរាងកាយ។ ដើម្បីដឹងអំពីសន្ទទស្សន៍ម៉ាសរាងកាយ ត្រូវយកទម្ងន់ចែកនិងកម្ពស់លើកជាការ៉េ។ ជាឧទាហរណ៍ បើអ្នកមានកម្ពស់១,៦០ម៉ែត្រ ទម្ងន់៦០គីឡូក្រាម ត្រូវយក ៦០៖២,៥៦ (១,៦០X១,៦០) នឹងឃើញលទ្ធផល២៣,៤។
ការវិភាគលទ្ធផល BMI
នេះជារបៀបគណនាសន្ទទស្សន៍ម៉ាសរាងកាយដែលមានប្រើប្រាស់ជាទូទៅ និងដែលអនុម័តដោយអង្គការសុខភាពពិភពលោក តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៧មក ទាំងសម្រាប់ស្ត្រីនិងបុរស គ្រប់វ័យ (១៨ទៅ៦៥ឆ្នាំ) លើកលែងតែកុមារនិងស្ត្រីមានផ្ទៃពោះប៉ុណ្ណោះ។ រូបមន្ត នេះ ក៏មិនបានគិតដល់ម៉ាសឆ្អឹង ម៉ាសសាច់ដុំនិងខ្លាញ់ក្នុងសរីរាង្គកាយឡើយ។ ដូច្នេះមនុស្សពីរនាក់មានសន្ទទស្សន៍ម៉ាសរាងកាយស្មើគ្នា អាចមានមាឌ-ទម្រង់រូបរាងខុសគ្នាស្រលះ។ កីឡាករអាជីព អាចមានលទ្ធផលIMCឬBMIខ្ពស់ខ្លាំង ព្រោះមានសាច់ដុំច្រើន តែពួកគេគ្មានជំងឺលើសទម្ងន់ ឬធាត់ជ្រុលទេ។ អ៊ីចឹងហើយបានជាអ្នកស្រាវជ្រាវចាប់ផ្តើមពិចារណា និងយល់ថារបៀបគណនាសន្ទទស្សន៍ម៉ាសរាងកាយ មិនគ្រប់គ្រាន់ និងមានកំរិត។ អាជ្ញាធរសុខាភិបាលបារាំងក៏បានទទួលស្គាល់ដែរថា ប្រសិនបើការគណនាសន្ទទស្សន៍ម៉ាសរាងកាយឃើញថាមានអាការៈធាត់ ធាត់ជ្រុល ដែលជាកត្តាហានិភ័យនាំឱ្យមានជំងឺសរសៃរឈាមបេះដូង ជំងឺទឹកនោមផ្អែម ជំងឺមេតាបូលិកហើយ គេត្រូវការវាស់ទំហំក្បាលពោះមួយទៀត ព្រោះទំហំក្បាលពោះក៏សំខាន់ដែរ ដោយវាអាចផ្តល់ព័ត៌មានបន្ថែមទាក់ទងនឹងបរិមាណខ្លាញ់ក្នុងពោះ។ សន្ទទស្សន៍ទំហំពោះជាការផ្តល់រូបភាពដ៏សាមញ្ញមួយ ប្រាប់ពីចំនួនខ្លាញ់ហួសបរិមាណ កប់នៅក្នុងពោះ។
រង្វាស់ទំហំពោះជាអ្វី?
សម្រាប់អ្នកស្រាវជ្រាវអាមេរិកនិងចិន រង្វាស់ដ៏ត្រឹមត្រូវប្រាកដប្រជា ក្នុងការគណនាសុខភាពផ្លូវកាយ និងរូបរាងកាយ គឺសន្ទទស្សន៍ក្បាលពោះ Body Roundness Index (BRI) ដែលវាស់ទំហំក្បាលពោះជាមូលដ្ឋាន មិនមែនការគិតអំពីសមមាត្រទម្ងន់និងកម្ពស់ទេ។ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រសង្កេតឃើញថា ខ្លាញ់ពោះដែលកកផ្តុំជាពិសេសនៅត្រង់ចង្កេះ ជាចំណុចសម្គាល់ហានិភ័យកើតជំងឺនិងហានិភ័យសុខភាព ដ៏ប្រាកដប្រជា។
ការសិក្សារបស់អ្នកស្រាវជ្រាវអាមេរិកចិនដែលបានចេញផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្តីJama Network Open បានផ្ចង់លើសំណុំឯកសារសុខភាពអ្នកជំងឺជាងបីម៉ឺននាក់ នៅរវាងពីឆ្នាំ ១៩៩៩-២០១៨ ដើម្បីភ្ជាប់ចំណងរវាងសន្ទទស្សន៍ក្បាលពោះនិងហានិភ័យមរណៈ។ លទ្ធផលបានបង្ហាញថា អ្នកមានសន្ទទស្សន៍ទំហំក្បាលពោះ ទាប ច្រើនតែបណ្តាលមកពីខ្វះអាហារូបត្ថម្ភ។ ផ្ទុយទៅវិញអ្នកមានក្បាលពោះធំ ច្រើនតែងាយមានជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង ជំងឺមេតាបូលិក និងជំងឺមហារីក។
ដូច្នេះការសម្គាល់ថា “ក្បាលពោះធំ ជាអ្នកមាន” បែបហួសសម័យ និង មិនមែនជាពាក្យសរសើរដូចមុនទេ។ ទំហំពោះ គឺជាសន្ទទស្សន៍ដ៏គួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍សម្រាប់វិភាគស្ថានភាពសុខភាព ល្អឬអាក្រក់របស់មនុស្សម្នាក់ៗ។ សម្រាប់ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនេះ សន្ទទស្សន៍ទំហំក្បាលពោះ អាចនឹងជួយគ្រូពេទ្យឱ្យកំណត់បានថាអ្នកជំងឺណាមានហានិភ័យប្រឈមនឹងគ្រោះកើតជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង ព្រោះការគណនា BRI ផ្អែកទៅលើចង្កេះ និងទំហំចង្កេះ (ពោះ) ដោយមិនគិតអំពីទម្ងន់ទេ។ សន្ទទស្សន៍ទំហំពោះ ផ្តោតទាំងស្រុងទៅបរិមាណនៃខ្លាញ់ពោះ ដែលគេចាត់ទុកជាគំនូសបំព្រួញសុខភាពដ៏ច្បាស់និងសមហេតុសមផល។
ខ្លាញ់ពោះអាក្រក់យ៉ាងណា?
ខ្លាញ់ពោះ ខ្លាញ់នៅក្នុងពោះ ជាខ្លាញ់ដ៏គ្រោះថ្នាក់សម្រាប់សុខភាព ជាងខ្លាញ់នៅភ្លៅ ឬនៅត្រកៀក។ ខ្លាញ់ពោះដ៏គ្រោះថ្នាក់នេះ មិនមែនជាខ្លាញ់លើស្បែកពោះ ដែលយើងអាចចាប់បានដោយដៃ និងឃើញធ្លាក់មកទ្រយុលៗនោះទេ។ តែជាខ្លាញ់កប់ជ្រៅនៅខាងផ្នែកខាងក្នុងនៃពោះ ដុះនៅបាតពោះ ដុះរុំព័ទ្ធ និងដុះជ្រៀតចូលសរីរៈសំខាន់ៗ ជា
គ្រឿងក្នុង ក្រពះ ពោះវៀនតូច ពោះវៀនធំ និងដល់សរីរាង្គចាំបាច់នៃជីវិតដូចជា ថ្លើម ឬបេះដូងផង ហើយដុះរុញទល់ឡើងធ្វើឱ្យពោះឡើងធំ រឹង មូលដូចផ្លែប៉ោម។
ខ្លាញ់ពោះខ្លាញ់ក្នុងពោះប្រភេទនេះ លូតលាស់ដោយស្ងាត់ និងភាគច្រើនលើមនុស្សប្រុស (គ្រប់វ័យ) ព្រោះការផលិតតេស្តូស្តេរ៉ូនសម្រួលដល់ការលូតលាស់នៃកោសិកាស្តុកខ្លាញ់។ ស្ត្រីចាប់មានដុះក្បាលពោះ នៅពេលចូលដល់អាយុខ្ទង់ហាប្លាយ ក្រោយពេលអស់រដូវ។ ដំបូង ខ្លាញ់លេចឡើងក្នុងទម្រង់ជាផ្នត់ពោះ (ខ្លាញ់នៅលើស្បែកពោះ) បន្ទាប់មក ប្រសិនបើយើងបន្តធាត់ នោះខ្លាញ់នឹងចាប់ដុះនៅផ្នែកខាងក្នុង ធ្វើឱ្យដុះក្បាលពោះធំឡើងៗ។ គ្រឿងក្នុង និងសរីរៈទ្រទ្រង់ជីវិតក្នុងពោះ មានខ្លាញ់ច្រើន វានឹងសម្រួលឱ្យមានអាការៈស៊ាំនឹងអាំងស៊ូលីន ដើមហេតុចម្បងនាំឱ្យមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម ព្រមទាំងជំងឺលើសជាតិខ្លាញ់ កូឡេស្តេរ៉ូល និង ទ្រីគ្លីសេរីតក្នុងឈាម។ ខ្លាញ់ពោះក៏ជាកត្តាហានិភ័យចូលរួមចំណែកនាំមានគ្រោះធ្លាក់ខ្លួនឈឺជំងឺសម្ពាធឈាម (លើសឈាម) និងគ្រោះមានជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង។ ការសិក្សាថ្មីចុងក្រោយលើមនុស្សពេញវ័យជាតិចិនជាង១ម៉ឺនអាយុលើស៤៥ឆ្នាំ បានបញ្ជាក់សម្មតិកម្មនេះ។
តើត្រូវគណនាទំហំក្បាលពោះធំ យ៉ាងដូចម្តេច?
វិធីគណនាBRI មានលក្ខណៈស្មុគស្មាញខ្លាំង ជាងការគណនាសន្ទទស្សន៍ម៉ាសរាងកាយឆ្ងាយណាស់។ លោកអ្នកអាចស្វែងរកការគណនាដោយឥតគិតថ្លៃបាន នៅតាមបណ្តាញអ៊ីនធ័រនែត តែមានវិធីសាស្ត្រដ៏ងាយនិងសាមញ្ញបំផុតមួយអាចផ្តល់តម្រ៉ុយសុខភាពបានដែរនោះ គឺការវាស់ទំហំចង្កេះ (ពោះ)ដោយខ្សែម៉ែត្រ។ ឈរឱ្យត្រង់ ដាក់ជើងទន្ទឹមគ្នា ដៃទម្លាក់ស្របនឹងដងខ្លួន យកខ្សែម៉ែត្រវាស់ព័ទ្ធជុំវិញចង្កេះ ត្រង់ផ្ចិត លើស្បែកពោះផ្ទាល់ ជាការស្រេច។ អង្គការសុខភាពពិភពលោក ក៏បានកំណត់រួចហើយ ថា ស្ត្រីមានទំហំចង្កេះលើសពី៨០ និងបុរសលើសពី៩៤សង់ទីម៉ែត្រ ត្រូវបានចាត់ទុកថាធំជ្រុល មានជំងឺធាត់នៅពោះ ជាមួយនឹងហានិភ័យជួបគ្រោះកើតជំងឺសរសៃឈាមបេះដូងហើយ។ វិធីគណនាមួយទៀត ដែលអាចប្រើការបានដែរ គឺយកទំហំចង្កេះចែកនិងទំហំត្រកៀក។ លទ្ធផលល្អ និងសុខភាពល្អ ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមលេខ០,៨៥ សម្រាប់ស្ត្រី និង០,៩៥ សម្រាប់បុរស៕
ផលិតផលសំអាងសម្រាប់ក្មេងកំពុងក្លាយជាបាតុភូតដ៏ពេញនិយម។ ក្រោមឥទ្ធិពលរបស់អ្នកផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្តាញសង្គម មានក្មេងស្រីៗច្រើនឡើងៗចង់ផាត់ម្សៅ លាបឡេ តាមដែរ។ ប៉ុន្តែក្មេងក្នុងវ័យជំទង់មិនគួរប្រើផលិតផលសំអាងឡើយ ព្រោះមិនត្រឹមតែអត់ប្រយោជន៍ទេ តែថែមទាំងធ្វើឱ្យខូចសុខភាពទៀត។
ជាបាតុភូតគួរឱ្យព្រួយបារម្ភ ក្មេងស្រីកាន់តែច្រើនឡើងៗចេះប្រើផលិតផលសំអាង ដោយមិនសមរម្យ មិនសមស្របទៅតាមវ័យ។ ក្នុងវ័យជំទង់ អាយុប្រមាណទើបតែ៩ ទៅ ១៣ឆ្នាំ នៅឡើយ យុវតីជំទើ នាំគ្នាធ្វើត្រាប់តាមកាយវិការរបស់អ្នកផ្សព្វផ្សាយគ្រឿងកែសម្ផស្សតាមបណ្តាញសង្គម។ ទើបចាប់លូតលាស់ មិនទាន់ពេញរូបរាងត្រឹមត្រូវ ក្មេងស្រីជំទើនាំគ្នាប្រើប្រាស់ប្រេងម្សៅ ឡេ ដែលស្បែកក្នុងវ័យនេះ នៅប្រហើរ ទន់ រលោង តាមបែបធម្មជាតិ។ ស្បែករបស់ក្មេងស្រី ក្នុងវ័យនេះ ផូរផង់ល្អណាស់ មិនត្រូវការផលិតផលជំនួយសម្ផស្សអ្វីទាល់តែសោះ។
ផលិតផលសំអាងជាប្រភពរំខានដល់ប្រព័ន្ធអរមូន?
កាន់តែអាក្រក់បំផុតទៅទៀត ផលិតផលសំអាង ម្សៅ ឡេ សេរ៉ូម ទាំងអស់នោះ មិនល្អសម្រាប់នាងៗជាក្មេងជំទង់ ឬទើបពេញក្រមុំទេ។ តែបច្ចុប្បន្ននេះ គេឃើញក្មេងស្រី ចាប់ប្រើសេរ៉ូម ជំនួយស្បែកកុំឱ្យឆាប់ចាស់ ឡេបំបាត់ស្នាមនឿយហត់លើមុខ ឡេលាបស្បែកខ្លួនឬផលិតផលប៉ូវស្បែកឱ្យស្អាតរលោងសល្អ ... ជាសរុបមានផលិតផលសំអាងច្រើនយ៉ាងទៀតណាស់ ដែលមិនត្រូវសោះនឹងក្មេងវ័យនេះ។ ធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៅទៀត ផលិតផលទាំងអស់នេះមិនត្រឹមតែគ្មានប្រយោជន៍សម្រាប់ពួកគេទេ តែថែមទាំងជាប្រភពនៃគ្រោះថ្នាក់សម្រាប់ក្មេងស្រីជាអ្នកប្រើវាទៀត។
សម្រាប់ក្រុមគ្រូពេទ្យជំនាញ ស្បែកយុវតីក្នុងវ័យជំទង់មិនទាន់ត្រូវការជំនួយអ្វីទាំងអស់។ បើចង់ក្មេងអាចប្រើផលិតថែទាំស្បែកបាន ដើម្បីផ្តល់សំណើមដល់ស្បែក ឬដើម្បីព្យាបាលជំងឺមុន។
ក្នុងវ័យនេះ ផលិតផលតែមួយគត់ដែលស្បែកអាចទទួលបាន និងគួរតែប្រើប្រាស់នោះ គឺឡេ ឬក្រែមការពារស្បែកពីពន្លឺនិងកម្តៅព្រះអាទិត្យ (ការពារកម្តៅថ្ងៃ)។ ក្មេងខ្លះមានស្បែកស្ងួតខ្លាំង អាចត្រូវការជំនួយបន្ថែមជាផលិតផល ជាឡេបន្សើមស្បែក តែជាផលិតផលសម្រាប់កុមារ ដែលមានកំរិតអាល់ឡែកហ្ស៊ីទាបបំផុត និងមានធាតុផ្សំតិចបំផុត ហើយគ្មានក្លិន គ្មានជាតិទឹកអប់អ្វីទាំងអស់។
ជាទូទៅ ផលិតផលសំអាងផលិតឡើងមិនមែនសម្រាប់ក្មេងទេ។ ផលិតផលសំអាង ឡេ ក្រេម ម្សៅ មានធាតុផ្សំ និងសារធាតុគីមីច្រើនមុខណាស់។ ជាឧទាហរណ៍ ឡេប្រឆាំងនឹងភាពចាស់របស់ស្បែក Anti âge អាចមានផ្ទុកធាតុសកម្មដូចយ៉ាងវីតាមីនសេ រ៉េទីណុល ដែលអាចវាយប្រហារស្បែក។ ត្រូវចងចាំថា ស្បែករបស់ក្មេងខុសពីស្បែករបស់មនុស្សចាស់។ ស្បែកក្មេង ជាស្បែកស្តើង ទន់ ឆាប់ជ្រាប ងាយរងប្រតិកម្មផ្សេងៗ មិនក្រាសរឹងនិងមិនទាន់អាចបំពេញតួនាទីជាស្រទាប់ការពារសរីរាង្គកាយបានពេញលេញនៅឡើយទេ។
ដូច្នេះការប្រើផលិតផលសំអាង ទាំងនៅវ័យក្មេង អាចនឹងធ្វើឱ្យស្បែកមានប្រតិកម្ម ឡើងកន្ទួល រោល រលាក ឡើងមុន និងមានអាល់ឡែកហ្ស៊ី។ ជាពិសេសទៅទៀត កាយវិការនេះនាំឱ្យក្មេងស្រីទាំងនោះប្រឈមនឹងសារធាតុគីមី រំខានដល់ប្រព័ន្ធអង់ដូគ្រីន (perturbateurs endocriniens)។
សារធាតុរំខានអង់ដូគ្រីន Perturbateur endocrinien (EP) ជាអ្វី?
