ប្រទេស​ មាន​ជាតិ​ ដូច​ជា​ ជាតិ​ចិន ចាម ជ្វា ជាអាទិ៍។​ មនុស្ស​ មាន​សាសន៍​ ដូចជា​សាសន៍ ​ខ្មែរ មន ឥណ្ឌូ​អឺរ៉ូប៉េអៀង (Indo-Européen) និង​សាសន៍​ កូកាស្ស៊ីយៀង (caucasien) ។ល។ ព្រឹត្តបត្រ​ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី​១៦កក្កដានេះ បណ្ឌិត ឆាយ ហុកផេង ចាប់​យក​ប្រធានបទ​មួយ ​ថា «សូម​ខមាទោស ពីព្រោះ ខ្ញុំ​ជាតិ​សាសន៍​បារាំង​និងខ្មែរ»។

ករណី​ប្រជាជន​ដែល​ភៀសខ្លួន​មក​នៅឯបរទេស​ជំនាន់​ខ្មែរក្រហម​ប្រល័យ​ពូជ​សាសន៍​ ត្រូវ​លើក​ឡើង​ជាប្រធានបទ​មួយថា ពួក​គេ​ភ្លេចភាសា​ខ្មែរ​អស់​ហើយ​ឬនៅ បាន​ជានិយាយ​លាយ​ឡំ​នឹង​ភាសា​បរទេស​? ម្យ៉ាងទៀត​ ពួក​គាត់ត្រូវ​កូន​ចៅគាត់​សួរ​ថា តើ​តា តើ​ពុក តើ​យាយ តើ​អ្នក​ម្តាយ​សប្បាយ​ឬក៏​ស្ងាយ​ក្រោយ នៅពេល​ដែល​អស់​លោក​អ្នក​ត្រូវ​គេ​បំពាក់​សញ្ជាតិ​ថ្មី​មួយ​ ជាបារាំង អាល្លឺម៉ង់​ អង់​គ្លេស អាមេរិកាំង កាណាដា​ ស្វីស បន្ថែម​លើ​សញ្ជាតិ​ដើម​ជាខ្មែរ​?​ ប៉ុន្តែ​ចំពោះ​ខ្លួន​ខ្ញុំ​ផ្ទាល់ ដែល​មាន​សញ្ញាតិ​ពីរ​ដែរនោះ មាន​វិប្បដិសារី​ទ្វេគុណ ក្នុង​នាម​ជា​ខ្មែរ​ផង និង​ជា​បារាំង​ផង បើ​និយាយ​តែអំពី​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ប្រល័យ​ពូ​សាសន៍​ប៉ុណ្ណោះ។ នេះ​មិនមែន​មែន​មានន័យ​ថា ខ្ញុំ​បាន​ប្រព្រឹត្តិ​កំហុស​ណាមួយ​ឬក៏​ព្រួយបារម្ភ​ដោយ​ខ្លាច​បាប​កម្ម​តាមទាន់​ក្នុង​ជាតិ​នេះ ឬនៅ​ជាតិ​ខាងមុខ​ ក៏ទេ​ដែរ។​

Prenons le cas d'André Froissard académicien français. Il a écrit que​ "le peuple français qui a commencé par​prendre Pétain pour de Gaulle avant de prendre, en 1958, de Gaulle pour Pétain, devra se disculper des​charges retenues contre lui… Il est vrai que la peine a déjà été prononcée: douze années de IVème République, soldée par une remise de peine pour mauvaise conduite… Malmenée par le présent, la France s'est réfugiée quelque temps dans son passé. Qui la jugera, étourdie qu'elle était par le malheur ? On ne juge pas le peuple auquel on appartient. Excusez-moi d'être français."

