អាជ្ញាធរសុខាភិបាលកម្ពុជា បានអះអាងថា កម្ពុជាកំពុងប្រឈមនឹងកំណើនជំងឺមិនឆ្លង ដែលស្ទើរក្លាយជាមូលហេតុទីមួយនៃមរណភាពរបស់ពលរដ្ឋ។ បើមិនឆ្លងផង ហេតុអ្វីជំងឺនេះមានកំណើនខ្លាំង? តើអ្វីជាកត្តាជំរុញឱ្យមានជំងឺមិនឆ្លង ? តើគេអាចទប់ស្កាត់និងបង្ការជំងឺមិនឆ្លងបានដែរឬទេ?
មនុស្សគ្រប់រូបប្រយ័ត្នប្រយែងខ្លាំងណាស់ ខ្លាចឆ្លងមេរោគ ឆ្លងជំងឺផ្សេងៗ ពីអ្នកដទៃ។ អាជ្ញាធរប្រទេសនីមួយៗក៏ប្រឹងប្រែងខ្លាំងដែរក្នុងការបើកយុទ្ធនាការជាតិ ឬមូលដ្ឋាន ចាក់ថ្នាំបង្ការ ឬរកមធ្យោបាយទប់ស្កាត់ជំងឺឆ្លង។ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះ បើតាមស្ថិតិពិភពលោក ជំងឺមិនឆ្លងកំពុងសម្លាប់មនុស្សច្រើនជាងគេ។ នៅឆ្នាំ២០២១ មានមនុស្សជាង៤៣លាននាក់បានស្លាប់ ដោយជំងឺមិនឆ្លង ពោលគឺស្មើនឹងប្រមាណ៧៥%នៃចំនួនមរណភាពសរុបនៅលើពិភពលោក ដែលមិនពាក់ព័ន្ធនឹងជំងឺរាតត្បាត។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២១ដដែល ជំងឺមិនឆ្លងបានសម្លាប់មនុស្សអាយុក្រោម៧០ឆ្នាំអស់១៨លាននាក់ ឬស្មើនឹង៨២%នៃមរណភាពមុនកាលនៅតាមបណ្តាប្រទេសក្រីក្រនិងមធ្យម។ នេះបើតាមតួលេខផ្តល់ដោយអង្គការសុខភាពពិភពលោក។ មិនដូចជាការគិត ជំងឺមិនឆ្លងមិនមែនជាជំងឺរបស់ប្រទេសអ្នកមានទេ ៧៣%នៃអ្នកស្លាប់ដោយជំងឺមិនឆ្លង រស់នៅក្នុងប្រទេសក្រីក្រនិងមធ្យម។
ជាក់ស្តែង នៅប្រទេសកម្ពុជា បើតាមលទ្ធផលអង្កេតរបស់ក្រសួងសុខាភិបាល ដោយមានជំនួយបច្ចេកទេសពីអង្គការសុខភាពពិភពលោកកាលពីឆ្នាំ២០២៣ ករណីជំងឺមិនឆ្លងបានកើនឡើងខ្លាំងគួរឱ្យព្រួយបារម្ភ និងក្លាយជាមូលហេតុទីមួយនៃមរណភាព ដែលមានចំនួនប្រមាណ៦ម៉ឺននាក់ក្នុងមួយឆ្នាំ។ អាជ្ញាធរសុខាភិបាលកម្ពុជាបានទទួលស្គាល់ថាជាស្ថានភាពអាក្រក់ និងបានអំពាវនាវឱ្យប្រជាពលរដ្ឋប្តូរទម្លាប់រស់នៅ។
តើជំងឺមិនឆ្លងនេះជាអ្វី?
