رباعیات خیام

رباعیات خیام نام مجموعه‌ای است که از رباعی‌های غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خیام نیشابوری مشهور به خیام فراهم آمده. این رباعی‌ها در سده‌های پنجم و ششم هجری قمری به زبان فارسی سروده شده‌اند و عمدتاً بیانگر دیدگاه‌های فلسفی او هستند.این اشعار در زمان حیات خیام به واسطهٔ تعصب مردم مخفی ماند و تدوین نشد و تنها بین یک دسته از دوستان همرنگ و صمیمی او شهرت داشت یا در حاشیهٔ جُنگ‌ها و کتاب‌های اشخاصی به‌طور قلم‌انداز چند رباعی از او ضبط شده‌است و پس از مرگش منتشر شد. به همین خاطر در تعداد این رباعی‌ها و نیز حقیقی یا جعلی بودن بعضی از آن‌ها اختلاف نظر وجود دارد.خیام زندگی‌اش را به‌عنوان ریاضی‌دان و فیلسوفی شهیر سپری کرد. این در حالی بود که معاصرانش از رباعیاتی که امروزه مایهٔ شهرت و افتخار او هستند بی‌خبر بودند. در چند قرن اخیر این رباعیات بسیار مورد توجه قرار گرفته‌است، به زبان‌های بسیاری ترجمه شده‌اند و تصحیحات فراوانی بر آن‌ها صورت گرفته‌است.کهن‌ترین دفتر گردآمده از رباعیات خیام طربخانه نام دارد.عُمَر خَیّام نیشابوری (نام کامل: غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خَیّام نیشابوری) (زادهٔ ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ خورشیدی در نیشابور - درگذشتهٔ ۱۲ آذر ۵۱۰ خورشیدی در نیشابور)[۴] که «خیامی» و «خیام نیشابوری» و «خیامی النّیسابوری»[۵] هم نامیده شده‌است، فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و رباعی‌سرای ایرانی در دورهٔ سلجوقی بود. در گذشته پایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی او بوده‌است[۶] و لقب «حجّةالحق» داشته‌است،[۷] امروزه اما آوازهٔ وی بیشتر به‌واسطهٔ نگارش رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد. افزون بر آن‌که رباعیات خیام را به اغلب زبان‌های زنده ترجمه کرده‌اند، ادوارد فیتزجرالد رباعیات او را به زبان انگلیسی ترجمه کرده‌است که مایهٔ شهرت بیشتر وی در مغرب‌زمین شده‌است.یکی از برجسته‌ترین کارهای وی را می‌توان اصلاح گاهشماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام‌الملک، که در دورهٔ پادشاهی ملک‌شاه سلجوقی (۴۲۶–۴۹۰ هجری قمری) بود، دانست. وی در ریاضیات، علوم ادبی، دینی و تاریخی استاد بود. نقش خیام در حل معادلات درجه سوم و مطالعات‌اش دربارهٔ اصل پنجم اقلیدس نام او را به عنوان ریاضی‌دانی برجسته در تاریخ علم ثبت کرده‌است.[۸] ابداع نظریه‌ای دربارهٔ نسبت‌های هم‌ارز با نظریهٔ اقلیدس نیز از مهم‌ترین کارهای اوست.[۹]منبع‌شناسیعمده منابع پیرامون رباعیات خیام را سیدعلی میرافضلی، پژوهشگر و رباعی‌پژوه، در کتابی تحت عنوان «رباعیات خیام در منابع کهن» جمع‌آوری کرده‌است. امروزه قدیمی‌ترین مجموعهٔ اصیل از رباعیاتی منسوب به خیام، نسخهٔ بودلن آکسفورد است که در سال ۸۶۵ قمری در شیراز کتابت شده‌است، یعنی سه قرن بعد از خیام و دارای ۱۵۸ رباعی است، که به نظر صادق هدایت رباعیات بیگانه و نامعتبر نیز در این مجموعه دیده می‌شوند.[۱۰] تا پیش از تصحیحات علمی مجموعه‌هایی که با نام رباعیات خیام وجود داشت؛ مجموعه‌هایی مغشوش از آرای متناقض و افکار متضاد بود به‌طوری‌که به گفتهٔ صادق هدایت اگر یک نفر صد سال عمر کرده باشد و روزی دو مرتبه کیش و مسلک و عقیدهٔ خود را عوض کرده باشد قادر به گفتن چنین افکاری نخواهد بود.[۱۱] بی‌مبالاتی نسخه‌نویسان و اشتباه کاتبان همیشه در بررسی نسخه‌های خطی دیده می‌شود؛ اما در مورد خیام گاه اشعارش را به‌عمد تغییر داده‌اند تا آن را به مسلک تصوف نزدیک کنند. هدایت حتی می‌گوید یک علت مغشوش بودن رباعیات خیام این است که هر کس می‌خوارگی کرده‌است و رباعی‌ای گفته‌است از ترس تکفیر آن را به خیام نسبت داده‌است.[۱۲] مشکل دیگر این است که بسیاری به پیروی و تقلید از خیام رباعی سروده‌اند و رباعی ایشان بعدها در شمار رباعیات خیام آمده‌است.[۱۳]ویژگی‌های ادبیرباعی، نوع خاصی از شعر است که ایرانیان اختراع کرده‌اند و عبارت از دو بیت است، یعنی چهار مصراع؛ که مصراع اول و دوم و چهارمش بر یک قافیه است و در مصراع سوم، شاعر مختار است که همان قافیه را بیاورد یا نیاورد. وزن رباعی همانند وزن «لا حول ولا قوه الا بالله» است. رباعی مشکل‌ترین نوع شعر است، زیرا کوتاهی کلام فرصت سخن گزاف را به شاعر نمی‌دهد و برای مطلوب شدن شعر شاعر باید طبعی توانا داشته باشد تا بتواند تمام مطلب را در یک مصراع که آن مصراع آخر است ادا کند و سه مصراع دیگر برای مستعد کردن کلام به جهت ادای معنی آن است. باری معلوم می‌شود خیام گذشته از مقامات علم و حکمت، ذوق سرشار و طبع شعری غرا نیز داشته‌است.[۱۴]خیام نه در قالب شعری، نه در کلمات و اصطلاحات شعری و نه در تفکر شعری‌اش از هیچ شاعری پیروی نمی‌کند چراکه خود در این زمینه صاحب سبک است و تنها از صنعت ایجاز بهره می‌برد. او به سادگی از معنای کلمات برای فهماندن مقصودش بهره می‌گیرد و با چنان مهارتی این کار را انجام می‌دهد که در نظر همگان کاری ساده می‌نماید. گیرندگی تفکرات خیام تنها مخصوص خود اوست و در زبان هیچ شاعر فارسی‌زبان دیگری مشاهده نمی‌شود، زبانی بی‌تکلف دارد و تشبیهات و استعاراتش با ظرافتی خاص و با شکلی ساده و روان چینش شده‌اند.[۱۵]استفاده از لغات فارسیویژگی جالبی که در شعر خیام نمایان است دقت نظر خاص او در استفاده از لغات عربی در شعرش است، یعنی یا کاملاً فارسی‌گو بوده‌است یا مانند فردوسی تا حد امکان از کلمات متداول عربی در فارسی استفاده نکرده‌است و با بهره‌گیری از تنها یک یا چند لغت عربی در شعرش مفهوم خاصی را القا کرده‌است. این ویژگی کاملاً در مفهوم شعری خیام نمایان است. این کار خیام از آن‌رو قابل توجه‌است که در گذشته، زبان عربی را حتی می‌توان به نوعی زبان رسمی ایران دانست چرا که تمام کتب علمی و مذهبی، به زبان عربی نوشته می‌شدند و همان‌طور که دیده می‌شود حتی قرن‌ها بعد از خیام نیز اشعار شاعران ایرانی مملو از لغات عربی‌است و این خود ممیزی است که خیام و فردوسی را از دیگر شاعران ایرانی تمییز می‌دهد.[۱۶]مضامین کلیاثری از ادموند جوزف سالیوان برای پنجاه و یکمین رباعی از اولین نسخهٔ فیتزجرالد[یادداشت ۱]برخی فارسی‌شناسان بر این باورند که رباعیات خیام تازیانه‌ای بر زاهدان ریاکار است. «عبدالرضا مدرس زاده» قائم مقام انجمن بین‌المللی ترویج زبان و ادبیات فارسی اعتقاد دارد خیام در اشعارش بی‌اعتباری دنیا و ناپایداری هستی موقت انسان را در زندگی اش به تصویر می‌کشاند. زبان تند و تیز خیام در رباعیات، تازیانه‌ای بر زاهدان دروغین و ریاکار است.[۱۷] صادق هدایت در کتاب ترانه‌های خیام دسته‌بندی کلی‌ای از مضامین رباعیات خیام ارائه می‌دهد و ذیل هر یک از عناوین، رباعی‌های مرتبط با موضوع را می‌آورد:راز آفرینشبخشی از این رباعیات در حول محور حیرت در امور جهان و ندانستن رموز آفرینش سروده شده‌اند. خیام در این رباعیات در کار هستی فرومانده و در برابر شگفتی‌های آن به حیرت فرومی‌رود. این نوع نگرش پیش از خیام نیز در ادبیات فارسی در آثار شاعرانی همچون فردوسی سابقه داشته‌است.[۱۸]محمدعلی اسلامی ندوشن، منتقد و پژوهشگر ایرانی در مورد مضامین شعری خیام می‌گوید: «ویژگی اصلی اندیشه‌های خیام پرسشگری است. او همواره بر روی نقاط اصلی زندگی بشر دست گذاشته و هستهٔ اصلی و بنیادین رباعیاتش طرح همین پرسش‌هاست.»[۱۹][۲۰] او با آنکه زندگی خویش را وقف اندیشه و دانش‌ورزی کرده، سرانجام به این باور رسیده‌است که چیزی از راز زندگی نمی‌داند. آنانی هم که با نور دانش محفل اصحاب را منور ساخته‌اند، نتوانسته‌اند گامی ازین تنگنای تاریک بیرون نهند و محصول دانش و خرد آنان در گشودن راز هستی افسانه‌ای بیش نبوده‌است:[۲۱]آنان که محیط فضل و آداب شدند در جمع کمال شمع اصحاب شدندره زین شب تاریک نبردند بِرون گفتند فسانه‌ای و درخواب شدنددوری که در او آمدن و رفتنِ ماست او را نه بدایت نه نهایت پیداستکس می نزند دمی در این معنی راست کاین آمدن از کجا و رفتن به کجاستهرچند که رنگ و بوی زیباست مرا چون لاله رخ و چو سرو بالاست مرامعلوم نشد که در طربخانهٔ خاک نقاش ازل بهر چه آراست مرادرد زندگیبخشی از این رباعیات پیرامون درد و رنج‌های دنیا و مافی‌ها سروده شده‌اند.[۲۲]از آمدن و رفتن ما سودی کو وز تار وجود عمر ما پودی کودر چنبر چرخ جان چندین پاکان می‌سوزد و خاک می‌شود دودی کوافسوس که بی‌فایده فرسوده شدیم وز داس سپهر سرنگون سوده شدیمدردا و ندامتا که تا چشم زدیم نابوده به کام خویش نابوده شدیمتقدیرگراییاز محوری‌ترین مضامین در رباعیات خیام جبر است.[۲۳] عصری که خیام در آن می‌زیسته‌است دوران شکوفایی عقاید اشعری بوده‌است. اگرچه نمی‌توان که خیام را اشعری مسلک دانست، امّا از این نکته هم غافل نباید بود که جوّ حاکم فکری و پذیرش عمومی مردم در آن دوران، مقتضی مسئلهٔ جبر بوده‌است. به علاوه این که ظلم و ستم سیاسی، بی‌عدالتی اجتماعی و اتفاقات و حوادث طبیعی هم به پذیرش قضا و قدر کمک می‌نموده‌است. با این حال، خیام که مهم‌ترین مسئله‌اش مرگ بوده‌است و برای خود در برابر مرگ جز تسلیم و رضا چاره‌ای نمی‌یافته و نامرادی‌ها و ناجوانمردی‌های روزگار و مردم آن را با تمام وجود احساس می‌کرده، چگونه می‌توانسته‌است از آزادی به مفهوم کلامی، سیاسی یا اجتماعی آن سخن بگوید؟[۲۴]ای آنکه نتیجهٔ چهار و هفتی وز هفت و چهار دائم اندر تفتیمی خور که هزار باره بیشت گفتم باز آمدنت نیست چو رفتی؛ رفتیبر لوح نشان بودنی‌ها بوده‌است پیوسته قلم ز نیک و بد فرسوده‌استدر روز ازل هر آنچه بایست بداد غم خوردن و کوشیدن ما بیهوده‌استگردش دوراندر زبان فارسی، خیام از نامدارترین سرایندگان اشعار با مضمون بی‌اعتباری دنیا است و ناپایداری و زوال آدمی از مهم‌ترین موضوعات تفکر وی به‌شمار می‌رود.