បើ​ចង់​និយាយ​ឱ្យ​ដូច​លោក André Froissard ខ្ញុំ​ថា សូម​អភ័យ​ទោស​ដែល​បាន​កើត​មាន​ជាខ្មែរ​ ពីព្រោះ​ខ្មែរ​យើង​បាន​ជួប​ប្រទះ​របបខ្មែរ​ក្រហម​ប្រល័យ​ពូជសាសន៍​ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​គេ​ស្គាល់​ «មុខ​អាក្រក់» របស់​ខ្មែរ​ពេញ​សកលលោក។ ក្នុង​ខ្សែភាពយន្ត​ « Quai d'Orsay » ស្តីអំពី​ប្រវត្តិ​ជា​រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួង​ការ​បរទេស​បារាំង​លោក Dominique de Villepin ដែល​បាន​កាន់​តំណែង​នេះ​ គាត់​ហៅ​ឈ្មោះ​ឆ្មា​របស់​គាត់ថា ប៉ុល ពត។ រី​​ឯ​ ក្នុង​ការ​ពិភាក្សា​ដេញ​ដោល​មតិ​តាម​វិទ្យុ​និង​ទូរទស្សន៍​វិញ ពេល​ខ្លះ​ គេ​ឮ​បារាំង​និយាយ​បន្ទោស​គ្នា​ថា «គំនិត​របស់​អ្នក​មិន​ខុស​អំពី​ពួក​ខ្មែរក្រហម​ទេ» ឬក៏គេ​រំឮកថា សកលលោក​បាន​ជួប​ប្រទះ​របបប្រល័យ​ពូជ​សាសន៍​ជាច្រើន​លើក​ច្រើនគ្រា​ មាន​របប​ណាស៊ី​ និង​របប​ប៉ុល ពត​ ជាឧទាហរណ៍។ ការពិត​មួយ​នេះ ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​យើង​ឮគេ​និយាយ​ពាក្យថា ខ្មែរ​ ឬពាក្យថា អាល្លឺម៉ង់​ មិន​មែន​បាន​ន័យ​ថា ខ្មែរ​ទាំងអស់ និងអាល្លឺម៉ង់​គ្រប់រូប​ ជា​ខ្មែរ​ប៉ុល ពត ជា​អាល្លឺម៉ង់​ណាស៊ី ក្តី ក៏​សម្តី​បែប​នេះ វា​ចាក់​ដោត​អារម្មណ៍​យើង​ស្រេ​ច​ទៅហើយ​។ អ៊ីចឹងបាន​ជា​ខ្ញុំ​ហ៊ាន​និយាយ​ថា សូម​ខមាទោស​ពីព្រោះ​ខ្ញុំ​ជាខ្មែរ​ ក្នុង​បំណង​បញ្ជាក់​ប្រាប់​ថា ខ្មែរ​ខ្ញុំ​ចេះ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​ មិន​ដូច​ខ្មែរ​ប៉ុលពត​ទេ។ នេះ​គ្រាន់តែ​ជា​ភាសា​និយាយ​ ឬក៏​ជា​មនសិការពិត​ៗ​?​

Le langage a une fonction de représentation. Il reflète l'ordre moral​ de la Société. Quand on dit Allemand nazi ou Khmer rouge, ce langage est prisonnier du passé ne renvoyant pas à des vérités actuelles puisque de nos jours il n'y a pas plus de nazis que de petits Pol Pot chez les peuples allemand et khmer. Bien entendu, des barbaries ont été commises, elles sont ineffaçables et c'est pourquoi je reste attaché à la notion de justice. Rendre justice c'est juger les criminels et respecter les droits des victimes. Excusez-moi d'être Khmer. Mais André Froissard a pris comme titre de son livre de 115 pages publié en 1992 "Excusez d'être Français". On ne saurait saisir pleinement le sens du titre sans connaître l'histoire de la dénaturalisation française prononcée sous Vichy à l'égard du peintre Marc Chagall et les familles Gainsbourg et Montand entre autres. En tout 15 154 dénaturalisations prononcées entre 1940 et 1944 sous Vichy de Pétain.

