ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ មេទ័ព ឃ្លាំង មឿង ធ្វើអត្តឃាតដើម្បីទៅកែន (កេណ្ឌ) ពលខ្មោច។ បច្ចុប្បន្ននេះ តើយើងត្រូវកេណ្ឌកម្លាំងណាខ្លះ ដើម្បីឱ្យបានឈ្នះ មេរោគកូរ៉ូណា? ព្រឹត្តបត្រនាទីខ្ញុំនិយាយពីរភាសា នៅថ្ងៃទី៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២០ ឆាយ ហុកផេង អធិប្បាយអំពី «កេណ្ឌកម្លាំង និងគាំងមិនកម្រើក ក្នុងករីណកូវីដ១៩»។

ពាក្យ​ខ្មែរ​មួយ​ម៉ាត់ថា កំណែន គេច្រើន​ប្រើ​ក្នុងរូបភាព​ កែន​កម្លាំង​ទ័ព​ រៀបចំ​ទ័ព​ ឬតាម​វចនានុក្រម​ គឺថា « ប្រតិ​បត្តិ​ការ​មាន​កម្មវត្ថុ​ឱ្យ​កងទ័ព​»។​ ជាទូទៅ​ ពាក្យ​កំណែន​ ស្តាប់​ភ្លាម​យល់​ភ្លែត​​ ជាពាក្យភាសា​បារាំង​ ថា​ Mobilisation គឺ​ការ​​បញ្ចេញ​ថាម​ពល​រួម​គ្នា​ ចំណាយ​កម្លាំង​ដើម្បី​កសាង​ ឬទប់​ស្កាត់​អ្វីមួយ​។ បច្ចុប្បន្នកាល​នេះ ពិភព​លោក​កំពុងតែ​ប្រមែប្រមូល​អ្នក​ប្រាជ្ញ​ខ្មែរ​ផ្នែក​ជីវសាស្ត្រ​ ហៅថា Biologiste អ្នក​ប្រាជ្ញ​ខាង​ទប់​ស្កាត់​ជំងឺ​ ហៅថា immunologue និងអ្នក​ប្រាជ្ញខាង​ជំងឺ​ឆ្លង​ ហៅថា infectiologue។ ក្រុម​អស់​លោក​អស់​អ្នក​ទាំង​នេះ​ ធ្វើការ​ភ្លេច​បាយ​ភ្លេច​ទឹក​ វាយ​សឹក​ប្រឆាំង​នឹង​ Virus Corona។ រីឯ​អ្នកឯទៀត​វិញ ត្រូវ​នៅ​សម្ងំ​ក្នុង​ផ្ទះ​ បិទតូប​ បិទហាង​ រង្គសាល ​សាលារៀន​ វត្ត​ វិហារ​ បនបៀ​អាប៉ោង​ «កាត់​ផ្តាច់​មធ្យោបាយ​​កុំ​ឱ្យ​ធ្វើ​អ្វីកើត» គឺថា «ការ​ធ្វើ​ឱ្យ​នៅស្ងៀម​ កុំ​ឱ្យ​កម្រើក»​។  ពាក្យ​បារាំង​ ហៅថា Immobilisation ឬថា Confinement បកប្រែ​តាម​វចនានុក្រម​ថា «ដាក់​ឱ្យ​នៅ​កៀន​កោះ​ លែង​រាប់​អាន»។

Voyez- vous chers auditeurs, traduire un mot sans le placer dans un contexte n'explique pas le sens dudit mot tel que confinement. Il en est de même du degré de virulence du covid 19, lequel est différent selon les pays. Autrement dit, si ce virus fait moins de ravage en Asie, ce constat ne signifie pas qu'il est plus dangereux ailleurs. Un virus c'est un virus. Il tue sans distinction de race et de continent. Cependant, Arnaud Fontanet, épidémiologiste à l'institut Pasteur, a relevé que "l'épidémie n'a pas l'aire de décoller en Thaïlande et au Cambodge, malgré l'importation de cas chinois très tôt. Il fait très chaud et très sec actuellement dans ces deux pays, donc cela peut être une explication". En comptabilité, une immobilisation  représente un investissement durable. Elle augmente le patrimoine et apparait à l'actif de son bilan. Immobilisation corporelle tels que terrain et machine-outil. Immobilisation incorporelle tels que clientèle et brevet d'invention. A ce jour, l'immobilisation des personnes, une mesure dénommée confinement, vise à préserver les vies humaines. Cependant, côté mobilisation, en France, 21 scientifiques travaillant sans relâche à "mouliner des données, compiler des études, réfléchir, anticiper, bref courir derrière" covid 19. "Notre job (…), déclare Pierre Louis Druais, "c'est le jus de cerveau". (Match 2533, p. 42).