ដូចឈ្មោះហៅ ជំងឺមិនឆ្លង ជាក្រុមជំងឺដែលមិនបង្កឡើងដោយការឆ្លងពីអ្នកផ្សេង ឬដោយការចម្លងមេរោគឱ្យគ្នា ឬអាចហៅម្យ៉ាងទៀត ថាជាជំងឺរ៉ាំរ៉ៃ និងជាជំងឺពាក់ព័ន្ធដោយផ្ទាល់ទៅនឹងឥរិយាបថរបស់បុគ្គលខ្លួនឯង ភ្ជាប់ដោយកត្តាពូជ កត្តាសរីរៈវិទ្យា និងបរិស្ថាននៅជុំវិញខ្លួន។ ជំងឺមិនឆ្លងច្រើនតែឈឺអូសបន្លាយទៅតាមពេលវេលា ហើយទាមទារការព្យាបាល និងថែទាំយូរអង្វែង ទម្រាំបានជាសះស្បើយឡើងវិញ។
ជំងឺមិនឆ្លងដ៏ធំចម្បងគេ មានបួន គឺជំងឺមហារីក ជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង ទឹកនោមផ្អែម និងជំងឺផ្លូវដង្ហើមរ៉ាំរ៉ៃ។ វិបត្តិផ្លូវចិត្ត បញ្ហាខួរក្បាល ក៏ចាត់បញ្ចូលជាជំងឺមិនឆ្លង ដែលកំពុងមានកំណើនខ្លាំងដែរ។ ជំងឺក្រពះពោះវៀន ជំងឺថ្លើម ជំងឺវង្វេងវង្វាន់ ក្រលៀនតម្រងនោម និងអត្តឃាត ក៏ស្ថិតក្នុងចង្កោមជំងឺមិនឆ្លងធំៗ ១០ដំបូងគេដែរ។
ដោយលម្អិត ជំងឺមហារីកបានកើនស្ទើរទ្វេដង នៅទូទាំងពិភពលោក ជាពិសេសក្នុងចំណោមអ្នកជំងឺក្មេងអាយុក្រោម៥០ឆ្នាំ។ កម្ពុជា ជាឧទាហរណ៍ពិតៗ ដោយមានអត្រាអ្នកកើតជំងឺមហារីកកើនឡើងដល់ទៅ៨៧,៤២%នៅឆ្នាំ២០២៤ជាមួយនឹងអត្រាមរណៈខ្ពស់ខ្លាំងដល់ទៅជាង៧០% ឬបើគិតជាចំនួន មានស្លាប់ជាមធ្យម៣៨នាក់ក្នុងមួយថ្ងៃៗ។ នេះបើតាមស្ថិតិរបស់ក្រសួងសុខាភិបាលកម្ពុជា។ ចំណែកជំងឺទឹកនោមផ្អែម បានកើនឡើង៥៩% នៅឆ្នាំ២០២៤បើប្រៀបទៅនឹងឆ្នាំ២០២៣។ សន្ទុះដ៏ខ្លាំងហួសនិស្ស័យ និងគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលបំផុត គឺករណីជំងឺផ្លូវចិត្ត។ Le petit Journal Cambodge បានចុះផ្សាយនៅថ្ងៃទី៦ឧសភា២០២៥ ថាមានអ្នកជំងឺផ្លូវចិត្តចំនួនជាង២សែន៨ម៉ឺនករណីថ្មីនៅឆ្នាំ២០២៤។ ជំងឺមិនឆ្លងគួរជាទីព្រួយបារម្ភមួយទៀត ទាក់ទងជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង (ជំងឺលើសឈាម) បានកើនឡើង២១,៤%។ នេះបើតាមប្រភពដដែល។
តើមានកត្តាអ្វីខ្លះដែលជំរុញឱ្យមានករណីជំងឺមិនឆ្លងកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងដូច្នេះ?
