De derde woensdag in mei is Verantwoordingsdag. President Pieter Duisenberg van de Algemene Rekenkamer presenteert dan zijn onderzoek naar het regeringsbeleid van het afgelopen jaar. "Ja, dat is dus ook de dag van de belastingbetalers, omdat die dan inzicht krijgen wat ministers doen met hun geld”, zegt hij.     

In gesprek met Jaap Jansen en PG Kroeger kraakt hij een reeks harde noten. Veel gaat naar behoren, de financiën en hun beheer zijn snel hersteld van de klappen uit de coronajaren. Toch noteert Duisenberg een ‘zorgelijke reeks’ ernstige problemen; hij deelt zelfs 'rode kaarten' uit aan ministers.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Deze aflevering bevat een advertentie van Surfshark. Ga naar surfshark.com/betrouwbarebronnen en gebruik de code BETROUWBAREBRONNEN voor 4 extra maanden.

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Essentieel is hoe ministers én parlement degelijk beleid voeren aan de hand van heldere, serieuze uitgangspunten. Stel duidelijke doelen. Beloof niet wat je niet aankunt. Wees duidelijk en eerlijk over de resultaten.

Duisenberg noemt het regeerprogramma van het kabinet-Schoof wat betreft zulke beginselen van goed bestuur ‘teleurstellend’. Doelen, resultaten en instrumenten zijn vaag of ontbreken soms geheel.   

Zo zijn de ramingen voor het beleid van Asiel en Migratie al zo'n twintig jaar een rommelpot. Voortdurend moet met noodmaatregelen bijgesprongen worden en dat is erg duur, inefficiënt en zet mensen soms letterlijk in de kou. Als het kabinet dit terrein zo belangrijk acht, zou juist hier realistisch ramen en plannen voorop moeten staan.   

Ook de enorme bezuiniging van 22% op de uitgaven voor rijksambtenaren is wel erg ondoorzichtig. Duisenberg constateert dat het aantal ambtenaren alleen maar stijgt, ook de inhuur van externen, en dat een fundamentele aanpak alleen lukt als overheidstaken veel eenvoudiger ingericht worden. "Begin dan meteen met de WIA."   

Hiermee dreigen miljarden aan gaten in de kabinetsplannen. "Dat zijn uitgestelde teleurstellingen die je nu al ziet aankomen. Dan moet je bijsturen en corrigeren." Zo stelt het kabinet dat Nederland ‘de top van de mobiliteit wil zijn’. Duisenberg: "Wat is dat, de top? Als je dat niet concreet maakt en de plannen niet kunt financieren, is dat geen serieus beleidsdoel." Zeker niet als tegelijkertijd bruggen op instorten staan.   

Bovendien blijven zaken liggen die juist veel kunnen opleveren. Het saneren van ondoelmatige fiscale regelingen kan 30 miljard euro besparen. "Stoppen tenzij. Dat is dan de stelregel voor effectief beleid." Duisenberg stelt vast dat het kabinet hier aanvankelijk slechts 250 miljoen wilde besparen en inmiddels nog minder. “Dat schiet niet op.”

Bij Defensie zijn de uitdagingen enorm. "Kwetsbaar" zegt Duisenberg eufemistisch. Niet alleen blijkt de beveiliging er nog steeds volstrekt niet op orde - zelfs bij de cruciale kabels voor cyberverkeer - ook blijft veel op de plank liggen of onuitgevoerd. De aangekondigde expansie van uitgaven roept vooral kopzorgen op. Duisenberg maant dat men hier ‘écht realistisch ramen moet’; ook met de NAVO-partners samen zodat niet ieder land voor zich maar aanrommelt.    

Beloven wat je helemaal niet aan kunt, is - zeker hier - funest. En dan blijkt ook nog dat Nederland de afspraak om 2 procent van het bnp aan defensie te besteden alleen op papier blijkt te halen. De Rekenkamer ontdekte verschil tussen de veel te positieve raming bij Financiën vergeleken met het behaalde resultaat op Defensie. Dit wegmoffelen wekt weinig vertrouwen in aanloop naar de NAVO-top in Den Haag.    

Geen wonder dat de Rekenkamer in NAVO en in EU-verband nadrukkelijk actief wordt. Duisenberg vertelt over een alliantie met de Duitsers, Tsjechen en Slovenen om verantwoording van defensie-uitgaven beter te borgen.

Ook vertelt hij over een fors conflict met minister Eelco Heinen (Financiën) over hoe Nederland zijn nationale balans formuleert en daar toezicht op houdt. Nederland is hier 'een Asterix-dorpje' in Europa.

Juist omdat na de bankencrisis, de coronacrisis en de energiecrisis de situatie weer meer op orde is gekomen, is de Rekenkamer streng. Ook naar de Tweede Kamer. Zij moet haar budgetrecht actiever hanteren, bijvoorbeeld door de speciale controle-aanpak bij 'grote projecten' veel vaker en stevig in te zetten. "Doen wat je belooft," zegt Pieter Duisenberg.

***

Verder luisteren

504 - Een jaar HOOP, LEF EN TROTS

501 - Den Haag zonder Omtzigt en een Voorjaarsnota zonder beleid

493 - Het belastingkaartenhuis wankelt

476 – Trump II en de gevolgen voor Europa en de NAVO

466 - Behandeling Onderwijsbegroting werd parcours vol struikelpartijen en miskleunen

426 - Een doodgewoon meerderheidskabinet met een allesbepalende financiële plaat

423 – Eerst zien, dan geloven – Rekenkamerpresident Pieter Duisenberg over de controle op de rijksuitgaven

410 - De Pirouette van Putters

382 - 250 jaar Verenigde Staten: de Boston Tea Party en de rechtsbescherming van belastingbetalers in Nederland

349 - Woensdag gehaktdag: de regering zakt door het ijs, waarschuwen Rekenkamer en Raad van State

291 – De dubbele jaren van staatssecretaris Marnix van Rij

275 - Nina Olson: Waarom Nederland net als de VS een Taxpayer Advocate moet krijgen

268 - En hoe moet het dan met Prinsjesdag? Het radicale plan van Sigrid Kaag

247 - Belastingheffing in box 3: hoe de Hoge Raad de wetgever op de vingers tikt en opzadelt met een hels karwei

147 – De kindertoeslagaffaire: het ging al mis bij de wetgeving

144 - Laura van Geest, voorzitter Autoriteit Financiële Markten

120 - Roel Bekker: Waarom bij de overheid dingen zo vaak fout gaan

112 - Snels en Sneller: Tweede Kamer moet uitgaven strenger controleren

104 - Nederland belasting doorsluisland

100 - Nederland in Europa: lusten en lasten door de eeuwen heen

17 - Hoe Rekenkamerpresident Arno Visser de overheid controleert

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:07:29 – Deel 2

00:38:29 – Deel 3

01:09:51 – Deel 4

01:19:40 – Einde 

See omnystudio.com/listener for privacy information.