Wykład prof. Grzegorza Paca w ramach Kawiarni Naukowej Festiwalu Nauki [17 listopada 2025 r.]Skąd wzięło się imię Bolesława Chrobrego i co z niego wynika? Czy był władcą polski walczącym z Niemcami, czy może raczej uczestnikiem wewnętrznej polityki Rzeszy? Czy faktycznie był tak skuteczny, jak się go przedstawia? A wreszcie – kiedy tak naprawdę miała miejsce jego koronacja i co właściwie oznaczała? I czy faktycznie była przełomem, a może historycznym błędem?To tylko niektóre z pytań, na które spróbujemy odpowiedzieć w czasie tego wykładu. Postać Chrobrego, obrosła legendą już w średniowieczu, okazuje się dużo bardziej skomplikowana, niż mogłoby się wydawać. I jak to często bywa w odniesieniu do najdawniejszych epok – sporo z tego, czego uczy się nas w szkoła, jest raczej przypuszczeniami niż faktami, a tak naprawdę wiemy znacznie mniej, niż się zazwyczaj uważa. Można powiedzieć, że Bolesław Chrobry z podręczników i rocznicowych uroczystości tyle ma wspólnego z rzeczywistości, ile ptak z jego monety, wyobrażonej na banknocie dwudziestozłotowym, ma wspólnego z białym orłem. dr hab. Grzegorz Pac – historyk mediewista, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, specjalizujący się w dziejach wczesnego średniowiecza Polski i Europy. Jego badania koncentrują się na roli kobiet w dynastiach władców, ideologii władzy, kulcie świętych, hagiografii oraz monastycyzmie. Autor książki „Kobiety w dynastii Piastów. Rola społeczna piastowskich żon i córek do połowy XII wieku” oraz licznych publikacji naukowych w języku polskim i angielskim. Współredaktor tomów poświęconych kulturze politycznej i religijnej średniowiecza. Od wielu lat związany z redakcją kwartalnika „Więź”, gdzie pełnił m.in. funkcję zastępcy redaktora naczelnego (2013–2023).Jeśli chcesz wspierać Wszechnicę w dalszym tworzeniu treści, organizowaniu kolejnych #rozmówWszechnicy, możesz:1. Zostać Patronem Wszechnicy FWW w serwisie https://patronite.pl/wszechnicafwwPrzez portal Patronite możesz wesprzeć tworzenie cyklu #rozmowyWszechnicy nie tylko dobrym słowem, ale i finansowo. Będąc Patronką/Patronem wpłacasz regularne, comiesięczne kwoty na konto Wszechnicy, a my dzięki Twojemu wsparciu możemy dalej rozwijać naszą działalność. W ramach podziękowania mamy dla Was drobne nagrody.2. Możesz wspierać nas, robiąc zakupy za pomocą serwisu Fanimani.pl - https://tiny.pl/wkwpkJeżeli robisz zakupy w internecie, możesz nas bezpłatnie wspierać. Z każdego Twojego zakupu średnio 2,5% jego wartości trafi do Wszechnicy, jeśli zaczniesz korzystać z serwisu FaniMani.pl Ty nic nie dopłacasz!3. Możesz przekazać nam darowiznę na cele statutowe tradycyjnym przelewemDarowizny dla Fundacji Wspomagania Wsi można przekazywać na konto nr:33 1600 1462 1808 7033 4000 0001Fundacja Wspomagania WsiZnajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#chrobry #historia #kawiarnianaukowa #pac #piastowie #historiapolski

Wykład Ewy D. Rutkowskiej-Wilbik w ramach konferencji "Zwierzęta w kulturze wsi - między tradycją, symbolem a opowieścią” realizowanej w ramach grantu „KPO dla Kultury”, sfinansowanego przez Unię Europejską NextGenerationEU [25 października 2025 r.]Referat ma za zadanie ukazać oblicza krowy i kozy. Oba zwierzęta łączyło to, że były żywicielkami rodziny, ale w wyobraźni ludowej pełniły odmienne role. Koza – niesforna, żywa, czasem diaboliczna – pojawiała się w kolędniczych widowiskach i bajkach jako postać psotna. Krowa – spokojna i uświęcona – stanowiła o bezpieczeństwie i dostatku domu, a jej mleko uważano za błogosławieństwo. Koza i krowa – tworzyły dwa oblicza wiejskiego świata: psotne i dzikie, a zarazem spokojne i dostatnie.Ewa Dagmara Rutkowska‑Wilbik pełni funkcję adiunkta w dziale etnograficznym Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu. Jest zainteresowana dziedzictwem niematerialnym oraz zagadnieniami antropologii kulturowej i muzeologii. Współorganizuje i uczestniczy w konferencjach naukowych związanych z tematyką kultury wsi, krajobrazu i ekspozycji muzealnych.Jeśli chcesz wspierać Wszechnicę w dalszym tworzeniu treści, organizowaniu kolejnych #rozmówWszechnicy, możesz:1. Zostać Patronem Wszechnicy FWW w serwisie https://patronite.pl/wszechnicafwwPrzez portal Patronite możesz wesprzeć tworzenie cyklu #rozmowyWszechnicy nie tylko dobrym słowem, ale i finansowo. Będąc Patronką/Patronem wpłacasz regularne, comiesięczne kwoty na konto Wszechnicy, a my dzięki Twojemu wsparciu możemy dalej rozwijać naszą działalność. W ramach podziękowania mamy dla Was drobne nagrody.2. Możesz wspierać nas, robiąc zakupy za pomocą serwisu Fanimani.pl - https://tiny.pl/wkwpkJeżeli robisz zakupy w internecie, możesz nas bezpłatnie wspierać. Z każdego Twojego zakupu średnio 2,5% jego wartości trafi do Wszechnicy, jeśli zaczniesz korzystać z serwisu FaniMani.pl Ty nic nie dopłacasz!3. Możesz przekazać nam darowiznę na cele statutowe tradycyjnym przelewemDarowizny dla Fundacji Wspomagania Wsi można przekazywać na konto nr:33 1600 1462 1808 7033 4000 0001Fundacja Wspomagania WsiZnajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#nextgenerationeu #kpodlakultury #zwierzęta #kultura #dziedzictwo #wieś #polskawieś #przyroda #KPOdlakultury #KPO #kulturaludowa #krowa #koza #krasula

Wykład dr Olgi Kielak w ramach konferencji "Zwierzęta w kulturze wsi - między tradycją, symbolem a opowieścią” realizowanej w ramach grantu „KPO dla Kultury”, sfinansowanego przez Unię Europejską NextGenerationEU [25 października 2025 r.]Podczas wykładu dr Olgi Kielak przekonamy się, że polszczyzna potoczna – choć zwykle postrzegana jako antropocentryczna, ujmująca świat z punktu widzenia konkretnego człowieka i jego codziennego doświadczenia – pełna jest odniesień do świata zwierząt. Człowiek, opisując rzeczywistość na swój obraz i podobieństwo, myśląc i mówiąc o świecie zwierząt, nie czyni wyjątków. Prelegentka pokaże dwa kierunki fascynującej relacji, które zachodzą w polszczyźnie między ludźmi a otaczającym ich światem zwierząt – od człowieka do świata i od świata do człowieka. Pokaże, jak granica między nimi nieustannie się przesuwa, oscylując między upodobnieniem człowieka do zwierząt (animalizacją człowieka) a uczłowieczeniem (personifikacją) zwierząt. Spotkanie będzie okazją, aby spojrzeć na język jako żywy organizm, w którym człowiek i zwierzę pozostają w nieustannym dialogu.dr Olga Kielak – etnolingwistka, doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, adiunkt w Instytucie Językoznawstwa i Literaturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół lingwistyki kulturowej, w tym zwłaszcza problematyki językowego obrazu świata. Autorka licznych publikacji poświęconych wyobrażeniom zwierząt i roślin w języku i kulturze.Jeśli chcesz wspierać Wszechnicę w dalszym tworzeniu treści, organizowaniu kolejnych #rozmówWszechnicy, możesz:1. Zostać Patronem Wszechnicy FWW w serwisie https://patronite.pl/wszechnicafwwPrzez portal