Waar gisteren nog verwacht werd dat de Nederlandse economie in het eerste kwartaal van 2023 gegroeid zou zijn ten opzichte van het vierde kwartaal in 2022, daar is er juist sprake van een krimp van 0,7 procent. En dat is een flinke klap volgens macro-econoom Edin Mujagic.

Hij benadrukt dat er op geen enkele manier sprake is van een lichte achteruitgang, zoals hij uit verschillende reacties opmaakt. 'De laatste keer dat de Nederlandse economie op kwartaalbasis harder is gekrompen, was aan het begin van 2020', duidt hij. 'En als je dat even vergeet - want het was nogal een uitzondering - dan was de eerstvolgende grote kwartaaldaling in 2012. Dit is een uitzonderlijke situatie.'

Mujagic vindt dan ook dat de situatie niet gebagatelliseerd moet worden. Het CBS stelt namelijk dat hoewel de situatie tegenvalt, er pas bij een volgende min moet serieus moet worden nagedacht over wat er aan de hand is. 'Als we zo doorgaan, komt die min er ook', is Mujagic snoeihard.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Raad van State (RvS) is allesbehalve te spreken over het begrotingsbeleid van de regering. Volgens het adviesorgaan 'scheert het kabinet langs de vangrail met expansief en procyclisch begrotingsbeleid'. 'En daarmee bevestigen ze wat wij in de uitzending ook vaak constateren', zegt hoogleraar Arnoud Boot. 'Dat het Nederlandse begrotingsbeleid geweldig opportunistisch was.'

Volgens Boot betekent dat dat de overheid olie op de al 'gloeiende economie' giet, wat deels de inflatie zou verklaren. 'Het is dus procyclisch', duidt Boot. 'Want je wil juist dat de overheid afremt in goede tijden en daarmee munitie heeft voor slechtere tijden.'
In plaats daarvan wordt er juist hard bezuinigd, om te kunnen voldoen aan het Stability Growth Pact van de Europese Unie. 'Of in ieder geval het preventieve deel ervan', gaat hij verder. 'Ze moeten dus binnen de begrotingsnormen van drie procent blijven. En de RvS constateert dat daar sprake is van willekeur en dat het overkoepelende verhaal ontbreekt.'

Aansporing

Boot denkt dan ook dat het rapport van de Raad van State gezien moet worden als een aansporing voor het kabinet om met zo'n overkoepelend verhaal te komen. 'Anders steunt het hap-snap-bezuinigingsbeleid op niks', vervolgt Boot, die denkt dat het beleid nog verder versterkt zal moeten worden. 'De overspannenheid van de economie noopt namelijk tot het verder terugdringen van overheidsuitgaven.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Europese Rekenkamer maakt zich flinke zorgen over het toezicht op riskantere banken. Dat blijkt uit een rapport van de toezichthouder. En dan met name of de controle op die banken aan de extra eisen voldoet, zoals die zijn voorgeschreven aldus hoogleraar Arnoud Boot. 'Ze zijn bang dat de Europese Centrale Bank te welwillend is.'

Dat zou volgens Boot komen omdat men denkt dat als de slechte leningen op de balans van de riskante banken direct aangepakt moeten worden, de banken met een probleem komen te zitten. 'Dus het moet langzamer gebeuren, en dus heeft de ECB - en zijn toezichthouder in Frankfurt - een langzamer mechanisme', duidt Boot. 'Daarnaast staan er in het rapport opmerkingen over de documentatie van het toezicht - want er zit heel veel speelruimte. Er wordt dus om betere borging gevraagd door de Europese Rekenkamer.'

Het risico zit hem met name bij grote banken die non-performing loans hebben in zuidelijke Europese lidstaten, weet Boot. Hij noemt het belangrijk dat de Europese Rekenkamer, de ECB en zijn toezichthouder bestaan. 'Want de democratische legitimatie van de ECB en de Europese toezichthouder, is afhankelijk van de blootstelling van checks and balances', duidt Boot. 'Dus de Europese Centrale Bank en de toezichthouder aldaar, zouden juist het toezicht van de Europese Rekenkamer moeten toejuichen.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens econoom Edin Mujagic heeft de Verenigde Staten ‘het ergste achter de rug’ als het gaat om de hoge inflatie. In de VS daalde de inflatie afgelopen maand naar 4,9 procent, het laagste getal in de afgelopen twee jaar. ‘Het ziet er heel sterk naar uit dat je rustig kan concluderen dat het ergste achter de rug is.’ 

