Tản văn của nhà báo Ngô Bá Lục
Giọng đọc: Nhà báo Công Hân
Cánh đồng chiêm trũng mênh mông nước.
Nó chưa từng biết biển, chỉ nghe nói rằng biển rộng lắm, tàu bè tấp nập. Có thế
cánh đồng này không rộng bằng đại dương bao la như trong tưởng tượng của nó.
Nhưng mỗi khi vào mùa ngâu, nước từ trên trời đổ xuống như thác cũng khiến các
thửa ruộng ngập nước, xóa nhòa bở thửa, tràn qua cả con mương tiêu, khiến cánh
đồng trắng xóa một màu nước.
Nó cùng đám bạn đi lấy rau lợn. Tháng
ngâu mưa nhiều, dưới “dộc” thì ngập nước, trên “nội” lạc, đỗ vẫn xanh um chưa
đến mùa thu hoạch, thế là dân tình được nghỉ, gọi nôm na là mùa nông nhàn. Bọn
trẻ trâu thường phải đi cắt cỏ, hoặc đánh cá bằng thuyền te, hay “hãm tài” như
nó thì đi xuống đồng chiêm trũng mà mò rau lợn, xong rồi cắt bè cỏ năn về cho
Sau trận mưa ngâu mà có năm kéo dài
đến tận 3 ngày, cả làng quê chìm trong biển nước. Giữa tháng Bảy, mưa rả rích,
trắng trời. Những năm ngâu nhiều, dân làng lại bảo ông bà Ngâu năm nay chắc
giận hờn gì nhau nên bà Ngâu khóc suốt, tận 3 ngày không thèm nín. Vì thế, nước
cứ là tràn trề, thối đất thối cát. Tạnh ngâu cũng là lúc cánh đồng mênh mông
nước, vài hôm sau thì trở nên trong vắt, nhìn thấy cả cá tôm bơi lượn tung
tăng. Dưới đáy đồng là những bãi rau dong to bản, mềm lả lướt nhưng ròn tươi,
mang về thái ra cho vào nồi nấu với cám gạo, khoai bi trở thành món ăn tuyệt
Thường sau những ngày ngâu, nó và lũ
bạn trong xóm lại tòong teeng quang gánh ra đồng. Đứa lấy rau lợn, đứa cắt cỏ
năn, đứa mò trai, đứa bắt ốc. Nhiều khi khát cổ, cả lũ vục tay xuống mặt nước
cho lên miệng uống ừng ực. Nước mưa thật ngọt và mát. Có lần vừa uống nước xong
thì mấy con đỉa ngo ngoe bơi tới, bọn con gái hét toáng lên rồi thi nhau nôn ọe
ra điều bẩn quá. Lũ con trai thì cười ha hả, bảo, chả có đỉa nào sống được khi
đã chui vào bụng, a xít trong dạ dày nó giết chết các loại vi trùng. Mà đúng
thế thật, chả thấy ai uống nước đồng ngâu mà bị đau bụng cả. Từ thời các cụ đã
thế, đến thế hệ thày u rồi bọn chúng nó cũng vẫn thói quen đó, chả thấy làm
sao. Chỉ thấy là ngâm nước cả sáng khát khô cổ và khi bụm tay vục nước uống vào
thấy ngọt lịm, tỉnh cả người.
Lũ bạn kể, có hôm đi cắt cỏ năn, qua
bờ đồng Giữa, nhìn xuống “dộc” mênh mông nước, chẳng thấy người nào mà sao có
tiếng hò lảnh lót ngọt lịm vang lên: “Hò ơ…ơ…ơ. Gió Tháp Mười đã thổi, thổi rất
sâu, có nỗi thương đau có niềm hi vọng. Bầu trời thì cao, cánh đồng thì rộng,
hương tràm bên anh, mà em đi đâu ớ ơ ơ ơ ơ ờ ớ…”. Cả lũ bảo ai hát ấy nhỉ, thi
nhau tìm. Rồi bỗng một cái đầu nhô lên khỏi bè cỏ năn đang trôi lềnh bềnh trên
mặt nước, chính là nó chứ ai. Đấy là những hôm nó đi cắt cỏ sớm, khi mặt trời chưa
kịp mọc. Một mình kéo xe ba gác ra đồng Giữa, ăn vội nắm cơm, rồi ùm xuống
“dộc” cắt cỏ. Cỏ năn gặp mùa ngâu nước nổi, nó lớn nhanh và mập mạp, cây nào
cây nấy to gần bằng cái đũa dài hàng mét, mọc tua tủa từ đáy ruộng đâm lên. Chỉ
cần lấy liềm khua một cái là hàng loạt cỏ nổi phềnh lên trên mặt nước. Sau khi
cắt chán thì lấy cái sào đánh đụn chúng lại, vớt tạo thành đống nổi trên mặt
nước và lùa vào bờ, bốc lên xe kéo về phơi tái để dành cho trâu bò ăn dần. Bọn
trẻ con hay lấy cỏ năn tết thành các con thú dễ thương lắm, nhất là con dế, con
cua… Cỏ năn sau khi phơi tái rất dai, có thể bện để làm những cái đai chắc
chắn, dùng bó những ôm rơm nếp to cất lên gác bếp để dành tuốt chổi rơm. Đoạn
đường lùa bè cỏ từ giữa cánh đồng vào bờ, bao giờ nó cũng thong dong bơi theo,
có những đoạn nước nông thì nó đi thật chậm, đằm mình xuống làn nước mát lạnh,
chỉ nổi cái đầu lên khỏi mặt nước, mồm hát véo von từ chèo Tấm Cám đến cải
lương Lan Điệp. Mà công nhận nó cũng tài, mấy cái phương trình hóa học đọc mãi
không thuộc, thế mà mấy bài hát hoặc mấy vở chèo, cải lương nghe trên đài vài
lần đã thuộc, cứ như mình có “căn” với âm nhạc vậy. Thế nên nó thuộc nhiều bài