ក៏ប៉ុន្តែ នៅប្រទេស​បារាំង​ មា​នមតិ​រិះគន់​ច្រើន​ផ្តោ​ត​លើ​អសមត្ថភាព​នៃ​ក្រុម​អ្នក​ដឹកនាំ​ផ្នែក​សុខាភិបាល​ ដែល​គ្មាន​ចក្ខុ​វិស័យ​ច្បាស់​លាស់​ ក្នុង​តួនាទី​របស​់ខ្លួន​។ ឧទាហរណ៍​ បន្ទាប់ពី​បាន​ឃើញ​ វីរុស​កូរ៉ូណា​ រាតត្បាត​ មកពី​ចិន​ចូល​ដល់​អ៊ីតាលី ពួកគេ​មិន​សំភី​រក​វិធី​ទប់​ស្កាត់​ បែរ​ជា​សុខចិត្ត​លក់​ម៉ាស់​ឱ្យ​ចិន​ធ្វើ​ព្រងើយ។ លុះ​ដល់​ប្រទេ​ស​ខ្លួន​ទទួល​រង​គ្រោះ​ បែរ​ជាអះអាង​ថា ពុំ​ចាំបាច់​បិទព្រំ​ដែន​ទេ ឬថា គ្មា​នប្រយោជន៍​អ្វី​នឹង​ពាក់​ម៉ាស់​សោះឡើយ។ ថ្មីៗនេះ សាលា​ឧត្តម​សិក្សាសុខាភិបាល​ជាតិ​ Ecole des Hautes Etudes en Santé Publique បាន​ប៉ាន់​ស្មាន​ថា វិធានការ​ Confinement នេះ​ ធ្វើ​ឱ្យ​មនុស្ស​ចំនួន​៦ម៉ឺន​នាក់​ រួច​ពី ការ​ឆ្លង​វីរុស​ដល់​ស្លាប់។ អ៊ីចឹង​ ការ​យឺតយ៉ាវ​ ដើម្បី​ចាត់​វិធានការ​បន្ទាន់​ ក៏​វា​ជា​អំពើ​ធ្វើ​ឱ្យ​មនុស្ស​ស្លាប់​ច្រើន​ណាស់​រួច​ទៅហើយ។

C'est cruel ប្រែ​ជា​ខ្មែរថា សាហាវ​​យង់ឃ្នង​ ឃោរឃៅ។  Le philosophe Etienne Balibar a déclaré que "derrière cette cruauté anonyme, il y a surement des pratiques de gouvernement, des choix ou des absences de choix que, dans certains cas, on peut être tenté de dire 'criminel', du moins par omission ou par défaut." A qui ou à quoi s'impute la faute voire le crime ? Ballibar affirme que c'est le système capitalisme néo libéral dont la règle n'est pas seulement d'exploiter le travail et de maximiser les profits, mais de rentabiliser, de marchandises toutes les activités humaines même les plus intimes, au détriment du soin, de l'entraide et finalement de la vie" (Monde 24/04/20, p. 25).

គឺប្រហែល​ជាអ៊ីចឹង​មែន​ហើយ ពីព្រោះ​ក្នុង​ពិភព​លោក​សេរី​ មាន​ប្រទេស​បារាំង​នេះ​ជាអាទិ៍​ នយោបាយ​គេ​ផ្អែក​ទៅ​លើ​តួលេខ​ទាំងស្រុង​។ គេ​កម្រើក​ឬ​មិន​កម្រើក​ក៏​អាស្រ័យ​លើ​តួលេខ​ វា​បញ្ជា។ មធ្យោបាយ​ផ្តល់​ឱ្យ​មន្ទីរពេទ្យ​ធ្វើ​ការ​ ផ្អែក​លើ​តួលេខ​ លុយ​អឺរ៉ូ​ ដុល្លារ។ លុយ​ចូល​តិច បិទ​មន្ទីរពេទ្យ​។ អ្នក​ជំងឺ​ត្រូវ​ត្រាច់​ចរ​រាប់សិប​​គីឡូម៉ែត្រ​ ទៅរក​មន្ទីរពេទ្យ​ថ្មី​មួយ​ទៀត​។ គោល​គំនិត​ដែល​មិន​ផ្តោត​លើ​ការ​ស្រោច​ស្រង់​ជីវិត​ជាធំ​ មើល​ឃើញ​តែ​លុយ​ទាំង​ដុំ​ៗនេះហើយ ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​បារាំង​គាំង​ស្ទះ​ខ្វះ​មធ្យោបាយ​ដោះស្រាយ​ បញ្ហា​អ្នក​ជំងឺ​កូវីដ​១៩ ក្នុងរយៈ​បីខែ​មុន​នេះ។

