▨ نام شعر: رهایی

▨ شاعر: فخرالدین مزارعی

▨ با صدای: شهروز کبیری

▨ موسیقی: قطعه‌ی «خودکشی دکتر رودلف» از کیهان کلهر

▨ پالایش و تنظیم: شهروز

ـــــــــــــــــ

:ماهی اندیشید در ژرفای آب

"می‌توان آیا رها زین قید شد؟"

 تور ماهیگیر از امواج خاست

ماهی از دریا رها شد، صید شد. 

▨ 

فخرالدین مزارعی

متخلص به آرزو

▨ نام شعر: چه چشم‌هایی دارد

▨ شاعر: اسماعیل خویی

▨ با صدای: اسماعیل خویی

▨ پالایش و تنظیم: شهروز

ــــــــــــــــــــــــ

چه چشم‌هایی دارد

ستارگان کدامین شبِ شکفته‌ی شاد

در آن دو برکه‌ی خاموش

ته‌نشین شده‌اند؟

کدام ساحل آغوش

قرار بخشید شب‌ها

به موج سینه‌ی او؟

دلِ هوایی من

در این سپیده‌ی لبخند

چگونه خواهد دانست

که بادِ شُرطه کجا می‌برد

سفینه‌ی او؟

▨ 

اسماعیل خویی

▨ نام شعر: بنشینم و صبر پیش گیرم، دنبالهٔ کار خویش گیرم

▨ شاعر: سعدی

▨ با صدای: دکتر محمدجعفر محجوب

▨ پالایش و تنظیم: شهروز

ــــــــــــــــ

ای سرو بلندِ قامت دوست

وه وه که شمایلت چه نیکوست

در پای لطافت تو میراد

هر سرو سهی که بر لب جوست

نازک بدنی که می‌نگنجد

در زیر قبا چو غنچه در پوست

مه پاره به بام اگر برآید

که فرق کند که ماه یا اوست؟

آن خرمن گل نه گل که باغ است

نه باغ ارم که باغ مینوست

این {آن} گوی مُعَنْبَرست در جَیب؟

یا بوی دهان عنبرین بوست؟

خون دل عاشقان مشتاق

در گردن دیدهٔ بلاجوست

در حلقهٔ صَولَجان زلفش

بیچاره دلم فتاده {دل اوفتاده} چون گوست

می‌سوزد و همچنان هوادار

می‌میرد و همچنان دعاگوست

من بندهٔ لعبتان سیمین

کاخر دل آدمی نه از روست

بسیار ملامتم بکردند

کاندر پی او مرو که بدخوست

ای سخت‌دلان سست‌پیوند {سست‌پیمان}

این شرط وفا بوَد که بی‌دوست

بنشینم و صبر پیش گیرم؟

دنبالهٔ کار خویش گیرم؟ 

[بند ۱]

بگذشت و نظر {نگه} نکرد با من

در پای کشان، ز کبر دامن

دو نرگسِ مستِ نیم‌خوابش

در پیش و به حسرت از قفا من

ای قبلهٔ عاشقان {دوستان} مشتاق

گر با همه آن کنی که با من

بسیار کسان که جان شیرین

در پای تو ریزد اوّلا من

گویندم ازو نظر بپرهیز

پرهیز ندانم از قضا من

گفتم که شکایتی بخوانم

از دست تو نزد {پیش} پادشا من

کاین سخت‌دلی و سست‌مهری

جرم از طرف تو بود یا من؟

دیدم که نه شرط مهربانی‌ست

گر بانگ برآرم از جفا من

گر سر برود فدای پایت

دست از تو نمی‌کنم رها من

جز وصل توام حرام بادا

حاجت که بخواهم از خدا من

هرگز نشنیده‌ام {نشنیده‌ای} که یاری

بی‌یار صبور بود تا من

بنشینم و صبر پیش گیرم

دنبالهٔ کار خویش گیرم

[بند ۸]

