Sahel, ko ɗo leyɗe hono Burkina Faso, Niijeer, Mali, Caad,ekn tawatee. Ko nokkuure  ɗo fitinaaji keewɗi teska. Ɗi fitinaaji mbonnii nguurndam ɓensgu hoɗngu e oon nokku nguu. Ɗi cabiima mayɗeeli keewɗi e baasal mawngal. Yimɓe heewɓe kadi keɓii e majji rafiiji hakkili.

Holno yimɓe ɓee nguurdi e ɗii ɗo fitinaaji?

Holko woni batte majji e hakkillaaji maɓɓe? Taskaram men Cellal Ko Ngalu ndee yontere, ko ndii lowdi addani on.

Yejitde ina waawi heɓtaade neɗɗo kala e no duuɓi mum foti fof kadi geɗe keewɗe no waawi adduɗe ɗum. So tawii, wasde yejjitde innde neɗɗo mo ngannduɗa no feewi, walla yejjitde to pawnoɗa cottirɗe ma e ko wayi non... alaa ko hawnii hen, walla mbi'en fayre alaahen... ina woodi maale goɗɗe ganndinooje ko alaa e sagu jommum yeewto hoore mum, o yaha
to doktoro.

E nder yeewtere men hannde ndee, altine 20 lewru 1ɓuru 2025, ma en kumpito ko e hol tuuma neɗɗo foti jogaade kulhule walla fayre ko faati e yejjitgol mum ngol? Kadi, holno neɗɗo waawi hisnude hakkile mum?

Koɗɗo men e nde yeewtere Cellal ko Ngallu, ko Dr Guida Lanndure.

Sakiraaɓe ko woowuɗen annduɗen,woni debbo nanganee gorko dewgal waɗee,maa gorko e debbo nji'ida pota kollita saaraaɓe muɓɓen dewgal humee,gootum ƴeewtataake e cellal maɓɓe,hannde kay yimɓe ɓeydii ƴeewde on alhaali,ƴeewtagol cellal gorko e debbo fadde faa ɓe kawra e dewgal,ɓe annda ko hawtugol maɓɓe e dewgal waawi battinirde e cellal maɓɓe maa e cellal sukaaɓe maɓɓe.

Ko paamuɗon e ndee toɓɓere, ko woni yi'annde mon e ƴeewtagol cellal fadde dewgal no humee,moƴƴinde e suudu dewgal,o ɗum waawi hisinde sukaaɓe men jaango?

Faa keɓen faamu en njaɓoto Dr Amadou BA.,en nanan seeditaagu yoga e sakiraaɓe heɓuɓe ƴeewtaade cellal muɓɓen fadde maɓɓe e naatude e suudu dewgal,en keɓan yoga e ji'anɗe heɗiyankooɓe cellal ko ngalu e ndee toɓɓere.

"Stress" ma mbi'en ɓittaare wonki walla cañol,  ko huunde ndee heewɓe keewi woytaade e nguu jamaanu. Won heɓooɓe ɗum e nder golle mumen, woɓɓe ko ɓesnguuli mum en woni sabaabu majjum e dow  maɓɓe, won hen ko baasal jiiɓii hakkilaaji mumen. Mboni kala, ina jogii ko wonani ɗum stress.

Jooni, holko ɗum waawi battinde e hakkile neɗɗo oo haa e cellal ɓanndu mum? Ko ɗum njeewtaten altine hannde 6 lewru 1ɓuru, yeewtere men adiinde e ndee hitaande 2025. Heɗiiɓe meɗo wiyor on ni hitaande jam, kisal e cellal.

"Hemorrhoide", wodbe no wi'i ɗum ŋuuro walla buuri ñawu ngu heewɓe cuuɗata wonndude hen, sabu jogaade hen gacce, ina waawi saabaade muuseeki maawki, kadi ina waawi jibinde caɗeele goɗɗe. Ko e ngu ñawu njeewtuten altine hannde 30 lewru 12ɓuru. E nder ndee yewtere,en kumpitoto maale ñawu nguu, sabaabuuji mum, safaaraaji mum, e peeje ngam haɗde ɗum.
Ko Dr Kajatu JALLO, hertoriiɗo ñawu "hemorroïde", wonata koɗo men e o taskaram.

 Yeewtere men hannde, piilɗen nde ko to diiwal Kolda senngo worgo Senegaal e nder suudu safiirdu wuro wi’eteengo Mampatim. Suudu nduu ina wonani ɗoon ko jaasaani yimɓe ujunnaaji sappo e jeegom. En njeewtidi e ardiiɓe suudu nduu e ko feewti e
caɗeele maɓɓe. Maa en ndokku konngol kadi arooɓe safraade ɓee. Tedduɓe, ko nih woni mbaadi yeewtere men hannde, bisimillah mo

Ko holno golleeji nduu safrirdu yahrata?

