ปัญญาต้องมานำหน้ากิจกรรมทั้งหมดของมนุษย์ ให้การกระทำของมนุษย์เป็นไปอย่างถูกต้อง เพื่อให้เกิดสันติสุข และ สันติภาพอย่างแท้จริง กิจกรรมของมนุษย์คือสิ่งที่ต้องทำเพื่อความรอด ซึ่งคือหน้าที่ หรือคือธรรมะนั่นเอง ความรอดมีสองระดับ คือ รอดชีวิต และ รอดจากการเบียดเบียนของกิเลสและความทุกข์ แม้ว่าเรามีกินมีใช้ มีสุขภาพอนามันดี แต่หากมีกิเลสย่อมมีทุกข์

เคยมีความเจริญรุ่งเรืองเต็มบ้านเต็มเมือง และหายไปจากความเจริญของโลก ศีลธรรม ปรมัตถธรรมหายไป มีสิ่งอื่นมาแทน นิสัยจิตใจของประชาชนก็เปลี่ยนไป ตัวอย่างเช่น เมื่อมีรถประสบอุบัติเหตุ จะมีคนมาช่วยกันเต็มที่ หาน้ำ หายา พาไปช่วยส่งโรงพยาบาล แต่พอสมัยนี้ช่วยกันเต็มที่เหมือนกัน แต่ช่วยเก็บของเกลี้ยงเลย

หากไม่รู้จักตัวเอง ก็ไม่รู้ว่าตนควรจะมีหน้าที่อะไร มันมีแต่ตัวกูของ อวิชชา ความไม่ รู้ความงมงาย ไม่มีตัวตนของโพธิปัญญา ผลก็คือ เขาไม่รู้จักช่วยตัวเอง ไม่รู้จักบังคับตนเอง ฝึกฝนตนเอง ไม่รู้จักทำที่พึ่งให้ตนเอง จนกระทั่งว่าเขาไม่รู้จักปัญหาของตนเองว่ามีอยู่อย่างไร ไม่รู้จักจุดหมายปลายทางของตนเอง เมื่อเป็นเช่นนี้ก็ทำอะไรไปตามสัญชาติญาณ คือ ไม่มีสติปัญญากำกับ

หน้าที่คือธรรมะ และ ธรรมะคือหน้าที่ เป็นเรื่องที่ไม่ค่อยยอมรับกัน เพราะได้ศึกษากันมาในลักษณะอย่างอื่น เพราะเราแยกธรรมะไปไว้ที่วัด การงานเอาไว้ที่บ้านหรือที่ออฟฟิศ ในทางพฤตินัยนั้น ธรรมะกับหน้าที่เป็นสิ่งเดียวกัน ธรรมะช่วยให้รอดได้ แต่จะให้รอดได้ต้องทำหน้าที่

ธรรมะกับหน้าที่เป็นสิ่งเดียวกัน หน้าที่ที่ถูกต้องตามกฎเกณฑ์ตามธรรมชาติ สำหรับมนุษย์จะอยู่ผาสุกทั้งโดยส่วนตัวและส่วนรวม

จิตล้วน ๆ เป็นธาตุฝ่ายนามธรรม ไม่มีกิเลส แต่กิเลสอาจเกิดในจิตในบางครั้ง เหมือนแขกจรมาทำให้เจ้าของบ้านยุ่งยาก ซึ่งจะเกิดได้เมื่อมีการมากระทบทาง ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ และขาดสติ พร้อมกับมีอวิชชา จึงเกิดการปรุงแต่ง ทำให้เกิดความยินดียินร้ายแก่จิต จึงเกิดกิเลสตามมา การฝึกจิตเพื่อไม่ให้มีกิเลส เรียกว่า จิตตภาวนา คือ การฝึกให้มีสติและสัมปัชัญญะ ทำให้เฉยได้หรือปกติอยู่ได้จากอำนาจของอารมณ์ที่เข้ามาเกี่ยวข้อง