[۲۵] خیام این پندار را که گردش چرخ فلک اساس ذلت یا سعادت انسان است را رد می‌کند و بر این باور است که حواله کردن غم و شادی انسان به تقدیر امری اشتباه است، زیرا اساس وجود چرخ درمانده تر از ماست. او به نامتناهی بودن کائنات سخت باورمند است و معتقد است ماهیت حیات آن قدر، بغرنج است که در چهار چوب تصور انسان نمی‌گنجد و عقل از ادراک آن ناتوان است.[۲۶]افسوس که نامهٔ جوانی طی شد وان تازه بهار زندگانی دی شدحالی که ورا نام جوانی گفتند معلوم نشد که او کی آمد کی شدجامی است که عقل آفرین می زندش صد بوسه ز مهر بر جبین می زندشاین کوزه‌گر دهر چنین جام لطیف می‌سازد و باز بر زمین می زندشنفی جاودانگی و بقای انسان پس از مرگدر کل اشاره به این مضمون است که بعد از مرگ، ذرات بدن پوسیده و پراکنده شده و مجدداً به شکل‌هایی نو در جهان مادی ظهور می‌یابند.[۲۷]هر ذره که بر روی زمینی بوده‌است خورشید رخی زهره جبینی بوده‌استگرد از رخ آستین به آزرم فشان کان هم رخ خوب نازینی بوده‌استابر آمد و زار بر سر سبزه گریست بی بادهٔ گلرنگ نمی‌شاید زیستاین سبزه که امروز تماشاگه ماست تا سبزهٔ خاک ما تماشاگه کیستطراحی ادموند جوزف سالیوان برای یازدهمین رباعی از اولین نسخه فیتز جرالد[یادداشت ۲]هر چه بادابادبخشی عمده‌ای از این رباعیات را دعوت انسان‌ها به بی‌اعتنایی در برابر مسائل و لذت بردن از زندگی تشکیل می‌دهد. توجّه بیش از حد خیام به می و می‌گساری و اغتنام فرصت سبب شده‌است تا از او چهره‌ای لاابالی، دائم‌الخمر و لذّت‌پرست در اذهان نقش بندد؛ درحالی‌که حقیقت چیز دیگری است. می‌در ادب فارسی به‌ویژه در شعر شعرای برجسته معانی استعاری و مجازی دارد و در غالب آثار پیشینیان مقصود از شراب نیست، بلکه مفهومی انتزاعی است که برای زیباسازی زبان شعر برگزیده شده و می‌شود.[۲۸]فروغی در مقدمهٔ رباعیات خیام می‌نویسد: «در شعر، غالباً می و معشوق به نحو مجاز و استعاره گفته می‌شود و از این بیان، مقصود آن تأویلات خنک نیست که مثلاً در شعر حافظ، می دو ساله را به قرآن و محبوب چهارده ساله را به پیغمبر تأویل می‌کنند؛ و لیکن شک نیست که در زبان شعر غالباً شراب به معنی فراغ خاطر و خوشی یا انصراف یا توجه به دقایق و مانند آن است.»[۲۹]علی دشتی نیز در ضمن تحقیقات خود می‌نویسد: «نسبت دادن رباعی‌هایی به وی که مبانی آن صرفاً تجاهر به فسق است یا بر تحقیر مبانی شرعی قرار دارد، اشتباه محض است.»[۳۰]صادق هدایت هم احتمال داده‌است که آنچه خیام در مدح شراب گفته تا اندازه‌ای مبالغه‌آمیز به نظر می‌آید؛ شاید مقصود او تمسخر اهل مذهب بوده‌است.[۳۱]می خوردن و شاد بودن آیین منست فارغ بودن از کفر و دین، دین منستگفتم به عروس دهر کابین تو چیست گفتا دل خرم تو کابین منستمن بی می ناب زیستن نتوانم بی باده کشید بار تن نتوانممن بندهٔ آن دمم که ساقی گوید یک جام دگر بگیر و من نتوانمطراحی ادموند جوزف سالیوان برای دوازدهمین رباعی از اولین نسخه فیتزجرالد[یادداشت ۳]هیچ است.بخشی از رباعیات که خیام می‌کوشد در آن‌ها مسئلهٔ پوچی و بی‌هدفی را از دیدگاه خود مطرح سازد.[۳۲]ای بی خبران شکل مجسم هیچ است وین طارم نه سپهر ارقم هیچ استخوش باش که در نشیمن کون و فساد وابسته یک دمیم و آن هم هیچ استبنگر ز جهان چه طرف بربستم هیچ وز حاصل عمر چیست در دستم هیچشمع طربم ولی چو بنشستم هیچ من جام جمم ولی چو بشکستم هیچدم را دریابیمتقریباً یک سوم از رباعیات خیام به موضوع اغتنام وقت از طریق عیش و شادی پرداخته‌اند. اگرچه این طرز تفکر خاص خیام نیست و از مبانی فکری ایران پیش از اسلام به‌شمار می‌رود، ولی نباید این نکته را نادیده گرفت که بهترین نمونهٔ اشعاری که چنین تفکری پشتوانه سرایش آن‌هاست، اشعار خیام است. عبدالحسین زرین‌کوب، ادیب و مورخ ایرانی می‌گوید: «درست است که بسیاری از عقاید و بسیاری از سرگرمی‌های ما خلاف عقل و دور از منطق است اما باز دل حکم می‌کند که با این اوهام، خوش بودن لذت دارد و همین لذت‌است که پاداش رنج‌های زندگی است و اگر زندگی به کلی فاقد لذت می‌بود مثل گور، سرد و خاموش بود و به رنجِ زیستن نمی‌ارزید.»[۳۳][۳۴]ای دوست بیا تا غم فردا نخوریم این یکدم عمر را غنیمت شمریمفردا که ازین دیر کهن درگذریم باهفت هزارسالگان سر بسریممی نوش که عمر جاودانی اینست خود حاصلت از دور جوانی اینستهنگام گل و مل است و یاران سرمست خوش باش دمی که زندگانی اینستتأثیرگذاری بر ادبیاتبهاءالدین خرمشاهی در خصوص تأثیر خیام بر شعرای پس از خود می‌گوید: «شبلی نومانی پژوهشگر پاکستانی بر این باور است که حافظ شارح خیام بوده‌است. او میراث‌بر خیام و بهترین شاعر اندیشه‌های اوست اما با این تفاوت که فرجام‌شناسی حافظ بسیار مستحکم‌تر از خیام است. خیام خداشناس بزرگی بود اما حافظ ایمان مستحکم‌تری به حقیقت و طریقت و شریعت نسبت به خیام داشته‌است. خیام یک روح نومید دارد اما موحد است و قائل به وجود خداوند. خیام هم از تکفیر علمای زمان می‌ترسد و هم از حاکمان وقت که با علما هم‌سو شوند و آسایش او را بگیرند. از این جهت است که بسیار دوپهلو صحبت کرده‌است. از دیگر شعرایی که تأثیر بسیار از خیام پذیرفت، عارف و شاعر بزرگ فریدالدین عطار نیشابوری است که در مختارنامه تأثیرپذیری از خیام را هویدا کرده‌است.»[۳۵]صادق هدایت نیز بر این باور است که حافظ از تشبیهات خیام بسیار استفاده کرده‌است، تا حدی که از متفکرترین و بهترین پیروان خیام به‌شمار می‌آید. هر چند که به نظر او افکار حافظ به فلسفهٔ خیام نمی‌رسد، اما بنا به نظر صادق هدایت، حافظ این نقص را با الهامات شاعرانه و تشبیهات رفع کرده‌است و برای نمونه به‌قدری شراب را زیر تشبیهات پوشانده که تعبیر صوفیانه از آن می‌شود. اما خیام این پرده‌پوشی را ندارد.[۳۶] برای نمونه حافظ دربارهٔ بهشت با ترس سخن می‌گوید:باغ فردوس لطیف است و لیکن زینهار تو غنیمت شمر این سایهٔ بید و لب کشتاما خیام بدون پرده‌پوشی می‌گوید:گویند بهشت و حور عین خواهد بود آنجا می‌ناب و انگبین خواهد بودگر ما مِی و معشوقه گزیدیم چه باک؟ چون عاقبت کار چنین خواهد بودموریس بوشور از کسانی‌است که کاملاً تحت تأثیر افکار خیام درآمده و نمایشنامهٔ رؤیای خیام هماهنگی فکری او را با شاعر ایرانی به خوبی نشان می‌دهد. همچنین ارمان رنو و آندره ژید هم از او مایه گرفته‌اند.[۳۷] کریستووام دو کامارگو شاعر اسپانیایی زبان نیز افکار خیام را در قالب شعر نو ریخت و متن اسپانیایی آن‌ها را در سراسر آمریکای لاتین و متن فرانسوی را در اروپا رواج داد.[۳۸] کسان دیگری که از خیام الهام گرفته‌اند یا به تمجید او پرداختند عبارتند از:آندره ژید، ژان لاهور، شارل گرولو، مارک ژان برنارد و شاپلن.[۳۹]نسخه‌هااز آن‌جا که هیچ دیوان تنظیم‌شده‌ای توسط خود خیام یا دیگران در زمان کوتاهی پس از مرگ وی به دست نیامده‌است، در مورد تعداد این رباعی‌ها و نیز حقیقی یا جعلی بودن بعضی از آن‌ها اختلاف نظر وجود دارد. از این‌رو بسیاری از پژوهشگران اروپایی و ایرانی به فکر تمییز و تشخیص اشعار قطعی و مسلم وی افتاده‌اند که حاصل آن نسخه‌های متعدد و متفاوتی از رباعیات خیام است.[۴۰][۴۱]نسخه‌های اروپاییآرتور کریستنسن اولین کسی بود که به فکر تعیین رباعیات اصیل و حذف رباعیات جعلی از مجموعهٔ اشعار منسوب به خیام افتاده‌است. او روش‌های متفاوتی برای تشخیص ترانه‌های حقیقی در نظر گرفت که یکی از این روش‌ها تفکیک اشعاری بود که دارای نام خیام بودند. اما خود او نیز پس از مدتی به این روش شک کرد، چراکه از مضمون بعضی از آن‌ها برمی‌آمد که شاعر دیگری آن را دربارهٔ خیام گفته باشد. علاوه بر آن تعداد این‌گونه رباعیات از ده یا دوازده رباعی تجاوز نمی‌کرد.[۴۲]پس از کریستنسن، والنتین ژوکوفسکی نیز نسخه‌ای از رباعیات خیام را با عنوان عمر خیام و رباعیات سرگردان تهیه کرد که در آن برای تشخیص رباعیات حقیقی خیام از روش دیگری استفاده شده‌است. او ۸۲ ترانه‌ای را که غیر از خیام به شاعران دیگری هم نسبت داده‌اند حذف کرد. این طریقهٔ ژوکوفسکی بین اندیشمندان طرفدارانی پیدا کرد و برخی از محققان روش وی را مناسب دانستند. پس از او کریستنسن و ادوارد دنیسن راس نیز این فرضیه را دنبال کردند و اشعار حذف شده را به ۱۰۱ رباعی رساندند.[۴۳]اما فردریش روزن روش ژوکوفسکی و پیروانش را مناسب ندانست و بر رد این نظریه چنین استدلال کرد: «ما نمی‌توانیم فقط به پیدا شدن یک رباعی در دیوانی بدون ملاحظهٔ معنی آن، رباعی را به صاحب آن دیوان نسبت دهیم، زیرا علاوه بر این‌که اشعار گویندگان دیگر داخل گفته‌های خیام شده، ممکن است از رباعیات خیام هم به دیوان سایر شعرا راه یافته باشد.»[۴۴]خود روزن تشخیص رباعیات اصلی خیام را از روی مفاهیم فلسفی ممکن می‌دانست و در نسخهٔ رباعیات خیام خودش، پس از معرفی ۲۳ رباعی و ۵ قطعه شعر عربی چنین اظهار نظر می‌کند: «رباعیات و اشعاری که از عالم تفکرات اشعار یادشده دور هستند ابداً به خیام مربوط نیستند و باید آن‌ها را جزء اضافات محسوب داشت و اشعاری که به‌عکس دارای این افکار هستند، ممکن است از آثار او باشند.»[۴۵]نسخه‌های ایرانیصفحه‌ای از نسخه خطی ویلیام موریس با تذهیب اثر ادوارد جونز، ۱۸۷۰ میلادیظاهراً نخستین فردی که در ایران به فکر تعیین و تفکیک رباعیات اصیل خیام افتاد غلامرضا رشید یاسمی بود. او در نسخهٔ خود که در سال ۱۳۰۳ منتشر کرد، از بین ۳۴۰ رباعی منتسب به خیام، ۲۴۰ رباعی را قابل قبول دانست.[۴۶] پس از آن صادق هدایت نیز در سال ۱۳۱۳ نسخه‌ای از رباعیات خیام را منتشر کرد. نسخهٔ هدایت با عنوان ترانه‌های خیام شامل ۱۱۹ رباعی بود. سپس در سال ۱۳۲۰ محمدعلی فروغی با استفاده از منابع قدیمی، جُنگ‌ها و سفینه‌های کتابخانه‌های ایران و ترکیه، نسخه‌ای از رباعیات خیام را که شامل ۱۷۸ رباعی منسوب به خیام بود تهیه کرد. در سال ۱۳۳۶ احمد شاملو هم نسخه‌ای از رباعیات خیام را که دارای ۱۲۵ رباعی است در کتابی به نام ترانه‌ها ارائه کرد. علی دشتی نیز در سال ۱۳۴۴ در کتابی با عنوان دمی با خیام ۸۱ رباعی را رباعیات حقیقی خیام می‌داند و ۲۰ رباعی دیگر را خیامانه می‌خواند. در سال ۱۳۸۵ نیز کتاب دایرهٔ سپهر شامل متن کامل رباعیات خیام به تصحیح جاوید مقدس صدقیانی به چاپ رسید.