បើតាមនិយមន័យរបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក សារធាតុគីមី មានប្រភពពីធម្មជាតិ ឬសារធាតុគីមីសំយោគ ឬល្បាយសារធាតុគីមី ណាដែលគ្មាននៅក្នុងសរីរាង្គ និងដែលអាចជ្រៀបបន្ស៊ីទៅជាមួយដំណើរការរបស់សរីរាង្គ និងកោសិកា ហើយធ្វើឱ្យដំណើរការប្រព័ន្ធអង់ដូគ្រីន ផលិតអរមូននិងក្រពេញប្រែប្រួល។ បើប្រព័ន្ធអង់ដូគ្រីនប្រែប្រួលខុសប្រក្រតី ដំណើរការរបស់អរមូននៃសរីរាង្គមានជីវិតក៏ប្រែប្រួល ដែលជាឥទ្ធិពលដ៏អាក្រក់សម្រាប់បរិស្ថាន និងសម្រាប់សុខភាពមនុស្ស តជំនាន់។
ប្រព័ន្ធអង់ដូគ្រីន គឺជាក្រពេញឬកោសិកាដែលផលិតអរមូនបញ្ចេញទៅក្នុងចរន្តឈាមដោយផ្ទាល់។ អរមូនទាំងនេះជាសារធាតុគីមីធម្មជាតិដែលមានសកម្មភាពលើគ្រប់សរីរាង្គនៃខ្លួនប្រាណ។ ពោលគឺអរមូនអង់ដូគ្រីន មានតួនាទីច្រើនក្នុងគ្រប់គ្រងចាត់ចែងដំណើរការជារបស់ជីវិត ដូចជាដំណើរការលូតលាស់ ការបន្តពូជ ដំណើរការផ្លូវភេទ ដំណេក ការឃ្លាន អារម្មណ៍ និងដំណើរការមេតាបូលិក។ និយាយដោយខ្លី របៀបលូតលាស់និងប្រព្រឹត្តទៅនៃកោសិកានីមួយៗអាស្រ័យទាំងស្រុងទៅលើសកម្មភាពគុណភាពរបស់អរមូន។
ដូច្នេះប្រសិនបើមានអ្វីទៅរំខានអរមូន ប្រព័ន្ធអរមូន ឬប្រព័ន្ធអង់ដូគ្រីនហើយ សរីរាង្គកាយនឹងលែងមានដំណើរល្អ សុខភាពក៏ត្រូវប្រែប្រួលទៅតាមនោះដែរ។
ឥទ្ធិពលអាក្រក់របស់សារធាតុគីមីរំខានអង់ដូគ្រីនចំពោះសុខភាពមនុស្ស ស្មុគស្មាញនិងមិនទាន់មានបញ្ជីគ្រោះថ្នាក់ជាក់លាក់ទេ។ ប៉ុន្តែទិន្នន័យវិទ្យាសាស្ត្របានលើកឡើងច្រើនអំពីផលវិបាកប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការប្រព័ន្ធអង់ដូគ្រីន និងសង្ស័យថាជាប្រភពបង្កឱ្យមានបញ្ហាមួយចំនួន ដូចជា
គ្រឿងសំអាងមានផ្ទុកសារធាតុរំខានអង់ដូគ្រីន?
ប៉ុន្តែគួរឱ្យសោកស្តាយ សារធាតុគីមី ពពួករំខានដល់ប្រព័ន្ធអង់ដូគ្រីន (អរមូននិងក្រពេញ) មាននៅស្ទើរគ្រប់ទីកន្លែង និងក្នុងស្ទើរគ្រប់ផលិតផលប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃនានា មានជាអាទិ៍ វត្ថុប្រើប្រាស់ផ្ទះបាយ ផលិតផលសម្អាតអនាម័យផ្ទះ ផលិតផលធ្វើម្ហូបអាហារ និងគ្រឿងសំអាង។ល។និង។ល។ សារធាតុរំខានអង់ដូគ្រីន មានឆ្លងពេញក្នុងបរិស្ថាន ក្នុងទឹក ក្នុងដី ក្នុងខ្យល់ ដែលយើងស្រូបដង្ហើមរាល់ថ្ងៃទៀត។ ជាទូទៅ សារធាតុរំខានអង់ដូគ្រីន អាចជ្រៀបចូលក្នុងខ្លួនមនុស្ស តាមច្រកបី
-គឺតាមផ្លូវអាហារ (មាត់) តាមរយៈអាហារមានជាតិគីមី មានជាប់សំណល់ថ្នាំសម្លាប់សត្វល្អិត ឬសំណល់ជីរកសិកម្ម តាមរយៈអាហារមានខ្ចប់ប្លាស្ទិកឬច្រកស្បោង និងតាមរយៈទឹកដែលឆ្លងជាតិពុលសំណល់គីមីនានាក្នុងដី។
-តាមផ្លូវដង្ហើម៖ ខ្យល់ដែលយើងស្រូបដង្ហើមជារៀងរាល់ថ្ងៃ ជាខ្យល់បរិយាកាសពុលខ្លាំង ដោយសារធាតុគីមី ផ្សែងពុល ឬថ្នាំគីមីសម្លាប់សត្វល្អិត
-តាមស្បែក គឺការប្រើផលិតផលសំអាង កែសម្ផស្ស ផលិតផលលាងបោកសម្អាតផ្ទះ។
យើងជាប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញទូទៅ រស់ប្រឈមនឹងសារធាតុគីមីច្របល់គ្នាយ៉ាងច្រើនមុខណាស់ទៅហើយ ដូច្នេះគ្មានប្រយោជន៍អ្វីដែលអ្នកត្រូវបណ្តោយកូនៗ បន្ថែមជាតិពុល ជាតិគីមី ចូលក្នុងខ្លួនតាមការការប្រើគ្រឿងម៉ាគីយេ ម្សៅ ឡេ ដែលមិនចាំបាច់ទាល់សោះសម្រាប់ពួកគេទេ។ ផលិតផលសំអាង គ្រឿងម៉ាគីយេ មានផ្ទុកធាតុសកម្ម សារធាតុគីមី ច្រើនយ៉ាងណាស់ ដែលអាចជ្រាបចូលតាមស្បែកទៅប៉ះពាល់ដល់ប្រព័ន្ធអរមូន និងដែលអាចបង្កផលវិបាកអាក្រក់ដល់សុខភាព ដូចដែលបានរៀបរាប់ខាងលើ៕
ពន្លឺសិប្បនិម្មិត ទោះបីជាខ្សោយយ៉ាងណាក៏រំខានដល់ដំណេក និងមកពន្យឺតភាពងងុយរបស់យើងដែរ។ ផ្ទុយទៅវិញ ការសំរាន្តយប់ក្នុងបន្ទប់ងងឹតឈឹង គ្មានពន្លឺសោះ មិនត្រឹមតែជួយឱ្យយើងឆាប់លង់លក់យ៉ាងស្កប់ស្កល់ទេ តែថែមទាំងអាចផ្តល់ប្រយោជន៍យ៉ាងច្រើនដល់សុខភាពល្អ។ ហេតុអ្វី? តើអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រពន្យល់យ៉ាងដូចម្តេច?
លោកអ្នកមានបញ្ហាដំណេកមែនទេ? សូមសាកល្បង ពន្លត់ភ្លើង បិទអំពូល បិទវាំងនន បិទទូរស័ព្ទ ទូរទស្សន៍... កុំទុកឱ្យមានសល់ពន្លឺនៅក្នុងបន្ទប់គេង សាកលមើល៎។ បើតាមលទ្ធផលស្រាវជ្រាវរបស់អ្នកស្រាវជ្រាវវេជ្ជសាស្ត្រការសំរាន្តក្នុងបន្ទប់ងងឹតឈឹង គ្មានពន្លឺសោះ នឹងធ្វើឱ្យអ្នកឆាប់ងងុយ និងលង់លក់យ៉ាងស្កប់ស្កល់ខ្លាំង។
យើងធ្លាប់ឮនិយាយច្រើនអំពីការរំខានរបស់សំឡេង ដូចជាថ្លង់ពេកគេមិនលក់ គេមិនបានជាដើម។ មែន! សំឡេងរំខានខ្លាំងណាស់ អាចដាស់ បង្អាក់ដំណេក។ អ្នកមានដំណេកស្រាល អាចភ្ញាក់ដោយគ្រាន់តែឮសំរិបអ្វីបន្តិច។ ប៉ុន្តែពន្លឺក្នុងពេលយប់ ក៏ជាប្រភពបំពុលបរិយាកាសដំណេកដ៏ចម្បងដែលជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមាន ដោយស្ងប់ស្ងាត់ និងដោយគេពុំសូវលើកមកនិយាយទេ។ តែដោយពិតជាក់ស្តែងទៅនោះ ពន្លឺជាការរំខានដំណេកមនុស្សលោកខ្លាំងណាស់។ នៅប្រទេសបារាំង មួយភាគបួននៃប្រជាពលរដ្ឋ រស់ប្រឈមនឹងពន្លឺអំពូលភ្លើងសាធារណៈ។
តើពន្លឺបង្កបញ្ហាដល់ដំណេកយ៉ាងដូចម្តេច?
ទោះបីជាខ្សោយ និងភ្លឺតិចយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ពន្លឺអាចប៉ះពាល់ដល់យន្តការដំណេកដែរ។ ដើម្បីងងុយ និងលង់លក់ សរីរាង្គកាយមនុស្សត្រូវការអ័រម័នម្យ៉ាង ដែលផលិតតែនៅពេលយប់ គឺ អ័រមូន មេឡាតូនីន។ នៅក្នុងការសិក្សារបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រអូស្ត្រាលី ទើបចេញផ្សាយក្នុងពេលថ្មីៗ បានបង្ហាញឱ្យឃើញថា ពន្លឺក្នុងកំរិតដ៏ខ្សោយបំផុត ប៉ុនកូនពន្លឺគ្រឿងអេឡិចត្រូវនិកបិទហើយសោះ អាចពន្យឺតយន្តការផលិតអ័រម័នមេឡាតូនីនប្រមាណ២០នាទី និងពន្យឺតភាពងងុយនិងការលង់លក់ប្រមាណ២០នាទីដែរ។
មានន័យថា ពន្លឺរំខានដល់ចង្វាក់ធម្មជាតិរបស់មនុស្ស ដោយអាចបង្ខិត ឬរំកិលចង្វាក់ដំណេក។ បើសរីរាង្គមានដំណើរការខុសចង្វាក់យូរៗទៅ ផលវិបាកសុខភាពនឹងលេចឡើង។ ពោលគឺ បើសរីរាង្គដើរខុសចង្វាក់ជីវសាស្ត្រ ប្រព័ន្ធមេតាបូលិក ប្រព័ន្ធការពារខ្លួន ក៏ត្រូវដើរខុសដែរ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យមានហានិភ័យធ្លាក់ខ្លួនឈឺ នូវជំងឺមេតាបូលិកជាច្រើនដូចយ៉ាង ជំងឺទឹកនោមផ្អែម ជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង ជំងឺមហារីក។
ពន្លឺអាចមានឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានយ៉ាងនេះ ក៏ដោយសារថា គ្រប់ប្រព័ន្ធដំណើរការរបស់សរីរាង្គកាយ (ប្រព័ន្ធអរមូន ប្រព័ន្ធកម្តៅ ...) សុទ្ធតែគ្រប់គ្រងចាត់ចែងទៅតាមចង្វាក់ថ្ងៃយប់ នៃវដ្តដែលមាន២៤ម៉ោង ហើយធ្វើសមកាលកម្មដោយពន្លឺ។
ដោយសារតែខុសចង្វាក់ធម្មជាតិដំណេកនេះហើយ បានជាការសិក្សាជាច្រើនទៀត រកឃើញថាមានកំណើនគ្រោះហានិភ័យកើតជំងឺវង្វេងវង្វាន់អាល់ហ្សៃមែរ ដោយការប្រឈមនឹងពន្លឺនៅយប់។
កាលពីឆ្នាំ២០២២ ការសិក្សារបស់អ្នកស្រាវជ្រាវអាមេរិកបានអះអាងអំពីចំណងទំនាក់ទំនងរវាងការប្រឈមនឹងពន្លឺច្រើននៅពេលយប់ និងគ្រោះកើតជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទីពីរ។ ឥឡូវអ្នកជំនាញផ្នែកដំណេកអូស្ត្រាលី លោក អ៊ីនឌ្រូ ហ្វីលីព បានអនុម័តសម្មិតិកម្មនោះ និងបានចេញផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្តីសុខភាពអឺរ៉ុបដ៏ល្បីល្បាញជាទីទុកចិត្តបំផុត ថា គ្រោះកើតជំងឺទឹកនោមផ្អែម ដោយហេតុតែសំរាន្តយប់ដោយទុកភ្លើង មានកំរិតពន្លឺត្រឹមអំពូលទូរទស្សន៍បិទហើយ បានកើនឡើង២៩%-៣៩% និងដល់៥៣%បើអំពូលភ្លឺខ្លាំង។
នៅពេលសំរាន្ត ទោះបីជាយើងបិទភ្នែកជិតឈឹងក៏ដោយ ក៏ពន្លឺនៅតែអាចជ្រៀតចាំងចូលតាមត្របកភ្នែកបានដែរ។ យើងអាចមានអារម្មណ៍ថាសំរាន្តពេលយប់លក់ស្រួលគ្មានអ្វីរំខានមែន តែពន្លឺ ការបើកទូរទស្សន៍ ទុកអំពូលភ្លើងឱ្យនៅឆេះចោលពេលដេកយប់ មិនមែនជាទម្លាប់ល្អទេ។ ការសិក្សាពន្យល់ថា នៅពេលដេកក្នុងទីភ្លឺ សរីរាង្គកាយយើងស្ថិតក្នុងស្ថានភាពប្រុងត្រៀមតែរហូត ហើយទៅបំប៉នប្រព័ន្ធប្រសាទឱ្យនៅស្វាហាប់ជានិច្ច។ ជាហេតុធ្វើឱ្យបេះដូងប្រឹងលោតញាប់ដដែល ដែលជាទូទៅចង្វាក់បេះដូងត្រូវលោតរង្វើលនៅពេលយប់ និងជាហេតុធ្វើឱ្យចំណាត់ការចែកចាយជាតិស្ករក្នុងឈាមមិនបានល្អ ដែលអាចជាចំណុចចាប់ផ្តើមនៃជំងឺទឹកនោមផ្អែម និងជាទម្លាប់អាក្រក់ ធ្វើឱ្យខ្លួនប្រាណនិងសរីរាង្គកាយទាំងមូល លែងមានសណ្តាប់។
នេះជាសាររំលឹកអំពីភាពចាំបាច់ ដែលយើងត្រូវចេះស្តាប់សេចក្តីត្រូវការរបស់សរីរាង្គកាយ និងគោរព រក្សាចង្វាក់ធម្មជាតិដែលមានពីដំណាក់កាលឆ្លាស់គ្នា គឺពេលថ្ងៃសកម្ម និងពេលយប់សំរាក។ សំរាកដោយត្រឹមត្រូវ ដោយគ្មានពន្លឺរំខាន។
សំរាន្តក្នុងទីងងឹតមានគុណប្រយោជន៍យ៉ាងណា?