ای روی تو آفتاب عالم

انگشت نمای آل آدم

احیای روان مردگان را

بویت نفس مسیح مریم

بر جان عزیزت آفرین باد

بر جسم شریفت اسم اعظم

محبوب منی چو دیدهٔ راست

ای سرو روان به ابروی خم

دستان که تو داری ای پری‌روی

بس دل ببری به کَفّ و مِعْصَم

تنها نه منم اسیر عشقت

خلقی مُتَعَشِّقند و من هم

شیرین جهان تویی به تحقیق

بگذار حدیث ما تَقَدَّم

خوبیت مُسَلَّمست و ما را

صبر از تو نمی‌شود مُسَلَّم

تو عهد وفای خود شکستی

وز جانب ما هنوز محکم

مگذار که خستگان بمیرند

دور از تو در {به} انتظار مرهم

بی‌ما تو به سر بری همه عمر

من بی‌تو گمان مبر که یک‌دم

بنشینم و صبر پیش گیرم

دنبالهٔ کار خویش گیرم

[بند ۹]

▨

سعدی

ــــــــــــــــ

پی‌نوشت اول: آنچه می‌شنوید، خوانش دکتر محمدجعفر محجوب از بندهای ۱ و ۸ و ۹ از ترجیع‌بند مشهور سعدی است. این خوانش مربوط است به تدریس درس فارسی پیشرفته توسط دکتر محجوب، در دانشگاه برکلی آمریکا.

پی‌نوشت دوم: متن شعر با خوانش دکتر محجوب تفاوتهایی دارد. بعضاً برخی ابیات خوانده نمی‌شود و یا در خوانش، توالی ابیات متفاوت است. برای تفاوتهای واژگان بین نسخۀ نوشتاری و خوانش؛ شکل مکتوب شعر‌، در داخل آکولاد {} آمده است.

▨ نام شعر: سیب های اتفاقی

▨ شاعر: ضیاءالدین خالقی

▨ با صدای: ضیاءالدین خالقی

▨ پالایش و تنظیم: شهروز

ــــــــــــــــــــــ

سیب‌های اتفاقی من

رویاها را نقش می‌زند

و من

می‌افتم

در ثانیه‌هایی از شکوفه‌ها

در لحظه‌هایی از فروردین

به یادِ اولین‌روزهای عاشقی

در خاکی‌ترین‌خاطره‌ها

یادت به‌خیر

که بهارِ امسال هم

عطرِ خودت را در شاخه‌های درختان

و دسته‌ای از گُل‌های سرخ

پیچیده‌ای

و یادهایت را به من

یادگاری می‌دهی.