[۴۷]اصالت رباعیاتتنها سند مهم موجود از رباعیات اصلی خیام، عبارتست از رباعیات سیزده گانهٔ مونس الاحرار که در سال ۷۴۱ قمری نوشته شده‌است و در خاتمهٔ کتاب رباعیات روزن استنساخ و در برلین چاپ شده‌است. رباعیات مزبور علاوه بر قدمت تاریخی، با روح و فلسفه و طرز نگارش خیام، درست جور می‌آیند. پس در اصالت این سیزده رباعی و دو رباعی نقل شده در مرصادالعباد[۴۸] که یکی از آن‌ها در هر دو تکرار شده، شکی باقی نمی‌ماند و ضمناً معلوم می‌شود که گویندهٔ آن‌ها یک فلسفهٔ مستقل و طرز فکر و اسلوب معین داشته و نشان می‌دهد که ما با فیلسوفی مادی و طبیعی سر و کار داریم. از این رو، با کمال اطمینان می‌توانیم این رباعیات چهارده‌گانه را از خود شاعر بدانیم و آن‌ها را کلید و محکِ شناسایی رباعیات دیگر خیام قرار بدهیم. در این صورت، هر رباعی که یک کلمه یا کنایهٔ مشکوک و صوفی مشرب داشت، نسبتِ آن به خیام جایز نیست.[۴۹] کاووس حسن‌لی شاعر و پژوهشگر ایرانی دربارهٔ بینش شعر خیام معتقد است: رباعیات خیام به دلیل نوع نگاه و بینشی که بر آن حاکم است، پرسش‌ها و تردیدهای زیادی را برانگیخته است و تقریباً همهٔ خیام‌پژوهان بر این باورند که بسیاری از رباعیات منسوب به خیام جعلی است و افراد با سلیقه‌های گوناگون رباعیاتی را سروده و آن‌ها را به خیام نسبت داده‌اند، به گونه‌ای که هر چه جلوتر می‌آییم، تعداد رباعیات خیام بیش‌تر و بیش‌تر می‌شود. تعدد و تنوع رباعیات و تناقض میان آن‌ها از یک‌سو و آثار فلسفی و کلامی خیام و به کار رفتن واژه‌هایی چون امام، حکیم و حجة الحق برای خیام از سوی دیگر باعث شده برخی به این پندار روی آورند که ممکن نیست کسی که کتاب‌هایی مانند کون و تکلیف و رسائلی دربارهٔ وجود و خلقت نوشته باشد، رباعیاتی بسراید که از آن بوی شرک و کفر به مشام برسد.[۵۰]رباعیات در متون کهندر سال ۱۱۶۱ میلادی یعنی فقط سی سال پس از مرگ خیام، کتابی به نام سند باد، بدون کمترین اشاره‌ای به نام خیام، پنج رباعی را از او یادآور می‌شود. در سال ۱۲۳۳ میلادی نیز نجم‌الدین رازی، از عرفای بنام تصوف در کتاب خود مرصاد العباد برای تحقیر خیام در میان صوفیان، دو رباعی را از او یادآور می‌شود و اینجاست که باید گفت: «عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد.»[۵۱] جوینی مورخ در کتاب خود که آن را در سال ۱۲۶۰ میلادی نوشته و دربارهٔ حملهٔ مغول به ایران است، یکی از رباعیات خیام را در مورد کشتار ناجوانمردانهٔ مردم مرو بیانگر می‌شود. در سال ۱۳۳۰ تاریخ‌نگار نام آشنا حمدالله مستوفی در کتاب تاریخ گزیده‌اش یک رباعی خیام را به یادگار گذاشته‌است. در کتاب نزهت المجالس که تاریخ تألیف آن را ۱۳۳۱ میلادی دانسته‌اند، سی و یک رباعی از خیام دیده می‌شود.[۵۲]نخستین تصحیح معتبر رباعیات خیام به دست صادق هدایت انجام گرفت. وی از نوجوانی دلبستهٔ خیام بود و تدوینی از رباعیات خیام صورت داده بود. بعدها در ۱۳۱۳ خورشیدی آن را مفصل‌تر و علمی‌تر و با مقدمه‌ای طولانی با نام ترانه‌های خیام به چاپ رسانید. تصحیح معتبر بعدی به دست محمدعلی فروغی در سال ۱۳۲۰ خورشیدی به انجام رسید. لازم است ذکر شود که اروپاییان نظیر ژوکوفسکی، روزن و کریستنسن دست به تصحیح رباعیات زده بودند اما منتقدان بعدی شیوهٔ تصحیح و حاصل کار ایشان را چندان معتبر ندانسته‌اند.[۵۳]ترجمه‌هاترجمهٔ انگلیسیفیتز جرالددر میان مشهورترین ترجمهٔ رباعیات خیام که باعث شهرت عالمگیر او و اشعارش شد، ترجمهٔ شاعر بریتانیایی ادوارد فیتزجرالد در سال ۱۸۵۹ میلادی به زبان انگلیسی است؛ هرچند این ترجمه نیز خالی از ترانه‌های غیراصیل نیست و بسیار بعید به نظر می‌رسد که همهٔ این سروده‌ها متعلق به خیام باشد.[۵۴]‏[۵۵] به عقیدهٔ محققان ترجمهٔ فیتز جرالد جزو بهترین ترجمه‌های رباعیات خیام در جهان است، چرا که او با حفظ مضمون و ماهیت اندیشه‌ها و تخیلات ویژهٔ شاعر، آن را به شیوه‌ای آزاد در قالب وزن شعری انگلیسی درآورده‌است.[۵۶]ترجمهٔ فرانسویاندکی پس از آنکه فیتز جرالد، ویرایش نخست ترجمهٔ خود را از رباعیات منتشر ساخت، ژان باتیست نیکولا که سالیانی در ایران زیسته و مدت‌ها منشی سفارت فرانسه در تهران و سپس کنسول فرانسه در رشت بود، ۴۶۴ رباعی منسوب به خیام را به زبان فرانسه ترجمه و به سال ۱۸۶۷ میلادی منتشر کرد. نیکولا، خیام را شاعری صوفی‌مشرب می‌دانست و تعابیر و اصطلاحات موجود در رباعیات منسوب به او را مطابق اندیشهٔ عرفاً تفسیر می‌کرد. این ترجمه، از اولین و قدیمی‌ترین ترجمه‌های فرانسوی رباعیات خیام به‌شمار می‌رود.[۵۷]در کتاب مرجع «کتابشناسی ادبیات فارسی در زبان فرانسه» (۱۳۹۳)، علاوه بر نیکولا، نام ۷۰ مترجم فرانسوی و ایرانی دیگر نیز ذکر شده‌است که معروفترین آن‌ها به ترتیب تاریخ ترجمه عبارتند از: شارل گرولو (به فرانسوی: Charles Grollou)، فرنان هانری (به فرانسوی: Fernand Henry)، کلود آنه (به فرانسوی: Claude Anet) و میرزا محمد (ترجمه مشترک)، فرانتس توسن (۱۹۲۴)، ابوالقاسم اعتصام‌زاده (۱۹۳۱)، آرتور گی (به فرانسوی: Arthur Guy)، پیر پاسکال (به فرانسوی: Pierre Pascal)، محمدمهدی فولادوند (۱۹۵۹)، ژاک گوشرون (به فرانسوی: Jacques Gaucheron)، پیر سگرز (به فرانسوی: Pierre Seghers)، ونسان مونتی (به فرانسوی: Vincent Monteil)، فؤاد روحانی (۱۹۸۸)، حسن رضوانیان (۱۹۹۲)، ماکسیم فری فرزانه (به فرانسوی: Maxime Féri Farzaneh)، ژیلبر لازار (۱۹۹۷)، پرویز ابوالقاسمی (۲۰۰۱) و عمر علیشاه (۲۰۰۵).[۵۸]ترجمهٔ عربیاحمد حافظ عوض اولین کسی بود که در سال ۱۹۰۱، نُه رباعی از رباعیات خیام را از زبان انگلیسی به عربی ترجمه نمود. او آن‌ها را در مقاله‌ای با عنوان شعراء الفرس عمر الخیام، در شمارهٔ هفتم المجله المصریه منتشر نمود. عیسی اسکندر معلوف نیز در سال ۱۹۰۴ میلادی ۶ رباعی را از انگلیسی به شعر عربی تبدیل نمود، اگرچه او آن‌ها را در سال ۱۹۱۰ میلادی در مقاله‌ای تحت عنوان عمر الخیام ما عرفه العرب عنه، در مجله الهلال سال ۱۸، جلد ۶، آذار ۱۹۱۰، منتشر ساخته‌است. در واقع عیسی اسکندر معلوف همان ترجمه‌های نثری احمد حافظ عوض را به نظم عربی درآورده‌است. بعد از او ودیع البستانی، در سال ۱۹۱۲ آن‌ها را به نظم عربی درآورد و آن‌ها را به جای رباعی به سباعی (۷ مصراعی) تبدیل نمود. او در مقدمهٔ خود از خیام و اهمیت اندیشه‌های فلسفی او سخن گفته‌است.[۵۹]ترجمهٔ ازبکینخستین ترجمهٔ کامل رباعیات خیام به زبان ازبکی در یکی از اوزان هجایی که عموماً اشعار فولکلوری ترکی قبل از اسلام و بعد از اسلام در آن سروده می‌شد، متعلق به شا اسلام شا محمدوف است. او نخست ترجمهٔ ۲۰۰ رباعی خیام را در سال ۱۹۵۷ میلادی منتشر کرد و بعداً به تعداد آن‌ها افزود و تا سال ۱۹۹۳ که دوازدهمین نشر این رباعیات است، شمار آن‌ها به ۴۵۰ رباعی رسید.[۶۰]دیگر زبان‌هارباعیات خیام تاکنون به صورت کلی ۳۲ بار به زبان انگلیسی، ۱۶ بار به فرانسوی، ۱۲ بار به آلمانی، ۱۱ بار به اردو، ۸ بار به عربی، ۵ بار به ایتالیایی، ۴ بار به ترکی و روسی، ۲ بار به دانمارکی، سوئدی،[۶۱] نروژی،[۶۲]اسپانیایی،[۶۳]پرتغالی،[۶۴] لاتین، چینی، هندی، ارمنی،[۶۵] ژاپنی،[۶۶] یونانی،[۶۷] چک،[۶۸] اسپرانتو، هلندی، مجاری، گالیک، گجراتی، پرونسی،[۶۹] صربی،[۷۰] کاتالان،[۷۱] لزگی[۷۲] و کردی[۷۳] ترجمه شده‌است.Rubáiyát of Omar Khayyám is the title that Edward FitzGerald gave to his 1859 translation from Persian to English of a selection of quatrains (rubāʿiyāt) attributed to Omar Khayyam (1048–1131), dubbed "the Astronomer-Poet of Persia".Although commercially unsuccessful at first, FitzGerald's work was popularised from 1861 onward by Whitley Stokes, and the work came to be greatly admired by the Pre-Raphaelites in England. FitzGerald had a third edition printed in 1872, which increased interest in the work in the United States. By the 1880s, the book was extremely popular throughout the English-speaking world, to the extent that numerous "Omar Khayyam clubs" were formed and there was a "fin de siècle cult of the Rubaiyat".[1]FitzGerald's work has been published in several hundred editions and has inspired similar translation efforts in English, Hindi and in many other languages.Contents1 Sources2 Skepticism vs. Sufism debate3 Editions4 Character of translation5 Other translations5.1 English5.2 German5.3 French5.4 Russian5.5 Other languages6 Influence6.1 Literature6.2 Cinema6.3 Music6.4 Television6.5 Other media6.6 Other6.7 Anniversary events7 See also8 References9 Further reading10 External linksSourcesFurther information: Omar Khayyam § PoetryCalligraphic manuscript page with three of FitzGerald's Rubaiyat written by William Morris, illustration by Edward Burne-Jones (1870s).Illustration by Adelaide Hanscom (c. 1910).The authenticity of the poetry attributed to Omar Khayyam is highly uncertain. Khayyam was famous during his lifetime not as a poet but as an astronomer and mathematician. The earliest reference to his having written poetry is found in his biography by al-Isfahani, written 43 years after his death. This view is reinforced by other medieval historians such as Shahrazuri (1201) and Al-Qifti (1255). Parts of the Rubaiyat appear as incidental quotations from Omar in early works of biography and in anthologies. These include works of Razi (ca. 1160–1210), Daya (1230), Juvayni (ca. 1226–1283), and Jajarmi (1340).[2]: 92 [3]: 434 Also, five quatrains assigned to Khayyam in somewhat later sources appear in Zahiri Samarqandi's Sindbad-Nameh (before 1160) without attribution.