Patronite możesz wesprzeć tworzenie cyklu #rozmowyWszechnicy nie tylko dobrym słowem, ale i finansowo. Będąc Patronką/Patronem wpłacasz regularne, comiesięczne kwoty na konto Wszechnicy, a my dzięki Twojemu wsparciu możemy dalej rozwijać naszą działalność. W ramach podziękowania mamy dla Was drobne nagrody.2. Możesz wspierać nas, robiąc zakupy za pomocą serwisu Fanimani.pl - https://tiny.pl/wkwpkJeżeli robisz zakupy w internecie, możesz nas bezpłatnie wspierać. Z każdego Twojego zakupu średnio 2,5% jego wartości trafi do Wszechnicy, jeśli zaczniesz korzystać z serwisu FaniMani.pl Ty nic nie dopłacasz!3. Możesz przekazać nam darowiznę na cele statutowe tradycyjnym przelewemDarowizny dla Fundacji Wspomagania Wsi można przekazywać na konto nr:33 1600 1462 1808 7033 4000 0001Fundacja Wspomagania WsiZnajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#nextgenerationeu #kpodlakultury #zwierzęta #kultura #dziedzictwo #wieś #polskawieś #przyroda #KPOdlakultury #KPO #kulturaludowa #językpolski #polonistyka #polszczyzna

Rozmowa Piotra Szczepańskiego z Jerzym Markiem Nowakowskim w ramach cyklu #rozmowywszechnicy [25 listopada 2025 r.]Monachium kojarzy nam się ze słynnym powiedzeniem Winstona Churchilla „Mogli wybrać wojnę albo hańbę. Wybrali hańbę. A wojnę i tak dostaną". Monachium było próbą powstrzymania agresora o ocalenia Czechosłowacji poprzez spełnienie jednego z jego żądań. Ustępstwo na nic się zdało. Czechosłowacja i tak została zajęta (przypomnijmy: przy udziale Polski), wojna wybuchła, a ci, którzy ulegli stracili niepodległość i nigdy nie odbudowali swojej świetności. Czy 28 punktowy plan pokoju dla Ukrainy, ustalony przez Rosję i USA i przedstawiony Ukrainie (i innym krajom mającym żywotne interesy w tej wojnie) jak ultimatum to Monachium II? Opinie na ten temat wydają się jednoznaczne, plan realizuje niemal wszystkie żądania Rosji wobec Ukrainy. Narzuca Europie konieczność zawarcia z Rosją paktu o nieagresji (mieliśmy takie i ze Związkiem Sowieckim i z Niemcami), wyznacza Polsce zadania, które obniżają nasze bezpieczeństwo (przy zapewnianiu przez ambasadora USA przy każdej okazji jak to USA kochają Polskę). Wchodzimy w nową fazę przekształcania otoczenia i świata w jakim żyjemy...O tym w rozmowie Wszechnicy z Jerzym Markiem Nowakowskim we wtorek 25 listopada 2025 roku o godzinie 18.30Jeśli chcesz wspierać Wszechnicę w dalszym tworzeniu treści, organizowaniu kolejnych #rozmówWszechnicy, możesz:1. Zostać Patronem Wszechnicy FWW w serwisie https://patronite.pl/wszechnicafwwPrzez portal Patronite możesz wesprzeć tworzenie cyklu #rozmowyWszechnicy nie tylko dobrym słowem, ale i finansowo. Będąc Patronką/Patronem wpłacasz regularne, comiesięczne kwoty na konto Wszechnicy, a my dzięki Twojemu wsparciu możemy dalej rozwijać naszą działalność. W ramach podziękowania mamy dla Was drobne nagrody.2. Możesz wspierać nas, robiąc zakupy za pomocą serwisu Fanimani.pl - https://tiny.pl/wkwpkJeżeli robisz zakupy w internecie, możesz nas bezpłatnie wspierać. Z każdego Twojego zakupu średnio 2,5% jego wartości trafi do Wszechnicy, jeśli zaczniesz korzystać z serwisu FaniMani.pl Ty nic nie dopłacasz!3. Możesz przekazać nam darowiznę na cele statutowe tradycyjnym przelewemDarowizny dla Fundacji Wspomagania Wsi można przekazywać na konto nr:33 1600 1462 1808 7033 4000 0001Fundacja Wspomagania WsiZnajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#rozmowywszechnicy #polityka #monachium

