حملۀ جنگنده‌های اسرائیلی به ساختمان کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در دَمِشق در اول آوریل برابر با سیزدهم فروردین ماه نه تنها برای رژیم ایران بلکه برای بسیاری از ناظران بین‌المللی غافل‌گیر کننده بود. به عقیدۀ بعضی از کارشناسان هدف اسرائیل از آن حمله که به کشته شدن هفت عضو سپاه از جمله دو مقام بلندپایۀ این نیرو انجامید، دعوت ایران به جنگ رو در رو با آن کشور بود. جمهوری اسلامی تاکنون نه به طور مستقیم بلکه به میانجی نیروهای نیابتی‌اش با اسرائیل جنگیده است.

پرسش این است که جمهوری اسلامی چه پاسخی به این حملۀ اسرائیل به خاک ایران خواهد داد؟ از یک هفته پیش همۀ ناظران داخلی و خارجی این پرسش را از خود می‌کنند. زیرا در عُرف بین‌الملل، کنسول‌گری یا سفارت‌خانۀ یک کشور خاک آن کشور به شمار می‌رود. با نگاهی به تاریخ دشمنی جمهوری اسلامی با اسرائیل می‌بینیم که ایران همیشه کوشیده است از درگیری مستقیم با اسرائیل بپرهیزد. از همین رو، کارشناسان حدس می‌زنند این بار نیز ایران به رغم خط و نشان‌هایی که می‌کشد، وارد درگیری مستقیم با اسرائیل نخواهد شد.

نزدیک به ۶ ماه پیش در ۲۳ اکتبر ۲۰۲۳ یعنی دو هفته پس از حملۀ حماس به جنوب اسرائیل، وبگاه تابناک مقاله‌ای به قلم عماد آبشناس، با این عنوان چاپ کرد: چرا ایران وارد جنگ با اسرائیل نمی‌شود؟ وبگاه تابناک وابسته به سپاه پاسداران و نویسندۀ مقاله، پژوهشگر مطالعات خاورمیانۀ دانشگاه تهران و مشاور مطبوعاتی سیاستمداران ارشد ایران است. در نتیجه، مقاله بازتاب دیدگاه‌های رهبران جمهوری اسلامی است.

از نظر نویسندۀ مقاله، ایران به چند دلیل از جنگ مستقیم با اسرائیل خودداری می‌کند. نخست اینکه با اسرائیل مرز مشترک ندارد تا با آن کشور وارد جنگ شود و اگر چنین مرزی وجود می‌داشت، اسرائیل نیز می‌توانست به ایران حمله کند. دوم اینکه اگر پای ایران به جنگ با اسرائیل باز شود، ایالات متحد و کشورهای غربی به حمایت از اسرائیل برخواهند خاست و با ایران وارد جنگ خواهند شد.

سومین دلیل نویسنده این است که هرچند ایران اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد اما چون اسرائیل عضو سازمان ملل است، در نتیجه، وارد شدن ایران به جنگ با اسرائیل به نوعی تخلف از منشور سازمان ملل خواهد بود. دلیل چهارم اینکه ایران با مردم یهود یا فلسطینی‌ها مشکلی ندارد و اگر بخواهد حمله‌ای به خاک اسرائیل بکند احتمالاً تعداد زیادی از مردم یهودی و فلسطینی کشته خواهند شد. هدف ایران نابودی یهودی‌ها نیست بلکه ایجاد شرایط امن برای زندگی مسالمت آمیز یهودی‌ها و فلسطینی‌ها در شرایط مساوی و عادلانه و حفظ حقوق انسانی آنان در این منطقه است.

نویسندۀ مقاله در پایان می‌افزاید: اما اگر اسرائیل به ایران حمله کند، آنوقت شرایط فرق می کند و ایران رسما حق آن را پیدا می کند تا واکنشی بسیار شدیدتر نشان دهد. بررسی روندِ صنعت تسلیحاتی ایران نشان می دهد که ایران خود را برای چنین شرایطی آماده کرده است.

نویسنده سپس به توضیح برتری استراتژیکی ایران می‌پردازد و می‌نویسد: شرایط جغرافیایی ایران به گونه‌ای است که اسرائیلی‌ها یا آمریکایی‌ها برای انجام هرگونه عملیاتی برضد ایران نیاز به آن دارند که هواپیماهای خود را به پرواز درآورند تا بتوانند از زاویه‌های مناسب به تأسیسات ایران حمله کنند. در حالی که شرایط جغرافیایی اسرائیل و یا اماکن استقرار نیروهای آمریکایی در منطقه به گونه‌ای است که ایران خیلی راحت می تواند آن‌ها را با خاک یکسان کند.