อิทัปปัจจยตาในระดับสูงสุดนี้มันเห็นความเป็นเช่นนั้นเอง อิทัปปัจจยตา เป็นกฏของธรรมชาติ สติปัญญาของคนเห็นได้ ลึกบ้าง ไม่ลึกบ้าง เห็นเพียงตื้นๆ บ้าง มันจึงมีการเห็นที่ลึกยิ่งขึ้นไป ลึกยิ่งขึ้นไป ลึกยิ่งขึ้นไป ในลักษณะอย่างนี้ เมื่อไม่ลึกพอ ยังไม่ลึกพอ ก็จะเห็นว่า มีสุขและมีทุกข์ มีบุญมีบาป มีชั่วมีดี มีสัมมามีมิจฉา อยู่นั่นแหล่ะ ถ้าเห็นลึกเข้าไป มันก็จะพ้นจากความเห็นอย่างนั้น กระทั่งว่ามันไม่มีมิจฉา มันไม่มีสัมมา เพราะว่าทั้งสัมมา ทั้งมิจฉา มันก็เป็นเช่นนั้นเอง จะเป็นสุขหรือเป็นทุกข์ ก็เช่นนั้นเอง จะเป็นดีหรือชั่ว ก็เช่นนั้นเอง จะเป็นบุญหรือบาป ก็เช่นนั้นเอง ไปยึดถือเข้าแล้วมันกัดเอาทั้งนั้นแหล่ะ มันกัดเอาเจ็บปวดทั้งนั้นแหล่ะ ความดีความชั่ว ไปยึดถือเข้าเถอะ มันกัดเท่ากันแหล่ะ มันกัดเอาเท่ากัน บุญหรือบาปก็เหมือนกัน ไปยึดถือเข้าเถอะ มันจะกัดเอาเท่ากันแหล่ะ ดีชั่ว บุญบาป สุขทุกข์ ได้เสีย แพ้ชนะ อะไรก็ตาม มันเป็นคู่ๆ คู่ๆ ไม่รู้ว่าจักกี่คู่ ไปยึดถือเข้า มันกัดเอาทั้งนั้น ผู้ที่เข้าถึงความจริงแห่งอิทัปปัจจยตา ไม่เกิดความรู้สึกยึดถือสิ่งใดๆ

ความอุบาทว์เกิดมาจากความขัดแย้ง คือ ขัดแย้งกับกฎธรรมชาติ อิทัปปัจจยตา แล้วให้ผลออกมาเป็นความไร้ศีลธรรม ซึ่งขัดแย้งกับทุกสิ่ง คนกับคน คนกับสังคม คนกับวัตถุ คนกับธรรม คนกับธรรมชาติ คนกับพระเจ้าหรือกฎของธรรมชาติ หรือระหว่างพระเจ้ากับพระเจ้า

ถ้าไม่มีตัวตนเสียแล้ว ก็ไม่มีอะไรที่เป็นความต้องการของตน สิ่งต่าง ๆ ก็เป็นไปตามธรรมชาติ...มันก็ไม่มีความยึดมั่นในสิ่งใด ๆ ที่จะให้เป็นไปตามความปรารถนาของตน มันก็เลยไม่มีเรื่องกระทบใจที่ทำให้ต้องเป็นทุกข์ ความเกิด ก็เป็นของธรรมดา เข่นนั้นเอง ความแก่ ก็เป็นของธรรมดา เข่นนั้นเอง การเจ็บ ก็เป็นของธรรมดา เข่นนั้นเอง และความตาย ก็เป็นของธรรมดา เข่นนั้นเอง แต่มันยากที่จะรู้สึกว่ามันเป็นเช่นนั้นเอง เพราะมีความคิดที่ผิดตามอำนาจของอวิชชา

คนเราไม่ได้มีกิเลสตลอดเวลา กิเลสเกิดขึ้นเป็นครั้งคราวเมื่อเราโง่ ทำผิดต่อสิ่งที่มากระทบ ทุกคนควรจะมีความเย็นใจ จึงจะสมความหมายของคำว่าธรรมทายาท นิพพานไม่เกี่ยวกับความตาย เป็นเรื่องของคนที่มีชีวิตเป็นอยู่ มีความรู้สึกความเย็นของความที่จิตไม่มีกิเลส เรียกว่า เป็นนิพพาน ทำให้ถูกต้องเมื่อไรก็เย็นเมื่อนั้น ไม่จำกัดเวลา และไม่เกี่ยวกับความตาย นิพพานแปลว่าทำให้เย็น