Wykład dr inż. arch. Włodzimierz Witkowski w ramach konferencji "Zwierzęta w kulturze wsi - między tradycją, symbolem a opowieścią” realizowanej w ramach grantu „KPO dla Kultury”, sfinansowanego przez Unię Europejską NextGenerationEU [25 października 2025 r.]Wieś od zawsze – z racji na charakter gospodarczy, społeczny oraz bliskość natury – była obszarem swoistej symbiozy ludzi i zwierząt. Jedni i drudzy byli sobie niezbędni. Zwierzęta pracowały równie ciężko jak ludzie, były też źródłem pożywienia – przetworów mlecznych i mięsa – oraz materiałów na odzież i obuwie. Nasi bracia mniejsi mieli wpływ na kształt układów osadniczych, sposoby i techniki uprawy roli, a konieczność zapewnienia dachu nad głową i bezpieczeństwa dla rolników i ich inwentarza żywego prowadziła do powstawania specyficznych form przestrzennych wsi, zagród i budynków, zróżnicowanych w zależności od regionu i warunków naturalnych. W wielu obszarach zwierzęta miały też swój mimowolny udział w nieustannym dążeniu do ochrony energii cieplnej w budynkach. Wiejski plac, orne pole, staw przy młynie, pastwisko nad rzeką i połoniny w górach to miejsca gdzie splatały się losy mieszkańców tradycyjnej wsi. Opowieść jest autorską impresją na temat wzajemnych relacji rolników i ich braci mniejszych.dr inż. arch. Włodzimierz Witkowski – adiunkt w Instytucie Architektury i Urbanistyki Politechniki Łódzkiej oraz główny specjalista w Oddziale Terenowym w Łodzi Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Ekspert w dziedzinie architektury drewnianej i krajobrazu kulturowego, prowadzi badania nad drewnianą architekturą Huculszczyzny i Pokucia. Opiekun Koła Naukowego Studentów Architektury PŁ, organizator wypraw naukowych na Huculszczyznę, podczas których dokumentowano zabytkowe cerkwie. Autor i współautor licznych publikacji naukowych, w tym książek o dziedzictwie wiejskim. Były rzeczoznawca Ministra Kultury w zakresie ochrony zabytków. Członek PKN ICOMOS.Jeśli chcesz wspierać Wszechnicę w dalszym tworzeniu treści, organizowaniu kolejnych #rozmówWszechnicy, możesz:1. Zostać Patronem Wszechnicy FWW w serwisie https://patronite.pl/wszechnicafwwPrzez portal Patronite możesz wesprzeć tworzenie cyklu #rozmowyWszechnicy nie tylko dobrym słowem, ale i finansowo. Będąc Patronką/Patronem wpłacasz regularne, comiesięczne kwoty na konto Wszechnicy, a my dzięki Twojemu wsparciu możemy dalej rozwijać naszą działalność. W ramach podziękowania mamy dla Was drobne nagrody.2. Możesz wspierać nas, robiąc zakupy za pomocą serwisu Fanimani.pl - https://tiny.pl/wkwpkJeżeli robisz zakupy w internecie, możesz nas bezpłatnie wspierać. Z każdego Twojego zakupu średnio 2,5% jego wartości trafi do Wszechnicy, jeśli zaczniesz korzystać z serwisu FaniMani.pl Ty nic nie dopłacasz!3. Możesz przekazać nam darowiznę na cele statutowe tradycyjnym przelewemDarowizny dla Fundacji Wspomagania Wsi można przekazywać na konto nr:33 1600 1462 1808 7033 4000 0001Fundacja Wspomagania WsiZnajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#nextgenerationeu #kpodlakultury #zwierzęta #kultura #dziedzictwo #wieś #polskawieś #przyroda #KPOdlakultury #KPO #kulturaludowa #architektura #drewno #zabudowania #gospodarstwa

