De groei van de Nederlandse economie is in het eerste kwartaal met 0,4 procent toegenomen. 'Gewoon een keurige groei', zegt Edin Mujagic. ‘Het kan verkeren.’  Maar het verschil met eerdere verwachtingen is zo groot dat een herijking van de economische modellen nodig is, denkt de macro-econoom.

Waar komt dit cijfer ineens vandaan?  

Groeicijfers zijn belangrijk voor de financiële markten. Iedereen wil heel snel weten wat de economie heeft gedaan. De eerste schatting van het CBS, in april, is gebaseerd op weinig informatie. Die gaf 0,1 procent groei aan. Normaal gesproken wijkt de tweede schatting niet veel af van die eerste schatting, maar nu wel.  

Maar het CBS heeft ook gekeken naar vorig jaar en we zien nu in 2023 niet met 0,1 procent is gegroeid maar met 0,6 procent  is gekrompen. 

Waarom zijn de verschillen in die cijfers zo groot?  

Ik snap wel dat mensen zich afvragen waarom de eerste en tweede schatting zo ver uit elkaar liggen. Maar zo werken alle CBS-instellingen in de wereld. Maar dit zegt wel heel veel over de economische modellen waar wij mee zijn opgegroeid en waar beleidsmakers bijna blind op varen.  

Maar een model zorgt voor een soort schijnzekerheid, het geeft het gevoel dat alles tot in de details aangestuurd kan worden en dat een economie maakbaar is. Maar dat is een illusie, een model kan nooit nauwkeurig berekenen wat de gevolgen van beleid zullen zijn. 

Maar de centrale bankiers moeten zich toch ook ergens op baseren?  

Ja, maar dat kan ook betekenen dat je geen economische modellen volgt. Want die modellen gaan ervan uit dat alle mensen en instellingen rationeel zijn, dat iedereen altijd de beschikking heeft over alle informatie en dat de verhoudingen tussen de spelers in dat model (consumenten, overheden, financiële markten, bedrijven) lineair zijn en voor eeuwig vaststaan. Dat heeft niks met de echte wereld te maken.  

Economie als wetenschap is ooit ontstaan toen filosofen gingen observeren, kijken en praten. Maar wat we nu zien is de 'verwiskundisering' van de economie. De maatschappij heeft geprobeerd van economie een exacte wetenschap te maken. 

In wetenschappelijke economische publicaties werd vóór 1944 in slechts zo’n 3 procent van de artikelen gebruikgemaakt van wiskundige methoden. Tegen 1990 was dat aandeel gestegen tot 40 procent. Tussen 1895 en 1905 bevatten economische artikelen gemiddeld vier wiskundige vergelijkingen per stuk; tussen 1996 en 2006 lag dat aantal op zeventig. Maar economie is en blijft een sociale wetenschap — en die laat zich niet zomaar vangen in wiskundige modellen. Dat leidt soms tot absurde situaties, zoals in 2007 en 2008, toen het internationale financiële systeem bijna volledig instortte. 

Moeten we de modellen dan overboord gooien?  

Ik zou zeggen: toets het aan de werkelijkheid: Wat is er daadwerkelijk gebeurd? Er is te veel geloof in modellen en in de maakbaarheid van de economie. Dat moet je juist niet willen. Want we zien nu, in de zomer van 2025 pas, hoe onze economie het in 2023 daadwerkelijk heeft gedaan. Hoe groot is dan de kans dat datzelfde model jou wél nauwkeurig kan vertellen wat de economie volgend jaar gaat doen?

See omnystudio.com/listener for privacy information.