ក្នុង​នាម​ជាបារាំង ខ្ញុំ​ក៏​អាច​សុំ​ខមោទោស ដូច​លោក André Froissard ដែរ ទោះបី​ខ្ញុំ​កើត​មិន​ទាន់​ជំនាន់ Vichy ក៏​ដោយ​ ដែល​របបនេះ​ ចាប់​ជ្វីហ្វ​បារាំងបញ្ជូន​ឱ្យ​ពួក​ណាស៊ី​ដុត​ចោល​ក្នុង​ឡឧស្ម័ន​តាម​បែប​ប្រល័យ​ពូជសាសន៍​។ ខ្មែរ​យើង​ខ្លះ សុំ​សញ្ជាតិ​បារាំង​ ពីព្រោះ​ធុញទ្រាន់​នឹង​បំពេញ​បែបបទ​សុំ​ច្បាប់​ស្នាក់​នៅ​ ប៉ុន្តែ​ត្រូវ​ដឹង​ថា នាកាលសម័យ​ប៉ុលពត ជំនាន់​នោះ​ ខ្មែរ​នៅបរទេស​ដែល​អស់​សង្ឃឹម​ថា​នឹ​ងបា​នវិល​ត្រឡប់​ទៅមាតុភូមិវិញ ពួកគាត់​សុំ​សញ្ជាតិ​គេ​ដើម្បីរស់​ មាន​សិទ្ធិ​រក​ការងារ​ ឬបន្ត​ការ​សិក្សា​ ត្បិត​អី​ពួក​នេះ​មិន​បា​នចាញ​បោក​ការ​ឃោសនា​របស់​ អៀង សារី និង​បក្ខពួក​មួយ​ចំនួន​ បញ្ចុះ​បញ្ចូល​ឱ្យ​ត្រឡប់​ទៅ​បម្រើ​អង្គការ​​ ប្រៀប​ដូច​គេ​បោះ​ទន្សាយ​ចូល​ក្នុង​រូប​ខ្លា​ គឺស្លាប់​រង្គាល​ស្ទើរតែ​ទាំងអស់​។ ក្នុងខ្សែ​ជីវិត​មនុស្ស​ វា​មិន​ដូច​បន្ទាត់​ត្រង់​ភ្លឹង​អ៊ីចឹង​ទេ បើ​រស់​នៅស្រុក​គេ​ គឺចូល​យក​សញ្ញាតិ​គេ​ ហើយ​ក៏​ក្លាយ​ទៅជា​យក្ស​មុខ​ពីរ ឬក៏​ជាមនុស្ស​ផង ងោះផង ក្នុង​រឿង​ល្ខោន​ ដូច​ជា​ក្នុងប្រវត្តិ​នៃ​ Dionysos ខាង​ក្រោម​នេះ។ ពាក្យ​ឬ​ឈ្មោះ​ Dionysos មាន​ន័យថា មាន​ជីវិត​ពីរ​ ដូច​ខ្ញុំ​មាន​សញ្ជាតិ​ពីរ​អ៊ីចឹង​ដែរ។​

Dionysos, Dieu grec, fils de Zeus et de Perséphone, il fut livré par Héra aux Titans qui le déchirèrent. Un autre Dieu s'appelant Athéna ramassa son cœur pour que Zeus en féconda Sémélé, c’est-à-dire Dionysos qui signifie "né deux fois". Quant aux Titans, ils furent foudroyés par Zeus pour avoir déchiré son fils. Or, d'après la mythologie grecque, les humains que nous sommes sont nés des cendres des Titans. Dès lors, les humains ont donc en eux à la fois un élément bestial et une parcelle de divinité.

ជាទី​បញ្ចប់​ ពាក្យថា «សូម​ខមាទោស» មិន​ហូរ​ចេញមកពី​កំហុស​ណា​មួយ​ទេ គឺជា​ពាក្យ​ដែល​ដិត​ជាប់​នឹង​ជីវិត​ ដោយ​មិន​សំដៅ​លើ​ជីវិត​ផ្ទាល់​ខ្លួន​ ឬ​អំពើ​របស់​ខ្លួន​ផ្ទាល់​ឡើយ។ បើ​យើង​ហើយ​មាន​មោទនភាព​ ជាខ្មែរ​ពូជ​អង្គរទទួល​យក​ពាន​រង្វាន់​កេរ្តិ៍ឈ្មោះ​អំពី​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ គួរណាស់​យើង​ទទួល​​យក​មរតក​ដ៏​ចង្រៃ​សម័យ​ប៉ុលពតផង​ដែរ គឺ​ដើម្បី​ទុក​ជា​មេរៀន​សម្រាប់​សាសន៍​យើង​តែប៉ុណ្ណោះ។​

Dans ce cris de cœur "excusez-moi", par métaphore, c'est comme on glisse des fleurs séchés entre les pages d'un livre.