[4]: 34The number of quatrains attributed to him in more recent collections varies from about 1,200 (according to Saeed Nafisi) to more than 2,000. Skeptical scholars point out that the entire tradition may be pseudepigraphic.[4]: 11 The extant manuscripts containing collections attributed to Omar are dated much too late to enable a reconstruction of a body of authentic verses.In the 1930s, Iranian scholars, notably Mohammad-Ali Foroughi, attempted to reconstruct a core of authentic verses from scattered quotes by authors of the 13th and 14th centuries, ignoring the younger manuscript tradition. After World War II, reconstruction efforts were significantly delayed by two clever forgeries. De Blois (2004) is pessimistic, suggesting that contemporary scholarship has not advanced beyond the situation of the 1930s, when Hans Heinrich Schaeder commented that the name of Omar Khayyam "is to be struck out from the history of Persian literature".[5]A feature of the more recent collections is the lack of linguistic homogeneity and continuity of ideas. Sadegh Hedayat commented that "if a man had lived for a hundred years and had changed his religion, philosophy, and beliefs twice a day, he could scarcely have given expression to such a range of ideas".[4]: 34 Hedayat's final verdict was that 14 quatrains could be attributed to Khayyam with certainty.[6] Various tests have been employed to reduce the quatrains attributable to Omar to about 100.[3]: 434 Arthur Christensen states that "of more than 1,200 ruba'is known to be ascribed to Omar, only 121 could be regarded as reasonably authentic".[7]: 663 Foroughi accepts 178 quatrains as authentic, while Ali Dashti accepts 36 of them.[3]: 96FitzGerald's source was transcripts sent to him in 1856–57, by his friend and teacher Edward B. Cowell, of two manuscripts, a Bodleian manuscript with 158 quatrains[8] and a "Calcutta manuscript".FitzGerald completed his first draft in 1857 and sent it to Fraser's Magazine in January 1858. He made a revised draft in January 1859, of which he privately printed 250 copies. This first edition became extremely sought after by the 1890s, when "more than two million copies ha[d] been sold in two hundred editions".[9]Skepticism vs. Sufism debateThe extreme popularity of FitzGerald's work led to a prolonged debate on the correct interpretation of the philosophy behind the poems. FitzGerald emphasized the religious skepticism he found in Omar Khayyam.[10] In his preface to the Rubáiyát, he describes Omar's philosophy as Epicurean and claims that Omar was "hated and dreaded by the Sufis, whose practice he ridiculed and whose faith amounts to little more than his own when stripped of the Mysticism and formal recognition of Islamism under which Omar would not hide".[11] Richard Nelson Frye also emphasizes that Khayyam was despised by a number of prominent contemporary Sufis. These include figures such as Shams Tabrizi, Najm al-Din Daya, Al-Ghazali, and Attar, who "viewed Khayyam not as a fellow-mystic, but a free-thinking scientist".[7]: 663–664 The skeptic interpretation is supported by the medieval historian Al-Qifti (ca. 1172–1248), who in his The History of Learned Men reports that Omar's poems were only outwardly in the Sufi style but were written with an anti-religious agenda. He also mentions that Khayyam was indicted for impiety and went on a pilgrimage to avoid punishment.[12]Critics of FitzGerald, on the other hand, have accused the translator of misrepresenting the mysticism of Sufi poetry by an overly literal interpretation. Thus, the view of Omar Khayyam as a Sufi was defended by Bjerregaard (1915).[13] Dougan (1991) likewise says that attributing hedonism to Omar is due to the failings of FitzGerald's translation, arguing that the poetry is to be understood as "deeply esoteric".[14] Idries Shah (1999) similarly says that FitzGerald misunderstood Omar's poetry.[15]The Sufi interpretation is the view of a minority of scholars.[16] Henry Beveridge states that "the Sufis have unaccountably pressed this writer [Khayyam] into their service; they explain away some of his blasphemies by forced interpretations, and others they represent as innocent freedoms and reproaches".[17] Aminrazavi (2007) states that "Sufi interpretation of Khayyam is possible only by reading into his Rubaiyat extensively and by stretching the content to fit the classical Sufi doctrine".[2]: 128FitzGerald's "skepticist" reading of the poetry is still defended by modern scholars. Sadegh Hedayat (The Blind Owl, 1936) was the most notable modern proponent of Khayyam's philosophy as agnostic skepticism. In his introductory essay to his second edition of the Quatrains of the Philosopher Omar Khayyam (1922), Hedayat states that "while Khayyam believes in the transmutation and transformation of the human body, he does not believe in a separate soul; if we are lucky, our bodily particles would be used in the making of a jug of wine".[18] He concludes that "religion has proved incapable of surmounting his inherent fears; thus Khayyam finds himself alone and insecure in a universe about which his knowledge is nil". In his later work (Khayyam's Quatrains, 1935), Hedayat further maintains that Khayyam's usage of Sufic terminology such as "wine" is literal, and that "Khayyam took refuge in wine to ward off bitterness and to blunt the cutting edge of his thoughts."[6]EditionsIllustration by Edmund Joseph Sullivan for Quatrain 11 of FitzGerald's First Version.Illustration by Edmund Joseph Sullivan for Quatrain 12 of FitzGerald's First Version.Illustration by Edmund Joseph Sullivan for Quatrain 51 of FitzGerald's First Version.FitzGerald's text was published in five editions, with substantial revisions:1st edition – 1859 [75 quatrains]2nd edition – 1868 [110 quatrains]3rd edition – 1872 [101 quatrains]1878, "first American edition", reprint of the 3rd ed.4th edition – 1879 [101 quatrains]5th edition – 1889 [101 quatrains]Of the five editions published, four were published under the authorial control of FitzGerald. The fifth edition, which contained only minor changes from the fourth, was edited posthumously on the basis of manuscript revisions FitzGerald had left.Numerous later editions were published after 1889, notably an edition with illustrations by Willy Pogany first published in 1909 (George G. Harrap, London). It was issued in numerous revised editions. This edition combined FitzGerald's texts of the 1st and 4th editions and was subtitled "The First and Fourth Renderings in English Verse".A bibliography of editions compiled in 1929 listed more than 300 separate editions.[19] Many more have been published since.[20]Notable editions of the late 19th and early 20th centuries include: Houghton, Mifflin & Co. (1887, 1888, 1894); Doxey, At the Sign of the Lark (1898, 1900), illustrations by Florence Lundborg; The Macmillan Company (1899); Methuen (1900) with a commentary by H.M. Batson, and a biographical introduction by E.D. Ross; Little, Brown, and Company (1900), with the versions of E.H. Whinfield and Justin Huntly McCart; Bell (1901); Routledge (1904); Foulis (1905, 1909); Essex House Press (1905); Dodge Publishing Company (1905); Duckworth & Co. (1908); Hodder and Stoughton (1909), illustrations by Edmund Dulac; Tauchnitz (1910); East Anglian Daily Times (1909), Centenary celebrations souvenir; Warner (1913); The Roycrofters (1913); Hodder & Stoughton (1913), illustrations by René Bull; Dodge Publishing Company (1914), illustrations by Adelaide Hanscom. Sully and Kleinteich (1920).Critical editions have been published by Decker (1997)[21] and by Arberry (2016).[22]Character of translationFitzGerald's translation is rhyming and metrical, and rather free. Many of the verses are paraphrased, and some of them cannot be confidently traced to his source material at all.[23] Michael Kearney claimed that FitzGerald described his work as "transmogrification".