De Publieke Ruimte

Op 1 juli werd in Nieuwspoort in Den Haag het tweede deel gepresenteerd van 'De top kijkt om'. Een boek waarin 21 voormalig bewindspersonen en oud-topambtenaren terugblikken op hun carrière. Op de dilemma’s waar ze mee te maken kregen, op de omgeving waarin ze opereerden en uiteraard op de keuzes die ze hebben gemaakt.

De interviews werden afgenomen door verschillende wetenschappers. Martijn en Otto bespreken met drie van hen de inzichten die de gesprekken hebben opgeleverd: Anne Bos (politiek historicus verbonden aan het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis van de Radboud Universiteit), Erik-Jan van Dorp (docent bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht) en Sandra van Thiel (hoogleraar bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit). 

Kustaw Bessems is columnist bij de Volkskrant en de maker van de podcast Stuurloos. Martijn en Otto gaan met hem in gesprek over zijn recent verschenen boek dat ook de titel Stuurloos draagt. Ze spreken over de invloed van journalistiek en media op het landsbestuur. In zijn boek verbaast Bessems zich over het zwakke leiderschap van regenten in de politiek en verkent hij het nut van een vleugje visie en tegenspraak van beleidsmakers. Ook hekelt hij de doorgeschoten focus op bestuurlijke sensitiviteit en benadrukt hij de noodzaak voor emancipatie van de publieke dienstverlening ten opzichte van bestuur en beleid. Genoeg brandstof voor een twistgesprek en interessante stof tot nadenken!

Waar haal je als publieke dienstverlener goed personeel vandaan? In het SER-advies: Waardevol werk - Publieke dienstverlening onder druk lezen we dat halverwege 2021 een historisch omslagpunt op de arbeidsmarkt plaatsvond. Voor het eerst sinds de start van de CBS-metingen in 2003 zijn er meer vacatures dan werklozen. Komende jaren gaan veel medewerkers met pensioen en de sollicitanten zijn op. Hoe moet de overheid zich hierop voorbereiden? Hoe (on)denkbaar zijn verschraling van de dienstverlening en vertraging bij het oppakken van nieuwe taken en urgente maatschappelijke opgaven? Welke oplossingen bieden vereenvoudiging, innovatie en samenwerking? Martijn en Otto spreken in deze aflevering met Ruben Houweling (Hoogleraar Arbeidsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en kroonlid van de SER) en Marjolein ten Hoonte (directeur arbeidsmarkt en sociale impact bij Randstad Groep Nederland). Daarnaast horen we verhalen uit de praktijk van Maria Sahetapy (Chief Human Resources Officer bij CIZ, Centrum Indicatiestelling Zorg) en Marcel de Graaf (directeur mensen, middelen en organisatie bij de Dienst Toeslagen. 

Onlangs organiseerde de Staat van de Uitvoering een studiereis naar Denemarken. Want de Denen zijn voor velen een gidsland op het gebied van ICT en digitale dienstverlening. Maar wat doen de Denen dan precies anders dan wij in Nederland? Wat zijn de successen? Hoe zijn ze daartoe gekomen? En nog belangrijker: Wat kunnen wij hier in Nederland van ze leren? Martijn en Otto gaan in deze aflevering op zoek naar de antwoorden. Ze spreken Christian Boe Hansen, ICT-expert en werkzaam voor de Deense ambassade in Nederland, Sandra van Wijngaarden, programmamanager Common Ground bij de VNG en Britt Hoppenbrouwers, country managing partner bij Netcompany en voormalig CIO van de Sociale Verzekeringsbank. Daarnaast horen we twee Denen die nauw betrokken zijn bij de Deense successen: Mette Lindstrom Lage, directeur bij het bureau voor digitale overheid in Denemarken en Thomas Rysgaard, voormalig CEO van Kombit, een centrale organisatie die de IT voor de gemeenten organiseert. Zie ook: https://staatvandeuitvoering.nl/nieuwsbericht/8-lessen-van-de-deense-digitale-overheid/

De Rijksoverheid betaalde in 2022 bijna evenveel aan ICT-inhuur als aan interne ICT-medewerkers. Het gaat om 1.1 miljard euro per jaar, zo’n 42% van de totale inhuur bij alle ministeries samen. Wanneer wordt inhuur destructief voor een organisatie en hoe krijgt de overheid weer ‘grip op ICT-inhuur’? Peter Hennephof (directeur ABD TOPConsult) schreef er met een werkgroep een essay over. Martijn en Otto bespreken met hem enkele inzichten om gerichter om te gaan met het tijdelijk inhuren van ICT-personeel. Te gast zijn Eva Heijblom (DG Digitalisering en Overheidsorganisatie bij BZK), Maarten Bruinsma (directeur Bedrijfsvoering DICTU) en Sander Klaver (categoriemanager ict-professionals Rijk bij RVO). Ook aan het woord komen Pieter Halenbeek (KVK), Floor Kloosterman (BZK) en Koen Van Rijn (HeadFirst).