នៅពេលធ្វើដំណើរកំសាន្តទៅទីជនបទ តាមខេត្តឆ្ងាយៗ តើលោកអ្នកមានអារម្មណ៍ថាសម្រាន្តលក់ស្រួល មានកម្លាំង ស្រលះមុខមាត់ ពេលព្រឹកឡើងទេ? ហេតុអ្វីបានជាយើងមានអារម្មណ៍យ៉ាងដូច្នេះ? ទំនងមកពីលោកអ្នកឆាប់ចូលដំណេក និងពុំរងពន្លឺសិប្បនិម្មិតច្រើនដូចនៅក្រុងហើយ។
ភាពងងឹតមិនសុទ្ធតែអាក្រក់ទេ។ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រកាន់តែច្រើនឡើងៗ ណែនាំឱ្យមនុស្សគ្រប់រូបជ្រើសរើសសំរាន្តក្នុងភាពងងឹត ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់សុខភាព និងដើម្បីមានសុខមាលភាពល្អ។
ក្រៅអំពីឆាប់ងងុយ លង់លក់ ដំណេកក្នុងទីងងឹតឈឹងនឹងស្កប់ស្កល់ល្អ។ បើលក់ស្កប់ស្កល់ល្អ វានឹងផ្តល់គុណប្រយោជន៍ច្រើនទៀតណាស់សម្រាប់សុខភាព។
គេងក្នុងទីងងឹតឈឹង ជាការចេះស្តាប់និងគោរពចង្វាក់ធម្មជាតិរបស់សរីរាង្គកាយ (យប់ងងឹតដេក ភ្លឺឡើងភ្ញាក់ធ្វើសកម្មភាព) ដែលនឹងធ្វើឱ្យយន្តការមេតាបូលិសដំណើរការល្អ ពោលគឺខ្លួនប្រាណក៏មានដំណើរការល្អ ដោយជួយមិនឱ្យឡើងទម្ងន់ ជួយកោសិកានិងជាលិកានៃប្រព័ន្ធការពារខ្លួនឱ្យមានពេលដុះលូតលាស់បំពេញកម្លាំងដែលចំណាយអស់កាលពីពេលថ្ងៃ។
សំរាន្តក្នុងភាពងងឹត នឹងកាត់បន្ថយគ្រោះធ្លាក់ខ្លួនកើតជំងឺទឹកនោមផ្អែម ជួយរក្សាជាតិស្ករអាំងស៊ូលីនឱ្យនៅនឹងល្អ។
សំរាន្តដោយគ្មានពន្លឺ ល្អខ្លាំងណាស់សម្រាប់ភ្នែក។ ភ្នែកនឹងបានសម្រាកយ៉ាងពិតប្រាកដ និងបាត់ហត់ ព្រោះមិនប្រឹងប្រឈមនឹងពន្លឺដោយឥតប្រយោជន៍។ នៅពេលទទួលពន្លឺ ភ្នែកបញ្ជូនសារទៅខួរក្បាលឱ្យស្ថិតក្នុងភាពប្រុងប្រយ័ត្ន បានន័យថាខួរក្បាលមានស្ត្រេស និងនៅប្រឹងជាប់រហូត។
សម្រាប់អ្នកធ្វើការពេលយប់ ការសម្រាកក្នុងបន្ទប់ងងឹតឈឹង ទាំងថ្ងៃ ក៏អាចជួយឱ្យដំណេកស្កប់ស្កល់ល្អដែរ ព្រោះខួរក្បាលបានទទួលសញ្ញាច្បាស់លាស់ថាដល់ម៉ោងត្រូវសម្រាកហើយ។ នេះបើតាមលទ្ធផលនៃការសិក្សាដដែល។ ដូច្នេះ សូមសម្រាកឱ្យបានគ្រប់ម៉ោង លោកអ្នកនឹងមានកម្លាំងពលំធម្មតានៅពេលត្រលប់ទៅធ្វើការវិញ។
ជាទូទៅ ដំណេកមិនល្អផះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានខ្លាំងណាស់ដល់សុខភាពសរីរាង្គកាយ។ ដំណេកមិនគ្រប់គ្រាន់ បូកផ្សំនឹងបញ្ហាគ្រួសារ សង្គម និងការងារ អាចបង្កផលប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់បញ្ញាញាណ អារម្មណ៍ និងរាងកាយទាំងមូល។ ផ្ទុយទៅវិញ ការសំរាន្តលក់ស្កប់ស្កល់ល្អពេញមួយយប់ ជាទន្ទល់ដ៏រឹងមាំទ្រយើងឱ្យមានអាយុយឺនយូរ។ ដំណេកល្អ និងស្កប់ស្កល់ ត្រូវប្រព្រឹត្តទៅក្នុងបរិយាកាស និងក្នុងទីដ៏សមគួរដែរ។
លើកលែងតែអ្នកខ្លាចងងឹត លោកអ្នកគួរតែជ្រើសរើសសំរាន្ត ក្នុងបន្ទប់ដោយគ្មានពន្លឺរំខានសោះនៅពេលយប់ ដោយបិទប្រភពពន្លឺទាំងអស់ ដូចជាបិទភ្លើង បិទទូរទស្សន៍ បិទទូរស័ព្ទ បិទបង្អួច បិទវាំងនន។ ពាក់ម៉ាសបិទភ្នែក ប្រសិនបើអ្នកគ្មានមធ្យោបាយធ្វើឱ្យបន្ទប់គេងងងឹតឈឹងបាន។
បើមានកូនតូច ត្រូវការរក្សាពន្លឺខ្លះពេលឱ្យបៅ សូមប្រើអំពូលភ្លើងដែលមានពន្លឺលឿងយ៉ាងស្រទន់ និងចៀសវៀងឱ្យបានការប្រើពន្លឺស និងខៀវ។ ពន្លឺពណ៌ខៀវ អាចទៅបិទខ្ទប់សកម្មភាពរបស់អ័រមូនមេឡាតូនីន។ ជាចុងក្រោយ សូមកុំខ្លាចថ្ងៃ ! កុំសំងំតែនៅក្នុងផ្ទះ ឬក្នុងបន្ទប់! ចេញឱ្យត្រូវពន្លឺព្រះអាទិត្យ ពន្លឺធម្មជាតិ នៅពេលថ្ងៃ ដើម្បីជួយសរីរាង្គឱ្យបែងចែងកាន់តែច្បាស់រវាងថ្ងៃនិងយប់៕
មានអត្រាជាតិខ្លាញ់ក្នុងឈាមខ្ពស់ និងមិនព្យាបាលភ្នែកពេលមើលមិនច្បាស់ ជាកត្តាហានិភ័យពីរថ្មី ដែលនាំឱ្យមានគ្រោះកើតជំងឺរង្វេងវង្វាន់ អាល់ហ្សៃម៉ែរ។ នេះបើតាមការសិក្សាទើបចេញផ្សាយ នៅថ្ងៃទី ៣១កក្កដា ២០២៤។ ប៉ុន្តែជាដំណឹងល្អ នៅពេលអនាគតដ៏ខ្លីខាងមុខ វេជ្ជសាស្ត្រទំនងជាអាចជួយវែករកជំងឺអាល់ហ្សៃម៉ែរ បានឆាប់រហ័សនិងដោយភាពប្រាកដប្រជាខ្លាំង ហើយងាយ ដោយគ្រាន់តែយកឈាមទៅវិភាគជំងឺ។
អាល់ហ្សៃម៉ែរជាជំងឺដ៏គួរឱ្យខ្លាច និងគ្មានថ្នាំព្យាបាលទេ រហូតមកទល់នឹងម៉ោងនេះនាទីនេះ។ បន្ថែមពីលើផលវិបាកដែលអ្នកជំងឺរងទុក្ខដោយផ្ទាល់ រោគវង្វេងវង្វាន់ ជាបន្ទុករបស់សង្គម និងគ្រួសារធ្ងន់ធ្ងរណាស់។ ហើយក្នុងមួយឆ្នាំៗមានមនុស្សរាប់លាននាក់ធ្លាក់ក្នុងស្ថានភាពវង្វេងវង្វាន់ បាត់បង់ការចងចាំ និងលែងចេះនិយាយស្តី។ ប៉ុន្តែ អ្នកស្រាវជ្រាវក៏ចាប់យល់និងកំណត់បានកាន់តែច្រើន អំពីកត្តាហានិភ័យដែលនាំឱ្យមានការអភិវឌ្ឍជំងឺអាល់ហ្សៃម៉ែរដែរ។
នៅចន្លោះពីឆ្នាំ ២០១៧ដល់ឆ្នាំ២០២០ គណៈកម្មការ Lancet ដែលជាអ្នកចងក្រងទុកនូវរាល់គ្រប់ព័ត៌មានទាក់ទងនឹងជំងឺអាល់ហ្សៃម៉ែរ បានចេញបញ្ជីកំណត់ ហានិភ័យនៃជំងឺវង្វេងវង្វាន់ថាមាន១២កត្តា ៖
-មានកំរិតសិក្សាទាប
-ថ្លង់ (ធ្ងន់ត្រចៀក)
-មានជំងឺលើសឈាម
-អសកម្មភាពផ្លូវកាយ
-មានជំងឺទឹកនោមផ្អែម
-រស់ឯកាមិនចូលសង្គម
-ទទួលទានសុរាច្រើន
-ស្រូបខ្យល់ពុល
-ជក់បារី
-ធាត់ជ្រុល
-និងមានដំបៅ ឬគ្រាំខួរក្បាល។
ពេលនេះ ការសិក្សាថ្មីដែលជាការវិភាគលម្អិតទិន្នន័យពិភពលោក ដ៏ធំចម្បងបំផុត ទើបចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី ៣១កក្កដា ២០២៤ ក្នុងទស្សនាវដ្តីវិទ្យាសាស្ត្រសុខភាពដ៏ល្បីល្បាញ The Lancet ដដែល បានបង្ហាញសម្មតិកម្មស្តីពីកត្តាហានិភ័យពីរថ្មីទៀតនៃជំងឺវង្វេងវង្វាន់អាល់ហ្សៃម៉ែរ។ កត្តាហានិភ័យពីរថ្មីដែលមកជួយជំរុញបន្ថែមឱ្យមានវិបត្តិខួរក្បាលភ្លេចភ្លាំងនោះ គឺអត្រាជាតិខ្លាញ់ក្នុងឈាមកូឡេស្តេរ៉ូលខ្ពស់ និងការបាត់បង់សមត្ថភាពមើលរបស់ភ្នែកហើយមិនស្វែងរកការព្យាបាល។
កត្តាខ្លាញ់ក្នុងឈាមខ្ពស់
នៅក្នុងការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពការងារស្រាវជ្រាវរបស់ខ្លួន អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ Lancet បានបញ្ចូលអត្រាខ្លាញ់ក្នុងឈាមខ្ពស់ LDL ឬហៅថាខ្លាញ់កូឡេស្តេរ៉ូលអាក្រក់ ជាកត្តាហានិភ័យសម្រួលឱ្យមានជំងឺវង្វេងវង្វាន់។ បើតាមលទ្ធផលនៃការសិក្សាបីលើអ្នកជំងឺអាយុក្រោម៦៥ឆ្នាំ ជាង១លានមួយសែននាក់ នៅអង់គ្លេស ដោយផ្តោតការតាមដានតែលើកំរិតជាតិខ្លាញ់ក្នុងឈាមកូឡេស្តេរ៉ូលអាក្រក់ រយៈពេល១២ឆ្នាំទៅ គេសង្កេតឃើញថា នៅពេលកំរិតកូឡេស្តេរ៉ូលLDL ឡើង១mmol/l ហានិភ័យមានវិបត្តិភ្លេចភ្លាំងកើនឡើង៨%។
កត្តាសុខភាពភ្នែក
ឯកត្តាហានិភ័យថ្មីទីពីរនៃជំងឺវង្វេងវង្វាន់ ពាក់ព័ន្ធនឹងសមត្ថភាពមើលឃើញរបស់ភ្នែកវិញ ជាករណីដែលគណៈកម្មការមិនធ្លាប់នឹកគិតនិងចាត់ទុកជាកត្តាហានិភ័យពីមុនមកសោះ ស្រាប់តែឃើញទិន្នន័យបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ក្រលែតទៅវិញ។ នៅក្នុងទិន្នន័យសំយោគការសិក្សាចំនួន១៤ ដោយមានអ្នកចូលរួមជាមនុស្សធំពេញវ័យជាង៦លាននាក់ ដែលសុទ្ធតែមានសមត្ថភាពខួរក្បាលល្អពេញលេញពីដំបូង តែចុងក្រោយជាងមួយសែន៧ម៉ឺននាក់ធ្លាក់ខ្លួនមានវិបត្តិអាល់ហ្សៃម៉ែរភ្លេចភ្លាំង។ អ្នកមានវិបត្តិភ្លេចភ្លាំងទាំងនេះសុទ្ធតែមានសុខភាពភ្នែកធ្លាក់ចុះ មើលមិនច្បាស់ ពាក់ព័ន្ធជាមួយទាំងអស់។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាអ្នកដឹកនាំតាក់តែងសំណេរនេះ ណែនាំឱ្យគ្រប់អ្នកជំងឺទាំងអស់រូតរះទៅព្យាបាលភ្នែក នៅពេលសមត្ថភាពគំឃើញចាប់ធ្លាក់ចុះភ្លាម។ ការព្យាបាលភ្នែកជាចំណែកមួយនៃការការពារមិនឱ្យធ្លាក់ខ្លួនមានជំងឺអាល់ហ្សៃម៉ែរ។
មិនខុសពីពាក្យស្លោកបូរាណខ្មែរ “ការពារប្រសើរជាងការព្យាបាលឡើយ” អ្នកជំនាញផ្នែកជំងឺអាល់ហ្សៃម៉ែរ តែងទទូចអំពីភាពសំខាន់ និងចាំបាច់បំផុតនៃការការពារខ្លួនពីជំងឺវង្វេងវង្វាន់ តាំងពីយូរមកហើយ។ សម្រាប់ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវ ការវែករកឃើញកត្តាហានិភ័យនៃជំងឺអាល់ហ្សៃម៉ែរ ដែលសំខាន់ខ្លាំង ព្រោះវាជាការផ្តល់មធ្យោបាយឱ្យរកវិធីការពារ។
ជាសរុប បើគណនាតាមក្បួន ជិតពាក់កណ្តាលនៃករណីរង្វេងវង្វាន់អាល់ហ្សៃម៉ែរ អាចបញ្ចៀសបាន តាមរយៈការលុបបំបាត់កត្តាហានិភ័យទាំង១៤មុខ។
មានន័យថា ជំងឺវង្វេងវង្វាន់អាល់ហ្សៃម៉ែរ មិនមែនជាជំងឺដែលគេមិនអាចការពារឬបញ្ចៀសបានទេ។ ថ្វីបើកត្តាពូជមានចំណែកធំនាំឱ្យមនុស្សមានរោគវង្វេងដែលគេអាចលុបបំបាត់បានក៏ដោយមែន ប៉ុន្តែគេអាចបញ្ចៀស ច្រាន កត្តាបរិស្ថាន កត្តារស់នៅ កត្តាហានិភ័យក្រៅខ្លួនបាន ដើម្បីបង្រួមលទ្ធភាពធ្លាក់ខ្លួនមានជំងឺវង្វេងវង្វាន់។ បើតាមអ្នកជំនាញ ទោះក្នុងវ័យណា និងស្ថានភាពសុខភាពកំរិតណាក៏ដោយ ក៏គេនៅអាចការពារ ពន្យារ ពន្យឺត និងទប់ជំងឺអាល់ហ្សៃម៉ែរបានដែរ។ បើមិនបានច្រើនក៏តិច។
ចូរព្យាយាមបញ្ចេញសកម្មភាពផ្លូវកាយ សកម្មភាពខួរក្បាល ព្រោះខួរក្បាលដ៏ដូចជាសរីរាង្គផ្សេងទៀតដែរ កាន់តែប្រើកាន់តែវិវឌ្ឍទៅរកភាពចាស់ទុំល្អ ពោលគឺ ត្រូវទម្លាប់ប្រើខួរក្បាលតាំងពីក្មេង ឱ្យគិត ឱ្យចងចាំ ឱ្យគណនា ឱ្យស្វែងរកក្បួន ឱ្យត្រេះរិះ រហូតដើម្បីពង្រឹងកម្លាំងកោសិកាប្រព័ន្ធប្រសាទ។ ការណែនាំនេះ មិនមែនជាការជំរុញឱ្យអ្នកទៅអង្គុយគិត លេខបូកលុយ លេងស៊ូដូគុ ឬប្រើខួរក្បាលរកល្បិចឈ្នះគេរហូតទេ តែឱ្យអ្នកជ្រើសរើសសកម្មភាពអ្វីមួយដែលនាំឱ្យមានរីករាយ និងពិសេសមានទំនាក់ទំនងនិងភាពប្រទាក់ក្នុងសង្គម ហើយត្រូវសាកល្បងប្តូរផ្លាស់របៀបរបបរស់នៅ ប្រកបដោយអនាម័យខ្ពស់ គេងគ្រប់គ្រាន់ និងគេចពីកត្តាហានិភ័យទាំង១៤ខាងលើ។
ស្ថាប័នស្រាវជ្រាវជំរុញខ្លាំងឱ្យមានការការពារជំងឺអាល់ហ្សៃម៉ែរ ព្រោះថ្វីបើគេចំណាយពេលអស់ជាច្រើនទសវត្សរ៍ស្រាវជ្រាវក៏ដោយ ក៏វេជ្ជសាស្ត្រនៅតែពុំទាន់រកឃើញថ្នាំព្យាបាលប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពពិតទៀត។ បច្ចុប្បន្ននេះ សហរដ្ឋអាមេរិកអនុម័តឱ្យប្រើប្រាស់ថ្នាំពីរមុខ (Lecanemamb និង Donanemab) សម្រាប់ព្យាបាលជំងឺអាល់ហ្សៃម៉ែរ ប៉ុន្តែប្រសិទ្ធភាពនៃថ្នាំមានកំរិតណាស់ បើយោលទៅលើផលប៉ះពាល់បន្ទាប់បន្សំនៃថ្នាំ និងបើយោលទៅលើតម្លៃ។ ចំណែកឯអាជ្ញាធរសុខាភិបាលអឺរ៉ុប បានបដិសេធរួចហើយ មិនឱ្យប្រើថ្នាំLecanemambនៅលើទឹកដីសហភាពទេ និងនៅព្យូរលទ្ធផលចំពោះថ្នាំDonanemab។ ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងកត្តាហានិភ័យនៃជំងឺអាល់ហ្សៃម៉ែរ ទំនងជាមធ្យោបាយល្អជាងការចំណាយអភិវឌ្ឍថ្នាំព្យាបាលដែលគ្មានផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមសោះរហូតមកទល់ពេលនេះ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការវែករកជំងឺអាល់ហ្សែម៉ែរទៀតសោត ក៏ត្រូវការចំណាយពេលវេលាច្រើន ខ្លះទាល់តែរាប់ឆ្នាំ និងជួបវេជ្ជបណ្ឌិតឯកទេសរាប់សិបនាក់ ទម្រាំអាចកំណត់បានថាជាជំងឺអាល់ហ្សៃម៉ែរ។ ការកំណត់ដឹងជំងឺអាល់ហ្សៃម៉ែរ តាមរយៈការវិភាគឈាម ជាមធ្យោបាយល្អ និងងាយ តែគេនៅមិនទាន់អាចប្រើវិធីនេះជាលក្ខណៈទូទៅនៅឡើយទេ។ អ្នកស្រាវជ្រាវត្រូវការសិក្សាបន្ថែមទៀតសិន៕
ធ្វើចលនា បញ្ចេញកម្លាំងផ្លូវកាយ ហាត់ប្រាណ ធ្វើកីឡា នេះជាសារសុខភាពដែលគេឮកាន់តែញយៗឡើង។ ប៉ុន្តែដោយជាក់ស្តែងទៅនោះ តើពាក្យទាំងនេះមានន័យ យ៉ាងដូចម្តេច? និងខុសគ្នាដែរឬទេ?