Rozmowa Piotra Szczepańskiego z Jerzym Markiem Nowakowskim w ramach cyklu #rozmowywszechnicy [18 listopada 2025 r.]Niedawno obchodziliśmy kolejną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Powrót Polski na mapę Europy był wynikiem szczęśliwego zbiegu okoliczności zewnętrznych: upadku trzech mocarstw rozbiorowych oraz przystąpienia Stanów Zjednoczonych do „europejskiej” wojny. Jednak odrodzenie państwa polskiego nie byłoby możliwe bez przechowania idei niepodległości i niestrudzonej działalności Polaków we wszystkich zaborach. Nazwiska takie jak Ignacy Paderewski, Roman Dmowski, Józef Piłsudski, Wojciech Korfanty, Ignacy Daszyński, Wincenty Witos czy Maciej Rataj znamy wszyscy.Kluczowe znaczenie miało stanowisko prezydenta USA, Woodrowa Wilsona, a zwłaszcza słynny punkt 13 jego 14 Punktów dotyczący utworzenia niepodległego państwa polskiego. Nie bez znaczenia było również to, że już w 1915 roku wojska niemieckie pokonały armię rosyjską i zajęły większość obszaru zaboru rosyjskiego. Właśnie tam, z inicjatywy niemieckiego gubernatora, Hansa von Besselera, od 1915 roku zaczęło funkcjonować w pełni polskie szkolnictwo podstawowe. Von Besseler powołał również Radę Regencyjną, która w 1918 roku przekazała władzę w ręce uwolnionego z więzienia Józefa Piłsudskiego.Niestety, powojenny system wersalski nie przetrwał – Amerykanie powrócili do izolacjonizmu, a Liga Narodów nie zdołała zapobiec kolejnej wojnie. W efekcie, polskie elity nie zdołały zbudować państwa wystarczająco odpornego na nadchodzące zagrożenia. Polska ponownie zniknęła z mapy świata, a jej elity były metodycznie niszczone przez Niemców i Rosjan w czasie całej okupacji.Dzisiaj system poczdamski, który ustalił granice Polski po II wojnie światowej, wciąż trwa. Jednak jego główni gwaranci albo przestali istnieć, albo utracili status mocarstwa, albo – co niepokojące – sygnalizują spadek znaczenia Europy w ich polityce.Czy ten system przetrwa? Czy też wrócimy do rywalizacji mocarstw, w której Polska i Polacy ponownie staną się jedynie przedmiotem targów, a o naszym losie zadecydują inni?Jeśli chcesz wspierać Wszechnicę w dalszym tworzeniu treści, organizowaniu kolejnych #rozmówWszechnicy, możesz:1. Zostać Patronem Wszechnicy FWW w serwisie https://patronite.pl/wszechnicafwwPrzez portal Patronite możesz wesprzeć tworzenie cyklu #rozmowyWszechnicy nie tylko dobrym słowem, ale i finansowo. Będąc Patronką/Patronem wpłacasz regularne, comiesięczne kwoty na konto Wszechnicy, a my dzięki Twojemu wsparciu możemy dalej rozwijać naszą działalność. W ramach podziękowania mamy dla Was drobne nagrody.2. Możesz wspierać nas, robiąc zakupy za pomocą serwisu Fanimani.pl - https://tiny.pl/wkwpkJeżeli robisz zakupy w internecie, możesz nas bezpłatnie wspierać. Z każdego Twojego zakupu średnio 2,5% jego wartości trafi do Wszechnicy, jeśli zaczniesz korzystać z serwisu FaniMani.pl Ty nic nie dopłacasz!3. Możesz przekazać nam darowiznę na cele statutowe tradycyjnym przelewemDarowizny dla Fundacji Wspomagania Wsi można przekazywać na konto nr:33 1600 1462 1808 7033 4000 0001Fundacja Wspomagania WsiZnajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#polityka #rozmowywszechnicy #politykazagraniczna