[24] To a large extent, the Rubaiyat can be considered original poetry by FitzGerald loosely based on Omar's quatrains rather than a "translation" in the narrow sense.FitzGerald was open about the liberties he had taken with his source material:My translation will interest you from its form, and also in many respects in its detail: very un-literal as it is. Many quatrains are mashed together: and something lost, I doubt, of Omar's simplicity, which is so much a virtue in him. (letter to E. B. Cowell, 9/3/58)I suppose very few people have ever taken such Pains in Translation as I have: though certainly not to be literal. But at all Costs, a Thing must live: with a transfusion of one's own worse Life if one can't retain the Originals better. Better a live Sparrow than a stuffed Eagle. (letter to E. B. Cowell, 4/27/59)For comparison, here are two versions of the same quatrain by FitzGerald, from the 1859 and 1889 editions:Quatrain XI (1859)Herewith a Loaf of Bread beneath the Bough,A Flask of Wine, a Book of Verse—and ThouBeside me singing in the Wilderness—And Wilderness is Paradise enow.Quatrain XII (1889)[25]A Book of Verses underneath the Bough,A Jug of Wine, a Loaf of Bread—and ThouBeside me singing in the Wilderness—Oh, Wilderness were Paradise enow!This quatrain has a close correspondence in two of the quatrains in the Bodleian Library ms., numbers 149 and 155. In the literal prose translation of Edward Heron-Allen (1898):[26]No. 149I desire a little ruby wine and a book of verses,Just enough to keep me alive, and half a loaf is needful;And then, that I and thou should sit in a desolate placeIs better than the kingdom of a sultan.No. 155If a loaf of wheaten-bread be forthcoming,a gourd of wine, and a thigh-bone of mutton, and then,if thou and I be sitting in the wilderness, —that would be a joy to which no sultan can set bounds.Other translationsThis section may require cleanup to meet Wikipedia's quality standards. The specific problem is: should become more systematic, perhaps in table form, with fewer random quotations. Please help improve this section if you can. (September 2017) (Learn how and when to remove this template message)EnglishMultilingual edition, published in 1955 by Tahrir Iran Co./Kashani Bros.Two English editions by Edward Henry Whinfield (1836–1922) consisted of 253 quatrains in 1882 and 500 in 1883. This translation was fully revised and some cases fully translated anew by Ali Salami and published by Mehrandish Books.Whinfield's translation is, if possible, even more free than FitzGerald's;[dubious – discuss] Quatrain 84 (equivalent of FitzGerald's quatrain XI in his 1st edition, as above) reads:In the sweet spring a grassy bank I soughtAnd thither wine and a fair Houri brought;And, though the people called me graceless dog,Gave not to Paradise another thought!John Leslie Garner published an English translation of 152 quatrains in 1888. His was also a free, rhyming translation. Quatrain I. 20 (equivalent of FitzGerald's quatrain XI in his 1st edition, as above):Yes, Loved One, when the Laughing Spring is blowing,With Thee beside me and the Cup o’erflowing,I pass the day upon this Waving Meadow,And dream the while, no thought on Heaven bestowing.Justin Huntly McCarthy (1859–1936) (Member of Parliament for Newry) published prose translations of 466 quatrains in 1889.[27] Quatrain 177 (equivalent of FitzGerald's quatrain XI in his 1st edition, as above):In Spring time I love to sit in the meadow with a paramourperfect as a Houri and goodly jar of wine, and thoughI may be blamed for this, yet hold me lowerthan a dog if ever I dream of Paradise.Richard Le Gallienne (1866–1947) produced a verse translation, subtitled "a paraphrase from several literal translations", in 1897. In his introductory note to the reader, Le Gallienne cites McCarthy's "charming prose" as the chief influence on his version. Some example quatrains follow:Look not above, there is no answer there;Pray not, for no one listens to your prayer;Near is as near to God as any Far,And Here is just the same deceit as There.(#78, on p. 44)And do you think that unto such as you;A maggot-minded, starved, fanatic crew:God gave the secret, and denied it me?—Well, well, what matters it! Believe that, too.(#85, p. 47)"Did God set grapes a-growing, do you think,And at the same time make it sin to drink?Give thanks to Him who foreordained it thus—Surely He loves to hear the glasses clink!"(#91, p. 48)Edward Heron-Allen (1861–1943) published a prose translation in 1898. He also wrote an introduction to an edition of the translation by Frederick Rolfe (Baron Corvo) into English from Nicolas's French translation. Below is Quatrain 17 translated by E. H. into English:[28]This worn caravanserai which is called the worldIs the resting-place of the piebald horse of night and day;It is a pavilion which has been abandoned by a hundred Jamshyds;It is a palace that is the resting-place of a hundred Bahrams.The English novelist and orientalist Jessie Cadell (1844–1884) consulted various manuscripts of the Rubaiyat with the intention of producing an authoritative edition. Her translation of 150 quatrains was published posthumously in 1899.[29]A. J. Arberry in 1959 attempted a scholarly edition of Khayyam, based on thirteenth-century manuscripts. However, his manuscripts were subsequently exposed as twentieth-century forgeries.[30] While Arberry's work had been misguided, it was published in good faith.The 1967 translation of the Rubáiyat by Robert Graves and Omar Ali-Shah, however, created a scandal. The authors claimed it was based on a twelfth-century manuscript located in Afghanistan, where it was allegedly utilized as a Sufi teaching document. But the manuscript was never produced, and British experts in Persian literature were easily able to prove that the translation was in fact based on Edward Heron Allen's analysis of possible sources for FitzGerald's work.[30][2]: 155Quatrains 11 and 12 (the equivalent of FitzGerald's quatrain XI in his 1st edition, as above):Should our day's portion be one mancel loaf,A haunch of mutton and a gourd of wineSet for us two alone on the wide plain,No Sultan's bounty could evoke such joy.A gourd of red wine and a sheaf of poems —A bare subsistence, half a loaf, not more —Supplied us two alone in the free desert:What Sultan could we envy on his throne?John Charles Edward Bowen (1909–1989) was a British poet and translator of Persian poetry. He is best known for his translation of the Rubaiyat, titled A New Selection from the Rubaiyat of Omar Khayyam. Bowen is also credited as being one of the first scholars to question Robert Graves' and Omar Ali-Shah's translation of the Rubaiyat.[31]A modern version of 235 quatrains, claiming to be "as literal an English version of the Persian originals as readability and intelligibility permit", was published in 1979 by Peter Avery and John Heath-Stubbs. Their edition provides two versions of the thematic quatrain, the first (98) considered by the Persian writer Sadeq Hedayat to be a spurious attribution.[citation needed]98.I need a jug of wine and a book of poetry,Half a loaf for a bite to eat,Then you and I, seated in a deserted spot,Will have more wealth than a Sultan's realm.234.If chance supplied a loaf of white bread,Two casks of wine and a leg of mutton,In the corner of a garden with a tulip-cheeked girl,There'd be enjoyment no Sultan could outdo.In 1988, the Rubaiyat was translated by an Iranian for the first time.[32] Karim Emami's translation of the Rubaiyat was published under the title The Wine of Nishapour in Paris. The Wine of Nishapour is the collection of Khayyam's poetry by Shahrokh Golestan, including Golestan's pictures in front of each poem.[33] Example quatrain 160 (equivalent[dubious – discuss] to FitzGerald's quatrain XI in his first edition, as above):In spring if a houri-like sweetheartGives me a cup of wine on the edge of a green cornfield,Though to the vulgar this would be blasphemy,If I mentioned any other Paradise, I'd be worse than a dog.In 1991, Ahmad Saidi (1904–1994) produced an English translation of 165 quatrains grouped into 10 themes. Born and raised in Iran, Saidi went to the United States in 1931 and attended college there. He served as the head of the Persian Publication Desk at the U.S. Office of War Information during World War II, inaugurated the Voice of America in Iran, and prepared an English-Persian military dictionary for the Department of Defense. His quatrains include the original Persian verses for reference alongside his English translations. His focus was to faithfully convey, with less poetic license, Khayyam's original religious, mystical, and historic Persian themes, through the verses as well as his extensive annotations. Two example quatrains follow:Quatrain 16 (equivalent to FitzGerald's quatrain XII in his 5th edition, as above):Ah, would there were a loaf of bread as fare,A joint of lamb, a jug of vintage rare,And you and I in wilderness encamped—No Sultan's pleasure could with ours compare.Quatrain 75:The sphere upon which mortals come and go,Has no end nor beginning that we know;And none there is to tell us in plain truth:Whence do we come and whither do we go.Paramahansa Yogananda (1893–1952) published an English translation and other translations of 75 quatrains in 1996, with a glossary, spiritual interpretation and practical applications.