ជាគម្រប់១០០ឆ្នាំគត់ដែលបារាំងបានក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះជាថ្មី ទទួលរៀបចំកីឡាអូឡាំពិក ពីថ្ងៃទី ២៦កក្កដាដល់ថ្ងៃទី ១១សីហា និងប៉ារ៉ាអូឡាំពិកពីថ្ងៃទី ២៨សីហាទៅ៨កញ្ញា។ ក្រៅអំពីប្តេជ្ញារៀបចំការប្រកួតកីឡាឱ្យបានល្អប្រណិតបំផុត ក្រសួងការងារ សុខាភិបាល និងភារតភាពបារាំង បានឆ្លៀតយកឱកាសនេះ ជំរុញ អប់រំបំពាក់បំប៉ន និងឃោសនាអំពីតម្លៃនិងទម្លាប់ដ៏ល្អប្រពៃបំផុតនៃការធ្វើចលនាកាយសម្បទា និងធ្វើកីឡា។
អូឡាំពិកប៉ារីសនិងសុខភាពសាធារណៈ
កីឡាអូឡាំពិក និងប៉ារ៉ាអូឡាំពិក ត្រូវតែជាយន្តការពន្លឿននយោបាយសុខភាពសាធារណៈ និងឈ្នាន់បង្វិលមធ្យោបាយទំនើបៗឱ្យមានដំណើរការ។ កីឡាអូឡាំពិក២០២៤ ត្រូវបន្សល់ទុកនូវមរតក ប្រកបដោយមហិច្ឆតាធំ គឺ បញ្ចូលកីឡាទៅជាចំណែកដ៏ធំមួយនៃជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងភាពអសកម្មផ្លូវកាយ (ភាពខ្ជិលច្រអូសចង់តែស្រណុក) ដើម្បីលើកទឹកចិត្តមនុស្សឱ្យបញ្ចេញសកម្មភាពផ្លូវកាយ ធ្វើចលនាកាយសម្បទា ហាត់ប្រាណ ធ្វើកីឡា ជាប្រចាំនៅសាលារៀន នៅក្នុងក្រុង និងនៅកន្លែងធ្វើការ។
រៀបចំកីឡាអូឡាំពិកនិងប៉ារ៉ាអូឡាំពិក ជាឱកាសរៀបចំបង្កើនសុខមាលភាពដល់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប ឱ្យបានកាន់តែប្រសើរឡើងផង និងជាឱកាសប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺបណ្តាលមកពីភាពស្រណុកអសកម្មផ្លូវកាយផង តាមរយៈការជំរុញឱ្យធ្វើកីឡា។ សម្រាប់អាជ្ញាធរបារាំង កំណើននៃសកម្មភាពហាត់ប្រាណបញ្ចេញកម្លាំងធ្វើចលនារបស់ពលរដ្ឋ ជាសន្ទទស្សន៍មួយនៃភាពជោគជ័យរបស់កីឡាអូឡាំពិកក្រុងប៉ារីស២០២៤ ព្រោះរដ្ឋាភិបាលបារាំងបានចេញក្រិត្យចាត់ទុកការបញ្ចេញសកម្មភាពកាយសម្បទា “ជាបុព្វហេតុជាតិឆ្នាំ២០២៤” ជាមួយកម្មវត្ថុចម្បងបី គឺ៖
កង្វះសកម្មភាព និងភាពអសកម្មផ្លូវកាយ ជាបញ្ហាដែលកើតមានលើមនុស្សគ្រប់រូប និងគ្រប់វ័យ។ ទិន្នន័យពិភពលោកចុងក្រោយបង្ហាញថា មានមនុស្សពេញវ័យ១៨០០លាននាក់ មិនបញ្ចេញសកម្មភាពផ្លូវកាយនិងកាយសម្បទាគ្រប់គ្រាន់តាមអនុសាសន៍អង្គការសុខភាពពិភពលោកទេ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជានាឱកាសប្រារព្វកីឡាអូឡាំពិក ក្រសួងប្រតិភូសុខាភិបាល និងបង្ការជំងឺ បានប្តេជ្ញាកាច់ប្តូរនិន្នាការ តាមរយៈវិធានការជាក់ស្តែងជាច្រើន ដើម្បីអង្រួនពលរដ្ឋឱ្យធ្វើសកម្មភាពផ្លូវកាយ និងសកម្មភាពកីឡាឱ្យបានយ៉ាងហោច “៣០នាទីក្នុងមួយថ្ងៃ”។
ដូចម្តេចដែលហៅថា សកម្មភាពផ្លូវកាយ?
អនុសាសន៍ណែនាំ លើកទឹកចិត្តឱ្យបញ្ចេញសកម្មភាពផ្លូវកាយ ហាត់ប្រាណ ធ្វើកីឡា ជាពាក្យដ៏ពេញនិយម ដែលគេបានឮកាន់តែញយឡើងៗ ចេញពីស្ទើរគ្រប់មាត់របស់អ្នកជំនាញ។ តើការបញ្ចេញសកម្មភាពផ្លូវកាយ មានន័យយ៉ាងដូចម្តេចឱ្យប្រាកដទៅ?! ធ្វើចលនា បញ្ចេញសកម្មភាពផ្លូវកាយ ហាត់ប្រាណ ធ្វើកីឡា ខុសគ្នាយ៉ាងណា?
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត លី ចេងហ៊ុយ៖ “សកម្មភាពផ្លូវកាយ ជាបណ្តុំនៃចលនាទាំងឡាយណាដែលទៅកន្ទ្រាក់សាច់ដុំ ហើយបង្កើនការស្រូបយកថាមពលអស់ច្រើនជាងពេលនៅស្ងៀម។ សកម្មភាពផ្លូវកាយមានបីប្រភេទ ៖ សកម្មភាពប្រចាំថ្ងៃ ការហាត់ប្រាណ និងការធ្វើកីឡា។
ការហាត់កីឡា ជាផ្នែកមួយនៃសកម្មភាពផ្លូវកាយ តែគ្រប់ការបញ្ចេញសកម្មភាពផ្លូវកាយមិនអាចចាត់ទុកជាសកម្មភាពកីឡាទេ បើសកម្មភាពនោះមិនធ្វើតាមច្បាប់ក្បួនកំណត់។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាងអ្នកជំនាញសុខភាពសាធារណៈ និងអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ ស្រុះស្រួលគ្នា តាំងពីជាង១០ឆ្នាំមក ប្រើពាក្យ “សកម្មភាពផ្លូវកាយ” សម្រាប់ណែនាំមនុស្សគ្រប់រូបឱ្យធ្វើចលនា បញ្ចេញសកម្មភាព។ ថ្វីបើមានការយល់ច្រលំជាញឹកញយ រវាងសកម្មភាពផ្លូវកាយ ហាត់ប្រាណ និងធ្វើកីឡាមែន ប៉ុន្តែក្នុងផ្នែកសុខភាពសាធារណៈ ការប្រើពាក្យហាត់ប្រាណធ្វើកីឡា ដែលមានបង្កប់អត្ថន័យប្រកួតប្រជែង ចង់សំដៅតែលើការបញ្ចេញសកម្មភាពផ្លូវកាយ និងក្នុងកម្មវត្ថុតែមួយ គឺ បញ្ចេញសកម្មភាពធ្វើចលនា កុំនៅស្ងៀម។
ភាពសកម្មមានគុណប្រយោជន៍ចំពោះសុខភាពយ៉ាងណា?
សកម្មភាពផ្លូវកាយ មិនមែនទាល់តែទៅចូលក្លឹបធ្វើកីឡាឡើយ។ តាមទិសដៅណែនាំរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដូចជា ឡើងជណ្តើរដោយជើង ធ្វើសួន ធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើង ឬដើរបែបកំសាន្តក្នុងសួន-ឧទ្យានធម្មជាតិ អាចចាត់ទុកបានថាជា បញ្ចេញសកម្មភាពកាយសម្បទាហើយ។ តែ រយៈពេល ចង្វាក់/ល្បឿន បូកនឹងកំរិតនៃការបញ្ចេញកម្លាំង (អាំងតង់ស៊ីតេ)នៃការធ្វើចលនាទាំងអស់នោះទេដែលនឹងផ្តល់ឥទ្ធិពលល្អ តិចឬច្រើនដល់សុខភាពនោះ។
បញ្ចេញសកម្មភាពផ្លូវកាយ រហូតដល់ដង្ហក់ រហូតបែកញើស រហូតពិបាកនិយាយជាមួយអ្នកហាត់ក្បែរ ជាសកម្មភាពផ្លូវកាយ ក្នុងកំរិតល្មម និងខ្លាំង ដែលផ្តល់ផលល្អខ្លាំងដែរដល់សុខភាពផ្លូវកាយនិងចិត្ត។ តែសូមហាត់ប្រាណបញ្ចេញសកម្មភាពផ្លូវកាយដោយសន្សឹមៗ ដោយប្រឹងធ្វើឱ្យលើសពីថ្ងៃម្សិលជារៀងរាល់ថ្ងៃ មិនខុសអ្វីពីការរៀននិយាយ អាន និងរៀនរាប់លេខទេ។
តាមគន្លងកម្មវិធី បុព្វហេតុជាតិឆ្នាំ២០២៤ ដែលផ្សារភ្ជាប់ដោយផ្ទាល់នឹងការប្រកួតកីឡាអូពិកក្រុងប៉ារីស២០២៤ បារាំងបានបើកយុទ្ធនាការឃោសនា បំផុសបំផុល អំពីគុណប្រយោជន៍នៃការធ្វើសកម្មភាពកាយសម្បទាជាប្រចាំរយៈពេល ៣០នាទី ដោយប្រកាន់របបរស់នៅបែបសកម្មខ្លាំង និងនៅអង្គុយស្ងៀមតិច។ របៀបរបបរស់នៅសកម្ម ធ្វើចលនាកាយសម្បទាជាប្រចាំ ផ្តល់សារៈប្រយោជន៍ខ្លាំងណាស់ដល់សុខភាព ដូចជាបង្កើនសុខមាលភាព ផ្លូវកាយ ផ្លូវចិត្ត អារម្មណ៍ បញ្ចុះស្ត្រេស កាត់បន្ថយគ្រោះកើតជំងឺរ៉ាំរ៉ៃ (ជំងឺរសរសៃឈាមបបេះដូង ទឹកនោមផ្អែមប្រភេទ២ និងមហារីកខ្លះ...) បានប្រមាណពី២០ទៅ៣០% បន្ថយគ្រោះស្លាប់មុនអាយុបាន៣០% រក្សាស្វ័យភាពនៅពេលចូលវ័យកាន់តែចាស់ និងជាឱសថព្យាបាលជំងឺរ៉ាំរ៉ៃមួយធំទៀត៕
ក្រុមវេជ្ជបណ្ឌិតបារាំងនៅមន្ទីរពេទ្យម៉ុងប៉ឺលីយ៉េ ទើបចេញផ្សាយ នៅក្នុងទស្សនាវដ្តីវិទ្យាសាស្ត្រដ៏ល្បីល្បាញ "New England Journal of Medicine" លទ្ធផលគួរជាទីមោទនៈ នៃការស្រាវជ្រាវរកថ្នាំមកសង្គ្រោះអ្នកជំងឺដាច់ឬស្ទះសរសៃឈាមខួរក្បាល។ តើជាថ្នាំអ្វី? មានប្រសិទ្ធភាពយ៉ាងណា? សម្រាប់អ្នកជំងឺក្នុងស្ថានភាពណា?
ក្នុងមួយឆ្នាំៗ ប្រទេសបារាំងរាប់ឃើញមានអ្នកជំងឺគ្រោះថ្នាក់សរសៃឈាមក្នុងខួរក្បាលប្រមាណ១៥ម៉ឺននាក់ ពោលគឺរាល់បួននាទីម្តងមានមនុស្សម្នាក់ធ្លាក់ខ្លួនឈឺដ៏គួរឱ្យខ្លាចនេះ។
គ្រោះថ្នាក់សរសៃឈាមក្នុងខួរក្បាលជាអ្វី ?