‘Maar’, nuanceert Mujagic, ‘het ergste is geen synoniem voor erg, het blijft nog steeds erg’. Hij wijst erop dat ook dit getal ‘heel erg’ is. ‘De doelstelling van twee procent inflatie was eerst lichtjaren ver weg, maar nu minder ver weg. We zijn op de juiste weg naar die twee procent.’ 

Toch ziet Mujagic details ‘onder de motorkop’ die hem minder vrolijk stemmen. ‘Als we kijken naar de kerninflatie, is die gebleven op 5,5 procent en sinds de laatste maanden van vorig jaar niet gedaald. Die blijft hardnekkig hoog’, vindt de econoom.  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het Nederlandse ministerie van Financiën maakt zich grote zorgen over het Duitse standpunt in de discussie over Europese begrotingsregels. De Duitsers vinden namelijk dat overheidsfinanciën gezond moeten zijn, en dat eraan gewerkt moet worden als dat niet het geval is. En Duitsland heeft een punt volgens macro-econoom Edin Mujagic.

Hoewel een hoop Europese landen het niet met Duitsland eens lijken te zijn, en Nederland zich dus zorgen maakt over het Duitse standpunt, vindt Mujagic juist dat het een verstandig geluid is. 'Niet om een ideologische reden, maar gewoon omdat economische historie ons leert dat gezonde overheidsfinanciën stabiliteit in een land aanbrengen.'

Zowel op politiek, economisch als maatschappelijk vlak, benadrukt hij. Daarnaast zou dergelijke stabiliteit de welvaartsgroei in een land aanjagen en voor innovatie zorgen. 'Een land wordt er sterker van.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Waar de Europese Centrale Bank naar buiten toe roept om de lonen niet te hard te laten stijgen, wil het instituut bij het eigen personeel de lonen semi-automatisch laten meestijgen met de inflatie. ‘Het is goed dat ik mijn kop koffie op had, anders zou de koffie alle kanten opvliegen’, zegt macro-econoom Edin Mujagic.

De econoom stelt dat als de ECB meegaat in het plan, de geloofwaardigheid ‘minder en minder’ wordt. ‘Het wordt wrang als je keer op keer de mensen van het bestuur van de ECB tegen de vakbonden hoort zeggen dat ze niet te hoge looneisen moeten stellen.’ Ook wijst Mujagic naar het interview van Klaas Knot, topman van De Nederlandsche Bank, bij Buitenhof. ‘Die heeft gezegd dat als de looneisen te uitbundig worden, dat tot een recessie kan leiden. Daar heeft hij gelijk in.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens hoogleraar Arnoud Boot is de discussie over de zogeheten graaiflatie - de onevenredige verhoging van prijzen ten opzichte van de inflatie - te koppelen aan de cijfers van PostNL. 'Er wordt namelijk gesuggereerd dat graaiflatie meer voorkomt in een geconcentreerde markt, en dan kijk je natuurlijk meteen naar PostNL.'

Het Nederlandse postbedrijf heeft volgens Boot namelijk een monopolie op het gebied van brieven. En dat monopolie betekent dat PostNL de prijzen hoog kan vaststellen, duidt Boot. 'Graaiflatie betekent dat je prijsstijgingen blijft krijgen door bepaalde omstandigheden', stelt hij. 'En het monopolie van PostNL zorgt ervoor dat zij prijzen op een absoluut hoog niveau kunnen houden: een niveau wat de consument kan dragen.'
Met als gevolg dat een bedrijf als PostNL dus hoge marges heeft, en kostenstijgingen vaak niet direct hoeft door te berekenen als ze plaatsvinden. 'De prijs was immers al hoog', aldus Boot.