[34]GermanAdolf Friedrich von Schack (1815–1894) published a German translation in 1878.Quatrain 151 (equivalent of FitzGerald's quatrain XI in his 1st edition, as above):Gönnt mir, mit dem Liebchen im GartenrundZu weilen bei süßem Rebengetränke,Und nennt mich schlimmer als einen Hund,Wenn ferner an's Paradies ich denke!Friedrich Martinus von Bodenstedt (1819–1892) published a German translation in 1881. The translation eventually consisted of 395 quatrains.Quatrain IX, 59 (equivalent of FitzGerald's quatrain XI in his 1st edition, as above):Im Frühling mag ich gern im Grüne weilenUnd Einsamkeit mit einer Freundin teilenUnd einem Kruge Wein. Mag man mich schelten:Ich lasse keinen andern Himmel gelten.FrenchThe first French translation, of 464 quatrains in prose, was made by J. B. Nicolas, chief interpreter at the French embassy in Persia in 1867.Prose stanza (equivalent of FitzGerald's quatrain XI in his 1st edition, as above):Au printemps j’aime à m’asseoir au bord d’une prairie, avec une idole semblable à une houri et une cruche de vin, s’il y en a, et bien que tout cela soit généralement blâmé, je veux être pire qu’un chien si jamais je songe au paradis.The best-known version in French is the free verse edition by Franz Toussaint (1879–1955) published in 1924. This translation consisting of 170 quatrains was done from the original Persian text, while most of the other French translations were themselves translations of FitzGerald's work. The Éditions d'art Henri Piazza published the book almost unchanged between 1924 and 1979. Toussaint's translation has served as the basis of subsequent translations into other languages, but Toussaint did not live to witness the influence his translation has had.Quatrain XXV (equivalent of FitzGerald's quatrain XI in his 1st edition, as above):Au printemps, je vais quelquefois m’asseoir à la lisière d’un champ fleuri. Lorsqu’une belle jeune fille m’apporte une coupe de vin, je ne pense guère à mon salut. Si j’avais cette préoccupation, je vaudrais moins qu’un chien.RussianMany Russian-language translations have been undertaken, reflecting the popularity of the Rubaiyat in Russia since the late 19th century and the increasingly popular tradition of using it for the purposes of bibliomancy. The earliest verse translation (by Vasily Velichko) was published in 1891. The version by Osip Rumer published in 1914 is a translation of FitzGerald's version. Rumer later published a version of 304 rubaiyat translated directly from Persian. A lot of poetic translations (some based on verbatim translations into prose by others) were also written by German Plisetsky, Konstantin Bal'mont, Cecilia Banu, I. I. Tkhorzhevsky (ru), L. Pen'kovsky, and others.Other languagesAfrikaans: Poet Cornelis Jacobus Langenhoven (1873–1932, author of "Die Stem van Suid-Afrika") produced the first translation in Afrikaans. Herman Charles Bosman wrote a translation into Afrikaans published in 1948.Albanian: Fan Noli produced a translation in 1927, the melody and poetics of which are highly regarded.Arabic: Ahmed Rami, a famous late Egyptian poet, translated the work into Arabic.[year needed] His translation was sung by Umm Kulthum.Armenian: Armenian poet Kevork Emin has translated several verses of the Rubaiyat.[year needed]Assyrian: (see Syriac below).Belarusian: 172 rubaiyat were translated by Ryhor Baradulin in 1989.Bengali: Kantichandra Ghosh, Muhammad Shahidullah (in 1942), Kazi Nazrul Islam (in 1958) and Shakti Chattopadhyay (in 1978) produced translations into Bengali. Hemendra Kumar Roy translated the Rubaiyat into Bengali.[year needed]Catalan: Ramon Vives Pastor published a verse translation (1907) from the Nicolas' French one and the Fitzgerald's; in 2010, two direct translations from the Persian were published: a rhythmic one by Àlex Queraltó, and the other by Ramon Gaja, in verse and maintaining the original rhyme.Chinese: Kerson Huang based a Chinese version on FitzGerald's version.[year needed]Cornish: In 1990, Jowann Richards produced a Cornish translation.Czech: First Czech translator is Josef Štýbr. At first he translated from English (from FitzGerald's "translations") (1922), after that from original language (1931). Translation from the original can be found on Czech wikisource (770 poems). Subsequent translators are mentioned here.Dutch: The poet J. H. Leopold (1865–1925) rendered a number of rubaiyat into Dutch.Estonian: Haljand Udam produced an Estonian translation.[year needed]Finnish: the first translations were made by Toivo Lyy in 1929. More recently Jaakko Hämeen-Anttila (1999 and 2008) and Kiamars Baghban with Leevi Lehto (2009) have translated Khayyam into Finnish.Galician: Xabier Correa Corredoira published a Galician translation in 2010.[35]Greek: Christos Marketis translated 120 rubaiyat into Greek in 1975.Hindi : Maithili Sharan Gupt and Harivanshrai Bachchan translated the book into Hindi in 1959.Hungarian: The earliest translation in Hungarian consisted of a few stanzas taken from the French version of Nicolas, by Béla Erődi in 1919–20. Lőrinc Szabó finalized his translation of the FitzGerald version in 1943.Icelandic: Magnús Ásgeirsson translated the Rubaiyat in 1935. There was an earlier translation by Einar Benediktsson in 1921. Jochum M. Eggertsson (Skuggi) published a translation in 1946. All translations are of FitzGerald's version.Irish: Tadhg Ó Donnchadha (Torna) translated the Rubaiyat from English into Irish in 1920.Italian: Francesco Gabrieli produced an Italian translation (Le Rubaiyyàt di Omar Khayyàm) in 1944. A. Zazzaretta produced a translation in 1960, and Alessandro Bausani produced another translation in 1965.Japanese: In 1910, Kakise Hikozo translated 110 poems from the 5th edition of FitzGerald's translation.[36] The first translation from Persian into the classical Japanese language was made by a linguist, Shigeru Araki, in 1920.[36] Among various other translations, Ogawa highly evaluates Ryo Mori's (ja:森亮), produced in 1931.[36] In Japan, until 1949, more than 10 poets and/or scholars made translations into Japanese.[36] The first complete translation from Persian into the modern Japanese language was made by Ryosaku Ogawa in 1949, which is still popular and has been published from Iwanami Shoten (it is now in the public domain and also freely available from Aozora Bunko).[37] Historically, the first attempt was six poems translated by Kambara Ariake in 1908.[36]Jèrriais: Fraînque Le Maistre produced a Jèrriais version (based on FitzGerald's 1st edition) during the German occupation of the Channel Islands (1940–1945).Kannada: D. V. Gundappa translated the work into Kannada as a collection of poems titled Umarana Osage in 1952.Kurdish: The Kurdish poet Hajar translated the Rubaiyat in his Chwar Parchakani Xayam.[year needed]Latvian: It was translated into Latvian by Andrejs Kurcijs in 1970.Malayalam: G. Sankara Kurup produced a translation into Malayalam (1932). Thirunalloor Karunakaran translated the Rubaiyat in 1989.Odia: Gopal Chandra Kanungo illustrated and translated the FitzGerald's book into Odia in 1954. Devdas Chhotray adapted Edward FitzGerald's work into Oriya and recorded it in musical form in 2011.Radha Mohan Gadanayak translated the Rubaiyat into Odia[year needed][38]Polish: Several collections of Rubaiyat have appeared, including ones by Professor Andrzej Gawroński (1933, 1969), regarded as the best.Romanian: In 2015 it was translated into Romanian for the first time by orientalist philologist Gheorghe Iorga.Sanskrit: Srimadajjada Adibhatla Narayana Das (1864–1945) translated the original Persian quatrains and Edward FitzGerald's English translations into Sanskrit and pure-Telugu. Pandit Narayana Das claimed his translation was more literal than that of FitzGerald. (See Ajjada Adibhatla Narayana Dasu.)Scots: Scottish poet Rab Wilson published a Scots version in 2004.Serbo-Croatian: The first translation of nine short poems into Serbo-Croatian was published in 1920, and was the work of Safvet beg Bašagić. In 1932, Jelena Skerlić Ćorović re-published these nine, alongside 75 more poems. In 1964, noted orientalist Fehim Bajraktarević published his translation of the Rubaiyat.