គ្រោះថ្នាក់សរសៃឈាមក្នុងខួរក្បាល ដែលហៅកាត់ជាភាសាបារាំងថា AVC ឬStroke ជាភាសាអង់គ្លេស គឺជាអាការៈជំងឺដែលសរសៃឈាមអាទែររបស់ខួរក្បាលគ្មានឈាមហូរទៅដល់ ជួនបណ្តាលមកពីសរសៃឈាមនោះដាច់ហូរចេញឈាម ជួនដោយហេតុតែសរសៃឈាមត្រូវកកស្ទះ។ AVC ឬStroke ដោយការកកស្ទះ ដោយដុំកំណកឈាម ជាករណីដែលគេជួបប្រទះញឹកញាប់ជាងគេ។
នៅពេលសរសៃអាទែរខួរក្បាលស្ទះ លែងមានហើយចរន្តឈាមហូរទៅកាន់បណ្តាញសរសៃតូចៗទាំងឡាយរបស់ខួរក្បាល និងលែងមានឈាមសម្រាប់ចិញ្ចឹមសរសៃឈាមខួរក្បាល។ ប្រព័ន្ធប្រសាទត្រូវរងទុក្ខ ហើយបើគ្មានការព្យាបាលទាន់ពេលវេលាទេ នោះកោសិការនៃប្រព័ន្ធប្រសាទខួរក្បាលផ្នែកដែលគ្មានឈាមទៅដល់ ត្រូវចុះខ្សោយខ្សោះហើយស្វិតងាប់តែម្តង។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាគេនិយាយអំពីពេលវេលាសង្គ្រោះអ្នកជំងឺមានគ្រោះថ្នាក់សរសៃឈាមខួរក្បាល ដោយគិតជានាទី។ ពីមួយនាទីទៅមួយនាទីជំងឺធ្លាក់ធ្ងន់ធ្ងរខុសគ្នាឆ្ងាយណាស់។ ពាក្យស្លោកបូរាណថា ពេលវេលាជាមាសប្រាក់ តែក្នុងករណីមានគ្រោះថ្នាក់សរសៃឈាមខួរក្បាល ពេលវេលាជាចំនួនកោសិកាសរសៃប្រសាទ។ នៅពេលខ្វះអុកស៊ីហ្សែន គ្មានឈាមហូរទៅចិញ្ចឹម មួយនាទី ខួរក្បាលត្រូវបាត់បង់កោសិកាសរសៃប្រសាទអស់២លាន។ អ៊ីចឹងហើយបានជាគ្រូពេទ្យតែងផ្តល់អនុសាសន៍ឱ្យអ្នកជំងឺនិងអ្នកជុំវិញខ្លួនចេះសម្គាល់អំពីអាការៈជំងឺគ្រោះថ្នាក់សរសៃឈាមខួរក្បាល និងបញ្ជូនអ្នកជំងឺមកមន្ទីរពេទ្យបានឆាប់រហ័សជាទីបំផុតតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន និងកាន់តែប្រសើរឱ្យបានក្នុងអំឡុងពេលបួនម៉ោងកន្លះដំបូងយ៉ាងយូរ។
តើអាការៈសញ្ញាសម្គាល់ជំងឺគ្រោះថ្នាក់សរសៃឈាមខួរក្បាលមានយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ? រោគសញ្ញាទីមួយ អាចជាការចុះខ្សោយ បាត់កម្លាំងនៅដៃ នៅជើង នៅមុខ ឬទាំងបីក្នុងពេលជាមួយគ្នាតែម្តង។ អ្នកជំងឺមានអារម្មណ៍ថាស្ពឹក បាត់បង់ភាពរំញោច ជាសញ្ញាទីពីរ ឯសញ្ញាទីបី គឺការនិយាយស្តី ពិបាកយល់ និងចុងក្រោយ មានបញ្ហាភ្នែក ស្រវាំងមើលមិនច្បាស់។ ជួនកាលអ្នកជំងឺអាចមានសញ្ញារោគផ្សេងទៀត ដូចជាវិលមុខ ឃ្លីឃ្លោង ឬឈឺក្បាលយ៉ាងខ្លាំង។ ក្នុង៩ករណីលើ១០ ជំងឺនេះបានស្តែងឡើងក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លី ពីរទៅបីនាទីប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះត្រូវរួសរាន់ធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យឱ្យបានលឿន ដើម្បីឆាប់បានបញ្ជូនទៅមន្ទីរពេទ្យ។ សូមស្តាប់ប្រសាសន៍របស់វេជ្ជបណ្ឌិត ស៊ន ផលនីកា គ្រូពេទ្យជំនាញប្រព័ន្ធប្រសាទ ពន្យល់អំពីរបៀបផ្ទៀងផ្ទាត់ ដើម្បីដឹងថាអ្នកជំងឺពិតជាមានគ្រោះថ្នាក់សរសៃឈាមក្នុងខួរក្បាល៖
ការផ្ទៀងផ្ទាត់ត្រូវធ្វើឱ្យបានលឿន ក្នុងពីរទៅបីនាទី តាមក្បួនអង់គ្លេស F-A-S-T
- Face- មុខវៀច ៖ ឱ្យអ្នកជំងឺញញឹម ដើម្បីសម្គាល់មើលថាតើ មាត់មានវៀចដែរឬទេ ?
- Arm- ដៃខ្សោយម្ខាង ៖ ឱ្យអ្នកជំងឺលើកដៃ ទាំងពីរ ដាក់ទៅមុខ ក្នុងកំរិត ៩០ដឺក្រ តើគាត់អាចលើកបានស្មើគ្នាដែរឬអត់? ឬឱ្យអ្នកជំងឺចាប់ឬច្របាច់ដៃយើង តើគាត់មានកម្លាំងដៃម្ខាងខ្លាំងជាងម្ខាងទៀតដែរឬទេ ?
- Speak- ពិបាកនិយាយស្តី ៖ ហៅអ្នកជំងឺឱ្យនិយាយ សួរសំណួរតើអ្នកជំងឺអាចឆ្លើយ បានដែរឬអត់
- Time -ពេលម៉ោង ៖ អ្នកនៅជុំវិញ ត្រូវចងចាំអំពីពេលវេលា និងរយៈពេលដែលអ្នកជំងឺធ្វើទុក្ខ រហូតដល់ជួបគ្រូពេទ្យ និងដល់មន្ទីរពេទ្យ។
ត្រូវជួយសង្គ្រោះនិងបញ្ជូនអ្នកជំងឺទៅមន្ទីរពេទ្យឱ្យបានឆាប់រហ័ស។ កាន់តែឆាប់ កាន់តែប្រសើរ ព្រោះការព្យាបាល អាស្រ័យលើពេលវេលាខ្លាំងណាស់ដែរ។ បើជាករណីគ្រោះថ្នាក់សរសៃឈាមក្នុងខួរក្បាល ដោយការកកស្ទះដុំកំណកឈាមក្នុងសរសៃ ការព្យាបាលដោយចាក់ថ្នាំរំលាយឈាមមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ខ្លាំង បើមកដល់មន្ទីរពេទ្យ ក្នុងកំឡុងពេលមុនបួនម៉ោង។
គោលការណ៍នៃការរំលាយដុំកំណកស្ទះសរសៃឈាម ជាយន្តការសាមញ្ញដូចចាក់ ទម្លុះកំណកពេលស្ទះលូ ឬទុយយោទឹកដូច្នោះ។ ក្នុងការស្ទះសរសៃឈាមខួរក្បាល គ្រូពេទ្យអាចចាក់ថ្នាំបំបែកកំណក ឬដាក់ប្រដាប់ចូលតាមសរសៃឈាមអាទែរ នៅជើង សសៀឡើងតាមសរសៃឈាមនោះ ទៅចាប់ដុំកំណកក្នុងសរសៃអាទែរនៅខួរក្បាល។
ជាដំណឹងល្អ នៅពេលនេះ សូម្បីតែអ្នកជំងឺធ្ងន់ខ្លាំង ដែលគ្រូពេទ្យលែងធានា និងមិនសង្ឃឹមសោះពីមុន ក៏អាចសង្គ្រោះបានដែរ។ នៅប្រទេសបារាំងដែលល្បីខាងមានគ្រូពេទ្យនិងបច្ចេកវិទ្យាព្យាបាលខ្ពស់ គ្រូពេទ្យសម្រេចព្យាបាលអ្នកជំងឺមានគ្រោះថ្នាក់សរសៃឈាមខួរក្បាល ដោយសាកល្បងទៅចាប់ឬបំបែកដុំកំណកឈាមចេញពីសរសៃខួរក្បាល តែនៅពេលណាលទ្ធផលថតអឹមរ៉ាយ IRM បង្ហាញថាខួរក្បាលរងការខូចខាតតិចតួចប៉ុណ្ណោះ។ បើតាមសម្មតិកម្មកាលពីមុន បើខួរក្បាលខូចខាតធំខ្លាំងជ្រុលហើយ គេមិនអាចទៅបាញ់
បញ្ចូលថ្នាំក្នុងសរសៃឈាមដែលស្ទះនោះបានទៀតទេ។ និយាយឱ្យស្តាប់ទៅគឺ គេចាត់ទុកថាជាលិកាខួរក្បាលបើស្វិតស្លាប់ហើយគឺស្លាប់រហូត គ្មានសង្ឃឹមអាចស្តារឱ្យប្រសើរឡើងវិញបានទេ។
ប៉ុន្តែកោសិការប្រព័ន្ធប្រសាទ ឬខួរក្បាលដែលគេគិតថាងាប់បាត់ទៅហើយនោះ មិនប្រាកដជាស្លាប់មែនទែនឡើយ។ នេះជាគឺសេចក្តីសន្និដ្ឋានរបស់ក្រុមគ្រូពេទ្យជំនាញប្រព័ន្ធប្រសាទនិងថតឆ្លុះប្រព័ន្ធប្រសាទនៅមន្ទីរពេទ្យម៉ុងប៉ឺលីយ៉េរ ប្រទេសបារាំង នៅក្នុងការសិក្សារបស់ពួកគេ។ សេចក្តីសន្និដ្ឋានថ្មីនេះ បានផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមយ៉ាងធំធេង ដល់អ្នកជំងឺស្ត្រូបកំរិតធ្ងន់ ឬដែលមិនអាចជាត្រលប់មករកភាពដើមវិញបាន។ ដូច្នេះ ទោះបីជាស្ថានភាពនៃជំងឺហាក់គ្មានលទ្ធភាពស្តារបានយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏គ្រូពេទ្យនៅតែសាកល្បងទៅយកឬប្រើថ្នាំទៅបំបែកដុំកំណកឈាមនោះដែរ។ ហើយគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលមែនទែន នៅពេលដកកំណកឈាមនោះបាន ហានិភ័យស្លាប់ដោយអាវេសេ បានធ្លាក់ចុះ២០%។ អ្នកជំងឺម្នាក់ក្នុងចំណោម៥នាក់ អាចជាត្រលប់មកផ្ទះវិញបានពីរបីខែក្រោយពីបានទទួលការព្យាបាលនិងហាត់រៀនធ្វើកាយវិការដែលបាត់បង់ពេលមានគ្រោះថ្នាក់។ នេះគឺជារបកគំហើញដ៏ជឿនលឿនបំផុតមួយនិងដែលគេសូមអរគុណក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវបារាំង។ ជាថ្នាំដែលមានសមត្ថភាពពង្រាវឈាមមិនឱ្យកកក្លាយជាដុំកំណក តែមិនបង្កើនគ្រោះដាច់ហូរឈាមទេ។
ថ្នាំរកឃើញថ្មី ដែលត្រូវប្រើបន្ថែមពីលើការព្យាបាលតាមក្បួនវេជ្ជសាស្ត្រកំណត់បច្ចុប្បន្ន ទំនងអាចកាត់បន្ថយហានិភ័យស្លាប់បានជាង៥០% និងកាត់បន្ថយពិការភាពធ្ងន់ធ្ងរ ដោយជំងឺស្ត្រូប បានច្រើនទៀត។ សូមបញ្ជាក់ថាអាវេសេ ឬស្ត្រូប ជាមូលហេតុទីមួយនាំឱ្យមានភាពពិការ (ពិការដោយគ្មានបុកទង្គិច)។ ប៉ុន្តែសម្រាប់ពេលនេះ ថ្នាំស្ថិតនៅក្នុងការសិក្សាសាកល្បងដំណាក់កាលទីពីរនៅឡើយទេ។ អ្នកស្រាវជ្រាវនឹងបញ្ជាក់អំពីប្រសិទ្ធភាពនៃថ្នាំ ក្រោយបានទទួលលទ្ធផលសាកល្បងដំណាក់កាលទីបី៕
ប្រជាពលរដ្ឋលើភពផែនដីចំនួនពាក់កណ្តាលនឹងមានភ្នែកមីញ៉ូប នៅឆ្នាំ២០៥០ ពោលគឺជាកំណើនមួយទ្វេជាពីរបើប្រៀបទៅនឹងចំនួនអ្នកមីញ៉ូបនាពេលបច្ចុប្បន្ន។ តើហេតុអ្វី បានជាពិភពលោកមានកំណើនមនុស្សមីញ៉ូបខ្លាំងដូច្នេះ? នេះគឺបណ្តាលមកពីការប្រើប្រាស់អេក្រង់ និងមើលទូរស័ព្ទដៃច្រើនពេកឬ? ចុះតើវិទ្យាសាស្ត្រអាចទប់ស្កាត់និងព្យាបាលជំងឺមីញ៉ូបបានទេ? ដោយវិធីណា? ការបាញ់ឡាស៊ែរបំបាត់មីញ៉ូប មានគ្រោះថ្នាក់និងប្រសិទ្ធភាពយ៉ាងណា?
តើអនាគតទៅ មនុស្សនៅលើផែនដីសុទ្ធតែមានភ្នែកមីញ៉ូបទាំងអស់គ្នាឬ? កន្លងមក ករណីមីញ៉ូប មានផ្ទុះកើនខ្លាំងតែនៅតាមបណ្តាប្រទេសក្នុងទ្វីបអាស៊ីតែប៉ុណ្ណោះ។ ទស្សនាវដ្តីសុខភាពThe Lancet ធ្លាប់បានចេញរបាយការណ៍ទាញសញ្ញាអាសន្នកាលពី១០ឆ្នាំមុនថា នៅជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង ឬក៏ចិន ក្នុងចំណោមសិស្សសាលា១០នាក់ ក្មេង៩នាក់ហើយមានពាក់វែនតា ដើម្បីកែសមត្ថភាពមើលឆ្ងាយរបស់ភ្នែក។ បច្ចុប្បន្ននេះ ៤០%នៃមនុស្សលោកមានភ្នែកមីញ៉ូប ក្នុងនោះ៥ទៅ១០% ជាមីញ៉ូបខ្លាំង ធ្ងន់ធ្ងរ។ អត្រាកំណើនករណីភ្នែកមីញ៉ូបឡើងលឿនរហ័សខ្លាំងណាស់ ហើយជាពិសេសមានកុមារកាន់តែច្រើនឡើងៗ និងកាន់តែក្មេងឡើងៗ មីញ៉ូប។ យោងតាមល្បឿនសព្វថ្ងៃ គេអាចព្យាករណ៍បានថានៅឆ្នាំ២០៥០ មនុស្សជាតិពាក់កណ្តាលផែនដី នឹងពាក់វែនតា ដោយសាររោគមីញ៉ូប។
ហេតុអ្វីបានជាជំងឺមីញ៉ូបកើនឡើងយ៉ាងលឿនរហ័សយ៉ាងដូច្នេះ?
មីញ៉ូបមានលក្ខណៈជាជំងឺតពូជ មានន័យថាបើឪពុកម្តាយជាមានអាការៈមីញ៉ូប នោះកូនចៅជំនាន់ក្រោយងាយមានហានិភ័យអន់ភ្នែកមើលឆ្ងាយមិនច្បាស់ដែរណាស់។ ប៉ុន្តែនៅមានមូលហេតុជាច្រើនផ្សេងទៀត ដែលជំរុញឱ្យមានករណីមីញ៉ូបកាន់តែច្រើនឡើងនោះ។
មូលហេតុទាំងនោះអាចជាសម្ពាធគ្រួសារបង្ខំឱ្យកូនខំប្រឹងធ្វើការ-ប្រឹងរៀនជ្រុលហួសហេតុ ការប្តូរផ្លាស់ទម្លាប់រស់នៅ ដោយលែងសូវ ចេញទៅរត់លេងនៅក្រៅផ្ទះឱ្យត្រូវពន្លឺថ្ងៃ។ តើសម្ពាធគ្រួសារ មានទំនាក់ទំនងនឹងការមីញ៉ូបយ៉ាងដូចម្តេច។ លោកសាស្ត្រាចារ្យវេជ្ជបណ្ឌិត ដាម្ញៀង ហ្កាទីណែល Damien Gatinel គ្រូពេទ្យឯកទេសភ្នែកនៅ មន្ទីរពេទ្យមូលនិធិអាដុល រ៉ូឈីល ក្រុងប៉ារីស បានពន្យល់អំពីសម្ពាធបរិយាកាសចំពោះភ្នែកមីញ៉បយ៉ាងដូច្នេះថា នៅក្នុងទីក្រុងធំៗ របស់អាស៊ី ដូចជាប៉េកាំង សៀងហៃ តៃវ៉ាន់ ហុងកុង តូក្យូ ឬសេអ៊ូល ។ល។ និង។ល។ អត្រាក្មេងមីញ៉ូប ឡើងដល់៩០% ដោយហេតុរបៀបរបបរស់នៅរបស់ពួកគេ។ នៅពេលពលរដ្ឋអាស៊ីទាំងនេះ និរទេសខ្លួនទៅរស់នៅបរទេស-ក្នុងប្រទេសដែលផ្តល់អាទិភាពដល់សកម្មភាពនៅក្រៅផ្ទះ ដូចយ៉ាងអូស្ត្រាលី- កូនៗរបស់ពួកគេ មិនសូវមានបញ្ហាភ្នែកមីញូបទេ។ អត្រាក្មេងមីញូបក្នុងសហគមន៍អាស៊ីនេះទាបខ្លាំងណាស់ បើទោះមានហ្សែនដូចគ្នាក៏ដោយ។
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ដាម្ញៀង ហ្កាទីណែល ៖ “បើឪពុកម្តាយមីញ៉ូប កូនក៏ច្រើនតែមីញ៉ូបភ្នែកដែរ ប៉ុន្តែបរិស្ថាន និងសម្ពាធបរិយាកាសជុំវិញខ្លួន ដែលមកប្តូរទម្លាប់រស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ដូចជាការចូលចិត្តសំងំនៅតែក្នុងផ្ទះ និងការប្រើប្រាស់អេក្រង់ (ទូរស័ព្ទ ស្មាតហ្វូន អាយផែត អាយផាត់ ...) ច្រើនជ្រុលហួសហេតុ ក៏ជាកត្តានាំឱ្យភ្នែកឆាប់មីញ៉ូបដែរ។ ដោយសារអេក្រង់ ក្មេងមិនត្រឹមតែទម្លាប់ប្រើភ្នែកមើលជិតជ្រុលទេ តែថែមទាំងជក់ខ្លាំងលែងចង់ចេញរត់លេងក្រៅឱ្យត្រូវពន្លឺថ្ងៃ។ ពន្លឺថ្ងៃដើរតួនាទីសំខាន់ណាស់ក្នុងការគ្រប់គ្រងដំណើរវិវឌ្ឍលូតលាស់នៃសរីរាង្គកាយ ពិសេសគ្រាប់ភ្នែកតែម្តង។ ភ្នែកអ្នកមីញ៉ូប ជាភ្នែកវែង មានគម្លាតខ្លាំងរវាងប្រស្រីនិងកែវភ្នែក ទើបមើលឆ្ងាយមិនច្បាស់។ កាលណាខ្វះពន្លឺថ្ងៃ នៅក្នុងវ័យកុមារនិងពេលជំទង់ គ្រាប់ភ្នែករបស់ពួកគេច្រើនតែលូតវែងជ្រុលហួសហេតុ។”
មីញ៉ូបអាចធ្វើឱ្យងងឹតភ្នែក?