Wykład Olgi Łoś w ramach konferencji "Zwierzęta w kulturze wsi - między tradycją, symbolem a opowieścią” realizowanej w ramach grantu „KPO dla Kultury”, sfinansowanego przez Unię Europejską NextGenerationEU [25 października 2025 r.]Wykład – koncert. Na podstawie tekstów pieśni tradycyjnych i przebiegu obrzędów odpowiemy sobie na pytania: jakie symbole i metafory niosą ze sobą zwierzęta i ich zachowania? Czemu tak często występują one w pieśniach miłosnych? W jaki sposób zwierzęta mogą pośredniczyć między światami? Tło dla etnograficznej opowieści stanowić będą pieśni tradycyjne.Olga Łoś – etnografka, muzealniczka, animatorka kultury, śpiewaczka. Zajmuje się popularyzacją polskiej kultury ludowej, m.in. w ramach Fundacji Po Staremu, organizując potańcówki, warsztaty, koncerty, prowadzi warsztaty śpiewu i wykłady etnograficzne. Od 2020 r. bada i wykonuje polskie pieśni tradycyjne, przede wszystkim z rodzinnego Podlasia. Jest laureatką Konkursu Stara Tradycja i zdobywczynią II miejsca na Turnieju Muzyków Prawdziwych w 2025 r.Jeśli chcesz wspierać Wszechnicę w dalszym tworzeniu treści, organizowaniu kolejnych #rozmówWszechnicy, możesz:1. Zostać Patronem Wszechnicy FWW w serwisie https://patronite.pl/wszechnicafwwPrzez portal Patronite możesz wesprzeć tworzenie cyklu #rozmowyWszechnicy nie tylko dobrym słowem, ale i finansowo. Będąc Patronką/Patronem wpłacasz regularne, comiesięczne kwoty na konto Wszechnicy, a my dzięki Twojemu wsparciu możemy dalej rozwijać naszą działalność. W ramach podziękowania mamy dla Was drobne nagrody.2. Możesz wspierać nas, robiąc zakupy za pomocą serwisu Fanimani.pl - https://tiny.pl/wkwpkJeżeli robisz zakupy w internecie, możesz nas bezpłatnie wspierać. Z każdego Twojego zakupu średnio 2,5% jego wartości trafi do Wszechnicy, jeśli zaczniesz korzystać z serwisu FaniMani.pl Ty nic nie dopłacasz!3. Możesz przekazać nam darowiznę na cele statutowe tradycyjnym przelewemDarowizny dla Fundacji Wspomagania Wsi można przekazywać na konto nr:33 1600 1462 1808 7033 4000 0001Fundacja Wspomagania WsiZnajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#nextgenerationeu #kpodlakultury #zwierzęta #kultura #dziedzictwo #wieś #polskawieś #przyroda #KPOdlakultury #KPO #kulturaludowa #śpiew #muzyka #koncert #piosenki #pieśni #śpiewanie

Wykład Mariusza Raniszewskiego w ramach konferencji "Zwierzęta w kulturze wsi - między tradycją, symbolem a opowieścią” realizowanej w ramach grantu „KPO dla Kultury”, sfinansowanego przez Unię Europejską NextGenerationEU [25 października 2025 r.]Wystąpienie zostanie poświęcone analizie zmian w relacjach mieszkańców wsi z dwiema kategoriami zwierząt: zwierzętami domowymi, które w społecznościach wiejskich zyskują status „domowników" i podlegają silnej antropomorfizacji, oraz zwierzętami gospodarskimi, wobec których obserwujemy wzrost troski o dobrostan oraz utrzymującą się — praktyczną i kulturową — gotowość do uśmiercania. Zjawisko to niesie ze sobą szereg napięć etycznych, praktycznych i kulturowych, które chciałbym omówić i osadzić w polskim kontekście.Mariusz Jerzy Raniszewski – kulturoznawca, fotograf, filmowiec. Pracownik Kuratorium Etnograficznego w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie. Kurator kolekcji Etnografii Współczesności. Twórca i współtwórca wystaw muzealnych, badacz terenowy, realizator projektów etnograficznych i edukacyjnych. Autor kilkudziesięciu filmów dokumentalnych i publikacji o tematyce etnograficznej i kulturoznawczej.Jeśli chcesz wspierać Wszechnicę w dalszym tworzeniu treści, organizowaniu kolejnych #rozmówWszechnicy, możesz:1. Zostać Patronem Wszechnicy FWW w serwisie https://patronite.pl/wszechnicafwwPrzez portal Patronite możesz wesprzeć tworzenie cyklu #rozmowyWszechnicy nie tylko dobrym słowem, ale i finansowo. Będąc Patronką/Patronem wpłacasz regularne, comiesięczne kwoty na konto Wszechnicy, a my dzięki Twojemu wsparciu możemy dalej rozwijać naszą działalność. W ramach podziękowania mamy dla