▨

ضیاءالدین خالقی

از کتاب پرنده‌ها به نام تو، نشر همسایه

▨ نام شعر: ای درخت معرفت

▨ شاعر: مهدی اخوان ثالث

▨ با صدای: مهدی اخوان ثالث

▨ موسیقی: قطعه طُرقه از کیهان کلهر

▨ پالایش و تنظیم: شهروز

ــــــــــــــــــ

ای درخت معرفت! جز شک و حيرت چيست بارت؟

يا که من باری نديدم غير از اين بر شاخسارت؟

بر زمينت کِشت و بردت سر به سوي آسمان‌ها

باغبانِ شوخ چشمِ پير و پنهان آبيارت

يا بر آی از ريشه و چون من به خاکِ مرگ در شو

تا نبينم سبز زين سان هم زمستان هم بهارت

يا از آن سر شاخه‌های دور و پنهان از نظرها

ميوه‌ای ديگر فرو افکن برای خواستارت

حاصلي جز حيرت و شک، ميوه‌اي جز شک و حيرت

چيست جز اين؟ نيست جز اين؛ ای درختِ پير، بارت

عمرها خوردی و بردی غير از این باری ندادی

حيف، حيف از اين همه رنجِ بشر در رهگذارت

چند و چونِ فيلسوفان چون بَرِ ديوارِ ندبه است

پيرک چندی زنخزن* ريش‌جنبان در کنارت

اي کلاغ صبح‌های روشن و خاموش برفی

خوش‌تر از هر فيلسوفی دوست دارم قار قارت

چیستی و از کجایی ای گیاه ریشه در گم

و ای بنفشه‌ی اطلسی، ديگر شناسم من تبارت

شهرِ افلاطونِ ابله ديده تا پس کوچه‌هايش

گشته وز آن بازگشتم می‌کند شربش خمارت

ما غلامانيم و شاعر در فنون جنگ ماهر

سنگ چون اردنگ می‌سازيم، ای ابله! نثارت

وعده‌های اين همه نقل است و عقلِ دیرباور

شاخه‌ای از توست؛ چون بپذيرد اين شعر و شعارت؟

پال پال* و کور مالان من چو عمری خرج کردم

زير سردِ بی‌مروت‌سایه‌ات؛ يعنی حصارت

چون گشودم چشمِ عبرت ناگهان ديدم که بی‌گه

پرده‌ای برفينه پوشيده سرم؛ يعنی غبارت

من غبارِ گردباد آسا بسی در دور و نزديک

ديده‌ام اما نديدستم که آيد زان سوارت

سوی شهرِ خويش آيم باز و ديوار از هوايش

زان که ديوار آهنين مُلکی‌ست هيچستان ديارت

گلبُن داوودیِ پاييز روشن خواهد اميد

کآی درختِ معرفت جز شکّ و حيرت نيست بارت

▨

مهدی اخوان ثالث

متخلص به م. امید

ــــــــــ

پی‌نوشت: زنخ‌زن: بیهوده سخن‌گو

پال پال: کورمال کورمال طی طریق کردن

▨ نام شعر: از عموهایت (در رثای مرتضی کیوان)

▨ شاعر: احمد شاملو

▨ با صدای: احمد شاملو

▨ پالایش و تنظیم: شهروز

ــــــــــــــــ

تقدیم نامه‌ی شاعر: برای سیاوش کوچک

ــــــــــــــــ

نه به‌خاطر آفتاب نه به‌خاطر حماسه

به‌خاطر سایه‌ی بام کوچک‌اش

به‌خاطر ترانه‌یی

کوچک‌تر از دست‌های تو

نه به‌خاطر جنگل‌ها نه به‌خاطر دریا

به‌خاطر یک برگ

به‌خاطر یک قطره

روشن‌تر از چشم‌های تو

نه به‌خاطر دیوارها ــ به‌خاطر یک چپر

نه به‌خاطر همه انسان‌ها ــ به‌خاطر نوزاد دشمن‌اش شاید

نه به‌خاطر دنیا ــ به‌خاطر خانه‌ی تو

به‌خاطر یقین کوچک‌ات

که انسان دنیایی است

به‌خاطر آرزوی یک لحظه‌ی من که پیش تو باشم

به‌خاطر دست‌های کوچک‌ات در دست‌های بزرگ من

و لب‌های بزرگ من

بر گونه‌های بی‌گناه تو

به‌خاطر پرستویی در باد، هنگامی که تو هلهله‌می‌کنی

به‌خاطر شبنمی بر برگ، هنگامی که تو خفته‌ای

به‌خاطر یک لبخند

هنگامی که مرا در کنار خود ببینی

به‌خاطر یک سرود

به‌خاطر یک قصه در سردترین شب‌ها تاریک‌ترین شب‌ها

به‌خاطر عروسک‌های تو، نه به‌خاطر انسان‌های بزرگ

به‌خاطر سنگ‌فرشی که مرا به تو می‌رساند، نه به خاطر شاه‌راه‌های دوردست

به‌خاطر ناودان، هنگامی که می‌بارد

به‌خاطر کندوها و زنبورهای کوچک

به‌خاطر جار سپید ابر در آسمان بزرگ آرام

به‌خاطر تو

به‌خاطر هر چیز کوچک هر چیز پاک برخاک‌افتادند

به‌یادآر

عموهای‌ات را می‌گویم

از مرتضا سخن‌می‌گویم.

▨ 

احمد شاملو

۱۳۳۴

ــــــــــــ

مرتضی کیوان در پی پناه دادن به سه تن از نظامیان فراری حزب توده در جریان کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، دستگیر و به جرم خیانت، در ۲۷ مهر ۱۳۳۳ تیرباران شد