ជាទូទៅ ក្មេងមីញ៉ូបភ្នែកកម្រថ្ងូរឬនិយាយប្រាប់ឪពុកម្តាយ អំពីអាការៈមើលមិនច្បាស់របស់ខ្លួនណាស់។ ប៉ុន្តែមានកាយវិការមួយចំនួនដែលអាណាព្យាបាលត្រូវចាប់អារម្មណ៍នាំក្មេងទៅពេទ្យភ្នែក គឺនៅពេលក្មេងឧស្សាហ៍ញីភ្នែក ធ្វើភ្នែកប្រឹមៗនៅពេលសំឡឹងមើលអ្វីមួយ ឬ គ្រាប់ភ្នែកបង្វិលមិនល្អដូចកែកពេលប្រឹងមើល។ ចូលចិត្តដើរទៅកៀកនៅពេលចង់មើល ចង់ឃើញ ឬចង់អានអក្សរ។ លទ្ធផលសិក្សាធ្លាក់ចុះ រៀនមិនទាន់គេ ដូច្នេះមិនត្រូវធ្វេសប្រហែសនឹងអាការៈមីញូបរបស់ក្មេងឡើយ ព្រោះវាអាចបង្កឱ្យមានបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរទៅថ្ងៃក្រោយទៀត។
លោកសាស្ត្រាចារ្យ ដាម្ញៀង ហ្កាទីណែល៖ “មីញ៉ូបជាបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរ ព្រោះវាអាចមានបង្កប់នូវជំងឺធ្ងន់ធ្ងរមួយចំនួនទៀត ដូចជាជំងឺក្លូកូម (ជំងឺតឹងប្រស្រីភ្នែក) ដែលកើតមានជាញឹកញាប់លើអ្នកមីញ៉ូប។ អ្នកមីញ៉ូបឆាប់ជួបបញ្ហា ភ្នែកឡើងបាយ និងងាយមានបញ្ហានៅលើស្រទាប់ស្បែកស្តើងនៃកែវភ្នែក ដោយអាចជាអាការៈរបើកឬរហែកដាច់ស្រទាប់កែវភ្នែក ដែលជាតំណាងគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងណាស់ដល់ការមើល ពោលគឺអាចធ្វើឱ្យភ្នែកងងឹតបាន។ ដូច្នេះមិនត្រូវមើលស្រាល អាការៈមីញ៉ូបទេ។ ភ្នែកមីញ៉ូបតែងស្រដោងមកជាមួយនូវជំងឺមួយចង្កោមផ្សេងទៀត ដែលយើងត្រូវប្រឹងលុបបំបាត់។”
បានដឹងនិងមើលថែភ្នែកមីញ៉ូបបានកាន់តែឆាប់ កាន់តែប្រសើរ ព្រោះបច្ចុប្បន្ននេះ វិទ្យាសាស្ត្របានរកឃើញកញ្ចក់វែនតាប្រភេទថ្មី ដែលពាក់ទៅ អាចព្យាបាលទប់កំរិតមីញ៉ូបរបស់ក្មេងបាន។ កញ្ចក់វែនតាទំនើបថ្មី អាចជួយកែតម្រង់ផ្លូវពន្លឺថ្ងៃខ្លះ។ បើតាមការសិក្សាបឋម ពន្លឺខ្លះអាចទប់ស្កាត់ការវិវឌ្ឍនៃភាពមីញ៉ូបបាន។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាយើងចាំបាច់ត្រូវនាំកូនទៅពិនិត្យសុខភាពភ្នែក ដើម្បីឆាប់ដឹងអំពីអាការៈមីញ៉ូបរបស់កូន។”
មីញ៉ូមអាចជា ដោយការវះកាត់បាញ់ឡាស៊ែរ?
វែនតាប្រភេទកែវធម្មតា ក៏អាចជួយកែឱ្យមើលឃើញច្បាស់ផង និងអាចជួយកុំឱ្យជំងឺមីញ៉ូបទៅមុខលឿនផង។ បើមិនពាក់វែនតា សមត្ថភាពមើលឃើញរបស់ភ្នែកកាន់តែធ្លាក់ចុះជាលំដាប់។ ម្យ៉ាង បច្ចុប្បន្ន ការពាក់វែនតាកំពុងពេញនិយម និងមិនត្រូវបានគេចាត់ទុកជាមនុស្សចម្លែក មានបញ្ហាដូចទស្សនៈនៅសម័យមុនទេ។ ប៉ុន្តែការពាក់វែនតាពេលខ្លះអាចជាការរំខាន អាចទើសទែង ទើបអ្នកមីញ៉ូបជ្រើសរើសពាក់ខុនតាក់លែន ឬខ្លះសម្រេច ព្យាបាលមីញ៉ូបដោយបាញ់កាំរស្មីឡាស៊ែរ។ តើវិធីព្យាបាលដោយឡាស៊ែរ អាចជាទីទុកចិត្ត និងអាចបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ភ្នែកដែរឬទេ បើពេទ្យធ្វើមិនបានត្រឹមត្រូវ?
សម្រាប់លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ហ្កាទីណែល អ្នកជំងឺអាចទុកចិត្តលើបច្ចេកវិទ្យាវះកាត់មីញ៉ូបដោយឡាស៊ែរបាន។ ទិកនិកបច្ចុប្បន្នអាចធ្វើឱ្យអ្នកជំងឺប្រើភ្នែកនិងត្រលប់ទៅធ្វើការវិញបានយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលសំខាន់បំផុតគឺត្រូវឆ្លងកាត់ការត្រួតពិនិត្យថាតើអ្នកជំងឺមីញ៉ូបនេះអាចទទួលការវះកាត់បានដែរឬអត់។ គ្រប់មីញ៉ូបមិនសុទ្ធតែអាចព្យាបាលដោយឡាស៊ែរបានឡើយ។ ដើម្បីអាចធ្វើការវះកាត់ដោយឡាស៊ែរ អ្នកជំងឺត្រូវបំពេញលក្ខខណ្ឌមួយចំនួនដូចជា៖ មានកំរិតមីញ៉ូបល្មម មិនខ្លាំងហួសហេតុពេក (បើខ្លាំងជ្រុលត្រូវវះកាត់ដោយឡាស៊ែរបន្សាំកែវភ្នែក)។ មីញ៉ូបលែងវិវឌ្ឍ យ៉ាងហោចពីរឆ្នាំជាប់គ្នា។ ត្រូវមានស្រទាប់កែវភ្នែកក្រាស ស្មើល្អ មានន័យថាមិនសូវធ្លាប់ញីភ្នែក ព្រោះការញីភ្នែក ដោយមានបញ្ហាអាល់ឡែកស៊ី ឬបញ្ហាអ្វីក៏ដោយ វាធ្វើឱ្យសឹកកែវភ្នែក ធ្វើឱ្យកែវភ្នែកស្តើង ឆ្កូត និងដាច់ដាច។ អ្នកជំងឺមីញ៉ូបខ្លះមិនអាចទទួលការវះកាត់ព្យាបាលដោយឡាស៊ែរបានដោយហេតុតែធ្លាប់ញីភ្នែកខ្លាំងពេក។ នៅពេលរមាស់ទប់មិនបាន សូមចុច សង្កត់លើ ចុងកន្ទុកភ្នែកដោយថ្នមៗ ហើយកុំសង្កត់ញីញក់លើត្របកភ្នែក។ ព្យាយាមគ្រប់គ្រងបញ្ចៀសឱ្យបានកត្តានាំឱ្យរមាស់ចង់ញីភ្នែក។ នេះជាសារដែលលោកវេជ្ជបណ្ឌិតចង់បញ្ជ្រៀបដល់បណ្តាជនគ្រប់រូប ដើម្បីការពារសីររាង្គភ្នែក៕
មានស្លាប់យ៉ាងហោចណាស់១៧នាក់ ក្នុងនោះ១៤នាក់ជាទារក និងបីនាក់ជាមនុស្សចាស់ អាយុលើស៨៥ឆ្នាំ នៅឆ្នាំ២០២៤នេះ ដោយជំងឺក្អកមាន់។ ជំងឺក្អកមាន់តែគេសឹងភ្លេចបាត់ទៅហើយស្រាប់តែផ្ទុះកំរើកឡើងនៅវិញ យ៉ាងខ្លាំង នៅស្រុកបារាំងនិងអឺរ៉ុប។ តើក្អកមាន់ជាជំងឺអ្វី? ហេតុមានផ្ទុះករណីក្អកមាន់ច្រើននៅអឺរ៉ុប? តើត្រូវការពារខ្លួនពីជំងឺក្អកមាន់នេះយ៉ាងដូចម្តេច?
ក្អកមាន់ ជំងឺដែលគេភ្លេច ស្មានតែកម្ចាត់បានទាំងស្រុងហើយ បានវិលមកសម្លាប់ជីវិតមនុស្សជាថ្មី ក្នុងល្បឿនក៏គួរឱ្យព្រួយបារម្ភ នៅអឺរ៉ុប។ ក្នុងរយៈពេល៦ខែដំបូងនៃឆ្នាំ២០២៤នេះ មានកុមារ១៤នាក់ មនុស្សចាស់អាយុលើស៨៥ឆ្នាំបីនាក់ បានបាត់បង់ជីវិត និងជាង៦ពាន់នាក់កំពុងទទួលការព្យាបាលជំងឺក្អកមាន់ នៅក្នុងប្រទេសបារាំង។ ក្នុងកំរិតអឺរ៉ុប ពីកើតទៅលិច ពីប្រទេសអង់គ្លេសដល់សាធារណរដ្ឋឆែក ករណីកើតជំងឺក្អកមាន់បានកើនឡើងគួរជាកត់សម្គាល់ដែរ។ ៧៨៨៨ករណីនៅប្រទេសឆែក ជាងមួយពាន់នាក់នៅប្រទេសក្រូអាស៊ី និងក៏មានច្រើនករណីដែរ នៅប៊ែលហ្ស៊ិក ដាណឺម៉ាក អាល្លឺម៉ង់ អេស្ប៉ាញ ឬហូឡង់ អង់គ្លេស… ជាមួយនឹងសេចក្តីជូនដំណឹងនៃការស្លាប់ជាបន្តបន្ទាប់ទៀត។
ក្នុងមួយឆ្នាំៗ ជំងឺក្អកមាន់មានកើតប្រមាណ៤០លានករណី និងសម្លាប់មនុស្សអស់ប្រមាណបីសែន នៅលើពិភពលោក។ មានន័យថាជំងឺក្អកមាន់ មិនបានផុតរលត់ពីភពផែនដីទេ។ ប៉ុន្តែជំងឺនេះបានបំប្លែងទម្រង់ និងលេចឡើងប្រៀបដូចជារលក យូរៗផ្ទុះឆ្លងខ្លាំងម្តង ទៅតាមវដ្តរបស់វា។ ជាទូទៅពពួកជំងឺដែលគេភ្លេចទៅហើយនេះ តែងតែលេចឡើងមកវិញជារៀងបួន-ប្រាំឆ្នាំម្តង ឬជួនដល់១០ឆ្នាំម្តង ជាមួយការបំប្លែងខ្លួនបន្តិច លិបបាត់ហើយលេចឡើងមកវិញដោយគ្មានប្រាប់ជាមុនទេ។ តែនៅពេលត្រលប់មកវិញម្តងៗ ជំងឺនៅតែកំណាចអាចផ្តាច់ជីវិតមនុស្សបានជានិច្ច។ នេះបើតាមប្រសាសន៍របស់លោកព្រឹទ្ធសាស្ត្រាចារ្យនៅវិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រលោក ហ្វីលីព សានសូនេទី Philippe Sansonetti។
ការវិលត្រលប់មកវិញលើកនេះ ត្រូវបានគេចាត់ទុកជាការផ្ទុះជំងឺក្អកមាន់ដ៏ខ្លាំងមិនធ្លាប់ប្រទះទេ គិតក្នុងរយៈពេលជាង៤០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ដែលពិភពលោកចាប់មានយុទ្ធនាការចាក់ថ្នាំបង្ការប្រឆាំងនឹងជំងឺក្អកមាន់មក។
តើក្អកមាន់ជាជំងឺអ្វី?