Hoe ziet de publieke dienstverlening er in 2035 uit? De Staat van de Uitvoering roept politiek, beleid en uitvoerders op om gezamenlijk de toekomst te verkennen. Het kabinet heeft de Staat verzocht zo’n toekomstverkenning uit te voeren. De krapte op de arbeidsmarkt, de vergrijzing, AI; het is maar een kleine greep van wat er allemaal op ons af komt. Maar hoe ga je daar als publieke dienstverlener mee om? Martijn en Otto praten met Paul de Ruijter die in opdracht van de Staat met zijn bureau een trendanalyse deed en daarmee een eerste stap zette naar de Toekomstverkenning Publieke Dienstverlening 2035. Daarnaast schuift ook George Middeldorp aan. Hij is afdelingshoofd futuring bij de Belastingdienst en vertelt wat er in de praktijk al gebeurt om te anticiperen op de toekomst. Lees meer op: https://staatvandeuitvoering.nl/onderzoek/toekomst-verkenning-publieke-dienstverlening-2035/

De financiering van de kinderopvang moet anders. Na de toeslagenaffaire is er behoefte aan een eenvoudige systeem dat moet voorkomen dat mensen opnieuw door de mangel worden gehaald. Het kabinet wil nu een einde maken aan de kinderopvangtoeslag. De financiering moet in de toekomst rechtstreeks naar de opvang gaan. Beleid, uitvoering en de sector denken samen na hoe dit het beste vormgegeven kan worden in een Greenfield. Maar hoe gaat die samenwerking eigenlijk? Otto en Martijn blikken met drie betrokkenen terug op de eerste fase van die samenwerking. Ze spreken met Janet Helder, bestuurlijk regisseur kinderopvang, Tuncay Uyanik, directeur kinderopvang bij SZW en Gabrielle Remerij, ICT-manager bij DUO. Daarnaast schuift ook Harold Janssen aan. Hij is organisatieadviseur en hij brengt de leerervaringen van de Greenfield naar een breder perspectief. 

De evaluatie van de Greenfield is online te lezen op: https://open.overheid.nl/documenten/38da9156-c149-4521-86c0-44e896354909/file

Alexander Pechtold (directeur CBR) en Bart Snels (Inspecteur-generaal van de Inspectie Belastingen, Toeslagen en Douane) schreven het boek ‘Tot uw dienst’,Tegenspraak door Publieke Dienstverleners. Hierin gaan ze in gesprek met 10 medewerkers van een publieke dienstverlener. Hoe kijken zij naar hun werk bij DUO, de IND of het UWV? Wat gaat er goed bij de Belastingdienst en Rijkswaterstaat? Maar vooral ook: Wat kan er beter bij al deze organisaties? Martijn en Otto spreken met de twee oud-Kamerleden die vanuit hun nieuwe rol een lans breken om vanuit de politiek meer interesse te tonen in de dilemma's van de uitvoering. Hun pleidooi: Laat politici zich meer bezig gaan houden met het 'wat' in plaats van het 'hoe'. 

Martijn en Otto waren op 23 november te gast bij de Stelsteldag van de Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS). De IBDS bevat voorstellen om te komen tot een waardengedreven inzet van data. Hoe kun je data zo inzetten dat er betere en snellere dienstverlening uit voortvloeit? Op de Stelseldag werd een eerste balans opgemaakt. Martijn en Otto spreken er onder andere over met staatssecretaris Alexandra van Huffelen, Kees Verhoeven (voormalig Kamerlid en eigenaar van Bureau Digitale Zaken), Dirk van Brederode (manager digitale samenleving bij de VNG), Peter Rijsdijk (directeur Schuldhulpmaatje), Jan van Ginkel (loco-provinciesecretaris van Zuid-Holland), Vanessa Visser (CDO bij de Kamer van Koophandel) en Tim Faber (programmamanager van IBDS).