[39]Slovene: The first translator into Slovene was Alojz Gradnik, his translation being published in 1955. It was translated again by Slovene translator and poet Bert Pribac in 2007 from the French Toussaint edition.[39]Sureth: The Assyrian author Eshaya Elisha Khinno translated the Rubaiyat into Sureth (Assyrian Neo-Aramaic) in 2012[40][41]Swahili: Robert Bin Shaaban produced a version in Swahili (dated 1948, published 1952).Swedish: Eric Hermelin translated the Rubaiyat into Swedish in 1928.Syriac: The Assyrian journalist and poet Naum Faiq translated the Rubaiyat into the Syriac.[year needed]Tagalog: The Filipino poet and linguist Ildefonso Santos published his Tagalog translation in 1953.Telugu: Duvvoori Ramireddy translated the Rubaiyat in 1935. Srimadajjada Adibhatla Narayana Das (1864–1945) translated the original Persian quatrains and Edward FitzGerald's English translations into Sanskrit and pure-Telugu.Thai. At least four versions exist in Thai. These translations were made from the text of FitzGerald. Their respective authors are HRH Prince Narathip Prapanpong, Rainan Aroonrungsee (pen name: Naan Gitirungsi), Pimarn Jamjarus (pen name: Kaen Sungkeet), and Suriyachat Chaimongkol.[citation needed]Welsh: Sir John Morris-Jones translated directly from Persian into Welsh in 1928. Thomas Ifor Rees produced a Welsh translation, published in Mexico City in 1939.Vietnamese: Hồ Thượng Tuy translated from English into Vietnamese (from FitzGerald's 1st edition) in 1990. Nguyễn Viết Thắng produced a Vietnamese translation of 487 rubaiyat, translated from English and Russian in 1995, published in Hanoi in 2003.InfluenceFitzGerald rendered Omar's name as "Omar the Tentmaker",[dubious – discuss] and this name resonated in English-speaking popular culture for a while. Thus, Nathan Haskell Dole published a novel called Omar, the Tentmaker: A Romance of Old Persia in 1898. Omar the Tentmaker of Naishapur is a historical novel by John Smith Clarke, published in 1910. "Omar the Tentmaker" is a 1914 play in an oriental setting by Richard Walton Tully, adapted as a silent film in 1922. US General Omar Bradley was given the nickname "Omar the Tent-Maker" in World War II,[42] and the name has been recorded as a slang expression for "penis".[43] FitzGerald's translations also reintroduced Khayyam to Iranians, "who had long ignored the Neishapouri poet".[44]LiteratureThis article contains a list of miscellaneous information. Please relocate any relevant information into other sections or articles. (September 2017)The title of Rex Stout's Nero Wolfe novel Some Buried Caesar comes from one of the Tentmaker's quatrains (FitzGerald's XVIII), for example.Eugene O'Neill's drama Ah, Wilderness! derives its title from the first quoted quatrain above.Agatha Christie used The Moving Finger as a story title, as did Stephen King. See also And Having Writ....Lan Wright used Dawn's Left Hand as the title of a science fiction story serialized in New Worlds Science Fiction (January–March 1963).The title of Allen Drury's science fiction novel The Throne of Saturn comes from a quatrain which appears as the book's epigraph.The title of Nevil Shute Norway's novel The Chequer Board is taken from Stanza LXIX, and that stanza appears as the book's epigraph.The titles of Mike Shupp's science fiction novels With Fate Conspire and Morning Of Creation, the first two books of the series The Destiny Makers, are taken from Stanzas LXXIII and LIII. These stanzas are quoted during the novels by the main character. The first quote in particular ties in with his mission as a time traveler trying to change past history to alter the outcome of a future war:Ah Love! could thou and I with Fate conspireTo grasp this sorry Scheme of Things entire,Would not we shatter it to bits - and thenRe-mould it nearer to the Heart's Desire!Equally noteworthy are these works likewise influenced:The satirist and short story writer Hector Hugh Munro took his pen name of 'Saki' from Edward FitzGerald's translation of the Rubaiyat.The American author O. Henry humorously referred to a book by "Homer KM" with the character "Ruby Ott" in his short story "The Handbook of Hymen.[45] " O. Henry also quoted a quatrain from the Rubaiyat of Omar Khayyam in "The Rubaiyat of a Scotch Highball".Oliver Herford released a parody of the Rubaiyat called "The Rubaiyat of a Persian Kitten" in 1904, which is notable for its charming illustrations of the kitten in question on his philosophical adventures.[46]The artist/illustrator Edmund Dulac produced some much-beloved illustrations[47] for the Rubaiyat, 1909.The play The Shadow of a Gunman (1923) by Seán O'Casey contains a reference to the Rubaiyat as the character Donal Davoren quotes "grasp this sorry scheme of things entire, and mould life nearer to the heart's desire".The Argentinian writer Jorge Luis Borges discusses The Rubaiyat and its history in an essay, "The Enigma of Edward FitzGerald" ("El enigma de Edward FitzGerald") in his book "Other Inquisitions" ("Otras Inquisiciones", 1952). He also references it in some of his poems, including "Rubaiyat" in "The Praise of the Shadow" ("Elogio de la Sombra", 1969), and "Chess" ("Ajedrez") in "The Maker" ("El Hacedor", 1960). Borges' father Jorge Guillermo Borges was the author of a Spanish translation of the FitzGerald version of The Rubaiyat.Science fiction author Paul Marlowe's story "Resurrection and Life" featured a character who could only communicate using lines from the Rubaiyat.Science fiction author Isaac Asimov quotes The Moving Finger in his time-travel novel The End of Eternity when a character discusses whether history could be changed.Charles Schultz wrote a strip in which Lucy reads the Jug of Wine passage, and Linus asks "No blanket?".Wendy Cope's poem "Strugnell's Rubiyat" is a close parody of the FitzGerald translation, relocated to modern day Tulse Hill.One of the title pages of Principia Discordia (1965), a co-author of which went by the pen-name Omar Khayyam Ravenhurst, features its own spin on the quatrain most quoted above:A jug of wine,A leg of lambAnd thou!Beside me,Whistling inthe darkness.[48]The Lebanese writer Amin Maalouf based his novel Samarkand (1988) on the life of Omar Khayyam, and the creation of the Rubaiyat. It details the Assassin sect as well, and includes a fictional telling of how the (non-existent) original manuscript came to be on the RMS Titanic.In the opening chapter of his book God is Not Great (2007), Christopher Hitchens quotes from Richard Le Gallienne's translation of Khayyam's famous quatrain:And do you think that unto such as youA maggot-minded, starved, fanatic crewGod gave the secret, and denied it me?Well, well—what matters it? Believe that, too!The title of Daphne du Maurier's memoir Myself when Young is a quote from quatrain 27 of FitzGerald's translation:Myself when young did eagerly frequentDoctor and Saint, and heard great ArgumentAbout it and about: but evermoreCame out by the same Door as in I went.Rudyard Kipling composed the satirical poem The Rupaiyat of Omar Kal'vin, following the form of the original but with the content being primarily a complaint against an increase in income tax.Working as a pornographic illustrator, The main character in Osamu Dazai's No Longer Human appends Rupaiyat verses to his illustrations.CinemaFilmmaker D.W. Griffith planned a film based on the poems as a follow-up to Intolerance in 1916. It was to star Miriam Cooper, but when she left the Griffith company the plans were dropped;[49] he would ultimately film Broken Blossoms instead.Text from the Rubaiyat appeared in intertitles of the lost film A Lover's Oath (1925)The lines "When Time lets slip a little perfect hour, O take it—for it will not come again." appear in the intertitles of Torrent, the 1926 