ក្អកមាន់ជាជំងឺផ្លូវដង្ហើម ដ៏មហាឆ្លង បង្កឡើងដោយបាក់តេរីពពួកBordetella pertussis ឬ parapertussis និងផ្តល់អាការៈរោគពិសេស ប្លែកពីការក្អកធម្មតា។ នៅពេលបាក់តេរីបានចម្លងចូលដល់ក្នុងខ្លួនមនុស្សហើយ វានឹងសំងំនៅក្នុងសរីរាង្គកាយយើងរយៈពេលប្រមាណ១០ថ្ងៃ ទើបបញ្ចេញរោគសញ្ញាដំបូង។ មុនការរកឃើញថ្នាំបង្ការ អ្នកផ្ទុកមេរោគជំងឺក្អកមាន់ម្នាក់មានសមត្ថភាពអាចចម្លងទៅអ្នកដទៃជុំវិញខ្លួន ប្រមាណពី១៥ទៅ១៧នាក់ជាមធ្យម។ ពោលគឺជាជំងឺឆ្លងខ្លាំង-ខ្លាំងជាងជំងឺកូវីដពេលផ្ទុះឡើងដំបូងដល់១០ដងឯណោះ។ ក្អកមាន់ពេញអំណាចចម្លងបំផុត នៅសប្តាហ៍ដំបូង ពេលអ្នកជំងឺចាប់ផ្តើមមានរោគសញ្ញាក្អកភ្លាម និងរហូតដល់បីសប្តាហ៍។ បន្ទាប់ពីប្រើថ្នាំផ្សះអង់ទីប៊ីយូទីកបានពីរបីថ្ងៃ ជំងឺចាប់ផ្តើមស្រាក សមត្ថភាពចម្លងទៅអ្នកដទៃក៏ចាប់ចុះថយដែរ។
ការចម្លងធ្វើឡើងតាមផ្លូវដង្ហើម តាមរយៈការប៉ះពាល់ទឹកសំបោរ តាមរយៈការខ្ទាតទឹកមាត់ ពេលក្អក ពេលនិយាយ។ តែនៅក្នុងប្រទេសដែលមានយុទ្ធនាការចាក់ថ្នាំបង្ការលើគ្រប់រូបកុមារជាចាំបាច់នោះ ទារកច្រើនតែឆ្លងមេរោគក្អកមាន់ពីមនុស្សធំ។
រោគសញ្ញាសម្គាល់មានដូចគ្នាមិនថាសម្រាប់ក្មេងឬមនុស្សចាស់ទេ។ អ្នកជំងឺចាប់ផ្តើមដំបូង ដោយអាការៈហៀសំបោរជាប់ មួយអាទិត្យពីរ អមដោយការក្តៅខ្លួនតិចតួច។ បួនដប់ថ្ងៃកន្លងទើបលេចអាការៈក្អកឡើង។ ដំបូងក្អកតិចៗ តែក្រោយមក អ្នកជំងឺក្អកយ៉ាងខ្លាំង ភ្លាមៗ ជាប់ៗគ្នា ស្ទើរដកដង្ហើម អមដោយស្នូរដង្ហើមដង្ហក់ឮដូចមាន់ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាគេហៅជំងឺនេះថាក្អកមាន់។ នេះបើតាមប្រសាសន៍បំភ្លឺរបស់លោកសាស្ត្រាចារ្យ Sylvain Brisse នាយកមជ្ឈមណ្ឌលជាតិទទួលបន្ទុកជំងឺក្អកមាន់នៃវិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រ ដោយរំលឹកថា អាការៈក្អកអាចអូសបន្លាយពេលជាច្រើនសប្តាហ៍និងដល់១០០ថ្ងៃ ប្រសិនបើគ្មានការព្យាបាល។ អ្នកជំងឺអាចក្អកខ្លាំង ដោយគ្មានអាការៈក្តៅខ្លួនទេ និងក្អកជាពិសេសនៅពេលយប់។
ថ្នាំបង្ការជាវិធីការពារជំងឺក្អកមាន់ដ៏មានប្រសិទ្ធភាព
ជំងឺក្អកមាន់ ជាតំណាងគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងជាពិសេសសម្រាប់មនុស្សចាស់ ស្ត្រីមានគភ៌ និងទារកទើបនឹងកើត (ការចាក់ថ្នាំបង្ការក្អកមាន់ ដូសទីមួយ នៅអាយុពីរខែ និងដូសទីពីរនៅអាយុបួនខែ)។ ទារក (ក្រោមពីរខែ) តូចពេកមិនទាន់អាចទទួលថ្នាំបង្ការបាន ឱ្យតែឆ្លងមេរោគក្អកមាន់អាចស្លាប់ និងត្រូវតែបញ្ជូនទៅសង្គ្រោះនៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យ ដើម្បីបានទទួលព្យាបាលសមស្របផង និងបានទទួលការតាមដានស្ថានភាពសុខភាពផ្លូវដង្ហើមផង។ ក្នុងវ័យក្មេងខ្ចីបែបនេះ ជំងឺផ្លូវដង្ហើមក្អកមាន់អាចបង្កផលប៉ះពាល់រំខានជាច្រើនដូចជា ខ្សោះជាតិទឹក ខ្វះអាហារូបត្ថម្ភ ចុះគីឡូ មានជំងឺបង្ករោគមួយហើយមួយទៀត ឬកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរនាំឱ្យមានបញ្ហាប៉ះពាល់ដល់បេះដូង និងប្រព័ន្ធប្រសាទ
ករណីស្លាប់ដោយជំងឺក្អកមាន់នៅប្រទេសបារាំងនិងអឺរ៉ុបពេលនេះ ៩០%ជាទារកក្រោម៦ខែ ជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាអាជ្ញាធរសុខភាពបារាំង បានអំពាវនាវឱ្យពលរដ្ឋប្រុងប្រយ័ត្នខ្លាំងនឹងជំងឺក្អកមាន់នេះ និងផ្តល់អនុសាសន៍ឱ្យមនុស្សធំពេញវ័យ មានគម្រោងចង់បានកូន និងស្ត្រីមានផ្ទៃពោះទាំងអស់ ទៅចាក់ថ្នាំបង្ការជំងឺក្អកមាន់។
បើតាមអ្នកស្រីសាស្តាចារ្យវេជ្ជបណ្ឌិត Anne-Claude Crémieux គ្រូពេទ្យជំនាញផ្នែកជំងឺឆ្លងស្ត្រីមានផ្ទៃពោះអាចទៅចាក់ថ្នាំបង្ការជំងឺក្អកមាន់ នៅពេលមានទម្ងន់បាន៨ខែ។ ការចាក់ថ្នាំបង្ការនៅពេលនេះ នឹងជួយបង្កើនអត្រាអង់ទីក័ររបស់ម្តាយ ឱ្យឡើងខ្ពស់ខ្លាំង។ ហើយម្តាយអាចចែករំលែកបញ្ជូនទៅឱ្យកូនទើបកើត ឱ្យមានសមត្ថភាពទប់ទល់នឹងមេរោគបាន ទម្រាំដល់អាយុដែលទារកអាចទទួលវ៉ាក់សាំងដោយខ្លួនឯងបាន។ ប្រការសំខាន់មួយទៀត គឺមនុស្សនៅជុំវិញខ្លួនទារកទើបកើត ក៏ត្រូវតែធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពថ្នាំបង្ការរបស់ខ្លួនដែរ។
បើមានលេចករណីក្អកហើយ ចាំបាច់ទៅទៅពិគ្រោះជំងឺជាមួយគ្រូពេទ្យភ្លាម ដើម្បីធ្វើការវិភាគឱ្យបានច្បាស់លាស់ថាពិតជាជំងឺក្អកមាន់មែនឬយ៉ាងណា។ គ្រូពេទ្យអាចចេញវេជ្ជបញ្ជាឱ្យធ្វើតេស្តPCR រុកច្រមុះដូចតេស្តកូវីដ។ ក្នុងករណីមានជំងឺក្អកមាន់ អ្នកជំងឺនឹងទទួលបានការព្យាបាលដោយប្រើថ្នាំផ្សះសម្រាប់មេរោគ (អង់ទីប៊ីយូទិក) រយៈពេលខ្លី ពីបីទៅ៥ថ្ងៃ។ ជាទូទៅថ្នាំផ្សះបច្ចុប្បន្នមានប្រសិទ្ធភាពខ្លាំងគួរសមប្រឆាំងនឹងជំងឺក្អកមាន់។ ហើយក្នុងអំឡុងពេលនោះ ត្រូវចៀសវាកុំជួបមនុស្សចាស់ជរា កុមារ និងពិសេសទារក ព្រមទាំងពាក់ម៉ាសពេលដើរហើរឬទៅធ្វើការ។
ការការពារប្រសើរជាងព្យាបាល ជាសុភាសិតដ៏ល្អគ្មានអ្វីប្រៀបបានឡើយ។ ដើម្បីចៀសវាងកុំធ្លាក់ខ្លួនកើតជំងឺក្អកមាន់បាន គ្មានអ្វីប្រសើរជាងការចាក់ថ្នាំបង្ការទេ។ ថ្នាំបង្ការជំងឺក្អកមាន់ ដែលបច្ចុប្បន្ន ដូចថ្នាំបង្ការប្រឆាំងជំងឺខាន់ស្លាក់ តេតាណូស គ្រុនស្វិតដៃជើង ជាថ្នាំបង្ការចាំបាច់ដាច់ខាតត្រូវចាក់លើក្មេងចាប់ពីអាយុ ២ -៤ និងនៅ១១ខែ។ បន្ទាប់មកកុមារត្រូវចាក់វ៉ាក់សាំងរំលឹក នៅអាយុ៦ឆ្នាំម្តងទៀត និងបន្ទាប់មកនៅចន្លោះអាយុ១១-១៣ឆ្នាំ។ ដូចបានជម្រាបជូនខាងលើ ដើម្បីបង្កើនបរិមាណអង់ទីក័រសម្រាប់ខ្លួនឯងផង និងបញ្ជូនឱ្យទៅការពារកូនតាំងពីនៅក្នុងផ្ទៃផង ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះក៏ត្រូវអញ្ជើញទៅចាក់ថ្នាំបង្ការនេះដែរ។ សម្រាប់មនុស្សធំពេញវ័យទូទៅ សូម្បីកុំភ្លេចចាក់ថ្នាំបង្ការរំលឹក ជារៀងរាល់២០ឆ្នាំម្តង ឧទាហរណ៍នៅអាយុ២៥ឆ្នាំ ៤៥ឆ្នាំ និង៦៥ឆ្នាំ៕
ប៉េងប៉ោះ មានគុណប្រយោជន៍ផ្នែកអាហារូបត្ថម្ភខ្លាំងណាស់ ព្រោះវាសម្បូរទៅដោយវីតាមីនសេ និង សារធាតុអង់ទីអ៊ុកស៊ីដង់ លីកូប៉ែន ដ៏ចាំបាច់សម្រាប់សុខភាព។ មានការសិក្សាជាច្រើនណាស់ ដែលរកឃើញអំពីគុណវិសេសនៃផ្លែប៉េងបោះ។ របកគំឃើញចុងក្រោយ បានបញ្ជាក់អំពីគុណប្រយោជន៍ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺប្រូស្តាត និងបញ្ហាសម្ពាធឈាមខ្ពស់។ តើត្រូវទទួលទានប៉េងប៉ោះ ក្នុងទម្រង់ណា? និងប៉ុន្មានផ្លែក្នុងថ្ងៃទើបទទួលផលល្អសម្រាប់សុខភាព?
អមដោយអន្តរាគមន៍របស់លោកសាស្ត្រាចារ្យវេជ្ជបណ្ឌិត François Desgrandchamps គ្រូពេទ្យជំនាញវះកាត់ប្រព័ន្ធផ្លូវទឹកនោម។
ជាផ្លែចុះចេញពីដើមរុក្ខជាតិ ប៉េងប៉ោះត្រូវបានគេចាត់ទុក ជាបន្លែមិនមែនជាផ្លែឈើទេ។ ប៉េងប៉ោះមានច្រើនប្រភេទណាស់ ដល់ទៅជាង១០០ពូជឯណោះ៖ លឿង ក្រហម បៃតង ខ្មៅ មូល ទ្រវែង តូច ធំ ល្អិត ថ្លោស ផ្លែជាចង្កោម ជាកញ្ចុំ ឬទោល...។ ជាបន្លែដែលងាយបរិភោគ ងាយយកមកកែច្នៃធ្វើជាម្ហូប ឬក៏អាចទទួលទានជាអន្លក់ ជាញាំ ជាផ្លែស្រល់ ឆៅ ឆ្អិន ទាំងខ្ចីទាំងចាស់និងទុំ។
ប៉េងប៉ោះជួយបញ្ចុះសម្ពាធឈាម?
ស្រួលដាំស្រួលដុះ និងមានរសជាតិជូរ-ផ្អែមឆ្ងាញ់តាមត្រូវការហើយ ផ្លែប៉េងប៉ោះមានគុណប្រយោជន៍សម្រាប់សុខភាពខ្លាំងណាស់។ សម្បូរវីតាមីនអា សេ និងកា ប៉េងប៉ោះមិនមែនជាបន្លែដ៏សាមញ្ញទេ តែជាបណ្តុំអាហារូបត្ថម្ភសំខាន់ៗចាំបាច់សម្រាប់សរីរាង្គកាយ ដែលមានតួនាទីការពារសុខភាពខ្លាំងណាស់ ដូចជាជួយបេះដូង ជួយកាត់បន្ថយគ្រោះហានិភ័យកើតជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង និងជួយចាត់ចែងបញ្ចុះសម្ពាធឈាម។
អ្នកស្រាវជ្រាវអេស្ប៉ាញ បានដឹកនាំការសិក្សាលើអ្នកមានហានិភ័យកើតជំងឺសរសៃឈាមបេះដូងខ្ពស់ ពោលគឺងាយមានគ្រោះថ្នាក់ដាច់ឬស្ទះសរសៃឈាមបេះដូង និងខួរក្បាលខ្លាំង ដោយផ្តោតទៅលើការពិសាប៉េងប៉ោះ។ លទ្ធផលចេញមកអស្ចារ្យខ្លាំងណាស់។ អ្នកដែលទទួលទានប៉េងប៉ោះច្រើន ច្រើនខ្លាំងមែនទែន ជាប្រចាំ និងគ្រប់ទម្រង់ទាំងអស់នោះ មានសម្ពាធឈាមទាបជាងអ្នកមិនសូវចិត្តបរិភោគផ្លែប៉េងប៉ោះ។ សម្ពាធឈាមអ្នកញ៉ាំប៉េងបោះច្រើនខ្លាំង បានធ្លាក់ចុះគួរឱ្យកត់សម្គាល់គឺរហូតដល់ទៅ៣៦%។ ហេតុអ្វីទៅ? ព្រោះប៉េងប៉ោះមានផ្ទុកជាតិប៉ូតាស្យូមច្រើន។ គេបានដឹងហើយថា ជាតិប៉ូតាស្យូមមិនថានៅក្នុងគ្រប់បន្លែផ្លែឈើណាទេ សុទ្ធតែដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការជួយចាត់ចែងសម្ពាធឈាមឱ្យបានប្រសើរឡើង។ ដូច្នេះប៉េងប៉ោះគឺជាសម្ព័ន្ធមិត្តដ៏ល្អរបស់អ្នកជំងឺលើសឈាម។ ដើម្បីបញ្ចុះសម្ពាធឈាមត្រូវតែប្រឹងពិសាប៉េងប៉ោះ។
ប៉េងប៉ោះជួយការពារប្រូស្តាត?
ជាងនេះទៅទៀត អាហារូបត្ថម្ភដ៏សម្បូរបែបជាពិសេសជាងគេមួយទៀតរបស់ប៉េងប៉ោះ ជាជាតិវីតាមីនសេ និងលីកូប៉ែន ដែលជាអង់ទីអុកស៊ីដង់ ដ៏ប្រពៃ ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺមហារីក។ ការសិក្សាចុងក្រោយទើបចេញផ្សាយនាពេលថ្មីៗនេះ បានបង្ហាញឱ្យឃើញថាលីកូប៉ែនរបស់ប៉េងប៉ោះមានសមត្ថភាពការពារជំងឺមហារីកប្រូស្តាតទៀត។
បើតាមប្រសាសន៍របស់លោកសាស្ត្រាចារ្យ François Desgrandchamps គុណប្រយោជន៍នៃជាតិលីកូប៉ែនរបស់ផ្លែប៉េងប៉ោះធ្លាប់បានលាតត្រដាងតាំងពីជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។ ហើយថ្មីៗនេះ ពោលគឺកាលពីខែមុន ការសិក្សាដ៏វែងអន្លាយមួយបានចេញផ្សាយថា ការបរិភោគផ្លែប៉េងប៉ោះកាន់តែច្រើនកាលណា គេអាចកាត់គ្រោះកើតជំងឺមហារីកប្រូស្តាតបានកាន់តែច្រើនទៅតាមនោះ ហើយមិនងាយស្លាប់ដោយជំងឺមហារីកប្រូស្តាតទេ។ ការសិក្សាដ៏សាមញ្ញមួយទៀត ដែលគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងបំផុតទៀតនោះ គឺការសិក្សាប្រៀបធៀបលើក្រុមអ្នកជំងឺត្រូវវះកាត់ដោយជំងឺមហារីកប្រូស្តាតពីរក្រុម៖ មួយក្រុមបរិភោគទឹកប៉េងបោះខាប់ដែលមានកំហាប់ជាតិលីកូប៉ែន ចំនួនមួយកែវបន្ថែមក្នុងមួយថ្ងៃ ជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ ហើយមួយក្រុមទៀតបរិភោគអាហារធម្មតា។ បីសប្តាហ៍ក្រោយមក គ្រូពេទ្យធ្វើការវះកាត់ពួកគេ។ លទ្ធផលនៃការវះកាត់ខុសគ្នាឆ្ងាយណាស់។ ដុំសាច់មហារីក និងភាពកំណាចរបស់មហារីកប្រូស្តាត ព្រមទាំងកំរិត PSA ដែលជាអត្រា កំណត់ជំងឺមហារីកប្រូស្តាត (បានមកពីការវិភាគឈាម) ធ្លាក់ចុះ១៧% សម្រាប់អ្នកបានទទួលទានទឹកប៉េងប៉ោះរាល់ថ្ងៃ។”
លោកសាស្ត្រាចារ្យ សូមណែនាំឱ្យជ្រើសរើសបរិភោគផ្លែប៉េងបោះឱ្យបានរាល់ថ្ងៃ។ ប៉ុន្តែត្រូវចងចាំថា គេត្រូវបរិភោគផ្លែប៉េងប៉ោះស្រស់ច្រើនណាស់ ដល់ទៅប្រមាណជាងមួយគីឡូក្រាមក្នុងមួយថ្ងៃឯណោះ ទើបអាចស្រូបយកជាតិលីកូប៉ែនបានគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការពារខ្លួន។ របៀបបរិភោគរាល់ថ្ងៃផ្តល់ជាតិលីកូប៉ែន បានប្រមាណ៥មីលី្លក្រាមតែប៉ុណ្ណោះក្នុងមួយថ្ងៃ។ គឺតិចខ្លាំងណាស់។ ដើម្បីមានប្រសិទ្ធភាព ត្រូវបរិភោគជាតិលីកូប៉ែនចំនួន១៥មីល្លីក្រាម ក្នុងមួយថ្ងៃ។ ដូច្នេះប្រការដែលល្អបំផុតនោះ គឺត្រូវជ្រើសរើសទទួលទានផ្លែប៉េងប៉ោះឆ្អិន។ ចំអិនប៉េងប៉ោះ បង្ខះជាតិទឹក (ដែលមានដល់៩០%) ឱ្យក្លាយជាទៅកំហាប់ទឹកប៉េងប៉ោះរហូតឡើងពណ៌ក្រហមល្អ ព្រោះពណ៌ក្រហមនេះជាជាតិអង់ទីអុកស៊ីដង់ដែលមានតួនាទីការពារសរីរាង្គយើង។ រួចលាយជាមួយប្រេងអូលីវបន្តិចទៅ អ្នកនឹងទទួលទានវាបានយ៉ាងស្រួល និងគ្រប់គ្រាន់ហើយ។ គេអាចរកថ្នាំបំប៉នមានជាតិលីកូប៉ែនលេបបន្ថែមក៏បាន។ តែបើពិបាកពេក អស់លោកបុរស អាចពិសាគីឆុបKetchup មួយស្លាបព្រាបាយក្នុងមួយថ្ងៃក៏បាន ដើម្បីការពារប្រូស្តាតគាត់។”
ជាសរុបប៉េងប៉ោះមានលក្ខណៈសម្បត្តិ៥ល្អ៥យ៉ាង ដែលអ្នកគួរជ្រើសរើសបរិភោគរាល់ថ្ងៃ៖ បន្ថែមពីលើអត្រាដ៏ខ្ពស់នៃវីតាមីនសេ លីកូប៉ែន ៩០%នៃផ្លែប៉េងប៉ោះ ជាជាតិទឹក។ ដូច្នេះការទទួលទានផ្លែប៉េងប៉ោះជាបំពេញសេចក្តីត្រូវការនៃជាតិទឹកប្រចាំថ្ងៃរបស់សរីរាង្គកាយបានយ៉ាងងាយ។ មានផ្ទុកកាឡូរីតិច ប៉េងប៉ោះជាជម្រើសដ៏ប្រពៃសម្រាប់អ្នកចង់សម្រកទម្ងន់។ ប៉េងប៉ោះជាអាហារដែលទៅភ្ញោចបំប៉នផ្លូវលាមកឱ្យបទជើងស្រួល និងធ្វើឱ្យឆាប់ឆ្អែត ព្រោះមានសារធាតុសរសៃច្រើន។
តើត្រូវជ្រើសរើសប៉េងប៉ោះយ៉ាងដូចម្តេច?