به این ترتیب، باید منتظر پاسخ جمهوری اسلامی به حملۀ اسرائیل به کنسول‌گری ایران باشیم. کم و بیش همۀ مسئولان از ضرورت پاسخ‌گویی سخن می‌گویند. گروهی معتقد به پاسخ شدید و فوری‌اند، اما گروهی دیگر «صبر استراتژیک» را توصیه می‌کنند و بر این عقیده‌اند که پاسخ باید هوشمندانه، با تدبیر و دقیق باشد.

جواد منصوری، نخستین فرمانده سپاه پاسداران، در گفت و گو با خبر آنلاین در ۲۰ فروردین (۸ آوریل) می‌گوید: پاسخ جمهوری اسلامی ممکن است اشکال گوناگون داشته باشد. مهم این است که ضربه‌ای به اسرائیل بزنیم. لزومی ندارد که این ضربه با عملیات آن کشور مانند ترور برابری کند. برای مثال، ممکن است شبکۀ برق اسرائیل را مختل کنیم.

به عقیدۀ او، یکی از دلایلی که جمهوری اسلامی اقدام مستقیم و متقابل برضد اسرائیل نمی‌کند، این است که ما نمی‌خواهیم با یک اقدام در دام دشمن بیفتیم و این نکتۀ بسیار ظریفی است. اسرائیل به یقین می‌خواهد جنگ را در منطقه گسترش دهد و منطقه را در یک ناامنی گسترده درگیر کند و مشکلاتی برای ایران به وجود بیاورد.

در اینجا جا دارد به استدلال حَکَم امهَز، کارشناس لبنانی و از نزدیکان حزب‌الله، نیز اشاره‌ای بکنیم. او در گفت و گویی با خبرگزاری مهر در ۱۹ فروردین (۷ آوریل) می‌گوید: ایران به دلیل پایبندی‌اش به قوانین بین‌المللی بعید است که مانند اسرائیل به سفارت یا کنسول‌گری آن کشور در کشور دیگری حمله کند. اما پاسخ ایران حتمی است و به یقین انجام خواهد شد. به هر حال، اسرائیل کنسول‌گری ایران را هدف قرار داده و بدین‌سان، حاکمیت ایران را نقض کرده است. زیرا سفارت و کنسول‌گری ایران به معنی سرزمین ایران است. بنابراین، ایران نمی‌تواند بپذیرد که اسرائیل معادله جدیدی را در این چارچوب تحمیل کند.

به گفتۀ این کارشناس، پاسخ ایران حتمی است. این پاسخ دارای پیامی به اسرائیل و آمریکا خواهد بود. ایران می‌داند که اسرائیل جز با کمک آمریکا نمی‌توانست چنین کاری انجام دهد، بنابراین پاسخ ایران سخت و دردناک و بازدارنده خواهد بود، اما منطقه را به سوی جنگ نخواهد برد. ایران معادله را با توجه به شرایط فعلی محقق خواهد کرد و همانطور که اسرائیل به منافع ایران تعرض کرده، ایران نیز به درستی و شایستگی پاسخ خواهد داد.

حال ببینیم امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجۀ ایران، در این باره چه می‌گوید؟ او روز دوشنبه ۲۰ فروردین (۸ آوریل) در یک نشست خبری مشترک با فیصل مِقداد، وزیر امور خارجۀ سوریه، در دَمِشق گفت: اسرائیل با موافقت آمریکا این حمله را انجام داده است. با این حال، افزود: آمریکایی‌ها با ارسال پیامی به ایران گفته‌اند هیچ هماهنگی‌ میان آن‌ها و اسرائیل در حمله به کنسول‌گری ایران در دَمِشق وجود نداشته است.

امیر عبداللهیان سپس گفت: پاسخ به اسرائیل در میدان روشن خواهد شد. با این حال، روز دوشنبه ۲۰ فروردین (۸ آوریل) رسانۀ عرب زبان «جادۀ ایران» در خبری اعلام کرد که ایران به آمریکا پیام داده است به شرطی از پاسخ نظامی به اسرائیل صرف‌نظر می‌کند که آتش‌بس در غزه برقرار شود.

باری، با توجه به همۀ این گفته‌ها و خبرهاست که بی پاسخ گذاشتن حملۀ اسرائیل به کنسول‌گری ایران در سوریه به یک معما تبدیل شده است.