Was drobne nagrody.2. Możesz wspierać nas, robiąc zakupy za pomocą serwisu Fanimani.pl - https://tiny.pl/wkwpkJeżeli robisz zakupy w internecie, możesz nas bezpłatnie wspierać. Z każdego Twojego zakupu średnio 2,5% jego wartości trafi do Wszechnicy, jeśli zaczniesz korzystać z serwisu FaniMani.pl Ty nic nie dopłacasz!3. Możesz przekazać nam darowiznę na cele statutowe tradycyjnym przelewemDarowizny dla Fundacji Wspomagania Wsi można przekazywać na konto nr:33 1600 1462 1808 7033 4000 0001Fundacja Wspomagania WsiZnajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#nextgenerationeu #kpodlakultury #zwierzęta #kultura #dziedzictwo #wieś #polskawieś #przyroda #KPOdlakultury #KPO #kulturaludowa #wolność #5wolności #etyka #filozofia #dobrostan

Wykład Urszuli Kowalczuk w ramach konferencji "Zwierzęta w kulturze wsi - między tradycją, symbolem a opowieścią” realizowanej w ramach grantu „KPO dla Kultury”, sfinansowanego przez Unię Europejską NextGenerationEU [25 października 2025 r.]Wykład dotyczy obecnych w języku polskim przysłów, powiedzeń, związków frazeologicznych i rozmaitych wyrażeń, odnoszących się do koni. Przez wieki nagromadziło się i kilka setek, a wśród nich te najbardziej znane i wciąż żywe w duszy, mentalności i w rozmowach Polaków: „pańskie oko konia tuczy", „darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby", „końskie zdrowie", „kuty na cztery kopyta", „stanąć w szranki", „wygrać w cuglach", „pasowanie na rycerza", „rycerz na białym koniu" i wiele, wiele innych. Za każdym z nich kryje się anegdota, jakiś wątek z historii, tradycje, a przede wszystkim emocje, których ludzie doznawali w obecności koni. Były one tak silne, że z czasem przerodziły się w życiowe maksymy, przekazywane z pokolenia na pokolenie. Dziś „wysysamy je z mlekiem matki" i nie wiadomo dlaczego „lubimy tych, z którymi można konie kraść", jednocześnie uważając złodziejstwo za coś nagannego. Podczas wykładu słuchacze poznają etymologię wybranych powiedzeń wraz z uzasadnieniem do sprawiło, że tak trwale osadziły się w naszym języku ojczystym, stanowiąc tym samym niematerialne dziedzictwo w polskiej kulturze, nierozerwalnie związane ze wspólnym życiem ludzi i koni, nie tylko na wsi. W rekomendacji książki, którą napisała Urszula Kowalczuk – prelegentka – prof. dr. hab. Radosław Pawelec – językoznawca – napisał: „Swój ślad w kulturze zostawiają nie tylko ludzie, ale i zwierzęta. Obecnie uświadamiamy sobie coraz bardziej, jak wielkie znaczenie w praktyce miały ich praca i oddanie, jak duże terapeutyczne działanie ma dziś ich obecność i kontakt z nimi. Wiernym towarzyszem i nieocenionym pomocnikiem naszych przodków w pracy, boju i zabawie był koń (...). Fascynujący obraz dawnego świata, prawdę o związku konia i człowieka przechował język polski, nie bez powodu nazywany skarbcem kultury."Urszula Kowalczuk - Prezes Zarządu Fundacji Polska galopem! Od wielu lat współpracuje z ministerstwami, państwowymi instytucjami kultury i organizacjami pozarządowymi, inicjując, organizując, współorganizując oraz uczestnicząc w licznych projektach edukacyjnych i kulturalnych takich jak konferencje, szkolenia, warsztaty, pikniki, obchody rocznicowe, rekonstrukcje historyczne, koncerty. Z kolei jej działalność popularyzatorska tylko w okresie 2018-2023 obejmuje ponad 250 lekcji szkolnych i bibliotecznych, spotkań w Uniwersytetach Dziecięcych i Uniwersytetach Trzeciego Wieku. Równolegle z pracą zawodową jest pasjonatką i