film starring Greta Garbo and Ricardo Cortez.Part of the quatrain beginning "The Moving Finger writes ... " was quoted in Algiers, the 1938 movie starring Charles Boyer and Hedy Lamarr.A canto was quoted and used as an underlying theme of the 1945 screen adaptation of The Picture of Dorian Gray: "I sent my soul through the invisible, some letters of that after-life to spell, and by and by my soul did return, and answered, 'I myself am Heaven and Hell.'"The Rubaiyat was quoted in the 1946 King Vidor Western film Duel in the Sun, which starred Gregory Peck and Jennifer Jones: "Oh threats of hell and hopes of paradise! One thing at least is certain: This life flies. One thing is certain and the rest is Lies; The Flower that once is blown for ever dies."The 1951 film Pandora and the Flying Dutchman, starring James Mason and Ava Gardner, opens with an illuminated manuscript of the quatrain beginning "The moving finger writes...".In the film The Music Man (based on the 1957 musical), town librarian Marian Paroo draws down the wrath of the mayor's wife for encouraging the woman's daughter to read a book of "dirty Persian poetry". Summarizing what she calls the "Ruby Hat of Omar Kayayayayay...I am appalled!!", the mayor's wife paraphrases FitzGerald's Quatrain XII from his 5th edition: "People lying out in the woods eating sandwiches, and drinking directly out of jugs with innocent young girls."The film Omar Khayyam, also known as The Loves Of Omar Khayyam, was released in 1957 by Paramount Pictures and includes excerpts from the Rubaiyat.In Back to the Future the character Lorraine Baines, played by Lea Thompson, is holding a copy of the book in 1955 at the high school when her son Marty McFly is trying to introduce her to his father.The Rubaiyat was quoted in the film 12 Monkeys (1995) around 11 minutes in.In Adrian Lyne's Unfaithful a copy of the text in French is quoted in English: "Drink wine, this is life eternal //This, all that youth will give to you//It is the season for wine, roses//And drunken friends//Be happy for this moment//This moment is your life." The book is a gift given flirtatiously to Diane Lane's character by Olivier Martinez who plays rare book dealer Paul Martel in the film.MusicThe British composer Granville Bantock produced a choral setting of FitzGerald's translation 1906–1909.Using FitzGerald's translation, the Armenian-American composer Alan Hovhaness set a dozen of the quatrains to music. This work, The Rubaiyat of Omar Khayyam, Op. 308, calls for narrator, orchestra, and solo accordion.The Rubaiyat have also influenced Arabic music. In 1950 the Egyptian singer Umm Kulthum recorded a song entitled "Rubaiyat Al-Khayyam".The Comedian Harmonists in "Wochenend und Sonnenschein".Woody Guthrie recorded an excerpt of the Rubaiyat set to music that was released on Hard Travelin' (The Asch Recordings Vol. 3).The Human Instinct's album Pins In It (1971) opens with a track called "Pinzinet", the lyrics of which are based on the Rubaiyat.Elektra Records released a compilation album named Rubáiyát in 1990 to commemorate the 40th anniversary of the Elektra Records record label.Coldcut produced an album with a song called "Rubaiyat" on their album Let us Play! (1997). This song contains what appears to be some words from the English translation.[50]Jazz-soul harpist Dorothy Ashby's 1970 album The Rubaiyat of Dorothy Ashby quotes from several of the poem's verses.The famed "skull and roses" poster for a Grateful Dead show at the Avalon Ballroom done by Alton Kelley and Stanley Mouse was adapted from Edmund J. Sullivan's illustrations for The Rubaiyat of Omar Khayyam.[51]The work influenced the 2004 concept album The Rubaiyyat of Omar Khayyam by the Italian group Milagro acustico [it].[52]The song "Beautiful Feeling" by Australian singer-songwriter Paul Kelly, on 2004 album Ways and Means, includes the lyrics "A jug of wine, a loaf of bread and thee, lying on a blanket underneath that big old spreading tree." This song was used as the theme song in the 2004 Australian television drama, Fireflies.The 1953 Robert Wright-George Forrest musical Kismet, adapted from a play by Edward Knoblock, contains a non-singing character, Omar (it is implied that he is the poet himself), who recites some of the couplets in the FitzGerald translation.The record label Ruby Yacht gets its namesake, in part, from the Rubáiyát of Omar Khayyám.milo's album budding ornithologists are weary of tired analogies features a couple of references to the Rubaiyat.TelevisionIn one 6-episode story arc of The Rocky and Bullwinkle Show, Bullwinkle finds the "Ruby Yacht of Omar Khayyam" in the town of Frostbite Falls (on the shores of Veronica Lake). This pun is deemed so bad, the characters groan, and narrator William Conrad quips, "Well, you don't come up with an awful thing like that, and not hit the front page!"In the American television drama, Have Gun - Will Travel, the sixth episode of the sixth season is titled "The Bird of Time". The last lines are the main character, Paladin, quoting from Quatrain VII, "The Bird of Time has but a little way To flutter—and the Bird is on the Wing."A copy of the Rubaiyat plays a role in an episode of the TV series New Amsterdam and is shown to be the inspiration for the name of one of the lead character's children, Omar York.In the Australian 2014 television drama, Anzac Girls, Lieutenant Harry Moffitt reads from the Rubaiyat to his sweetheart, nurse Sister Alice Ross-King.In "The Moving Finger" episode of 'I Dream of Jeannie' Jeannie tries out to be a movie star and her screen test is her reciting the RubaiyatOther mediaIn Cyberflix's PC game Titanic: Adventure Out of Time, the object is to save three important items, the Rubaiyat of Omar Khayyam, one of Adolf Hitler's paintings, and a notebook that proves German officials were attempting to gain geo-political advantage by instigating communist revolution. Finding the Rubaiyat will prevent World War I, as the book is used to fund the assassination of Archduke Franz Ferdinand. Two passages from the book are also included in the game as clues to progress the narrative.Some versions of the computer game Colossal Cave Adventure feature a ruby-covered yacht called "Omar Khayyam" (a pun – the "ruby yacht" of Omar Khayyam).OtherIn Australia, a copy of FitzGerald's translation and its closing words, Tamam Shud ("Ended") were major components of the unsolved Tamam Shud case.The Supreme Court of the Philippines, through a unanimous opinion written in 2005 by Associate Justice Leonardo Quisumbing, quoted "The Moving Finger" when it ruled that the widow of defeated presidential candidate Fernando Poe Jr. could not substitute her late husband in his pending election protest against President Gloria Macapagal Arroyo, thus leading to the dismissal of the protest.There was a real jewel-encrusted copy of the book on the Titanic. It had been crafted in 1911 by the firm of Sangorski & Sutcliffe in London. It was won at a Sotheby's auction in London on 29 March 1912 for £405 (a bit over $2,000 in 1912) to Gabriel Weis, an American, and was being shipped to New York. The book remains lost at the bottom of the Atlantic to this day.Anniversary events2009 marked the 150th anniversary of FitzGerald's translation, and the 200th anniversary of FitzGerald's birth. Events marking these anniversaries included:The Smithsonian's traveling exhibition Elihu Vedder's Drawings for the Rubaiyat at the Phoenix Art Museum, 15 November 2008 – 8 February 2009The exhibition Edward FitzGerald & The Rubaiyat from the collection of Nicholas B. Scheetz at the Grolier Club, 22 January – 13 March 2009.The exhibition Omar Khayyám. Een boek in de woestijn. 150 jaar in Engelse vertaling at the Museum Meermanno, The Hague, 31 January – 5 April 2009The exhibition The Persian Sensation: The Rubaiyat of Omar Khayyam in the West at the Harry Ransom Humanities Research Center at The University of Texas at Austin, 3 February – 2 August 2009An exhibition at the Cleveland Public Library Special Collections, opening 15 February 2009The joint conference, Omar Khayyam, Edward FitzGerald and The Rubaiyat, held at Cambridge University and Leiden University, 6–10 July 2009The Folio Society published a limited edition (1,000 copies) of the Rubáiyát to mark the 150th anniversary.