កុមារ មនុស្សធំពេញកម្លាំង មនុស្សចាស់ ប្រឈមនឹងកត្តាហានិភ័យនៃជំងឺមិនឆ្លងដូចគ្នា។ កត្តាហានិភ័យនាំឱ្យកើតជំងឺមិនឆ្លងមានច្រើនយ៉ាង៖
ទីមួយ ឥរិយាបថនៃការរស់នៅ។ ការជក់បារី ស្រូបផ្សែងបារីពីគេ របៀបរបបហូបចុកប្រចាំថ្ងៃ (ផ្អែមពេក ប្រៃពេក ខ្លាញ់ពេក) ផឹកស្រាហួសហេតុ និងកង្វះសកម្មភាពផ្លូវកាយ សុទ្ធសឹងជាកត្តាហានិភ័យបង្កើនគ្រោះកើតជំងឺមិនឆ្លងហើយ។
ទីពីរ គឺកត្តាមេតាបូលិក។ របបអាហារមិនល្អ និងភាពអសកម្មមិនបញ្ចេញចលនាកាយសម្បទា អាចជំរុញឱ្យលេចឡើងនូវអាការៈ លើសឈាម (មានសម្ពាធឈាមខ្ពស់) លើសជាតិស្ករ លើសជាតិខ្លាញ់ និងឡើងធាត់ជ្រុលចុកខ្លាញ់។ អាការៈទាំងអស់នេះ ជាកត្តាហានិភ័យមេតាបូលិក ដែលនាំឆ្ពោះទៅរកជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង គ្រោះថ្នាក់ស្ទះឬដាច់សរសៃឈាមក្នុងខួរក្បាល ឬ នៅបេះដូង។
កត្តាបរិស្ថាន ជាពិសេសខ្យល់ពុលក្នុងបរិយាកាស និងខ្យល់ពុលក្នុងផ្ទះ (ដែលបិទខ្ទប់ និងបំពុលដោយសារធាតុគីមីគ្រប់បែបយ៉ាង) ក៏មានចំណែកបង្កើនគ្រោះហានិភ័យកើតជំងឺមិនឆ្លងដែរ។ ក្នុងមួយឆ្នាំៗ ខ្យល់ពុលបានសម្លាប់មនុស្សប្រមាណជាង៦លាន៧សែននាក់ ក្នុងនោះ ជាង៥លាន៦សែន ស្លាប់ដោយជំងឺមិនឆ្លងបង្កឡើងខ្យល់ពុល ក្នុងទម្រង់ជាជំងឺគ្រោះថ្នាក់សរសៃឈាមក្នុងខួរក្បាល ជំងឺបេះដូង ជំងឺសួតរ៉ាំរ៉ៃ និងជំងឺមហារីកសួត។
សរុបសេចក្តីមក ការសិក្សាច្រើនបានទម្លាក់កំហុសទៅលើឥរិយាបថនិងអាកប្បកិរិយានៃការរស់នៅសម័យទំនើប ថាជាបុព្វហេតុនាំឱ្យមានកំណើននៃជំងឺមិនឆ្លង នៅលើពិភពលោក និយាយជារួម និងនិយាយដោយឡែកនៅកម្ពុជា។
ទម្លាប់រស់នៅមិនល្អ ទាក់ទងនឹងការជក់បារី មានអត្រាប្រមាណ ២០%។ ថ្វីបើមានការប្រយុទ្ធប្រឆាំងខ្លាំងនឹងការជក់បារីក៏ដោយ ក៏មនុស្សពេញវ័យខ្មែរប្រមាណ២០%បន្តជក់បារី។ នេះមិនរាប់ការជក់បារីអេឡិចត្រូនិក ដែលពុំទាន់មានការសិក្សាណាបញ្ជាក់ឱ្យបានច្បាស់លាស់អំពីគ្រោះថ្នាក់ចំពោះសុខភាពផង។
ទម្លាប់មិនល្អទីពីរ ដែលរបាយការណ៍បានភ្ជាប់ថាអាចជាមូលហេតុនាំឱ្យមានកំណើនជំងឺមិនឆ្លងច្រើន នោះ គឺការទទួលទានអំបិលច្រើនហួសកំរិតអនុញ្ញាតសម្រាប់សុខភាព។ ជាមធ្យមពលរដ្ឋខ្មែរបរិភោគអាហារប្រៃខ្លាំង ក្នុងបរិមាណអំបិលប្រមាណ៩,៥ក្រាម ជាមធ្យម ក្នុងមួយថ្ងៃ ពោលគឺច្រើនជាងអនុសាសន៍ណែនាំរបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោកដល់ទៅជិតពីរដង។ អំបិលឬជាតិប្រៃ ជាប្រភពសម្រួលឱ្យមានជំងឺលើសឈាម និងជំងឺមិនឆ្លងផ្សេងទៀត។ តួលេខបានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់អំពីឥទ្ធិពលនៃការទទួលទានប្រៃ ចំពោះកំណើនជំងឺមិនឆ្លង ព្រោះបើតាមរបាយការណ៍មានពលរដ្ឋខ្មែរម្នាក់ក្នុងចំណោម៥នាក់ មានអាការៈលើសឈាម។
ធ្ងន់ធ្ងរជាងគេ គឺការទទួលទានសុរា។ មួយភាគបួននៃមនុស្សពេញវ័យខ្មែរ បានប្រកាសទទួលស្គាល់ដោយខ្លួនឯងថាបានផឹកស្រា ស្រាបៀ ហួសហេតុ។
អ្វីជាទម្លាប់ល្អនៃការរស់នៅ?