Daling van de winst

Boot is het dan ook gedeeltelijk eens met de column die Mathijs Bouman vandaag in het Financieele Dagblad schreef, waarin hij stelt dat 'de monopolist zijn prijspleit zo heeft ingericht dat de hoogst mogelijke prijs uit de consument wordt geperst', en dat er 'bij een te enthousiaste doorberekening van de gestegen kosten, een daling van de optimale winst zal plaatsvinden'. Wel vindt hij dat Bouman op één vlak verkeerd zit. 'Net als het Centraal Planbureau', vervolgt hij. 'Als er concurrentie is terwijl je geen marge hebt, en dus iedere kostenstijging moet doorberekenen, betekent dat dat je in een geconcentreerde markt zonder concurrentie prijzen niet zult verhogen.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Doordat de rente van de Europese Centrale Bank nu zo hoog is, en de rentes die banken zelf uitbetalen aan spaarders laag, worden financiële instellingen ‘gesubsidieerd door de overheid'. Dat stelt econoom Arnoud Boot.

Boot stelt dat die situatie ervoor zorgt dat de hoge inflatie niet meer terug te dringen is. ‘Het betekent dat inflatie nooit meer makkelijk terug in de fles gaat', als deze situatie in stand wordt gehouden, meent Boot. Hij beschrijft de huidige situatie: ‘Banken kunnen hun geld tegen 3,25 procent bij de ECB zetten. Daarvoor geven ze gemiddeld 0,4 procent terug aan de spaarders. Dat betekent dat banken op dit moment voor 2,85 procent per euro worden gesubsidieerd door de overheid op dit moment.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat de Fed de rente opnieuw met een kwart procent heeft verhoogd, zal voor weinig mensen een verrassing zijn geweest. En toch werd het gisteren een spannende avond, zegt econoom Edin Mujagic. 'Alle ingrediënten voor een saaie avond waren er, maar wat er daarna kwam zorgde toch voor enig vuurwerk.'

De voorzitter van de Fed Jerome Powell is volgens Mujagic een 'meester communicator', maar gisteren stond hij voor een schier onmogelijke opgave. 'Hij moest iets zeggen over de toestand bij Amerikaanse banken, want daar speelt nogal wat. Maar alles wat hij daarover had kunnen zeggen was fout geweest, dus hij zei het enige wat mogelijk was, namelijk dat de banken gezond en weerbarstig zijn.'

Een opvallende uitspraak, omdat uit de actualiteiten niet bepaald blijkt dat alle banken er bijzonder goed voor staan. Zo werd vannacht nog bekend dat een kleinere Amerikaanse bank in de problemen is gekomen, de Pacific Western Bank. Toch taste Powell hiermee niet zijn eigen geloofwaardigheid aan, aldus Mujagic. 'Het enige alternatief was voor hem om te zeggen dat hij zich ook grote zorgen maakt, maar dan heb je echt grote chaos op de markten. Dit was een onmogelijke opgave en niemand had het beter kunnen doen dan deze man.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens macro-econoom Edin Mujagic zijn de problemen in het Amerikaanse bankwezen niet van eeuwige aard, maar moet men er wel rekening mee houden dat 'de problemen voorlopig niet van de voorpagina's zullen verdwijnen'.

Pessimisme

Het rijtje met probleembanken stapelt zich in de Verenigde Staten al enige tijd op. Eerder vielen al de Signature Bank en Silicon Valley Bank om en begin deze week werd de First Republic Bank gered door JPMorgan Chase. Mujagic ziet dat de aandelenkoersen van regionale banken daar heftig op reageren. 'De koersen daalden zo ontzettend scherp dat de handel meermaals werd stilgelegd.' Volgens de macro-econoom is dat ook niet zonder reden, want er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen voor de problemen.

De overkoepelende reden is dat er tegenwoordig in het Amerikaanse bankenlandschap sprake is van een hoofdemotie, namelijk pessimisme. 'Er is altijd een zwakste schakel. Gisteren was het de First Republic Bank en morgen is het weer een nieuwe, dat blijft maar doorgaan', licht de macro-econoom toe.

See omnystudio.com/listener for privacy information.