▨ نام شعر: امروز نه آغاز و نه انجام جهان است

▨ شاعر: هوشنگ ابتهاج

▨ با صدای: هوشنگ ابتهاج

▨ پالایش و تنظیم: شهروز

ــــــــــــــــــــــ

امروز نه آغاز و نه انجام جهان است

ای بس غم و شادی که پس پرده نهان است

گر مرد رهی غم مخور از دوری و دیری

دانی که رسیدن، هنر گام زمان است

تو رهرو دیرینه‌ی سر منزل عشقی

بنگر که ز خون تو به هر گام نشان است

آبی که بر آسود، زمینش بخورد زود

دریا شود آن رود که پیوسته روان است

باشد که یکی هم به نشانی بنشیند

بس تیر که در چله‌ی این کهنه کمان است

از روی تو دل کندنم آموخت زمانه

این دیده از آن روست که خونابه‌فشان است

دردا و دریغا که در این بازی خونین

بازیچه‌ی ایام، دل آدمیان است

دل بر گذر قافله‌ی لاله و گل داشت

این دشت که پامال سواران خزان است

روزی که بجنبد نفس باد بهاری

بینی که گل و سبزه کران تا به کران است

ای کوه! تو فریاد من امروز شنیدی

دردی‌ست درین سینه که همزاد جهان است

از داد و وداد آن همه گفتند و نکردند

یا رب چه قَدَر فاصله‌ی دست و زبان است

خون می‌چکد از دیده در این کنج صبوری

این صبر که من می‌کنم، افشردن جان است

از راه مرو سایه که آن گوهر مقصود

گنجی‌ست که اندر قدم راهروان است

▨

هوشنگ ابتهاج (متخلص به هـ. ا. سایه)

این شعر در زندان سروده شده

به تاریخ آذر ماه ۱۳۶۲

▨ نام شعر: یاد

▨ شاعر: نیما یوشیج

▨ با صدای: احمد کیایی

▨ پالایش و تنظیم: شهروز

ـــــــــــــــــ

یادم از روزی سیه می‌آید و جای نموری

در میانِ جنگلِ بسیار دوری.

آخرِ فصلِ زمستان بود و یک‌سر هر کجا در زیر باران.

مثل این که هر چه کِز کرده به جایی،

بر نمی‌آید صدایی.

صف بیاراییده از هر سو تمشک تیغ‌دار و دور کرده

جای دنجی را.

یاد آن روز صفابخشان!

مثل اینکه کنده بودندم تن از هر چیز

می شدم از روی این بامِ سیه

سوی آن خلوت گل‌آویز،

تا گذارم گوشه‌ای از قلب خود را اندر آن‌جا

تا از آن جا گوشه‌ای از دل‌ربای خلوت غم‌ناک روزی را

آورم با خود.

آه! می‌گویند چون بگذشت روزی

بگذرد هر چیز با آن روز.

باز می‌گویند خوابی هست کار زندگانی

زان نباید یاد کردن

خاطرِ خود را

بی‌سبب ناشاد کردن.

بر خلافِ یاوه‌ی مردم

پیشِ چشمِ من ولیکن

نگذرد چیزی بدون سوز

می‌کشم تصویر آن را

یاد من می‌آید از آن روز!

▨ 

نیما یوشیج

بهمن ۱۳۲۰

▨ نام شعر: لحظه ای در بهار

▨ شاعر: م. آزاد (محمود مشرف آزاد تهرانی)

▨ با صدای: م. آزاد (محمود مشرف آزاد تهرانی)

▨ پالایش و تنظیم: شهروز کبیری

ــــــــــــــــــــــــ

لحظه‌ای در بهار می‌بینم

کوچه‌ها سرخ می‌شوند

زمان نیلگون است

باد، مثل اندوهی از تماشای رود می‌آید

لحظه‌ای با تو، ای پرنده‌ی سبز

ای تماشای ساحرانه‌ی آب

لحظه‌ای با تو از تو می‌گویم

به تماشای این غروب که دشت

مثل دنیای خفتگان زیباست

که زمان نیلگونه می‌بارد

به تماشای این پرنده‌ی سبز،

به تماشای این بهار بیا

با تو ای لحظه‌وار

ای همه‌ی تاریکی و فراموشی

با تو در باران

به تماشای رود می‌گذریم

لحظه‌ای در بهار، می‌دانم

لحظه‌ای در بهار می‌میرم

▨ 

م. آزاد

از دفتر شعر: قصیده‌ی بلند باد

چاپ شده به سال ۱۳۵۷

انتشارات آبان

▨ نام شعر: هم‌ساز

▨ شاعر: محمدعلی سپانلو

▨ با صدای: محمدعلی سپانلو

▨ پالایش و تنظیم: شهروز

ــــــــــــــــــــــــ

من این شب را و آن مهتاب‌ها را

کز گلوگاهِ تو می‌تابید

من این اندوه را

آواز خواهم کرد

من این آواز را در نامه خواهم بست

به نامِ روشنت در صبح‌گاهان

باز خواهم کرد

من از آویزهای گوشوارت

کهکشان‌ها را

و از فیروزه‌ی انگشترینت

آسمان‌ها را

و از گل‌سینه‌ات

خورشید را

آغاز خواهم کرد

کسی دانسته می‌خوابد

کسی بیدار می‌ماند ندانسته

من این بیداری و دانستگی را

در شبم

هم‌ساز خواهم کرد

▨ 

محمدعلی سپانلو