miłośniczką̨ języka polskiego, historii, koni i jeździectwa, jeźdźcem i trenerem koni, popularyzatorką kultury hippicznej. Jest twórczynią terminu językoznawczego „konizm" i badaczką konizmów polskich (ukazujących wielowiekowe związki człowieka z koniem), których ponad 600 zebrała w dwutomowym opracowaniu pt. „Koń jaki jest, każdy widzi – czyli alfabetyczny zbiór 300 konizmów". Współpracowała przy realizacji projektów językowych m.in. z Fundacją Języka Polskiego (www.fundacjajezykapolskiego.pl) oraz Obserwatorium Językowym Uniwersytetu Warszawskiego (www.nowewyrazy.pl), na stronach którego obecnie publikowany jest cykl jej 24 felietonów językowych pt. „Zagalopowana polszczyzna". Z wykształcenia także specjalistka od marketingu i reklamy (Fachhochschule Hamburg, kierunek reklama i sprzedaż), przez 30 lat pracowała w branży marketingowej w biznesie, realizując kampanie reklamowe i promocyjne dla największych organizacji (m.in. korporacji).Znajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#nextgenerationeu #kpodlakultury #zwierzęta #kultura #dziedzictwo #wieś #polskawieś #przyroda #KPOdlakultury #KPO #kulturaludowa #konie #konizmy

Wieczorna opowieść Joanny Sarneckiej nagrana podczas konferencji "Zwierzęta w kulturze wsi – między tradycją, symbolem a opowieścią" realizowanej w ramach grantu „KPO dla Kultury”, sfinansowanego przez Unię Europejską NextGenerationEU [24 października 2025 r.]Zwierzęta to współgospodarze wiejskich zagród, sąsiedzi ludzi nie tylko z obór, ale także miedz i lasów. Od zawsze towarzyszyły ludziom, śpiewały się nad łąką, wędrowały za kosiarzami, czasem podkradały to i owo z kurnika, dawały pożywienie także oddając życie. Jednym nadawano imiona, innych się obawiano, wróżono z ich zachowań o tym, co stanie się w ludzkim świecie. Zapraszam do posłuchania wiązanki opowieści o pozaludzkich mieszkańcach wsi. Joanna Sarnecka - antropolożka kultury, opowiadaczka w założonej przez siebie grupie Opowieści z Walizki www.opowiescizwalizki.pl. Tancerka butoh, performerka. Mocno zaangażowana w sprawy społeczne, zapobieganie wykluczeniu, prawa człowieka, integrację i klimat. Na codzień aktywistka na granicy. Autorka tekstów literackich i krytycznychJeśli chcesz wspierać Wszechnicę w dalszym tworzeniu treści, organizowaniu kolejnych #rozmówWszechnicy, możesz:1. Zostać Patronem Wszechnicy FWW w serwisie https://patronite.pl/wszechnicafwwPrzez portal Patronite możesz wesprzeć tworzenie cyklu #rozmowyWszechnicy nie tylko dobrym słowem, ale i finansowo. Będąc Patronką/Patronem wpłacasz regularne, comiesięczne kwoty na konto Wszechnicy, a my dzięki Twojemu wsparciu możemy dalej rozwijać naszą działalność. W ramach podziękowania mamy dla Was drobne nagrody.2. Możesz wspierać nas, robiąc zakupy za pomocą serwisu Fanimani.pl - https://tiny.pl/wkwpkJeżeli robisz zakupy w internecie, możesz nas bezpłatnie wspierać. Z każdego Twojego zakupu średnio 2,5% jego wartości trafi do Wszechnicy, jeśli zaczniesz korzystać z serwisu FaniMani.pl Ty nic nie dopłacasz!3. Możesz przekazać nam darowiznę na cele statutowe tradycyjnym przelewemDarowizny dla Fundacji Wspomagania Wsi można przekazywać na konto nr:33 1600 1462 1808 7033 4000 0001Fundacja Wspomagania WsiZnajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#nextgenerationeu #kpodlakultury #kultura #dziedzictwo #wieś #polskawieś #ZwierzętaWKulturze #WszechnicaFWW #FundacjaWspomaganiaWsi #KulturaLudowa #WieczorneBajania #KPOdlakultury #KPO