Revenons à la mobilisation d'un groupe d'experts de 21 personnes. Outre les médecins de renom, il y a un sociologue dénommé Daniel Benamouzig et un anthropologue. Effectivement, l'état fait appel à toutes les forces intellectuelles. Mais attention au conflit d'intérêts. Ces gens là sont - ils liés aux laboratoires pharmaceutiques ? Une semaine après leurs installations, tous n'ont pas encore publié de déclaration publique d'intérêts alors que la plupart d'entre eux avaient reçu les subventions qui de la part de Sanofi, qui de GSK ou de bio Mérieux. Le président du Comité scientifique lui-même, Jean François Delfraissy, n'a-t-il pas déclaré en2015 que "un bon professionnel a des liens avec l'industrie" ? Cette pratique souligne la fusion de l'argent privé et de l'argent public pour mener à bien des recherches scientifiques. Cette pratique ne peut être placée sous l'enseigne partenariat public privé បកប្រែ​ជាខ្មែរថា ដៃគូ​រវាងរដ្ឋ​និងឯកជន។ 

និយាយ​ពីដៃ​គូ​ បារាំង​និងចិន​​ក្នុង​ការ​សាង​សង់​មន្ទីរពិសោធន៍​ P4 នៅក្រុងវូហាន​វិញ ការ​រួមកម្លាំង​គ្នា​នេះ បាន​ធ្លាក់​ចុះ​ដល់កម្រិត​ទាបបំផុត​ បន្ទាប់ពី​ចិន​បាន​កាន់​ក្តាប់​មន្ទីរពិសោធន៍​នេះ​ខ្លួនឯងមក។ ស្ថិតិ​មួយចេញពី​ការ​សង្កេត​របស់​ Cui YongYuan បាន​ឱ្យ​ដឹងថា មតិ​ជាង​៥០% សង្ស័យ​ថា កូវីដ​១៩​ ជាមេរោគ​មិនធម្មតា គឺថា បណ្តាល​មក​ពី​ការ​ពិសោធ​ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​វា​បែក​ធ្លាយ​លើ​ផែន​ដី​។ មា​នមតិ​ត្រឹមតែ​១២%ប៉ុណ្ណោះ​ដែល​យល់ថា វីរុស​កូរ៉ូណា​ ជា​មេរោគ​ធម្មជាតិ​ធម្មតា។ ជ័យលាភី​ណូបែល​ពីរ​រូប​ក៏​យល់​ឃើញ​ថា វីរុស​កូរ៉ូណា វា​មិនមែនកើត​ឯងៗ​ពីធម្មជាតិ​ទេ គឺ​វេជ្ជបណ្ឌិត​ជប៉ុន​ឈ្មោះ Tasuku Nonjo និង បារាំង​ឈ្មោះ Luc Montaignier។ រីឯវេជ្ជបណ្ឌិត René Courcol​ ដែលក្រសួងការ​បរទេសបារាំង​បញ្ចូន​ឱ្យ​ទៅ​សហការ​ជាមួយ​ចិន​ក្នុង​មន្ទីរពិសោធ​ P4 នៅ​វូហាននេះ គាត់​នៅ​ស្ងៀម​ មិន​ឆ្លើយ​នឹង​សំណួរ​អ្នកកាសែត​ឡើយ។

មុននឹង​បញ្ចប់​ យើងកត់​សម្គាល់ថា ការកែនកម្លាំង​និង​សភាព​គាំងមិន​កម្រើក​ ក៏​វា​ជា​ដៃគូ​គ្នា​ដែរ៕