ថ្វីបើជំងឺមិនឆ្លង ជាជំងឺចម្រើនទៅតាមវ័យ ដោយមនុស្សចាស់ងាយកើតជំងឺមិនឆ្លងច្រើនជាងគេមែន ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋ ក្មេងចាស់ប្រុសស្រី គ្រប់វ័យ រស់នៅក្នុងគ្រប់តំបន់ គ្រប់ប្រទេស សុទ្ធតែអាចកើតជំងឺមិនឆ្លងទាំងអស់។ គេអាចកាត់បន្ថយគ្រោះធ្លាក់ខ្លួនមានជំងឺមិនឆ្លងបាន ដោយលុបបំបាត់កត្តាហានិភ័យ ដូចបានរៀបរាប់មកពីខាងដើមថា ជំងឺមិនឆ្លងជាលទ្ធផលនៃការបូកផ្សំគ្នារវាងឥរិយាបថនៃការរស់នៅ ហ្សែនពីកំណើត សរីរៈ និងបរិស្ថាននៅជុំវិញខ្លួន។ តែកត្តាដ៏ចម្បងបំផុត ហើយអាចប្តូរផ្លាស់បាន នោះគឺរបៀបរបបរស់នៅ។ តាមរយៈការប្តូរផ្លាស់ទម្លាប់រស់នៅ ដែលកត្តាហានិភ័យចម្បងបំផុតនៃជំងឺមិនឆ្លង គេអាចបញ្ចៀសជំងឺបេះដូង ជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង និងបញ្ចៀសគ្រោះថ្នាក់សរសៃឈាមក្នុងខួរក្បាលស្ត្រូប បាន៨០% និងបញ្ចៀសជំងឺមហារីកមុនកាល (នៅក្មេងក្រោមអាយុ៥០ឆ្នាំ) បានប្រមាណពី៣០ទៅ៥០%។
ទម្លាប់ល្អនៃការរស់នៅ ៖ មានរបបអាហារត្រឹមត្រូវ ចម្រុះ និងប្លែកៗគ្នា ជាបន្លែផ្លែឈើ ផ្លែមានសម្បករឹង សណ្តែក ធញ្ញជាតិ។ ទទួលទានបន្លែនិងផ្លែឈើ តាមរដូវ តាមតំបន់ យ៉ាងហោចបួនខាំក្នុងមួយថ្ងៃ។ បន្ថយការបរិភោគស្ករ ជាតិផ្អែម ខ្លាញ់ និងពិសេសកំរិតការបរិភោគអំបិល យ៉ាងច្រើនបំផុតត្រឹម៥ក្រាមក្នុងមួយថ្ងៃ។ ចៀសវាងការបរិភោគម្ហូបអាហារកែច្នៃ ម្ហូបអាហារឧស្សាហកម្ម និងភេសជ្ជៈផ្អែម ដែលការស្រាវជ្រាវបានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថាអាចនាំឱ្យមានជំងឺមហារីក។ អាល់កុល សុរា ស្រាបៀ ក៏ជាភេសជ្ជៈត្រូវចៀសវាង ឬទទួលទានប្រកបដោយទំនួលខុសត្រូវបំផុត ព្រោះសូមចងចាំថា គ្មានទេកំរិតអប្បបរិមានៃជាតិសុរាសម្រាប់សុវត្ថិភាពសុខភាពនោះ។ ជាចុងក្រោយ សូមកុំភ្លេចធ្វើកីឡា ហាត់ប្រាណ ធ្វើចលនាកាយសម្បទា។ បើតាមអនុសាសន៍របស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក ក្មេងអាយុពី៥ទៅ១៧ឆ្នាំត្រូវធ្វើសកម្មភាពកាយសម្បទាល្មមៗទៅខ្លាំង រយៈពេល៦០នាទីក្នុងមួយថ្ងៃ។ មនុស្សធំពេញវ័យ (១៨ទៅ៦៤ឆ្នាំ) ត្រូវបញ្ចេញចលនាល្មមៗ ពី១៥០ទៅ៣០០នាទី ឬលំហាត់ប្រាណបែបប្រឹង ពី៧៥ទៅ១៥០នាទី ក្នុងមួយថ្ងៃ៕