មានច្រើនពណ៌ ប៉េងប៉ោះនីមួយៗមានផ្ទុកវីតាមីនមិនដូចគ្នាទេ។ ប៉េងប៉ោះលឿង មានរសជាតិស្រទន់ជាងគេ មិនសូវជូរ និងមានវីតាមីនអា តិចតួច។ ប៉េងប៉ោះដែលមានវីតាមីនអាច្រើនជាងគេមែនទែន គឺប៉េងប៉ោះពណ៌លឿងទុំ (មានច្រើនលើសប៉េងប៉ោះដទៃដល់ទៅ១០ដង) ហើយមានផ្ទុកជាតិបេតាការ៉ូតែន ដែលសរីរាង្គស្រូបបំប្លែងទៅជាវីតាមីនអា នៅទទួលទានចូលទៅ និងជួយដល់ភ្នែក។ ចំណែកប៉េងប៉ោះពណ៌ក្រហម ដែលគេជួបញឹកញាប់និងបរិភោគច្រើនជាងគេវិញ ល្អខ្លាំងត្រង់លក្ខណៈទុំក្រហមវាតែម្តង ព្រោះពណ៌ក្រហមនៃប៉េងប៉ោះនេះជាសារជាតិលីកូប៉ែន។ ដូចបានលើកមកពីខាងដើម លីកូប៉ែន ជាសារធាតុអង់ទីអុកស៊ីដង់ដ៏ប្រពៃមាននាទីជាការពារប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងសារធាតុមហារីក៕
ឈឺដូចគេចាក់ ដូចមុតបន្លានៅត្រង់កែងជើង ឈឺខ្លាំងពើតជាពិសេសនៅពេលព្រឹកងើបពីដំណេក ... អាការៈឈឺកែងជើងបែបនេះ ទំនងជាឆ្អឹងដុះបន្លាហើយ។ តើឆ្អឹងកែងជើងដុះបន្លាយ៉ាងដូចម្តេច? និងជាជំងឺអ្វី ? អាចព្យាបាល ដោយវិធីណាខ្លះ?
អាការៈឈឺជើង នៅត្រង់កែងជើង ដែលស្តែងឡើងជាញឹកញយនៅពេលដើរឬបញ្ចេញសកម្មភាពខ្លងជ្រុល ច្រើនតែបណ្តាលមកពីមូលហេតុមេកានិក ដែលរុញប្រទាក់គ្នា ឱ្យ រលាក ស្បែក រលាកសរសៃ ឬរលាកឆ្អឹង។
ដូច្នេះមុននឹងផ្តើមនិយាយអំពីអាការៈឈឺកែងជើង យើងត្រូវស្គាល់អំពីគ្រោងកាយវិទ្យានៃប្រអប់ជើងសិន។ ជើងផ្គុំឡើងដោយឆ្អឹងចំនួន២៦ដុំ មានជាអាទិ៍ឆ្អឹងម្រាម ឆ្អឹងខ្នងជើងជួរខាងមុខ ជួរខាងក្រោយ ដុំឆ្អឹងកែង និងឆ្អឹងតូចធំជាច្រើនទៀត ដែលតភ្ជាប់គ្នាដោយសសៃចងចំនួន១០៧ខ្សែ សសៃរពួរនិងសាច់ដុំជាច្រើនសម្រាប់ជំរុញជើងឱ្យធ្វើចលនាបាន។ ដើម្បីអាចកំរើកនិងមានវិញ្ញាណ ជើងមានសរសៃឈាមតូចធំហូរកាត់និងសសៃប្រសាទ-វិញ្ញាណប្រទាក់គ្នាកាត់ខ្វាត់ខ្វែង។ ជាចុងក្រោយ គ្រឿងផ្សំរបស់ជើងគ្របរុំដណ្តប់ទៅឱ្យស្រទាប់ការពារដ៏ល្អមួយគឺស្បែក និងទ្រក្រាលដោយបន្ទះជាលិកាស្រោបសាច់ដុំបាតជើង តភ្ជាប់ពីកែងជើងទៅដល់ម្រាម។ ស្រទាប់នេះជាអ្នកទ្រប្រអប់ជើងនិងការពារសរសៃពួរ។
ឆ្អឺងកែងជើងដុះបន្លាយ៉ាងដូចម្តេច?
នៅពេលណារចនាសម្ព័ន្ធណាមួយនៃប្រអប់ជើង មិនថាឆ្អឹងកែងជើង សរសៃពួរ សរសៃវិញ្ញាណ ជាលិកាទន់-រឹង ឬស្រទាប់បាតជើងទេ ឱ្យតែរងសម្ពាធ ដើរ សង្កត់ កកិតកៀប ខ្លាំងពេក សរីរាង្គនេះនឹងបញ្ចេញប្រតិកម្ម ដោយស្តែងជាអាការៈឈឺ ខ្ទាំ តិចតួច ឬខ្លាំង ឬនាំឱ្យមានអាការៈរលាក។ អាចជាការរលាកស្បែក រលាកសរសៃ រលាកឆ្អឹង រលាកត្រង់កន្លែងជិតឆ្អឹង ជាពិសេសគឺនៅត្រង់ឆ្អឹងកែងជើង។ នៅពេលមានការរាលរលាក កោសិកាឆ្អឹងចាប់ ដុះពកលយ ចេញទម្រង់ស្រួចៗដូចបន្លា។ បន្លាឆ្អឹងនេះអាចមើលឃើញដោយការថតឆ្លុះ។ ការថតអេកូ និងថតអឹមរាយ ជាការបញ្ជាក់ថែមឱ្យឃើញកាន់តែច្បាស់ អំពីវត្តមាននៃបន្លាកែងជើង។
នៅពេលឮពាក្យថាបន្លា លោកអ្នកច្បាស់ជាគិតភ្លាមថាវានឹងបណ្តាលឱ្យឈឺចាប់ខ្លាំងភ្លាមមួយរំពេច នៅពេលដាក់ជើងផ្ទាល់ជាន់ដី ឬដើរ។ តែនេះមិនមែនជាគំនិតត្រឹមត្រូវទេ។ តាមការពិត អាការៈឈឺចុកចាប់នៅកែងជើង ដោយបន្លា បណ្តាលមកពីអាការៈរាលរលាកទេ។ នៅពេលជើងចាប់ឈឺ ដល់ថ្នាក់ទៅរកគ្រូពេទ្យព្យាបាល និងថតឆ្លុះនោះ ឆ្អឹងបន្លាកែងជើងរបស់អ្នកជំងឺខ្លះបានដុះតាំងពីជាង១០ឆ្នាំទៅហើយ។
គេអាចសម្គាល់ការឈឺកែងជើងមានបន្លា ដោយច្រើនតែជាការឈឺស្រួចស្រាវ នៅព្រឹកព្រលឹមពេលភ្ញាក់ពីដំណេក និងមានទម្រង់ជាការឈឺចាក់ដូចមានម្ជុលនៅបាតជើង ឬមានអារម្មណ៍ដូចមានដែកគោលមុតក្នុងស្បែកជើង។ ការឈឺកែងជើង អាចឈឺនៅចំពីក្រោមកែងជើង នៅផ្នែកខាងក្រោយនៃកែងជើង នៅជុំវិញកែងជើង ឬឈឺកែងជើងទាំងមូលតែម្តង។ ជួនឈឺតែជើងម្ខាង ជួនឈឺទាំងសងខាង តែជាអាការៈឈឺដែលរំខានខ្លាំង ដល់ការដើរ និងដែលបង្កើនគ្រោះធ្វើងាយដួល។
រលាកសរសៃពួរនាំឱ្យឈឺកែងជើង?
ដោយមិននិយាយអំពីភាពគ្រាំរបស់ឆ្អឹងជើង បណ្តាលមកពីគ្រោះថ្នាក់ លោត ធ្លាក់ដួលបាក់ ជាញឹកញយ មូលហេតុមួយទៀតនៃការឈឺកែងជើង អាចបណ្តាលមកពីមានបញ្ហាសរសៃ ឬការរលាកសរសៃពួរជើង។ សរីរាង្គស្រោបសាច់ដុំបាតជើង ដែលជាសរសៃតភ្ជាប់កែងជើងទៅម្រាមជួនមានវិប្បរិត្ត (ជាំ រលាក ខ្ទាំ) ទើបធ្វើឱ្យមានអាការៈឈឺចាប់កែងជើង។ ករណីបែបនេះ ផ្តើមឡើងបន្តិចម្តងៗ៖ ដំបូងឈឺតិច ក្រោយមកឈឺកាន់តែខ្លាំង នៅពេលដើរ នៅពេលឈរយូរ នៅពេលឡើងចុះជណ្តើរ។ ប៉ុន្តែឱ្យបានសម្រាកនឹងបាត់ឈឺភ្លាម។
ជួនជាការរលាកសរសៃពួរ គឺសរសៃពួរកែង ដែលបង្កឱ្យឈឺខ្លាំងនៅផ្នែកខាងក្រោយនៃកែងជើង ហើយដែលចាប់ឈឺឡើងនៅពេលចាប់ផ្តើមប្រឹងបញ្ចេញកម្លាំង ឬក្រោយពីបានហាត់ប្រាណធ្វើកីឡាច្រើនជ្រុលឬសកម្មភាពច្រំដែលៗ ដូចយ៉ាងរត់។ ក្នុងករណីឈឺកែងជើងដោយមូលហេតុរលាកសរសៃពួរកែង ដំណោះស្រាយដ៏ប្រពៃជាងគេបំផុត គឺការសម្រាក ដោយបញ្ឈប់រាល់គ្រប់សកម្មភាពដែលតម្រូវឱ្យសរសៃពួរប្រឹងធ្វើការ។ បើសរសៃពួរនៅតែបន្តប្រឹង មានចលនា នោះជើងកាន់តែឈឺឡើងៗ ហើយអាចឈឺជាប់រហូត។
ឈឺកែងជើងក៏អាចបណ្តាលមកពីមូលហេតុសើៗត្រឹមស្រទាប់ស្បែក។ ឈឺនៅពេលមានកម្លាំងសង្កត់លើ អាចមកពីមានភាពមិនប្រក្រតីនៅលើស្បែក ដូចជាមានដុះឬសនៅបាតជើងក្រោមកែងជើង ស្បែកបាតជើងឡើងក្រិន ស្បែកបាតជើងសឹកស្តើង។
ជើងសំប៉ែតងាយឈឺ?
ធម្មជាតិបង្កើតមនុស្សមកមិនដូចគ្នាទេ។ ខ្លះមានសំណាងមិនចេះឈឺសោះ។ ខ្លះឈឺឥតឈប់។ អ្នកខ្លះឈឺជើង ស្ទើរជាប្រចាំឱ្យប្រឹងដើរឬធ្វើចលនាតែបន្តិច។ ហេតុអ្វី? ព្រោះការរលាកឆ្អឹង រលាកស្រទាប់បាតជើង ឬរលាកសរសៃពួរ ដែលនាំឱ្យឈឺដល់កែងជើង ច្រើនតែជាបញ្ហាសរីរៈវិទ្យា។ មនុស្សខ្លះកើតមក មានទម្រង់នៃប្រអប់ជើង ដែលងាយនឹងនាំឱ្យឈឺ ឱ្យរលាកឆ្អឹង ឬរលាកសរសៃពួរ។ នោះគឺ បាតជើងមានលក្ខណៈសំប៉ែតពេក ឬខូងខ្លាំងពេក។ ជង្គង់វៀច នៅពេលឈរត្រង់ ប្រអប់ជើងបែរជាញែកចេញក្រៅ ឬកោងចូលក្នុង។ អវៈយវៈក្រោមទាំងសងខាង មានប្រវែងមិនស្មើគ្នា។ ការលម្អៀងតែបន្តិច សឹងមើលមិនឃើញដោយភ្នែកទទេ ក៏អាចជំរុញឱ្យមានបញ្ហាដែរ។ ឈរយូរ ប្រឹងដើរ/រត់ខ្លាំងជ្រុល លើដីរឹងកំពីកកំពកខ្លាំង និងការពាក់ស្បែកជើងរាបជ្រុល ឬខ្ពស់ជ្រុលមានកែងចោទខ្លាំង ហើយតូច មិនអំណោយផលដល់ប្រអប់ជើងទេ។
ដើម្បីសម្រួលអាការៈឈឺកែងជើង គ្រូពេទ្យអាចផ្តល់ការព្យាបាលដោយថ្នាំប្រឆាំងនឹងការរលាកដែលអាចមានប្រសិទ្ធភាពពិតប្រាកដ តែក្នុងករណីអ្នកជំងឺគិតគូរថែទាំសុខភាពសរីរាង្គជើងទាំងមូល។ ក្នុងករណីឆ្អឹងកែងជើងដុះបន្លា បន្ថែមពីលើការថ្នាំលេប ត្រូវព្យាបាលដោយចលនាលើប្រអប់ជើង បាតជើង ឱ្យបានទៀងទាត់រាល់សប្តាហ៍ រយៈពេលពីរ៤ទៅ៦ខែ ព្រមទាំងច្របាច់ធ្វើម៉ាស្សាជើងជារៀងរាល់ថ្ងៃ ដើម្បីផ្តល់ភាពទន់ភ្លន់ ភាពលារលាស់ដល់សាច់ដុំបាតជើង។ កាន់តែប្រសើរទៀត គ្រូពេទ្យឯកទេសជើង សូមណែនាំឱ្យអ្នកជំងឺប្រើទ្រនាប់ស្បែកជើងពិសេស ទន់ក្រាស ឬស្រោមជើងពិសេស ដើម្បីបន្ធូរបន្ថយកំរិតនៃការឈឺចាប់។
ក៏មានដែរករណីឈឺកែងជើងដែលមិនមែនជាមូលហេតុមេកានិក តែបណ្តាលមកពីជំងឺផ្សេង គឺជំងឺរលាកសន្លាក់ រលាកប្រព័ន្ធរំលាយអាហារ រ៉ាំរ៉ៃ ដែលយើងមិនលើកមកបកស្រាយនៅក្នុងអត្ថបទនេះទេ។ អាការៈឈឺកែងជើងបែបនេះ ច្រើនកើតលើជើងទាំងសងខាង ម្តងឆ្វេងម្តងស្តាំ ហើយមានហើមនៅកែងជើង៕
The podcast currently has 108 episodes available.
1,014 Listeners
15 Listeners
30 Listeners
101 Listeners
5 Listeners
10 Listeners
0 Listeners
1 Listeners
0 Listeners
1 Listeners
0 Listeners
1 Listeners
3 Listeners
0 Listeners
2 Listeners
0 Listeners
9 Listeners
3 Listeners
1 Listeners
0 Listeners
11 Listeners
10 Listeners
1 Listeners
0 Listeners