Holno cafaaje ɗee keɓirte?

Holko woni caɗeele nduu safrirdu? Jewtiden e safooɓe ɓen e aruɓe ngam safraade

Caggal nde njeewtuɗen altine jawtuɗo  ko holno ɓee yimɓe wonduɓe e Sida nguurdi e ñawu nguu,  altine hannde 16 ndu lewru 12ɓuru toɓɓere men ndee no yewta ko yowitii e alhaali ñawndiigu nawnaare Sida ndee, cafaaje mayre. Gila wiriis (geeɗum) cabatooɗo ñawu SIDA yiitaa, ɓurii duuɓi 40 jooni. Wiɗtooji paatuɗi e haɓude ñawu nguu, ina njaara yeeso no feewi. Cafaaje paayodinɗe (wonnduɗe e nafa) keɓaama, kadi pesorgal ( markal) no moƴƴineede. Yaakaare walla ɗaminaare moƴƴere ina jogaa ngam folde nawnaare SIDA en njaɓɓoto jooni, Dr Kuro BUSO, hertoriiɗo ñawu Sida. Oo anndina en, ko holto wiɗtooji ɗii tolni hannde e ko holɗe e peeje kese haanaa ɓameede ngam haɗde layugol nawnaare ndee?

Yeewtere men hannde faati ko e alhaali VIH/Sida. Jooni, wuurdude e ñawu nguu ina waawi wonnde sabu ƴellitaare cafaaje ɗee. Kono wonaa ko weeɓi. Cafaaje ɗii ina mballa gonnduɗo e nguu ñawu wuurde no fotiri hay so tawii ma woodo ko ŋakki. Nde tawno, caɗeele goɗɗe ina tampina wonnduɓe e ñawu nguu, wonannde ƴeewki renndo ngoo faade e maɓɓe gila e nder galleeji haa e nder gollorɗe…

E yeewtere men ndee altineere 09 12ɓuru ma en ndaara, holno ɓee yimɓe wonnduɓe e Sida nguurdi e ñawu ngu ? En njaɓɓoto jooni Kajatu BALDE, mo ardi fedde wallitoonde wonnduɓe e Sida e Dr Kuro BUSO, hertoriiɗo ñawu nguu.

Cuuɗi keblorɗi dendaaɗi/ piilorɗe/taarorɗe, ina haani kadi ina moƴƴi e nder nokkuuji ɗo yimɓe keewi hono jeereeji/luumooji, darorɗe otooji, walla lekkolaaji, ekn. Kono, caɗeele ɗee ngonni, laaɓal majji ina welsinnda. Cuuɗi keblirɗi e nder ɗii nokkuuji ɗi limuɗen toppitaaka no moƴƴiri walla no fotiri. Ko ɗii nokkuuji ɗi mikrobaaji tesketee. E te ɗum, ina waawi addande huutortooɓe ɗii cuuɗi keblirɗi ñabuuli bonɗi.

Cella ko Ngallu ina yeewtan on hannde e o altine 2 lewru 12ɓuru, caɗeele jowitiiɗe e

ŋakkeende laaɓal e nder cuuɗi keblorɗi dendaaɗi. Ma en njuurnitoo kadi peeje potɗe huutoreede ngam moƴƴitinde laaɓal ɗi cuuɗi keblorɗi.

Jewtiden ɗoo e Dokteer Amadu BAH

Holɗe ñabbuuli baawɗi heɓtaade huutortooɓe ɓee ɗii cuuɗi keblirɗi ɗi laaɓaani?

 Holɗe geɗe ɓeydooje ɓiɓɓe ñawu (mikrobaaji) e nder ɗii cuuɗi keblirɗi mo jamaa fof renndi?

Hitaande kala, tuggi 25 hannde oo haa 10po lewru 12ɓuru faandu ndu, kirjinooji ina mbaɗe e winndere nde ngam haɓaade bonanndeeji baɗeteeɗi e dow rewɓe. E ɗum, yeewtere men Cellal ko Ngalu naayorii ko bannge rewɓe dolaaɓe woɗɓe ina mbi'a ƴeeɓeede: Holno ɓe kaani jaganoreede ngam deeƴnude hakkilaaji maɓɓe haa ɓe keɓta hoolaare maɓɓe?

Bandiraaɓe heɗiiɓe, mi salminii mon ! Eɗen jokkondirɗo e Siniya Aidara, mo tawe e fedde wallitoore rewɓe dolaaɓe wonnde Mortani. Mi salminiima Siniya Aydara, Holko woni darnde fedde mon ndee faade e rewɓe dolaaɓe? Holɗe caɗeele ɗe ɓeen reewɓe keewi hawrude?